Gesteenten

Wereldvisie H25 (p 233 – 240)

1. Indeling volgens ontstaanswijze

Aardkorst = verzameling gesteenten Gesteente = gemengde stof, opgebouwd uit mineralen

Graniet•duidelijk voorbeeld• # mineralen zijn zichtbaar

1. Indeling volgens ontstaanswijze

Aardkorst = verzameling gesteenten Gesteente = gemengde stof, opgebouwd uit mineralen Mineraal = homogene stof met kristalrooster

kristalrooster = regelmatige stapeling van de atomen

Kwarts•prisma met piramidale top•SiO2

•in zand, graniet

1. Indeling volgens ontstaanswijze

Aardkorst = verzameling gesteenten Gesteente = gemengde stof, opgebouwd uit mineralen Mineraal = homogene stof met kristalrooster

kristalrooster = regelmatige stapeling van de atomen

Mica•bladerige structuur•Vb. muscoviet, KAl2(AlSi3)O10(OH)2

•in graniet•toep: kachelramen (vuurvast, dun, doorschijnend)

1. Indeling volgens ontstaanswijze

Aardkorst = verzameling gesteenten Gesteente = gemengde stof, opgebouwd uit mineralen Mineraal = homogene stof met kristalrooster

kristalrooster = regelmatige stapeling van de atomen

Haliet•kubus•steenzout (NaCl)

1. Indeling volgens ontstaanswijze

Aardkorst = verzameling gesteenten Gesteente = gemengde stof, opgebouwd uit mineralen Mineraal = homogene stof met kristalrooster

kristalrooster = regelmatige stapeling van de atomenkristal = mineraal met vorm ~ inwendige structuur

1. Indeling volgens ontstaanswijze

Aardkorst = verzameling gesteenten Gesteente = gemengde stof, opgebouwd uit mineralen Mineraal = homogene stof met kristalrooster

kristalrooster = regelmatige stapeling van de atomenkristal = mineraal met vorm ~ inwendige structuur# mineralen met dezelfde samenstelling

1. Indeling volgens ontstaanswijze

Aardkorst = verzameling gesteenten Gesteente = gemengde stof, opgebouwd uit mineralen Mineraal = homogene stof met kristalrooster

kristalrooster = regelmatige stapeling van de atomenkristal = mineraal met vorm ~ inwendige structuuredelsteen = hard, glanzend, chem. resistent, zeldzaam

1. Indeling volgens ontstaanswijze

Aardkorst = verzameling gesteenten Gesteente = gemengde stof, opgebouwd uit mineralen Mineraal = homogene stof met kristalrooster

kristalrooster = regelmatige stapeling van de atomenkristal = mineraal met vorm ~ inwendige structuuredelsteen = hard, glanzend, chem. resistent, zeldzaamerts = mineraal met industriële toepassingen

Hematiet•Fe2O3

•ijzererts

1. Indeling volgens ontstaanswijze

Magmatisch gesteente= afgekoeld, gestold en (ev.) uitgekristalliseerd magma• onderscheid tussen uitvloeiingsgesteente (oppervlak)

en dieptegesteente• Inwendige structuur ~ tempo van afkoeling

Oppervlakte (uitvloeiing) Diepte

Snelle afkoeling obsidiaan/vulkaanglas amorf of glasachtig

porfier (fijne kristallen)

kasseien

↓ puimsteen poriën door gas- bellen

graniet (grote kristallen)

Tragere afkoeling basalt zeskantige zuilen (basisch)

siersteen

(zuur)

1. Indeling volgens ontstaanswijze

Sedimentair gesteente= afzettingsgesteente • Detritisch: na fysische verwering en erosie

Detritisch los vast

Korrelgrootte> 2000 µm grind conglomeraat

(~natuurlijk beton)

< 2000 µm> 50 µm zand zandsteen

< 50 µm> 2 µm silt / leem kleisteen

< 2 µm klei kleisteen

1. Indeling volgens ontstaanswijze

Sedimentair gesteente= afzettingsgesteente • Detritisch (na fysische verwering en erosie)• Biogeen: organische oorsprong

Biogeen los vast

oorsprong:

dierlijk (schelpen, koraal, …)

fossielenKalk kalksteen

plantaardig veenturf (gedroogd veen) bruinkool, steenkool

1. Indeling volgens ontstaanswijze

Sedimentair gesteente= afzettingsgesteente • Detritisch (na fysische verwering en erosie)• Biogeen: organische oorsprong

Biogeen los vast

oorsprong:

dierlijk (schelpen, koraal, …)

fossielenKalk kalksteen

plantaardig veenturf (gedroogd veen) bruinkool, steenkool

1. Indeling volgens ontstaanswijze

Sedimentair gesteente= afzettingsgesteente • Detritisch (na fysische verwering en erosie)• Biogeen (organische oorsprong)• Chemisch: door scheikundige neerslag

Chemisch los vast

NaCl zout (zoutpannen) steenzout

CaCO3 druipsteen

1. Indeling volgens ontstaanswijze

Metamorf gesteente= omgevormd gesteente door hoge temperatuur

en/of druk (vb. o.i.v. gebergtevorming) herkristallisatie

gesteente Metamorf gesteente

magmatisch graniet gneiss

detritisch zandsteen kwartsiet, kwarts

kleisteen leisteen

biogeen kalksteen marmer

steenkool grafiet, diamant

2. De kringloop van de gesteenten

Aangestuurd door zonne-energie (watercyclus, wind)

radioactief verval in de aardkern

uitvloeiingsgesteente

2. De kringloop van de gesteenten

Proces 1: verwering door wind, water, ijs, ΔTProces 2: erosie door wind, water, ijs

+ afzetting / sedimentatie: los sediment

uitvloeiingsgesteente

2. De kringloop van de gesteenten

Proces 3: begraving door ander sedimentp ↑ samendrukking + verharding

(diagenese)

uitvloeiingsgesteente

2. De kringloop van de gesteenten

Proces 4: p ↑↑ of T ↑↑ metamorfose

uitvloeiingsgesteente

2. De kringloop van de gesteenten

Proces 5: T ↑↑ (grote diepte) smelten magmaProces 6: opstijgen van magmaProces 7: stolling op grote diepte graniet

uitvloeiingsgesteente

2. De kringloop van de gesteenten

Proces 8: stolling aan de oppervlakte basalt opnieuw onderhevig aan verwering (proces 1)

uitvloeiingsgesteente

2. De kringloop van de gesteenten

Proces 9: aanmaak nieuw sediment door - regressie (zee trekt weg – land valt droog)- opheffing land- erosie bovenliggende lagen

uitvloeiingsgesteente

3. Determineren van gesteenten

onderscheid los – vast LOS: kleine steentjes grind

voelbare korrels zandmet water kneedbaar klei, anders leem

bruiseffect door zuur krijt, kalksteen, marmer

…