7 Stoffige pruiken, bruisende ideeën...Marionet van Frankrijk De periode tussen 1795 en 1813 was...

16
TIJDVAK 7 Bepoederde pruiken, bruisende ideeën

Transcript of 7 Stoffige pruiken, bruisende ideeën...Marionet van Frankrijk De periode tussen 1795 en 1813 was...

Page 1: 7 Stoffige pruiken, bruisende ideeën...Marionet van Frankrijk De periode tussen 1795 en 1813 was voor Nederland de zogenaamde ‘Franse Tijd’: • de Bataafse Republiek (1795-1806)

TIJDVAK 7 Bepoederde pruiken, bruisende ideeën

Page 2: 7 Stoffige pruiken, bruisende ideeën...Marionet van Frankrijk De periode tussen 1795 en 1813 was voor Nederland de zogenaamde ‘Franse Tijd’: • de Bataafse Republiek (1795-1806)

Tijd van Pruiken en Revoluties • 1700-1800

Vroegmoderne Tijd

Bepoederde pruiken, bruisende ideeën

Page 3: 7 Stoffige pruiken, bruisende ideeën...Marionet van Frankrijk De periode tussen 1795 en 1813 was voor Nederland de zogenaamde ‘Franse Tijd’: • de Bataafse Republiek (1795-1806)

Uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën en de daarmee verbonden transatlantische slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme

Rationeel optimisme en ‘verlicht denken’, dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek en sociale verhoudingen

Voortbestaan van het Ancien Régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven (verlicht absolutisme)

De democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap

Kenmerkende aspecten

Page 4: 7 Stoffige pruiken, bruisende ideeën...Marionet van Frankrijk De periode tussen 1795 en 1813 was voor Nederland de zogenaamde ‘Franse Tijd’: • de Bataafse Republiek (1795-1806)

Europese overheersing

In de 18de eeuw breidde de Europese

overheersing zich verder uit:

• Tussen Europa, Afrika en Amerika

ontstond een geheel door

Europeanen gecontroleerde

driehoekshandel

• In Amerika stichtten de Europeanen

plantagekoloniën, waar

exportgewassen voor de Europese

markt werden verbouwd

• In deze handel speelde de WIC

een belangrijke rol

Page 5: 7 Stoffige pruiken, bruisende ideeën...Marionet van Frankrijk De periode tussen 1795 en 1813 was voor Nederland de zogenaamde ‘Franse Tijd’: • de Bataafse Republiek (1795-1806)

‘Zwart goud’

• De grondslag van het plantagesysteem werd gevormd door slavenarbeid

• miljoenen zwarte Afrikanen werden het slachtoffer van de winstgevende

transatlantische slavenhandel

• Het abolitionisme, de beweging voor afschaffing van de slavernij, won

geleidelijk aan kracht, maar pas in de 19de eeuw werd die in de meeste landen

afgeschaft

Page 6: 7 Stoffige pruiken, bruisende ideeën...Marionet van Frankrijk De periode tussen 1795 en 1813 was voor Nederland de zogenaamde ‘Franse Tijd’: • de Bataafse Republiek (1795-1806)

Licht in de duisternis

De Verlichting was een intellectuele

en culturele beweging die er vanuit

ging dat de mens met behulp van de

rede alle problemen kon overwinnen

‘Verlichting betekent de bevrijding

van de mens uit zijn schuldige

onmondigheid’

Page 7: 7 Stoffige pruiken, bruisende ideeën...Marionet van Frankrijk De periode tussen 1795 en 1813 was voor Nederland de zogenaamde ‘Franse Tijd’: • de Bataafse Republiek (1795-1806)

Ten strijde tegen onverdraagzaamheid

‘Wat u ook moge doen,

verpletter het verachtelijke …’

Voltaire

Het rationalisme van de verlichte

filosofen botste met godsdienstige

onverdraagzaamheid, bijgeloof en

de grote macht van de Kerk

Page 8: 7 Stoffige pruiken, bruisende ideeën...Marionet van Frankrijk De periode tussen 1795 en 1813 was voor Nederland de zogenaamde ‘Franse Tijd’: • de Bataafse Republiek (1795-1806)

Vrij en gelijk

• De filosofen van de Verlichting pasten hun

ideeën niet alleen toe op de Kerk en het

geloof, maar op alle terreinen van de

samenleving

• Wat betreft de sociale verhoudingen

stelden zij dat alle mensen van nature vrij en

gelijk zijn

• De standenmaatschappij, waarin iedereen

op basis van zijn afkomst rechten en plichten

had, vonden zij onrechtvaardig

Page 9: 7 Stoffige pruiken, bruisende ideeën...Marionet van Frankrijk De periode tussen 1795 en 1813 was voor Nederland de zogenaamde ‘Franse Tijd’: • de Bataafse Republiek (1795-1806)

Machtenscheiding en volkswil

Het absolutisme,

gebaseerd op het

‘goddelijk recht’, was

ook niet langer

acceptabel:

• Montesquieu was

voorstander van de

‘trias politica’ of

machtenscheiding

• Rousseau pleitte voor

volkssoevereiniteit: de

wil van het volk was de

bron van alle macht

Page 10: 7 Stoffige pruiken, bruisende ideeën...Marionet van Frankrijk De periode tussen 1795 en 1813 was voor Nederland de zogenaamde ‘Franse Tijd’: • de Bataafse Republiek (1795-1806)

Verlichte despoten

• De verlichte filosofen bespraken hun

ideeën in koffiehuizen en salons

• Ook waren de beroemdste filosofen

welkom aan de vorstenhoven

• Sommige vorsten probeerden de

verlichte ideeën over bestuur, onderwijs

en economie in praktijk te brengen

• Dit verlicht absolutisme verminderde

de macht van de vorst echter niet

• In Frankrijk duurde het absolutisme

tijdens het Ancien Régime

onverminderd voort

Page 11: 7 Stoffige pruiken, bruisende ideeën...Marionet van Frankrijk De periode tussen 1795 en 1813 was voor Nederland de zogenaamde ‘Franse Tijd’: • de Bataafse Republiek (1795-1806)

Revolutie in de Republiek

• De Republiek maakte in de 18de

eeuw een periode van verval door

• Er was veel kritiek op stadhouder

Willem V (1751-1795)

• De patriotten eisten onder invloed van

de ideeën van de Verlichting een

modernisering van het bestuur

• In 1787 brak er zelfs een kleine

revolutie uit, maar door tussenkomst

van Pruisen werd de oude orde

hersteld

Page 12: 7 Stoffige pruiken, bruisende ideeën...Marionet van Frankrijk De periode tussen 1795 en 1813 was voor Nederland de zogenaamde ‘Franse Tijd’: • de Bataafse Republiek (1795-1806)

Opstandige kolonisten

De late 18de eeuw zag een aantal

democratische revoluties, waarvan de

eerste plaats vond in de Britse kolonies van

Noord-Amerika:

• onder de kolonisten heerste ontevredenheid

vanwege de hoge belastingen en het gebrek

aan inspraak

• in 1775 begon de Amerikaanse

Vrijheidsoorlog, die zou duren tot 1783

• tijdens de oorlog werd op 4 juli 1776 de

Onafhankelijkheidsverklaring aangenomen,

die was geïnspireerd op de idealen van de

Verlichting

Page 13: 7 Stoffige pruiken, bruisende ideeën...Marionet van Frankrijk De periode tussen 1795 en 1813 was voor Nederland de zogenaamde ‘Franse Tijd’: • de Bataafse Republiek (1795-1806)

De Amerikaanse Constitutie

Congress shall make no law respecting an

establishment of religion, or prohibiting the free

exercise thereof; or abridging the freedom of

speech, or of the press; or the right of the people

peaceably to assemble, and to petition the

Government for a redress of grievances.

First Amendment

In 1787 namen de Founding Fathers

de grondwet aan:

• de VS werden een federatie

• er kwam machtenscheiding

• in 1791 werd aan de grondwet de

Bill of Rights toegevoegd, die de

grondrechten garandeert van

iedereen die het staatsburgerschap

bezit

Page 14: 7 Stoffige pruiken, bruisende ideeën...Marionet van Frankrijk De periode tussen 1795 en 1813 was voor Nederland de zogenaamde ‘Franse Tijd’: • de Bataafse Republiek (1795-1806)

Revolutie in Frankrijk • Ook in Frankrijk nam de

ontevredenheid met het Ancien

Régime toe

• Toen Lodewijk XVI, door

financiële nood gedwongen, in

1789 de Staten-Generaal

bijeenriep, kwam de spanning

tot ontlading

• De leden van de Derde Stand

riepen de Nationale

Vergadering uit

Page 15: 7 Stoffige pruiken, bruisende ideeën...Marionet van Frankrijk De periode tussen 1795 en 1813 was voor Nederland de zogenaamde ‘Franse Tijd’: • de Bataafse Republiek (1795-1806)

Mensenrechten én terreur

• Op 26 augustus werd de

Verklaring van de

Rechten van de Mens en

de Burger aangenomen

• De revolutie liep in 1792

uit op de Terreur: talloze

tegenstanders van de

revolutie kwamen onder

de guillotine

• In 1793 werd ook

Lodewijk XVI

terechtgesteld

Page 16: 7 Stoffige pruiken, bruisende ideeën...Marionet van Frankrijk De periode tussen 1795 en 1813 was voor Nederland de zogenaamde ‘Franse Tijd’: • de Bataafse Republiek (1795-1806)

Marionet van Frankrijk De periode tussen 1795 en 1813

was voor Nederland de

zogenaamde ‘Franse Tijd’:

• de Bataafse Republiek (1795-

1806) was erg afhankelijk van

Frankrijk

• in 1806 maakte keizer

Napoléon zijn broer Lodewijk tot

koning van Holland

• in 1810 werd Nederland zelfs

ingelijfd bij Frankrijk

• Na de definitieve nederlaag

van Napoléon in 1815 werd

Nederland een koninkrijk onder

Willem I