Wie kiest welke studierichting in het secundair onderwijs? En welke rol speelt de school bij deze studiekeuze?

Bieke De Fraine & Maarten PinxtenCentrum voor Onderwijseffectiviteit en -Evaluatie

25 februari 2011

1. Studiekeuze in secundair onderwijs

• Steeds verdere specialisatie

=> Aantal mogelijke studiekeuzes is groter in hogere jaren

• Twee belangrijke collectieve keuze-momenten

- overgang 1e - 2e graad

- overgang 2e – 3e graad

SSL 2-daagse

2. Wat beïnvloedt de studiekeuze?

1. Leerlingkenmerken

► GeslachtJongens kiezen anders dan meisjes

► Sociaal-economische thuissituatie (SES)Hoge SES-leerlingen kiezen vaker wiskunde &

wetenschappen

► Interactie geslacht – SESHoge SES-meisjes maken minder typische meisjes-keuzes

dan lage SES-meisjes

► PrestatiesLeerlingen die goede prestaties halen voor een bepaald

vak, zullen vaker dat vak kiezen

►Individuele psychologische kenmerken

1. Interesse

“Ik vind talen interessant”

2. Bruikbaarheid en belang

“Ik vind het belangrijk om goed Engels te kunnen”

3. Academisch zelfconcept

“Ik ben nogal sterk in talen”

4. Plezier in een vak

“Ik vind talen studeren leuk”

2. Wat beïnvloedt de studiekeuze?

2. Schoolkenmerken

► schoolkenmerken < leerlingkenmerken

► Voorbeelden

* hoog % ouders met job in zorg op school jongens kiezen minder vaak techniek (Dryler, 1999)

* scholen met sterk leerlingenpubliek sterker verband capaciteiten - studiekeuze (Ayalon & Yogev,

1997)

* eerder strikt schoolbeleid inzake studiekeuze kleiner % meisjes kiest voor wiskunde (Lamb, 1996)

2. Wat beïnvloedt de studiekeuze?

3. Onderzoeksvragen

1) Wat is het effect van leerlingkenmerken (geslacht, prestaties, …)

en van schoolkenmerken (% meisjes op school, …)

op studiekeuze?

+ hoe belangrijk is de interesse?

2) Zijn er verschillen tussen scholen

met betrekking tot de studiekeuzes van hun leerlingen?

4. Data

► LOSO (Longitudinaal Onderzoek Secundair Onderwijs)

► schoolloopbaan van 6411 leerlingen in 90 scholen

► enkel studiekeuze in ASO1. Gelijkaardig studiekeuze-aanbod in de scholen

2. Beperkt aantal studierichtingen

► zittenblijvers maakten deel uit van de steekproef

4. Data

► Studiekeuze in Lj3 (N = 2518 / 22 schools)- Economie – Moderne Talen (N = 559)

- Economie – Wiskunde (N = 722) >>> Referentie

- Klassieke talen / talen (N= 250)

- Klassieke talen - Wiskunde (N = 565)

- Mix (N = 423)

► Studiekeuze in Lj5 (N = 2871 / 24 schools)

- Economie – Talen (N = 579)

- Economie – Wiskunde (N = 405)

- Klassieke talen / Talen (N = 304)

- Klassieke talen – Wiskunde/ Wetenschappen (N = 900) >>> Referentie

- Mix / Menswetenschappen (N = 684)

4. Data

► Leerlingkenmerken

- Geslacht

- SES

- Academisch zelfconcept (Lj2 en Lj4)

- prestaties Nederlands & wiskunde (Lj2 en Lj4)

- numerieke en verbale intelligentie (Lj1)

- Interesse in economie / wetenschappen / sociaal / literatuur (OII Lj1 & 6)

► Schoolkenmerken- SES samenstelling

- Geslacht samenstelling (jongensschool / meisjesschool / gemengde school)

- Wiskunde samenstelling

5. Methode

• Multinomiale Multilevel RegressieAfhankelijke variabele

= studiekeuze = ongeordende categorieën

• Schattingsmethode: MCMC

• Software: MLwiN

6. Resultaten (Lj3)Parameter β S.E. Exp (β)

LEERLINGKENMERKEN

Cons_Klassieke Talen/talen - 0.503 3.203

Cons_Klassieke Talen/Wiskunde 2.274 1.792

Cons_economie/talen - 3.535 1.850

Cons_Mix - 2.995 3.871

Meisjes_Klassieke Talen/talen 0.233 0.304

Meisjes_Klassieke Talen/Wiskunde - 0.251 0.206

Meisjes_economie/talen 0.474 ** 0.194 1.60 **

Meisjes_Mix 0.668 ** 0.218 1.95 **

SES_Klassieke Talen/talen 0.320 ** 0.092 1.38 **

SES_Klassieke Talen/Wiskunde 0.418 ** 0.073 1.52 **

SES_economie/talen - 0.197 ** 0.071 0.82 **

SES_Mix 0.021 0.073

zelfconcept2_Klassieke Talen/talen 0.018 0.089

zelfconcept2_Klassieke Talen/Wiskunde 0.112 0.074

zelfconcept2_economie/talen - 0.283 ** 0.068 0.75 **

zelfconcept2_Mix - 0.029 0.072

Parameter β S.E. Exp (β)

LEERLINGKENMERKEN

Prestaties Ned2_Klassieke Talen/talen 1.263 ** 0.165 3.54 **

Prestaties Ned2_Klassieke Talen/Wiskunde 1.219 ** 0.126 3.38 **

Prestaties Ned2_economie/talen - 0.131 0.083

Prestaties Ned2_Mix - 0.059 0.098

Prestaties Wisk2_Klassieke Talen/talen 0.012 0.127

Prestaties Wisk2_Klassieke Talen/Wiskunde 0.660 ** 0.107 1.93 **

Prestaties Wisk2_economie/talen - 0.458 ** 0.080 0.63 **

Prestaties Wisk2_Mix - 0.084 0.091

Verbale Intelligentie_Klassieke Talen/talen 0.333 ** 0.110 1.40 **

Verbale Intelligentie_Klassieke Talen/Wiskunde 0.215 ** 0.088 1.24 **

Verbale Intelligentie_economie/talen 0.032 0.077

Verbale Intelligentie_Mix 0.145 0.086

Numerieke Intelligentie_Klassieke Talen/talen - 0.180 0.107

Numerieke Intelligentie_Klassieke Talen/Wiskunde 0.095 0.087

Numerieke Intelligentie_economie/talen - 0.423 ** 0.079 0.66 **

Numerieke Intelligentie_Mix - 0.139 0.086

6. Resultaten (Lj3)

Parameter β S.E. Exp (β)

LEERLINGKENMERKEN

Interesse Economie1_Klassieke Talen/talen - 0.029 0.091

Interesse Economie1_Klassieke Talen/Wiskunde - 0.164 ** 0.072 0.85 **

Interesse Economie1_economie/talen - 0.139 ** 0.069 0.87 **

Interesse Economie1_Mix - 0.353 ** 0.073 0.70 **

Interesse Wetenschappen1_Klassieke Talen/talen 0.102 0.111

Interesse Wetenschappen1_Klassieke Talen/Wiskunde 0.098 0.087

Interesse Wetenschappen1_economie/talen - 0.284 ** 0.082 0.75 **

Interesse Wetenschappen1_Mix - 0.188 ** 0.088 0.83 **

Interesse sociaal1_Klassieke Talen/talen 0.159 0.109

Interesse sociaal1_Klassieke Talen/Wiskunde 0.086 0.089

Interesse sociaal1_economie/talen 0.001 0.082

Interesse sociaal1_Mix 0.008 0.088

Interesse literatuur1_Klassieke Talen/talen 0.702 ** 0.104 2.02 **

Interesse literatuur1_Klassieke Talen/Wiskunde 0.222 ** 0.079 1.25 **

Interesse literatuur1_economie/talen 0.195 ** 0.075 1.22 **

Interesse literatuur1_Mix 0.280 ** 0.081 1.32 **

6. Resultaten (Lj3)

Parameter β S.E. Exp (β)

SCHOOLKENMERKEN

SES-samenstelling_Klassieke Talen/talen 0.200 0.563

SES-samenstelling_Klassieke Talen/Wiskunde - 0.036 0.317

SES-samenstelling_economie/talen 0.343 0.332

SES-samenstelling_Mix 0.420 0.700

Meisjesschool_Klassieke Talen/talen - 1.274 1.230

Meisjesschool_Klassieke Talen/Wiskunde - 0.185 0.733

Meisjesschool_economie/talen - 0.329 0.759

Meisjesschool_Mix - 2.167 1.473

Gemengde school_Klassieke Talen/talen - 1.993 1.165

Gemengde school_Klassieke Talen/Wiskunde - 0.301 0.663

Gemengde school_economie/talen 0.016 0.677

Gemengde school_Mix - 1.293 1.337

Wisk samenstelling_Klassieke Talen/talen - 0.834 1.375

Wisk samenstelling_Klassieke Talen/Wiskunde - 2.412 ** 0.724 0.09 **

Wisk samenstelling_economie/talen 1.067 0.733

Wisk samenstelling_Mix 0.958 1.444

6. Resultaten (Lj3)

S.E.VERSCHILLEN TUSSEN SCHOLEN

Level 3 – Schoolniveau

Cons_Klassieke Talen/talen.Cons_Klassieke Talen/talen 2.325 1.064

Cons_Klassieke Talen/Wiskunde.Cons_Klassieke Talen/Wiskunde 0.704 0.290

Cons_economie/talen.Cons_economie/talen 0.749 0.300

Cons_Mix.Cons_Mix 2.856 1.314

Cons_Klassieke Talen/talen.Cons_economie/talen 0.945 0.454

Cons_Klassieke Talen/Wiskunde.Cons_Klassieke Talen/talen 0.885 0.445

Cons_Klassieke Talen/Wiskunde.Cons_economie/talen 0.650 0.273

Cons_Mix.Cons_Klassieke Talen/talen 0.990 0.743

Cons_Mix.Cons_Klassieke Talen/Wiskunde 0.551 0.416

Cons_Mix.Cons_economie/talen 0.852 0.462

Level 2 – Leerlingniveau 1.000 0.000

Level 1 – Multinomiale variantie 1.000 0.000

2( )m 01

6. Resultaten (Lj3)

Parameter β S.E. Exp (β)

LEERLINGKENMERKEN

Cons_Klassieke Talen/talen - 0.909 2.001

Cons_economie/talen 0.694 1.774

Cons_economie/Wetenschappen 0.225 1.773

Cons_Mix 0.741 3.138

Meisjes_Klassieke Talen/talen - 0.262 0.239

Meisjes_economie/talen - 0.127 0.202

Meisjes_economie/Wetenschappen 0.127 0.203

Meisjes_Mix - 0.062 0.189

SES_Klassieke Talen/talen - 0.114 0.086

SES_economie/talen - 0.431 ** 0.078 0.65 **

SES_economie/Wetenschappen - 0.452 ** 0.079 0.64 **

SES_Mix - 0.432 ** 0.070 0.65 **

zelfconcept4_Klassieke Talen/talen - 0.105 0.084

zelfconcept4_economie/talen - 0.066 0.075

zelfconcept4_economie/Wetenschappen - 0.026 0.077

zelfconcept4_Mix - 0.244 ** 0.069 0.78 **

6. Resultaten (Lj5)

Parameter β S.E. Exp (β)

LEERLINGKENMERKEN

Prestaties Ned4_Klassieke Talen/talen 0.266 ** 0.112 1.30 **

Prestaties Ned4_economie/talen - 0.448 ** 0.095 0.64 **

Prestaties Ned4_economie/Wetenschappen - 0.676 ** 0.096 0.51 **

Prestaties Ned4_Mix - 0.541 ** 0.088 0.58 **

Prestaties Wisk4_Klassieke Talen/talen - 1.114 ** 0.106 0.33 **

Prestaties Wisk4_economie/talen - 1.161 ** 0.097 0.31 **

Prestaties Wisk4_economie/Wetenschappen - 0.023 0.107

Prestaties Wisk4_Mix - 0.870 ** 0.094 0.42 **

Verbale Intelligentie_Klassieke Talen/talen - 0.104 0.099

Verbale Intelligentie_economie/talen - 0.296 ** 0.090 0.74 **

Verbale Intelligentie_economie/Wetenschappen - 0.280 ** 0.090 0.76 **

Verbale Intelligentie_Mix - 0.235 ** 0.082 0.79 **

Numerieke Intelligentie_Klassieke Talen/talen - 0.288 ** 0.098 0.75 **

Numerieke Intelligentie_economie/talen - 0.443 ** 0.087 0.64 **

Numerieke Intelligentie_economie/Wetenschappen - 0.221 ** 0.091 0.80 **

Numerieke Intelligentie_Mix - 0.323 ** 0.081 0.72 **

6. Resultaten (Lj5)

Parameter β S.E. Exp (β)

LEERLINGKENMERKEN

Interesse Economie6_Klassieke Talen/talen 0.205 ** 0.083 1.23 **

Interesse Economie6_economie/talen 0.638 ** 0.076 1.89 **

Interesse Economie6_economie/Wetenschappen 0.663 ** 0.079 1.94 **

Interesse Economie6_Mix - 0.101 0.068

Interesse Wetenschappen6_Klassieke Talen/talen - 0.855 ** 0.108 0.43 **

Interesse Wetenschappen6_economie/talen - 1.053 ** 0.097 0.35 **

Interesse Wetenschappen6_economie/Wetenschappen - 0.888 ** 0.097 0.41 **

Interesse Wetenschappen6_Mix - 0.776 ** 0.087 0.46 **

Interesse sociaal6_Klassieke Talen/talen - 0.079 0.098

Interesse sociaal6_economie/talen - 0.327 ** 0.087 0.72 **

Interesse sociaal6_economie/Wetenschappen - 0.218 ** 0.088 0.80 **

Interesse sociaal6_Mix 0.133 0.081

Interesse literatuur6_Klassieke Talen/talen 0.757 ** 0.101 2.13 **

Interesse literatuur6_economie/talen 0.316 ** 0.082 1.37 **

Interesse literatuur6_economie/Wetenschappen - 0.107 0.082

Interesse literatuur6_Mix 0.300 ** 0.075 1.35 **

6. Resultaten (Lj5)

Parameter β S.E. Exp (β)

SCHOOLKENMERKEN

SES-samenstelling_Klassieke Talen/talen 0.138 0.362

SES-samenstelling_economie/talen - 0.077 0.332

SES-samenstelling_economie/Wetenschappen - 0.111 0.323

SES-samenstelling_Mix 0.034 0.586

Meisjes school_Klassieke Talen/talen - 0.538 0.824

Meisjes school_economie/talen - 0.300 0.715

Meisjes school_economie/Wetenschappen - 0.579 0.662

Meisjes school_Mix - 1.230 1.295

Gemengde school_Klassieke Talen/talen - 1.395 0.720

Gemengde school_economie/talen - 1.250 0.622

Gemengde school_economie/Wetenschappen - 0.852 0.619

Gemengde school_Mix - 1.729 1.141

Wisk samenstelling_Klassieke Talen/talen 0.874 0.624

Wisk samenstelling_economie/talen 0.842 0.564

Wisk samenstelling_economie/Wetenschappen 0.702 0.532

Wisk samenstelling_Mix 1.106 1.007

6. Resultaten (Lj5)

S.E.VERSCHILLEN TUSSEN SCHOLEN

Level 3 – Schoolniveau

Cons_Klassieke Talen/talen.Cons_Klassieke Talen/talen 0.744 0.326

Cons_economie/talen.Cons_economie/talen 0.552 0.236

Cons_economie/Wetenschappen.Cons_economie/Wetenschappen 0.460 0.208

Cons_Mix.Cons_Mix 2.032 0.847

Cons_Klassieke Talen/talen.Cons_economie/talen 0.433 0.226

Cons_Klassieke Talen/talen.Cons_economie/Wetenschappen - 0.117 0.176

Cons_economie/Wetenschappen.Cons_economie/talen 0.220 0.169

Cons_Mix.Cons_Klassieke Talen/talen 0.774 0.409

Cons_Mix.Cons_economie/talen 0.854 0.400

Cons_Mix.Cons_economie/Wetenschappen 0.412 0.313

Level 2 – Leerlingniveau 1.000 0.000

Level 1 – Multinomial variantie 1.000 0.000

2( )m 01

6. Resultaten (Lj5)

7. Conclusies & discussie

• Studiekeuze wordt vooral beïnvloed door leerlingkenmerken

• Meisjes kiezen anders dan jongensMaar: het verschil tussen jongens en meisjes wordt volledig verklaard door het verschil in interesse in wetenschappen (Lj5)

• Prestaties hebben een effect op studiekeuze (Lj3)

VB1. Economie/talen VS Economie/Wetenschappen: Deze leerlingen presteren niet beter voor Nederlands, maar duidelijk minder voor wiskunde.Maar ze hebben ook meer interesse in literatuur en minder interesse in wetenschappen.

VB2. Klassieke Talen/Talen VS Klassieke Talen/Wiskunde: Deze leerlingen presteren niet beter voor Nederlands, maar duidelijk minder voor wiskunde.Maar ze hebben ook meer interesse in literatuur.

• De keuze voor Mixed/ sociaal lijkt een negatieve keuze. Deze leerlingen hebben geen grotere interesse voor sociale wetenschappen (zowel in Lj3 als Lj5)

• Er zijn verschillen tussen scholen inzake studiekeuze

• Effect van prestaties en van SES illustreert de sterke hiërarchie tussen studierichtingen

• Is het een goed idee om belangstelling zo centraal te stellen in het hervorming van het secundair onderwijs?

• Wat is oorzaak en wat is gevolg? Interesse of studiekeuze?

=> Studiekeuzes zijn complexe processen waarbij verschillende factoren een rol spelen !

7. Conclusies & discussie

Wie kiest welke studierichting in het secundair onderwijs? En welke rol speelt de school bij deze studiekeuze?

Bieke De Fraine & Maarten PinxtenCentrum voor Onderwijseffectiviteit en -Evaluatie

Bieke.DeFraine@ped.kuleuven.be