1

Een burgerinitiatief voor meer groen en gezonde lucht, voor elke Gentenaar

300 bomen voor elke Gentenaar!

in de vorm van mospanelen

2

Een burgerinitiatief voor meer groen en gezonde lucht, voor elke Gentenaar

Identikit

Van wie gaat het project uit? (bv. individu, bewonersgroep, vzw, samenwerkingsverband, …)

bewonersgroep

Wie is de contactpersoon?

Nick Pays

Co-creatie/participatie

Voor wie is het project bestemd?

- elke Gentenaar - stad Gent, als bijdrage aan het halen van de klimaatdoelstellingen tegen 2050

Met wie werk je samen? Op welke manier?

Partners in het voortraject (hebben het project mee vorm gegeven): - Pro Natura - Vzw Mosfabriek

Hebben aangegeven mee te willen werken aan de verdere uitwerking en opvolging van het project - Proefcentrum voor Sierteelt Destelbergen (Els Mechant) - Natuurpunt (Juul Slembrouck) - Universiteit Gent (prof. Dr. Ir. Kristof Demeestere) - Universiteit Antwerpen (prof. Dr. Ir. Roeland Samson) - Vito (Prof. Dr. Luc Int Panis) - Sint-Janscollege Heiveldstraat (directeur Geert Van Malderen) - Verschillende burgers via de website van het burgerbudget Gent - Vzw Labland

Wie heb je nodig om je project te realiseren?

- Vrijwilligersteam van burgers - Kennisinstellingen om de nodige wetenschappelijke metingen uit te voeren - (Sociale) ondernemingen om de panelen in de praktijk te produceren

Op welke manier wordt het project gedragen door de wijk, buurt en/of stad (bewoners, organisaties, ondernemingen, …)?

Positieve reacties tot nu toe komen van burgers, organisaties (Floraliën, Velt, Natuurpunt, scouts, scholen, universiteit…) en ondernemingen (Proefcentrum voor Sierteelt, Mosfabriek, Pro Natura,…). Op het initiële voorstel op de website van het burgerbudget kwamen vanuit heel Gent positieve reacties. Tijdens de voorbereiding van deze aanvraag hebben we met verschillende vergroeningsinitiatieven samengezeten (O.a. Dampuurters, Geveltuinbrigade en Ceci n’est pas un mur). Vele groene projecten kunnen mekaar versterken eens van start gegaan. Voor de subsidie aanvraag is er in onderling overleg besloten om apart in te dienen om de focus van ieder project niet te veel te wijzigen. Na de verkiezing zal er zeker verder worden samengewerkt, zowel met de verkozen als de niet-verkozen projecten.

Rechtspersonen moeten een recente balans en rekeningen, alsook een verslag inzake beheer en financiële toestand bezorgen aan de Dienst Beleidsparticipatie (cf. artikel 7, § 1, c5).

3

Een burgerinitiatief voor meer groen en gezonde lucht, voor elke Gentenaar

Hoe wil je de wijk, buurt en/of stad (nog) meer betrekken bij het project?

Van deur tot deur gaan heeft niet veel zin, gezien het project niet echt wijkgebonden is. We mikken daarom pers en sociale media (https://www.facebook.com/300bomen/ ) om de boodschap te verspreiden. Er worden regelmatig workshops georganiseerd waar geïnteresseerde burgers zelf aan de slag kunnen met mos en mospanelen. We hebben gemerkt dat er nu al interesse voor is. Einde zomer 2017 zal in samenwerking met Labland een eerste workshop doorgaan op DOK, ter promotie van ons burgerbudgetvoorstel. Gentenaars kunnen gepersonaliseerde testpanelen bestellen en zo bijdragen aan de ontwikkeling en de verdere bekendmaking van het project. Een paneel in het straatbeeld heeft onmiddellijk een groot bereik aan buurtbewoners.

Maatschappelijke meerwaarde

Wat is de achtergrond van het project?

“300 bomen” gaat uit van een aantal Gentenaars, die met passie uitkijken naar oplossingen voor en meewerken aan verbeteringen van de levenskwaliteit in Gent. Het eerste idee kwam na het lezen van een artikel over moswanden die de lucht in de stad zouden zuiveren van fijn stof. Deze moswanden of ‘City trees’ kosten handenvol geld terwijl het uiteindelijk ‘maar’ mos is op een paneel en mos in vele gevallen (dak, muur, gazon) zelfs als een ongewenste indringer wordt gezien en vaak zo snel mogelijk weg moet. In het artikel werd ook beweerd dat één zo’n paneel de luchtzuiverende capaciteit van bijna 300 bomen zou hebben (vandaar de titel van het project). Als dat waar is, dan moét dit idee wijd verspreid worden én moet het goedkoper kunnen, dachten we. Luchtverontreiniging zorgt voor een grote maatschappelijke kost. En hoewel we er van overtuigd zijn dat er continu moet gewerkt worden aan de oorzaken van die problemen, beseffen we dat die niet altijd even makkelijk aan te pakken zijn. Het merendeel van de jonge Gentse kinderen heeft regelmatig luchtwegproblemen (denk maar aan aerosollen voor baby’s en buisjes voor jonge kinderen) door vervuilde lucht. Wij hopen met ons project een laagdrempelige, goedkope maar toch substantiële bijdrage te leveren aan het aanpakken van de slechte lucht in de stad. Met het burgerbudget willen we alle kennis rond mospanelen samenbrengen, eigen mospanelen ontwerpen én verspreiden in het Gentse straatbeeld. Onze mospanelen zullen een herkenbare vorm hebben en dienen als decoratieve en natuurlijke luchtfilter. De toepassingen zijn legio: van één paneeltje naast je voordeur met je huisnummer erop tot volledige gevels, én alles ertussenin.

Waarom wil je net dit project realiseren?

Zuivere lucht en groen zijn twee elementen waarvan je in de stad nooit genoeg kan hebben. Het zorgt voor een vrolijker en gezonder Gent en gelukkigere en gezondere inwoners. Literatuurstudie heeft aangetoond dat er nog maar weinig geweten is over de effectieve luchtzuiverende capaciteit van mos, hoewel iedereen ervan overtuigd is dat groen in de stad wel een groot aantal – soms moeilijk te becijferen - voordelen heeft. De initiatiefnemers van “300 bomen voor elke Gentenaar” hebben een gezonde interesse in groen, stedelijke

4

Een burgerinitiatief voor meer groen en gezonde lucht, voor elke Gentenaar

ontwikkeling en gezondheid en dat kwam allemaal samen in dit mosproject.

Wat is de ambitie van het project? Wat maakt het uniek voor de wijk, buurt en/of de stad?

Hoofddoel: - Meten is weten: er zal een proefopstelling op laboschaal worden gebouwd waarbij de effecten van een

mospaneel op luchtverontreinigingen (fijn stof, NOx, zware metalen, CO2,…) kunnen gemeten worden om de bewering van de luchtzuivering te meten voor en achter een paneel

- Om een low-tech, low-cost oplossing te kunnen zijn voor luchtzuivering én voor grootschalige toepassing in de stad moeten we nagaan of productie op grote schaal mogelijk is en de panelen goedkoop kunnen worden aangeboden, als volwaardig alternatief voor de huidige bestaande gevelbekleding. Hiervoor zullen verschillende prototypes worden gebouwd die verspreid in de stad zullen worden opgesteld. Als het project is afgelopen, willen we een kant-en-klaar product hebben dat door elke Gentenaar kan toegepast worden

Zichtbare nevendoelen:

- Gent vergroenen: er zijn al heel veel initiatieven om de steden te vergroenen maar met de mospanelen richten we ons specifiek op de moeilijk bereikbare plaatsen (noordgevels, niet-grondgebonden gevels, gevels van bewoners met kleine budgetten,…)

- Vaak worden oplossingen voor luchtproblemen door de overheid richting burger aangeboden met een strenge verwijtende vinger die wijst naar de oorzaken van die verontreinigingen en daarvoor kijkt naar de levenswijze van de bewoners. Mensen hebben echter niet altijd behoefte aan een nieuwe regels en inspanningen waarbij de overheid haar verantwoordelijkheid afwimpelt op de burger. Met de mospanelen bieden we een mooie, groene, betaalbare, laagdrempelige oplossing voor meer groen in de stad en we rekenen op het sensibiliserende karakter van de mospanelen zelf

- Bijdragen aan een zuiverder lucht in de stad. Mos heeft een groot contactoppervlak, waardoor het een grote capaciteit per cm² heeft om luchtverontreiniging op te slaan. Het gaat de lucht niet actief zuiveren, maar het plakt de verontreiniging als het ware vast. Doordat het levende mospanelen zijn, zal het mos blijven doorgroeien en steeds meer opnamecapaciteit hebben. https://urbanfloranl.wordpress.com/2012/06/19/mos-helpt-mee-aan-schone-lucht/

- Gentenaars gelukkiger en gezonder maken: verschillende studies tonen de relatie tussen geluk, gezondheid, groen en schone lucht aan: http://www.inderscienceonline.com/doi/abs/10.1504/IJGE.2012.051492 https://facultystaff.richmond.edu/~sabrash/110/S2016%20Homework%20Articles/Kay%20Trulaske

%20Happiness%20and%20Air%20Pollution.pdf https://www.sciencedaily.com/releases/2013/01/130118125955.htm http://www.hln.be/hln/nl/961/Wetenschap/article/detail/1564272/2013/01/17/Groene-buurt-

maakt-mensen-echt-gelukkiger.dhtml (gaat over twee wijken in Gent) - Eens de mospanelen zijn geïnstalleerd, is er maar beperkt onderhoud en met weinig overlast (zoals

bladval) - Elke Gentenaar profiteert (behalve degene die groen haten) - Aanpakken van de vele blinde muren in Gent en bijdragen tot de toeristische aantrekkingskracht van de

stad https://stad.gent/sites/default/files/page/documents/Brochure%20Blinde%20Muren.pdf

- Het kan als decoratief element aan een gevel gebruikt worden; momenteel gaan we voor een honingraat structuur, maar elke vorm is mogelijk, waardoor boodschappen, logo’s, huisnummers e.d. kunnen gemaakt worden. Voor elk wat wils!

- Het kan binnen én buiten (we hebben intussen de vraag gekregen om een dergelijk low-tech paneel uit te werken voor binnengebruik)

- Inschakelen van de sociale economie met als doel een bruikbaar product te maken dat een alternatief

5

Een burgerinitiatief voor meer groen en gezonde lucht, voor elke Gentenaar

biedt voor gevelbekleding en dat later ook effectief een plaats tussen andere bouwmaterialen krijgt en waardoor ook de reguliere markt zal profiteren van deze ontwikkeling.

- Tijdens het project zullen verschillende workshops worden gegeven, waar burgers, architecten, bouwpromotoren enz de technieken van een moswand kunnen leren kennen en toepassen.

- Startschot geven aan het nevenproject “Geboortemos”, naar analogie met het geboortebos, waarbij elke Gentenaar bij de geboorte een gepersonaliseerd mospaneeltje ontvangt

Op welke manier heeft het project oog voor duurzaamheid? (bv. ecologie, leefbaarheid, gezondheid, …)

Mossen zijn uitstekend in staat om schadelijke stoffen op te nemen. Een bijkomend voordeel van mos is dat het weinig onderhoud vergt. Bovendien heeft mos vaak geen wortels, waardoor een dunne, lichte draagmat volstaat om de gevels te bekleden. Een mosgevel maakt de omgeving aangenamer, levert een bijdrage aan een beter leefklimaat en draagt bij aan het groener maken van Gent. De voordelen op vlak van duurzaamheid zijn uitgebreid:

- Substraat maken van invasieve plantensoorten (zoals Japanse Duizendknoop) of van bijproducten van andere plantenteelt (bvb hennep)

- Eens geïnstalleerd, altijd aanwezig, mits beperkt onderhoud; indien een paneel in een wand beschadigd is, kan dit paneel er tussenuit gehaald worden en vervangen

- Er worden geen schadelijke stoffen gebruikt bij de productie en er komen enkel recycleerbare afvalstoffen vrij in geval van afbraak

- Productie van de mospanelen is arbeidsintensief; dit zorgt voor tewerkstelling in de sector van de sociale economie (Compaan, Pronatura-Innec, Groep Maatwerk,…)

- Kan een alternatief zijn voor een groendak; indien een te lichte dragende structuur een groendak niet toelaat

- Gelukkigere burgers hebben een kleinere maatschappelijke kost en zullen zelf ook bijdragen aan een duurzamer samenleving

- Vergroting van de biodiversiteit in de stad - Vertraagde regenwaterafvoer

http://www.gva.be/cnt/aid1040999/het-beleid-tegen-overstromingen-doorgelicht - Akoestische isolator - Thermische buffer voor de gevels en de stad (koeler in de zomer, warmer in de winter) - houdt vocht

vast in de stad waardoor de stad afkoelt

( Protect Nature – Protéger la Nature)

6

Een burgerinitiatief voor meer groen en gezonde lucht, voor elke Gentenaar

Op welke manier heeft het project oog voor kind- en jeugdvriendelijkheid?

- Zie alle vorige voordelen

- Een kind dat opgroeit in een groene omgeving en gezonde lucht wordt alerter, slimmer, empathischer, gezonder, …

- MOS-werkgroepen (MOS = Milieu Op School, what’s in an name!) worden begeleid om met mos aan de slag te gaan en blinde schoolmuren op te vrolijken

- Workshops voor jeugdbewegingen, scholen, …

- …

Mospaneeltjes op school

Voorbeelden van Gentse gevels die wel wat groen zouden kunnen gebruiken

7

Een burgerinitiatief voor meer groen en gezonde lucht, voor elke Gentenaar

Realiseerbaarheid

Op welke manier wil je voor, tijdens en na het project communiceren naar/met de wijk, buurt en/of stad?

VOOR sociale media pers 1 workshop op DOK in augustus/september 2017 …

TIJDENS sociale media pers workshops opendeur- of beter – openmuurmomenten …

NA wetenschappelijke publicaties sociale media pers bouwbeurzen landbouwbeurzen …

voorbereiding promopaneeltjes

Hoe wil je dit project realiseren? Hoe ziet de fasering (voorbereiding, uitvoering, afronding en evaluatie) eruit? Waar en wanneer vindt wat plaats?

- Literatuurstudie (nu al bezig) - Workshop op DOK bij Labland (gepland augustus/september 2017) - Praktische ontwikkeling en plaatsing testpanelen: vanaf september 2017, doorlopend tot einde project - Eigen labometingen: januari 2018 – juni 2018 - Labometingen ikv van universiteitsthesis: september 2018-januari 2019 - Afronding en evaluatie :bundeling van de resultaten in een door de stad Gent bruikbare infoboekje: juni

2019

Wat is de voorziene einddatum (uiterlijk 30 juni 2019, cf. artikel 4, e) van het project? Wat gebeurt er na die datum?

30 juni 2019 Na die datum is iedereen overtuigd van de voordelen van mos in het straatbeeld en van het systeem en wordt het een volwaardig ecologisch en duurzaam alternatief voor gevel- en dakbedekking én een must-have decoratief element op gevels en in het interieur. De panelen blijven ter beschikking van de eigenaars van de terreinen waar ze geïnstalleerd zijn. De mospanelen dragen bij tot de uitstraling van Gent als innovatieve stad en Gent wordt als voortrekker, als voorbeeldstad op de (wereld)kaart gezet inzake groene aanpak van luchtverbetering en luchtkwaliteit.

8

Een burgerinitiatief voor meer groen en gezonde lucht, voor elke Gentenaar

Welk kosten en inkomsten voorzie je?

Kosten Inkomsten

- Huisvesting (huur, huurlasten, ...) 5.250,00 €

- Subsidievraag Burgerbudget 140.000,00 €

- Werking

43.200,00 € personeelskosten (ca. 1 VTE/jaar voor de coördinatie van de ontwikkeling en de plaatsing van de mospanelen en de laboproeven

5.300,00 € organisatie workshops en infomomenten, overlegmomenten

4.000,00 € aankoop mos

- Andere subsidies /

- Communicatie (drukwerk en promotie) 7.500,00 €

- Sponsoring 5.000,00 €

- Inschakelen van professionelen (sociale tewerkstelling voor productie, installatie en onderhoud mospanelen) sociale tewerkstelling voor productie en plaatsing van mospanelen: 25€/u x 1200 u = 30.000 € inschakeling mosdeskundigen, (landschaps-) architecten, kunstenaars, aannemers: 15.000 € inzet machines/materiaal : 15.000 € subtotaal 60.000,00 €

- Eigen financiering /

- Verzekeringen 2.000,00 €

- Andere inkomsten (crowdfunding, workshops) 5.000,00 €

- Projectspecifieke kosten (bankkosten, oprichting rechtspersoonlijkheid, …) 500,00 €

- Labo-onderzoek 22.250,00

Totaal 150.000,00 €

Totaal 150.000,00 €

9

Een burgerinitiatief voor meer groen en gezonde lucht, voor elke Gentenaar

( Sarah Daher, Brasil)