4_Zorgidee: Mark Lutin - Jessa Ziekenhuis

27
Dr. Mark Lutin Jessa Ziekenhuis Dienst Geriatrie Hasselt Innovatie in de medische beoordeling van de rijvaardigheid bij senioren ZORGIDEE: INNOVATIES IN DE ZORG Uhasselt (Campus Diepenbeek) - Maandag 13 december 2010

description

Innovatie in de medische beoordeling van de rijvaardigheid van senioren

Transcript of 4_Zorgidee: Mark Lutin - Jessa Ziekenhuis

Page 1: 4_Zorgidee: Mark Lutin - Jessa Ziekenhuis

Dr. Mark LutinJessa Ziekenhuis

Dienst GeriatrieHasselt

Innovatie in de medische beoordeling van de rijvaardigheid bij senioren

ZORGIDEE: INNOVATIES IN DE ZORGUhasselt (Campus Diepenbeek) - Maandag 13 december 2010

Page 2: 4_Zorgidee: Mark Lutin - Jessa Ziekenhuis

Rijvaardigheid bij senioren : een probleem ?

1908 : Henry Ford - Carl Benz

Autorijden : universele en toegankelijke vaardigheid

Levensverwachting : 50 jaar gestegen tot 78,1 / 83.1 j.

Vergrijzing van de bevolking

2050 : aantal 80 plussers X 3

Mobiliteit van senioren

Mobiliteit is een belangrijk punt van levenskwaliteit

Page 3: 4_Zorgidee: Mark Lutin - Jessa Ziekenhuis

Rijvaardigheid bij senioren : een probleem ?

Demografische veranderingen zijn belangrijk gezien het aantal

ongevallen en de ernst van de letsels toeneemt na de leeftijd van 65

jaar per gereden kilometer

De betrokkenheid bij een ongeval wordt vergelijkbaar met 18-25 jarigen

Senioren overlijden meer bij ongevallen

Page 4: 4_Zorgidee: Mark Lutin - Jessa Ziekenhuis

Rijvaardigheid bij senioren : een probleem ?

Hoe kan verouderen de kans vergroten op een menselijke fout ?

Statistiek van inbreuken :

- negeren van verkeerstekens- niet recht voor zich uit rijden- indraaien- verkeerde afrit nemen- aanstoten tegen borduur of voetpad- verloren rijden- zich vergissen van rem-en gaspedaal- zonder reden stoppen

Vermindering in dynamisch zicht en reactietijd + probleem van

verdeelde aandacht.

Page 5: 4_Zorgidee: Mark Lutin - Jessa Ziekenhuis

Rijvaardigheid bij senioren : een probleem ?

Vooral leeftijdsgebonden aandoeningen: cognitieve achteruitgang

Dementering : 10 % van de chauffeurs ouder dan 65 jaar

: 26 % 85 jarigen.

Welke veranderingen zorgen voor onveilig rijgedrag bij dementering.

- geheugenprobleem- verminderde aandacht- gestoorde visuele perceptie - visuspartiële stoornissen- verminderde gezichtsveld

Page 6: 4_Zorgidee: Mark Lutin - Jessa Ziekenhuis

Rijvaardigheid bij senioren : een probleem ?

Bestuurders met Alzheimer ziekte :

- 5 x meer kans op ongeval (Friedland et al.)

- 1/2 had een ongeval voor ze stopten met rijden (Lucas-Blaustein)

- 1/3 reeds een ongeval bij het begin van de ziekte

80 % blijft rijden na ongevallen, gemiddeld nog 3 jaar (1/3 nog enkele

ongevallen)

Bij weinigen geeft het stellen van de diagnose van dementering aanleiding tot

rijstop.

Page 7: 4_Zorgidee: Mark Lutin - Jessa Ziekenhuis

Rijvaardigheid bij senioren : een probleem ?

Identificeren van senioren met verhoogd ongevallenrisico

Niet lichtvaardig zijn in beslissing tot rij-ongeschiktheid

Studies tonen de negatieve invloed van rijverbod aan

Rijverbod = isolement - meer hulpbehoevend - opname WZCMeer nadruk leggen op het onderhouden van de rijvaardigheidNegatieve perceptie van rijvaardigheid bij senioren

Verminderde medische conditie compenseren door “voorzichtiger” rijgedrag

Page 8: 4_Zorgidee: Mark Lutin - Jessa Ziekenhuis

Wat zegt de wet ?

Lacunes in de huidige wetgeving: - doelstelling identificeren senioren met risicovol rijgedrag wordt niet bereikt- er wordt gerekend op zelfrapportering- rapporteren door de arts kan schade brengen aan vertrouwensrelatie- arts moet balans opmaken tussen mobiliteit en veiligheid

Een beslissing enkel op basis van medisch onderzoek (rijgeschiktheid) kan in

vele gevallen een onrechtmatig verbod tot deelname aan het verkeer betekenen

Studies: Cognitieve testen zouden misschien niet voorspellend zijn voor de

rijvaardigheid van de individuele senior (wel bij post-CVA)

Studies die een significante relatie aantonen tussen neuropsychologische testen

en rijvaardigheid bij Alzheimer patiënten bestaan niet

Page 9: 4_Zorgidee: Mark Lutin - Jessa Ziekenhuis

Rijgeschiktheid versus rijvaardigheid

MMS-E is van zeer beperkte waarde

Assessment van ADL- functie : betere relatie (leidraad)

Caregiver rating : theoretisch belangrijk, doch subjectief

Aantal recente ongevallen

Rijhistoriek kan wel voorspellend zijn voor de rijvaardigheid.Senioren met een grote rijervaring zijn minder onderhevig aan leeftijdsgebonden veranderingen wat betreft rijvaardigheid.

Aantal afgelegde kilometers : “rond de kerk rijden”

minder km = minder ervaring

Page 10: 4_Zorgidee: Mark Lutin - Jessa Ziekenhuis

Rijgeschiktheid

Behoud van mobiliteit bij senioren mag niet enkel beslist op

basis van een medisch onderzoek, doch moet in vele

gevallen aangevuld door een rijvaardigheidstest.

Nood aan follow up : in de toekomst veilig rijden ?

Page 11: 4_Zorgidee: Mark Lutin - Jessa Ziekenhuis

Nederland !!!

Rijbewijs steeds afgeleverd voor een periode van 10 jaarVernieuwing is op basis van eigen verklaring

Vanaf 70 jaar: eigen verklaring + medische keuring (niet huisarts)

evt. vernieuwing voor 5 jaar.CDR 2 - 3 : altijd rijongeschiktCDR 0.5 - 1 : rijtest moet afgelegd worden :

geschiktheidstermijn = 1 jaar

CBR onderzoekt rijgeschiktheid en rijvaardigheid- vrijwillige procedure- onvrijwillige procedure

CBR vordert een onderzoek op basis van vermoedenmeegedeeld door politie, huisarts, oogarts, hulpverlener

Page 12: 4_Zorgidee: Mark Lutin - Jessa Ziekenhuis

Nederland !!!

2007 : CBR. 38 000 senioren ouder dan 70 jaar naar oogarts verwezen.

Per jaar : in stijgend aantal

1000 rijtesten bij senioren met een CDR 0.5-1

CBR neemt rijtesten af vanuit vele oproepcentra en revalidatiecentra

steeds in de buurt van betrokkene

Page 13: 4_Zorgidee: Mark Lutin - Jessa Ziekenhuis

Ons project: rijgeschikheid & rijvaardigheid

Problematiek van rijgeschiktheid & rijvaardigheid van seniorenbehoort tot onze dagelijkse medische praktijk

Afdeling Geriatrie van Jessa Ziekenhuis in samenwerking met

het Instituut voor Mobiliteit van de Universiteit Hasselt (prof. Tom

Brijs) project in verband met rijvaardigheid bij senioren

Via IMOB toegang tot de nieuwste technologische mogelijkheden:

rijsimulator

Page 14: 4_Zorgidee: Mark Lutin - Jessa Ziekenhuis

Rijsimulator

Voordelen van de rijsimulator:- veilige omgeving- manipulatie van de omgeving (rondom beeld van 180°)

autosnelweg - landelijk- stedelijkkruispuntenverkeersdrukte - risicovolle situatiesgekende knelpunten bij senioren

Op openbare weg niet mogelijk of onverantwoord

IMOB : uitgebreide ervaring met verkeersveiligheidsonderzoek

: rijvaardigheid bij MS-patiënten

Page 15: 4_Zorgidee: Mark Lutin - Jessa Ziekenhuis

Rijsimulator

Page 16: 4_Zorgidee: Mark Lutin - Jessa Ziekenhuis

Onderzoeksvragen

1. Relatie tussen objectieve rijprestaties van senioren in de rijsimulator

en het aantal gerapporteerde ongevallen?

2. Relatie tussen objectieve rijprestaties van senioren in de rijsimulator en

verschillende visuele, cognitieve en sensori-motorische(dys)functies zoals afgeleid uit scores op verschillende klinische testen?

3. Relatie tussen de objectieve rijprestaties van senioren in de rijsimulator en de

subjectieve beoordeling van de eigen prestaties(Driver Decision workbook)?

4. Kan rijvaardigheid van senioren verbeterd worden aan de hand van

training in de rijsimulator in combinatie met een training van de

cognitieve vaardigheden?

Page 17: 4_Zorgidee: Mark Lutin - Jessa Ziekenhuis

Studiedoel - Studiepopulatie - Studieopzet

Kan rijvaardigheid van senioren verbeterd worden aan de hand van training in de rijsimulator in combinatie met een training van de cognitieve vaardigheden ?

=> trainingsmodules in de rijsimulator

=> rijsimulator = assessmenttool + trainingstool

Studiepopulatie

: senioren van 75 jaar en ouder: geldig rijbewijs B en nog zelfstandig rijden

: exclusie recent CVA of sequel

Studieopzet : 60 deelnemers: 2 topics

- klinisch asssessment- cognitieve testen en rijvaardigheid

Page 18: 4_Zorgidee: Mark Lutin - Jessa Ziekenhuis

Klinisch assessment

- Klinisch - lichamelijk onderzoek

- Functionele testen:• Timed “up & go” test• Four balance test scale• Functional reach test

- Visus nazicht:• Snellen chart: (0.6)• Visual field bij confrontatie

Page 19: 4_Zorgidee: Mark Lutin - Jessa Ziekenhuis

Cognitieve testen

- MMS-E met Clock Drawing Test

- ADS (Amsterdamse dementie schaal)

- MOCA (Montreal cognitive assessment)

- Cijferreeksen (uit vlaamse dementie batterij) : auditief-verbale aandacht

- TMT (Trail making test : A = gerichte en selectieve visuele aandacht

: B = alternerende en verdeelde aandacht- Constructie tekenen

- Complexe figuren van Rye

- UFOV

- Attention Network test (ANT)

- Kennis van verkeersreglement : Stroke Driver Screening Assessment

Page 20: 4_Zorgidee: Mark Lutin - Jessa Ziekenhuis

Rijvaardigheid op de simulator

- opwarmingsritten

- testritten in ≠ verkeerssituaties- links afdraaien op kruispunt- invoegen op autosnelweg- complexitiet van de omgeving- aanpassen van verkeersdrukte

- uitkomstenmaten :- volgafstand- versnelling- remgedrag- “lane keeping”- inhaalgedrag- hiaatacceptatie

Page 21: 4_Zorgidee: Mark Lutin - Jessa Ziekenhuis

Holistische visie op ouderenzorg

“Naast de bekommernis voor goede geriatrische zorg in het ziekenhuis, de continuïteit van de zorg in de thuissituatie, gaat nu onze zorg naar de senioren die onderweg zijn”

Page 22: 4_Zorgidee: Mark Lutin - Jessa Ziekenhuis
Page 23: 4_Zorgidee: Mark Lutin - Jessa Ziekenhuis
Page 24: 4_Zorgidee: Mark Lutin - Jessa Ziekenhuis
Page 25: 4_Zorgidee: Mark Lutin - Jessa Ziekenhuis
Page 26: 4_Zorgidee: Mark Lutin - Jessa Ziekenhuis
Page 27: 4_Zorgidee: Mark Lutin - Jessa Ziekenhuis

Contact

•Dr. Mark Lutin of Anita Jans

Jessa Ziekenhuis Hasselt - 011 28 91 11

• Aanmelden van mogelijke deelnemers aan

rijvaardigheidsstudie : 011/28.97.64 van maandag tot

vrijdag tussen 9 en 16.30 u.