P

T

A

4 VWO

2015-2016

2

Inhoud Voorwoord ....................................................................................................................................................... 3

Het verwerken van informatie uit diverse bronnen ......................................................................... 4

Nederlands .................................................................................................................................................... 12

Frans ................................................................................................................................................................ 14

Duits ................................................................................................................................................................. 16

Engels .............................................................................................................................................................. 18

Engels tto ....................................................................................................................................................... 20

Latijn ................................................................................................................................................................ 22

Geschiedenis ................................................................................................................................................. 23

Aardrijkskunde ............................................................................................................................................. 24

Economie ........................................................................................................................................................ 25

Management en organisatie ................................................................................................................... 26

Wiskunde A ................................................................................................................................................... 27

Wiskunde B ................................................................................................................................................... 28

Wiskunde C ................................................................................................................................................... 29

Biologie ........................................................................................................................................................... 29

Scheikunde .................................................................................................................................................... 31

Natuurkunde ................................................................................................................................................. 32

Informatica .................................................................................................................................................... 34

Maatschappijleer ......................................................................................................................................... 36

Kunst (beeldende vorming) .................................................................................................................... 37

Kunst (Muziek) ............................................................................................................................................. 38

Lichamelijke opvoeding ............................................................................................................................ 39

Actualiteiten .................................................................................................................................................. 40

CKV ................................................................................................................................................................... 41

CKV tto ............................................................................................................................................................ 43

3

Voorwoord

Aan de leerlingen in 4 atheneum in het schooljaar 2015/ 2016

Hierbij ontvangen jullie het PTA voor 4 atheneum in het schooljaar 2015/ 2016

Je treft daarin, per vak, steeds een overzicht aan van: Periode

Stofomschrijving Toetsduur Weging van iedere toets

Aanduiding van cijfers die alleen gelden voor de overgang naar 5 atheneum, en cijfers die daarnaast ook nog tellen voor het examendossier.

Handelingsdelen (indien van toepassing) Praktische opdrachten + studielast per praktische opdracht (indien van

toepassing)

Belangrijke data.

Bewaar dit PTA goed, want je hebt het ook volgend jaar in 5 atheneum nog nodig. Een tip: zorg er voor dat je ieder cijfer dat je haalt, in dit PTA bijschrijft. Je

blijft dan steeds goed op de hoogte van de stand van (cijfer)zaken. Zeker waar het gaat om cijfers die tellen voor het examen is dit belangrijk!!

Mede namens alle lesgevende collegas in 4 atheneum en de mentoren wensen wij jullie een goed schooljaar.

Dhr. B. Brouwer

(sectordirecteur bovenbouw havo en atheneum) Mw. drs. L. Bender-Leenen

(afdelingsleider bovenbouw atheneum)

Mw. L.J. Engelen MEd (teamleider bovenbouw atheneum)

4

Het verwerken van informatie uit diverse bronnen

A.F.M. Siebelink

A.J. Wensink

augustus 2015

1 Inleiding

We hebben dit stuk geschreven omdat ons gebleken is dat veel leerlingen op een verkeerde manier omgaan met bronnen die zij raadplegen. Gebruik van bronnen ontaardt in de praktijk nogal eens in ordinair knip- en plakwerk. Dit gaat ten koste

van kwaliteit en originaliteit. Het is uiteraard de bedoeling dat werkstukken in eigen woorden geschreven worden. Je

kunt op verschillende manieren aan de benodigde informatie komen. Daar wordt in de volgende paragrafen op ingegaan. Het is echter buitengewoon belangrijk om zeer goed te letten op het volgende:

afgezien van citaten, waarover later meer, is het letterlijk overnemen van informatie uit boeken, van internet e.d. volstrekt niet toegestaan. Wanneer je dit wel doet is dat

plagiaat. Dit is fraude! Bij ontdekking zal dit leiden tot puntenaftrek. Hoe meer er letterlijk gekopieerd wordt, des te hoger de puntenaftrek! Je moet de informatie die je hebt gevonden dus in je eigen woorden opschrijven. En pas er voor op dat je de in-

formatie daarbij niet uit zijn verband rukt! Regelmatig verschijnen er in de pers stukken over plagiaat. Denk hierbij aan het

nieuws uit Duitsland: hier moest begin 2011 de minister van Defensie vanwege plagiaat aftreden. Hij had in zijn proefschrift veel stukken tekst letterlijk uit andermans boeken overgenomen, zonder daarbij de gebruikte bronnen te vermelden.

Hij moest niet alleen aftreden, hij verloor ook zijn doctorstitel.

In het vervolgonderwijs waar je, na deze school, hoogstwaarschijnlijk verder zult gaan studeren, gaat men steeds meer letten op deze vorm van fraude. Het is daarom zaak om al op de middelbare school te leren hoe je op een verantwoorde wijze moet

omgaan met informatie uit gebruikte bronnen. Er zijn diverse voorbeelden bekend van studenten die om die reden ook van de hogeschool of universiteit zijn verwijderd.

In bijlage 1 tref je een artikel uit de Volkskrant aan over plagiaat. In dit stuk gaat het over Ephorus, een computerprogramma waarmee plagiaat vrij eenvoudig is op te sporen.

Op onze school gebruiken wij Ephorus ook. Wanneer een werkstuk door een

docent naar Ephorus wordt opgestuurd, zoekt het programma het hele internet af of er plagiaat is gepleegd. Is dit het geval wordt de betreffende docent via een mailtje op de

hoogte gebracht. Ephorus geeft dan een overzicht van de bronnen waaruit geput is. Maar: hoe dien je nu in je werkstuk aan te geven waar je de benodigde informatie vandaan hebt gehaald? Dat is afhankelijk van de soort bronnen die je hebt

geraadpleegd.

5

2 Informatie uit bijvoorbeeld enqutes en gesprekken Je kunt zelf informatie verzamelen, bijvoorbeeld d.m.v. een enqute, bezoek aan een

museum of laboratorium, het voeren van gesprekken met mensen. Wanneer je een museum bezoekt is het raadzaam om de catalogus van de bezochte

tentoonstelling te kopen. Op die manier heb je een schriftelijke bron waarnaar je kunt verwijzen. Als je een instelling of een bedrijf (bijv. een laboratorium of een ziekenhuis) bezoekt,

maak dan vooraf een vragenlijst. In je werkstuk voeg je deze vragenlijst met de antwoorden daarop als bijlage toe. Maar de verkregen informatie verwerk je uiteraard

ook in je werkstuk zelf.

3 Informatie uit bijvoorbeeld boeken en onderzoeksverslagen

Je kunt ook gebruik maken van schriftelijke bronnen (boeken, rapporten en onderzoeksverslagen). We nemen hier het gebruik van boeken als voorbeeld.

Sommige boeken gebruik je steeds, maar andere boeken gebruik je alleen bij bepaalde hoofdstukken. Hoe geef je nu aan welk boek je hebt gebruikt bij welk hoofdstuk? We leggen dat uit aan de hand van een voorbeeld. Stel: je gebruikt voor een hoofdstuk

over de geschiedenis van ons land het volgende boek: Haley, K.H.D., De Republiek in de zeventiende eeuw. Haarlem 1979, 2e druk.

Voor bijvoorbeeld hoofdst