tekst & fotografie

MEETRAINEN MET

DE KRIJGSMACHT

40

14:21 uur 53.296757N, 5.085608EIn de atlas houdt de kaart van Nederland meestal net boven de Waddeneilanden op. Aan de muur in de hangar hangt een kaart die daar juist begint. Helemaal onderin Vlieland, Terschelling, Ameland en Schier-monnikoog. Boven de eilanden is de Noordzee in grote vierkante vakken verdeeld: temporary reserved airspace. Het gebied strekt zich 160 kilometer uit naar het noorden en tikt in het oosten bijna Denemarken aan. In deze TRA’s wordt dagelijks getraind door jachtvlie-gers uit Nederland en andere NAVO-landen. F-16’s verwikkeld in een luchtgevecht en Duitse Tornado’s die worden opgejaagd door Franse Mirages. Of zoals vandaag een trainingsvlucht met live firing op de schietrange Vliehors. De kans dat we na de plotselinge patiëntenvlucht van vanmorgen ook nog moeten uitrukken om een F-16-vlieger uit de zee te halen is erg klein. Zelfs de SAR-medewerkers maken het maar zelden mee. Van de twee crews die nu op Vlieland staan, heeft alleen instructeur sergeant 1 Patrick Parisius ooit zo’n melding gehad. Midden jaren negentig viste hij een Duitse jachtvlieger uit het water.

Just another day at the office: ‘Er zaten twee vliegers in de kist. De een kwam zo dicht bij de kust terecht dat hij kon zwemmen. De ander hebben we volgens het boekje uit het water gehaald.’ Dat de vlieger zijn leven te danken heeft aan de SAR-inzet, vindt Parisius overbodig om te vermelden: ‘Wij doen gewoon waarvoor we getraind zijn.’

Bij het hek staan ouders en kinderen te zwaaien. Redder Henk

Jan Meeter zwaait altijd terug.

Hijsen waterSAR-bemanningen trainen minimaal eens in de zes weken op hijsen water, zoals een redding uit het water wordt genoemd. Vandaag staat de SAR-03 stand-by op Vlieland en is de SAR-01 in de buurt voor het opleiden van een nieuwe vlieger. Ik klim in de 01, zodat ik air-to-air een demonstratie van hijsen water kan vastleggen. Vandaag is redder Parisius zogenaamd de

41

F-16-vlieger. Meeter hoeft geen rol te spelen, hij is redder van beroep. Vlak na elkaar stijgen beide helikopters op vanaf de heliport. Bij het hek staan zoals vaak ouders met hun kinderen te kijken en te zwaaien. Meeter zwaait altijd terug. Ik klim in de 01 en haak mezelf vast aan de loopgordel. Deze lijn geeft me net genoeg vrijheid om tijdens het vliegen in de deuropening te zitten of op de skids (het landingsgestel) te staan, zonder uit de helikopter te vallen.Als we aanvliegen, ligt Parisius al te dobberen in zijn dinghy. Het kleine bootje hoort bij de standaarduitrus-ting van een F-16-vlieger. Vlak voordat de vlieger aan zijn parachute in zee belandt, blaast het bootje zichzelf op en begint het een noodsignaal uit te zenden. Met een homing device volgt de SAR-heli nu het signaal van de dinghy. Achterin haakt Meeter zich vast aan de lier. Hoist operator Wim controleert of de redder goed gezekerd is en laat hem langzaam zakken. Ruim voor de locatie van de dinghy raakt Meeter het water. Door de voorwaartse snelheid van de helikopter wordt hij tientallen meters door de golven gesleurd. Dat lijkt een slecht uitgevoerde redding, maar het is tactiek.

DownwashAls een geoefend waterskiër stuurt Meeter zichzelf in de richting van de vlieger. Zo komt hij in één keer precies op de juiste plek terecht. Hij doet Parisius twee slings om. De ene onder zijn oksels, de andere in de kniehol-tes. F-16-vliegers die een tijd in het koude water hebben gelegen, kunnen bewusteloos raken als er te veel bloed uit het hoofd naar de benen zakt. Met een dubbele sling voorkom je dat, omdat het slachtoffer zo min of meer horizontaal wordt gehesen. De downwash van de helikopter geeft het water rondom de dinghy witte schuimkoppen. In het midden hangen twee mensen aan de lier in de lucht. Ze worden opgetakeld en binnengehaald, terwijl de rotorbladen een hard roffelend geluid maken. Vanuit de SAR-01 lijkt het een scène uit een actiefilm. De deur gaat dicht en de heli kantelt naar voren om snelheid te maken. In totaal kostte de reddingsactie nog geen zes minuten. Cruciale minuten voor een vlieger in het ijskoude water…

138

UitwerkingsvuurVier mortieren staan op één lijn. Als je die lijn ongeveer zeven kilometer doortrekt het voorterrein in, dan wordt daar een rechthoek van uitwerkingsvuur gecreëerd van 150 bij 80 meter. Wanneer elk stuk in korte tijd twee granaten afvuurt, is het zeker dat op elke meter van dat vierkant een granaatscherf terechtkomt. Vanuit de mortiercompagnie een tactisch sterk optreden, maar wat als je het zou bekijken van de andere kant? ‘Als je in een uitwerkingsvuur terechtkomt, heb je hoogstwaar-schijnlijk geen tijd meer om weg te komen’, zegt De Klein. Mocht je ergens onder kunnen kruipen, dan heeft dat de voorkeur. Anders is het een kwestie van gaan liggen en hopen dat je niet geraakt wordt.’ Een vreselijk idee lijkt me dat…Ik blijf volgens de voorschriften op veilige afstand

áchter de mortieren staan. Maar wel dichtbij genoeg om te zien hoe ze met twee wieltjes ingeregeld worden. Dat gaat met een schaal van 6400 mils. Een klik op het wieltje is op zeven kilometer afstand een meter naar rechts of naar links. Bij het eerste schot is de afwijking nog groot, omdat er heel wat berekeningen van het vluchtpad, de wind en de positie aan voorafgaan. Ná het eerste schot wordt mikken precisiewerk.

Alles in drieën

De Luchtmobiele Brigade beschikt

over drie infanteriebataljons (11,

12 en 13). Elk bataljon heeft drie

compagnieën die weer bestaan uit

drie pelotons en een mortiergroep.

Een peloton op zijn beurt omvat drie

groepen van negen mensen met ver-

schillende specialiteiten. Om het

plaatje compleet te maken zijn er

ook nog drie logistieke compagnieën:

herstel, bevoorrading en geneeskun-

dig. En drie compagnieën voor ge-

vechtsondersteuning: 120 millimeter

mortieren, genie en luchtverdediging.

Er is maar één compagnie verantwoor-

delijk voor de aansturing van al die

eenheden. Dat is de stafcompagnie.

Vier knerpende dreunenVlak voor het rondje ‘inschieten’ staan vier jongens met een granaat op hun schouder te wachten bij het uiteinde van de schietbuis. Ze krijgen een teken en zetten de bom tegen de groeven aan de binnenkant. ‘Vuur’, roept de oefenleiding van achteren. De jongens draaien de granaten een klein stukje, totdat ze precies in de groeven vallen en naar beneden glijden. Ze duiken naar beneden, bedekken hun oren. Vier knerpende dreunen, vlak achter elkaar. Het is een kwestie van seconden voordat ook de tweede serie projectielen het voorterrein in wordt gejaagd.

De kortstondige mondingsvlammen schieten soms meters uit de pijp omhoog. Zeven kilometer verderop zit een infanterist die op veilige afstand kijkt hoe de bommen neerkomen. Hij geeft via de radio de correctie door die nodig is om het uitwerkingsvuur optimaal neer te leggen. Snel beginnen de richters aan de wieltjes te draaien. Weer vier knallen. Na het eerste rondje vuren, gaan nog eens 150 mortierenover de heuvelrug het voorterrein in. De afstand is zo groot, dat de mortiergroep ze niet eens ziet neerko-men. Het is waar wat stafofficier De Waal gisteravond vertelde: no comms, no bombs. Niet op de juiste plek in elk geval. En als ik er zo over nadenk… Die granaten zijn aangeleverd door de bevo, net als de lunchpakket-ten die de mortiergroep op de been houden voor een nachtelijke schietoefening later vandaag. Twee medics staan paraat. Alle voertuigen zijn door de herstelcom-pagnie onderhouden en met diesel afgetankt bij de mobiele brandstofpost. Stel je voor dat een van die schakels zou ontbreken. Dan had het gevecht tegen de denkbeeldige vijand een heel andere afloop…

150 mortieren gaan over de heuvelrug het voorterrein in. De afstand is zo groot, dat de mortiergroep ze niet

eens ziet neerkomen.

158

Bedankt!Tien reportages in anderhalf jaar. Dat is lang niet genoeg om de hele krijgsmacht te leren kennen. Zeker niet voor een burger zonder enige militaire achter-grond. Met elke slagboom, elke kazernedeur, elke oefening ging voor mij een nieuwe wereld open. Ik had geen idee dat ‘onze’ krijgsmacht zo divers is. De onderzeeboten (niet te verwarren met duikboten) was ik in de media natuurlijk wel eens tegengekomen. Net als mariniers en F-16-vliegers (geen piloten). Maar dat de Nederlandse krijgsmacht beschikt over ‘mannen in

groene pakken’ was nieuw voor mij. Dat de genie een duikergroep heeft, wist ik niet. En dat een SAR-heli-kopter 24/7 stand-by staat om mensen in nood te helpen, was mij als niet-eilandbewoner ontgaan.

Hoe meer ik bekend raakte met de krijgsmacht, hoe moeilijker het werd. Hoezo structuur? Hoezo eenvou-dige hiërarchie en organisatie? Had ik eindelijk het complex aan rangen met bijbehorende symbolen van de landmacht een beetje onder de knie, bleek de marine er weer een eigen setje op na te houden. Met als hoogte-punt de luitenant ter zee der tweede klasse oudste categorie. Hoe krijg je dat ooit op een visitekaartje? Nog zoiets: afkortingen. Telkens als ik in een interview vroeg naar de betekenis van een lettercombinatie, onder-streepte ik mijn status als burger. Het heeft heel wat tijd gekost voordat ik met de GGW tijdens SPOW kon meepraten over het ICC, ECS, de NDMC en de allernieuwste aanwinst: PAC3.

159

ThrillseekerIk wil dit boek opdragen aan alle honderden militairen die eraan hebben meegewerkt. In het bijzonder ook de voorlichters. Maarten, bedankt dat je vanaf dag een in het project 48 uur geloofde en het ook bij je collega’s hebt geplugd. Ellen, Monique, Frank, Anne, Karen, Wilko, Ilse, Detlev, Peter, René, Robert, Oscar, Olivier, Valerie, Karen en alle andere mensen van voorlichting die op de achtergrond hebben meegewerkt, bedankt!Veel van de verhalen in dit boek verschenen ingekort in het populair wetenschappelijk maandblad KIJK, waarvoor ik sinds 2002 met veel plezier werk. KIJK-collega André, journalist en defensiespecialist, bedankt voor het meedenken en meelezen. En voor de waarde-volle suggesties die de inhoud van dit boek mede hebben bepaald. Vivianne, bedankt voor alle thrillseeker en andere reportages die ik heb mogen maken. Ik hoop dat er nog vele volgen…

BelevenisGeen boek zonder uitgever. Martin, in 2004 gaf je mij een kans als jonge auteur. Toen ik op zoek ging naar een uitgever voor dit boek, stond er dan ook maar één naam op mijn lijstje. Ik hoop dat nog meer mooie producties volgen. Ook alle andere mensen bij Fontaine, bedankt voor jullie hulp en inzet!

En dan de vormgevers. Maandenlang zat ik achter mijn computerscherm te werken aan een steeds langer wordend Word-document en een archief met duizen-den foto’s. Thijs, met jouw vormgeving kwam het verhaal echt tot leven. Jij en je collega’s van Studio Jan de Boer in Amsterdam hebben van het boek een beleve-nis gemaakt!

Tot slot nog een paar voor mij belangrijke mensen in willekeurige volgorde: Wieger-Jan, Arthur, Mathijs, Anne, Jetze, Marije, Maria, Omke, mijn ouders, schoonfamilie en mijn lieve vriendin Nienke. En Philip, ook al loop je niet meer op deze aarde rond, voor mij blijf je altijd een bron van inspiratie…