2019 Jaaroverzicht Onze strategie Onze performance Onze ... · 16,3%. Dat is ruim boven het door de...

Growing abetter worldtogether

Jaaroverzicht2019Bouwen aan onze vernieuwdecoöperatieve bank

Voorwoord Over ons Onze strategie Trends en ontwikkelingen Kansen en risico's Waarde creëren voor onze stakeholders Onze performance Vooruitzicht Onze governance

Jaaroverzicht 2019

Voorwoord Over ons Onze strategie Trends en ontwikkelingen Kansen en risico's Waarde creëren voor onze stakeholders Onze performance Vooruitzicht Onze governance2

Naast het jaaroverzicht 2019publiceren we op 12 maart 2020 eenserie andere verslagen, zoals hetjaarverslag (Annual Report 2019)waarin het bestuursverslag, dejaarrekening, onzeduurzaamheidsprestaties, hetremuneratieverslag en het verslag vande raad van commissarissen zijnopgenomen en het Pillar 3 rapport.

Dit jaaroverzicht is opgesteld inovereenstemming met het IntegratedReporting <IR> Framework van deInternational Integrated ReportingCouncil (IIRC). Onze externeaccountant heeft geen assurance-opdracht uitgevoerd op dezepublicatie.

Ons jaaroverzicht beschrijft hoe wij waarde creëren voor onzestakeholders. We beschrijven in dit rapport onze strategie,onze prestaties en de impact ervan op de wereld om ons heen.


VoorwoordLees verder 4

Over onsLees verder 7

Onze strategieLees verder 8

Trends en ontwikkelingenLees verder 10

Kansen en risico'sLees verder 11

Waarde creëren voor onze stakeholdersLees verder 14

Onze performanceLees verder 17

VooruitzichtLees verder 30

Onze governanceLees verder 33

Excellenteklantfocus

Excellente klantfocusLees verder

18

Betekenisvollecoöperatie

Betekenisvolle coöperatieLees verder

22

Medewerkersin hunkracht

Medewerkers in hun krachtLees verder

25

IJzersterkebank

IJzersterke bankLees verder

28

Voorwoord


2019 was een bewogen jaar. Wehadden internationaal te maken metpolitieke en economische instabiliteiten aanhoudend lage rente. Deconsequenties hiervan zien we terugin onze resultaten over het afgelopenjaar. Desondanks hebben we in dezeuitdagende omgeving een nettowinstgeboekt van 2,2 miljard euro en lietenwe goede progressie zien op onzestrategische doelstellingen. Derentewinst daalde licht, maartegelijkertijd wisten we onze kostenverder te verlagen. Onzekapitaalpositie is verbeterd en blijftsolide. We hebben de verkoop vanniet-kernactiviteiten afgerond en er isgeïnvesteerd om verder ‘future proof’te zijn.

We hebben in 2019 goedevooruitgang geboekt op onzebijdrage aan grote maatschappelijkethema’s. Zo investeerden we in deverduurzaming van de woningmarkten de energietransitie. Samen metdochter en projectontwikkelaar BPDzetten we de eerste stap in deontwikkeling vannieuwbouwwoningen om knelpuntenop de huurmarkt op te lossen.Internationaal kreeg deverduurzaming van de voedselketen

afgelopen jaar steeds meer vorm,mede dankzij het door Rabobankgeïnitieerde AGRI3-fonds en onzeinspanningen samen met de RaboFoundation in Afrika. En voor onzeparticuliere klanten in Nederlandzetten we ons in voor beterezelfredzaamheid en het verlichten vanschuldenproblematiek. Dezeinitiatieven zijn mooie illustraties vande wijze waarop de coöperatieveRabobank invulling geeft aan haarmissie om met elkaar een betereleefomgeving te creëren.

We zijn trots op de transitie die onzebank de afgelopen jaren heeftgemaakt. Die transitie is nu goedzichtbaar in onze dagelijksebedrijfsvoering. De klanttevredenheidvan particuliere klanten neemt toe,net als de medewerkerbetrokkenheid,de balans is geoptimaliseerd, onskostenniveau is lager en we werkenefficiënter. We hebben onze digitaledienstverlening sterk uitgebreid enverbeterd, zowel voor particuliere alsvoor zakelijke klanten. We hebbengoede vooruitgang geboekt op onzerol als poortwachter van het financieelstelsel, waarbij nog verdereverbetering mogelijk is door o.a.samenwerking in de sector.

Dit alles hebben we in 2019 kunnenrealiseren dankzij de inzet en deactieve betrokkenheid van onzemedewerkers en veel van onze leden.Daar wil ik iedereen hartelijk voordanken.

Vergeleken met de recordwinst van3 miljard euro over 2018, is de winstover 2019 lager. Het renteklimaatheeft grote impact gehad op deresultaten en gaf aanleiding tot hetafwaarderen van ons belang inAchmea met 300 miljoen euro. Deverkoop van RNA resulteerde in eeneenmalig positief resultaat van342 miljoen euro. De toevoegingenaan de kredietvoorzieningen warenafgelopen jaar flink hoger dan dehistorisch lage niveaus van de jarendaarvoor. Met 23 basispunten liggende kredietverliezen nu weer op eengenormaliseerd niveau.

De kosten gingen met 4% omlaag ende efficiencyratio daalde van 65,9%naar 63,8%. De kostenontwikkelingwordt beïnvloed door hogeinvesteringen in digitalisering, de IT-infrastructuur en door kosten vanregelgeving en toezicht, waaronderCDD- en AML-activiteiten.Desondanks blijven we streven naareen verdere verbetering van deefficiencyratio naar een niveau van

laag in de 60% in de komende jaren.Voor de lange termijn blijft de ambitieeen cost/income-ratio van rond de55%. De daadwerkelijke realisatie isafhankelijk van onder andere derenteontwikkeling.

De kapitaalpositie van Rabobank iswederom versterkt: de commonequity tier 1 (CET 1) ratio bedraagt16,3%. Dat is ruim boven het door detoezichthouders vereiste niveau enboven de door Rabobank gesteldedoelstelling van minimaal 14%. Destijging van 0,3 procentpunt is onderandere het gevolgvan winstinhouding en de verkoopvan niet-kernactiviteiten. Dekapitaalpositie van Rabobank blijftsterk om de toekomstige impact vano.a. Basel IV te absorberen. Hetrendement op het eigen vermogenwas 5.3% (7.3% in 2018).

Gecorrigeerd voor de verkochte RNA-portefeuille in Noord Amerika, is dekredietverlening toegenomen met6 miljard euro, voornamelijk door degroei in Food & Agri in het buitenlanden bij leasingdochter DLL.Onderliggend zijn de toevertrouwdemiddelen met 11 miljard eurogestegen, wat vooral zichtbaar was inhet binnenlandse retail-bankbedrijf.

Kernactiviteiten verbeteren en onze vleugels uitslaan


We worden de komende periode intoenemende mate geraakt door delage rente als gevolg van het beleid ende monetaire stimulering doorcentrale banken. Wij zouden eenmonetair beleid dat gericht is opnormalisatie van renteniveaustoejuichen. De economie blijftonzeker en de effecten van deklimaatverandering raken onsallemaal.

Met de verkoop van de niet-kernactiviteiten in Noord-Amerika(RNA), Ierland (ACC loan portfolio) ende resterende retailactiviteiten inIndonesië is er ruimte voor groei inonze kernactiviteiten. We zienmogelijkheden in Food & Agri, waarwe al jarenlang een sterke(inter)nationale speler zijn. Dezepositie biedt een sterke basis voor hetbereiken van meer schaalvoordelenen het vergroten van marktaandeel.Een andere kans zien we in deleasemarkt, waar de trend van bezitnaar gebruik zichtbaar is.

Dat biedt mooie openingen voor onzedochter DLL, die goed gepositioneerdis in deze markt.

Ook komend jaar heeft onze rol alspoortwachter van het financiëlesysteem de hoogste prioriteit. Met deandere grootbanken bundelen weonze krachten en werken we samenmet het publieke domein. Alleen dankunnen we écht een vuist makentegen de financiële criminaliteit en degrote stromen zwart geld. In hetafgelopen jaar hebben we aanzienlijkeinvesteringen in mensen en middelengedaan, om onze rol als poortwachtervan het financiële systeem verder teversterken. De hierbij behorendeuitdagingen op het vlak vanrisicobeoordeling,transactiemonitoring en klantdossierszullen ook dit jaar onze grootsteaandacht hebben.

Na een jaar waarin veel Nederlandseboeren in actie kwamen voor huntoekomst, willen we benadrukken datwij hun partner zijn en blijven.

Wij blijven de agrarische sectorondersteunen op hun weg naar meerduurzaam landgebruik in balans metde natuur. Daarbij verliezen we hetbehoud van toekomstperspectief voorde boeren zelf niet uit het oog. Wijzullen ons in het komend jaar verderen actief inzetten om deze transitie teondersteunen.

We blijven onze kernactiviteitencontinu verbeteren en tegelijkertijdonze vleugels uitslaan. Alscoöperatieve bank willen we eenbelangrijke bijdrage blijven leverenaan grote maatschappelijke transities,mede als onderdeel van onze groei inNederland en op de mondialevoedselmarkt. Tegelijkertijd dienenwe het verdienmodel van onzecoöperatieve dienstverlening zeker testellen. We zullen daarbij een nauwereband met onze leden opzoeken.Samen werken we aan oplossingen diegoed zijn voor onze klanten, voor desamenleving en voor de wereld omons heen.

Wiebe Draijer,Voorzitter van de Groepsdirectie

Growing a better world togetherMissie

Bijna 9,5 miljoen klanten

0,7 miljoen internationale klanten28,8 miljoen Nederlandse klanten1

Internationaal39 Landen

1 Lokale Rabobanken en Obvion 2 Wholesale, Rural & Retail

Voorbeeld van een Food & Agri waardeketen – de koffieketen

Farmers/producersRabobank Foundation/Rabo Partnerships/

Rabo Rural Fund/Rabo Rural Banking

TradersTrade & Commodity Finance

RoastersLokale Rabobanken/

Global Corporate Clients

RetailLokale Rabobanken/

Global Corporate Clientsu u u

Wat we internationaal bieden(bedragen in miljarden euro’s)

Nederland89 Lokale Rabobanken

Wat we bieden in Nederland(bedragen in miljarden euro’s)

187,7 Hypotheken

82,4 Leningen aan Handel, Industrie en Dienstverlening 4

37,9 Leningen aan Food & Agri 4

1,7 miljard pinbetalingen

123,7 Sparen

47,1 Beheerd en bewaard vermogen

1,7 Leasing

4.485 BPD transacties

69,3 Leningen aan Food & Agri

37,0 Leningen aan Handel, Industrie en Dienstverlening

31,5 Leasing

371kantoren

1,9miljoen

leden

0,8miljoen

zakelijkeklanten

8,0miljoen

particuliere klanten 3

Binnenlands retailbankbedrijf

12,3%

19,7%

7,5%

26,8%33,3%

0,5%

3 Voor een meer representatieve weergave is sinds 2019 de klantdefinitie voor lokale Rabobanken verfijnd. Dit heeft geresulteerd in een toename van het aantal klanten

4 Inclusief WRR Nederland & DLL portfolio Nederland

Rabobank in één oogopslag


Over ons


We begonnen ooit als een coöperatie,om oplossingen te vinden waariedereen beter van werd. De wereldziet er intussen heel anders uit en onzeklanten hebben andere behoeftendan toen. Maar onze mentaliteit is nogsteeds dezelfde: altijd op zoek naarmanieren om onze gezamenlijkeleefwereld te versterken.

Wij hebben geen aandeelhouders,maar leden. En we kiezen ervoor omjaarlijks een deel van onze winst teinvesteren in de maatschappij. Onzeleden bepalen waar dit ‘coöperatiefdividend’ naartoe gaat. Grotendeelsgaat het om lokale maatschappelijkeprojecten. Daarnaast zetten we onssamen met de Rabo Foundation invoor de zelfredzaamheid vankwetsbare mensen.

Wereldwijd focussen wij op klanten inde food & agriketen. In Nederlandbieden wij daarnaast een grootassortiment financiële producten.Onze groep bestaat verder uit onzevastgoeddochter BPD waarmee wij

woonoplossingen bieden en DLLwaarmee wij leaseoplossingen biedenaan onze klanten.

Onze missie ‘growing a better worldtogether’ begint heel dicht bij huis. Ditwordt mogelijk gemaakt door onzeleden en klanten. Het motiveert onsom te blijven zoeken naar oplossingenwaar iedereen beter van wordt.Daarmee dragen we bij aan het welzijnen de welvaart van mensen in degemeenschappen waar wij actief zijnen aan het duurzaam voeden van dewereld. We willen dit realiseren doorons netwerk in te zetten enverschillende mensen te verbinden,door onze kennis te delen en door hetinzetten van onze financiëleslagkracht. We richten ons hierbij opvier maatschappelijke thema's:iedereen financieel gezonder,ondernemers helpen duurzaam tegroeien, duurzamer wonen vooriedereen en duurzamevoedselproductie. Wij doen dit met43.822 medewerkers verdeeld over 40landen.

Waar wij ons op richtenIedereen financieel gezonderOp financieel gebied de touwtjesgoed in handen hebben – in onzemaatschappij wordt dat intussen vaniedereen verwacht. Wij helpen onzeklanten zoveel mogelijk om financieelzelfredzaam te zijn. Door inzicht enoverzicht te bieden en door hen testimuleren om te sparen voor later.Vanuit ons coöperatieve karakterhebben we speciaal oog voor mensendie moeite hebben om alles zelf op telossen. Zoals senioren die langerzelfstandig blijven wonen enmisschien nog niet zo goed overwegkunnen met online bankieren. Maarook jongeren, om te helpenvoorkomen dat zij schuldenopbouwen. Er zijn meer dan1,4 miljoen huishoudens in Nederlanddie te maken hebben metbetalingsproblemen. Wij willen dezemensen helpen om er samen voor tezorgen dat zij financieel gezond zijn.

Ondernemers helpen duurzaam tegroeienOndernemers zijn de motor van onzesnel veranderende economie. Het isnodig dat zij steeds blijvenvernieuwen en verduurzamen.Technologische innovaties, nieuweconcurrentie, de energietransitie, devoedseltransitie, de beweging naar

circulair ondernemen: stuk voor stukzijn het zowel mooie kansen alsuitdagingen voor ondernemers. BijRabobank geloven we in de kracht vansamenwerking. Daarom gaat het bijons niet alleen om geld, maar delenwe ook graag onze kennis en onsnetwerk. We brengen ondernemers bijelkaar om samen slimmer te innoverenen te verduurzamen. Vanuit onzecoöperatieve mentaliteit zoeken wenaar oplossingen waarvan iedereenbeter wordt. Zodat ondernemersduurzaam kunnen groeien.

Duurzamer wonen voor iedereenHet is een grote maatschappelijkeopgave: de overgang naar schoneenergie in de Nederlandsewoningmarkt. Als maatschappelijkebank en grootstehypotheekverstrekker van Nederlandwillen wij zoveel mogelijk bijdragenaan die verduurzaming. Met oog voorwat er écht speelt voor onze klanten.Wij zetten ons in om duurzaam wonenbereikbaar te maken voor iedereen.Dat doen we onder meer door eenverbreding van ons aanbod aanfinancieringsoplossingen. Daarnaastinvesteren we in coöperatieveoplossingen. We werken samen metandere organisaties om deenergietransitie te versnellen, zijnmede-initiatiefnemer van het

Nationaal Energie Fonds voor metname VvE’s en woningcorporaties ende schooldakenrevolutie.

Duurzame voedselproductieIn 2050 zijn er naar verwachting bijna10 miljard monden te voeden. Ookleven we gemiddeld steeds langer. Aldeze mensen moeten genoeg engezond kunnen eten. Dit vraagstukraakt ons allemaal. Dus moeten we ooksamen oplossingen vinden.Oplossingen die niet ophouden bijlandsgrenzen, bij het hek van eenboerderij of het toegangspoortje vaneen supermarkt. We hebben eenwereldwijde aanpak nodig in allevoedselketens. Zodat agrarischondernemers méér kunnenproduceren met mínder grondstoffen.En consumenten bewuster omgaanmet hun dagelijks eten. Wij zetten onsin om een betere wereld achter telaten voor de generaties na ons. Omdit te bereiken, helpen we onzeklanten die voedsel verbouwen,verwerken, vervoeren en verkopenmet financiële producten, maar ookmet onze kennis en ons netwerk. Datlaatste door hen in contact te brengenmet interessante partijen om meesamen te werken. Zo sporen we dehele voedselketen aan om tevernieuwen en steeds duurzamer tewerken.

De Rabobank is een coöperatieve bank met een missie. Samenmet klanten, leden en partners zetten we ons in voor eensterkere leefomgeving en voor de grote maatschappelijkeuitdagingen van nu. Met als uitgangspunt dat we samen meerbereiken dan alleen.

Onze strategie


We willen een zinvolle bijdrageleveren aan het realiseren van de 17Sustainable Development Goals(SDG's). Hoewel alle SDG's evenbelangrijk zijn, verschilt de focus diewe hebben voor het bijdragen aan hetrealiseren van de verschillendedoelen. We richten ons met name opde acht SDG's waaraan wij de grootstebijdrage kunnen leveren via onzestrategie. Dit zijn SDG's 2 (geenhonger), 7 (betaalbare en schoneenergie), 8 (waardig werk eneconomische groei), 11 (duurzamesteden en gemeenschappen), 12(verantwoorde consumptie enproductie), 13 (klimaatactie), 15 (levenop land) en 17 (partnerschappen).

Onze strategische ambitiesExcellente klantfocusKlantgerichtheid moet volledigonderdeel zijn van onze cultuur. Aanhuidige en toekomstige eisen van deklant kunnen we het best voldoendoor goed advies te geven enpassende, innovatieve en digitale

dienstverlening te leveren. Door eenbreed aanbod aan productengenereren we economische activiteit,helpen we om de economie draaiendte houden en dragen we bij aan deenergietransitie. Zo helpen we onzeklanten om klaar te zijn voor detoekomst aan de hand van onzemaatschappelijke thema's (SDG 7, 8,en 12).

Betekenisvolle coöperatieCoöperatief bankieren betekent datwij leden, medewerkers, klanten enandere partners actief bij kwestiesbetrekken en hen in een netwerk metelkaar in contact brengen (SDG 11 en17). We nemen een standpunt in overmaatschappelijke ontwikkelingen diebelangrijk zijn voor klanten en anderestakeholders, zoals klimaat-verandering (SDG 13) en biodiversiteit(SDG 15). Door onze visie om dewereld duurzaam te voeden, willen weeraan bijdragen dat er geen hongermeer is in de wereld (SDG 2).

Met onze kennis, netwerken en financiering willen we klantenhelpen om beslissingen te nemen en tegelijkertijd flexibel teblijven. Wij willen een betekenisvolle coöperatie en ijzersterkebank zijn. Door onze medewerkers in hun kracht te laten staanwillen we zorgen voor een excellente klantfocus. Deze vierpijlers vormen onze strategie.

Growing a better world together

Excellente klantfocus

Prioriteiten

Rabobank

waarden

Missie

Betekenisvolle coöperatie IJzersterke bank Medewerkers in hun kracht

• Vergroten

klanttevredenheid

• Beschikbaarheid diensten

• Ondernemers duurzaam

helpen groeien

• Duurzame Food & Agri

• Versterken lokale

gemeenschappen

• Ledenbetrokkenheid

• Topprestaties

• Balans optimaal

• Uitvoering buitengewoon

goed

• Goede financiële

performance

• Sterke kapitaalspositie

• Naleving wet-

en regelgeving

• Ethiek en integriteit

• Geïnspireerde medewerkers

• Eén Rabo-cultuur

Strategie

SDGs 2 11 13 15 17 8 87 8 12

• 100 % digitaal gemak

in alles

• Top klantadvies dichtbij

• Groei met innovatie

• Concrete maatschappelijke

bijdrage

• Betrokken leden en

communities

Materiële

thema’s

• Klantgedreven• Daadkrachtig

• Betekenisvol• Moedig

• Professioneel• Weloverwogen

• Het beste in elkaar los maken• Blijven leren

Maatschappelijke

thema’sIedereen financieel gezonder | Duurzaam wonen | Duurzaam groeien | Duurzame voeding


Medewerkers in hun krachtWij willen onze medewerkers eengoede en inclusieve werkomgevingbieden (SDG 8). Onze medewerkerszijn trots en gedreven, en geven blijkvan vakmanschap, vitaliteit enverandervermogen. Ze zijngemotiveerd om Rabobank tevertegenwoordigen, wordengeïnspireerd door onze missie en zijwillen een bijdrage leveren aan eenbetere wereld. Het is ons doel dattoptalenten bij de Rabobank willenwerken, zich daar ontwikkelen en erwillen blijven.

IJzersterke bankWe willen de juiste dingen goed doen,waarbij iedereenverantwoordelijkheid neemt, zichbewust blijft van de risico's en zichprofessioneel gedraagt. We zijn onsbewust van onze rol als poortwachterom het misbruik van onze productenen diensten tegen te gaan,

bijvoorbeeld in het geval vanwitwassen en terrorismefinanciering.Met onze financiële prestaties ensterke ratings kunnen we onzecontinuïteit waarborgen. We werkendaarom hard aan het verbeteren vanons kostenniveau.

Onze materiële thema'sWe hebben regelmatig contact metonze stakeholders. Op basis van dezecontacten en van een analyse van dewereld om ons heen identificeren wijde belangrijkste onderwerpen vooronze bank; de materiële thema’s. DeGroepsdirectie stuurt op dezemateriële thema's.


Food & Agri financiering

De Rabobank financiert EUR 107 miljard in de sector Food &

Agri. Dit draagt bij aan het vergroten van de voedselvoor-

ziening in de wereld. We werken ook actief samen met lokale

coöperatieve banken in ontwikkelingslanden, de focus ligt

onder meer op verhoging van de opbrengsten en

armoedebestrijding.

Financieren van het opwekken van duurzame energie

We financieren en investeren actief in duurzame

energieopwekking. In 2019 waren we bijvoorbeeld goed voor

EUR 4,1 miljard projectfinanciering van duurzame

energieopwekking, met name in wind- en zonne-energie-

projecten, maar ook biomassa en geothermische energie.

Circulaire producten & diensten

In 2019 organiseerden we Circular Business Challenges in

7 regio's in Nederland en helpen klanten via onze Circulair

Business Desk.

Oplossingen voor duurzaam wonen

Klanten kunnen duurzaamheidsmaatregelen financieren,

bijvoorbeeld met het Rabo Groendepot, waarin geld kan

worden gespaard voor energiebespaarmaatregelen voor hun

woning en door het verlagen van de hypotheekrente voor

duurzame woningen. Klanten kunnen de korting gebruiken

om duurzame investeringen te doen, zodat zij hun energie-

rekening kunnen verlagen. We bieden klanten korting op

energiecontracten voor lokaal geproduceerde energie van

onze partner Vandebron.

Toename van aan duurzaamheid gekoppelde producten

In 2019 waren we goed voor 46 miljard euro aan duurzame

financiering. Hiervan hebben we in 2019 meer dan

200 miljoen euro uitgegeven aan impactleningen voor

bedrijven met een betekenisvol duurzaamheidslabel. Deze

leningen hebben vaak een lagere rente. Door dit soort

duurzame financiering aan te bieden dragen we bij aan de

impact van deze duurzame koplopers. We bieden ook

verschillende duurzaamheidsgerelateerde producten en

diensten via dochterondernemingen; BPD, Obvion en DLL.

Belangrijke bijdrage aan het Nederlands Klimaatakkoord

Rabobank heeft in 2019 een substantiële bijdrage geleverd

aan de totstandkoming van het Nederlands Klimaatakkoord.

En heeft samen met 50 andere financiële instellingen het

‘Commitment van de financiële sector’ getekend waarin de

sector zich committeert aan het Nederlands Klimaatakkoord.

1 miljard dollar AGRI3 fonds en Biodiversiteitsmonitor

Samen met partners hebben we het 1 miljard dollar AGRI3

fonds opgericht, wat zich richt op grootschalige versnelling

van bosbescherming, herbebossing en duurzame landbouw.

Verder zijn we actief betrokken bij de ontwikkeling van de

Nederlandse Biodiversiteitsmonitor voor gewassenteelt

(pilotfase).

Bijv. Partnerships met WNF, WBCSD en de VN

Voorbeelden hiervan zijn onze deelname aan Deltaplan

Biodiversiteitsherstel, WNF Rabo-partnerschap voor

internationale projecten rond duurzame voedselproductie,

9 rondetafels, bijv. voor Verantwoorde Soja en Palmolie en

we zijn lid / co-voorzitter van de Climate Smart Agriculture

Working Group van de WBCSD.

Trends en ontwikkelingen


Ons bedrijfsmodelGezien de lage renteomgeving,vereisten aan banken en de huidigeeconomie moeten we werken aanonze cost/income ratio. Degeopolitieke onrust is onverminderdgroot en handelsoorlogen veranderende wereldwijde economie. Brexit zorgtvoor onzekerheid, waarbij deRabobank een kans ziet om haarklanten zo goed mogelijk voor tebereiden op deze ontwikkeling.

De voorkeuren van de klantveranderen snel en ingrijpend. Dewereld van bankieren verandertvoortdurend. Veel particulieren enorganisaties zijn bereid omdurfkapitaal te verstrekken aan derdepartijen. Daarom ontwikkelen weinitiatieven op het gebied vancrowdfunding.

Om aan de behoeften van de klant tevoldoen, monitoren we innovaties inen met betrekking tot de financiëlesector (FinTech) en Food & Agri-business (FoodTech en AgTech)proactief en gaan we strategischepartnerschappen aan.

Digitale interactie vervangt steedsvaker het persoonlijke contact,daarom investeren wij in de kwaliteiten innovatie van onze digitalediensten, artificial intelligence enrobotisering. We zien dat technologieinvloed heeft op onze klanten en onsbedrijf, variërend van drones bijlandbouwbedrijven tot het gebruikvan persoonsgegevens.

KlimaatveranderingKlimaatverandering is een bittererealiteit. Ondanks de intenties enambities van het klimaatakkoord vanParijs warmt de aarde op. Dit brengtrisico's en kansen met zich mee vooronze klanten en onze bank.

In 2019 is het Nederlandseklimaatakkoord gepresenteerd enheeft de EU de Green Deal gesloten.Hierin wil de EU het eersteklimaatneutrale continent worden. Indit groene masterplan wil de EUbroeikasgassen zoals CO2

terugdringen, milieuvervuilingverminderen en efficiënteromspringen met energie.

Wij streven ernaar om onze klanten teondersteunen bij die energietransitieen onze CO2-voetafdruk te verlagen.Niet alleen van onze eigen organisatie,maar ook die van onze klanten. Wezetten stappen op het gebied vanTCFD (Taskforce Climate RelatedFinancial Disclosures) en we hebbeneen sustainable finance planopgesteld.

Wet- en regelgevingToezichthouders en nieuweregelgeving hebben een toenemendeimpact op de wijze waarop bankenhun diensten kunnen aanbieden.Samenwerking met andere banken,publiek-private partijen en overheidkan helpen om samen een vuist temaken tegen bijvoorbeeld witwassen.We geven de hoogste prioriteit aanonze rol als poortwachter en aan hetop orde brengen van onzeklantdossiers.

Dilemma'sTrends en ontwikkelingen leverensoms ook dilemma's op. In 2019stonden we ondere andere voor devolgende vragen. Moeten we door delage renteomgeving klanten denegatieve rente doorberekenen,terwijl we dit onwenselijk vinden?Kunnen we gezien de ontwikkelingenrond anti-witwassen wel alle typeklanten (blijven) bedienen? Nemen weafscheid van een klant als dezeonvoldoende duurzaam is? En wat iseen passende oplossing voor hetstikstofdilemma? Meer informatieover deze dilemma's wordtbeschreven in het Annual Report 2019.

In 2019 zagen we trends en ontwikkelingen op het gebied vanconsumentengedrag, technologie, innovatie, marktspelers,regelgeving, economie en maatschappij. Die bieden kansen enuitdagingen voor de Rabobank en haar klanten.

Kansen en risico’s

Uit de trends en ontwikkelingen en materiële thema’s komen kansen en risico’s voor onze organisatie en onze stakeholders.

Kansen en risico’s voor stakeholdersKansen en risico’s voor Rabobank Hoe gaan we hiermee om?Materieel thema

• Goede financiële performance

• Sterke kapitaalspositie

• Naleving wet en regelgeving

• Vergroten van vertrouwen in Rabobank

• Makkelijker talenten vinden en aan je binden

• Verlies van vertrouwen en marktaandeel

• Moeilijker om talent te vinden en aan je te binden

• Hogere kosten voor Customer Due Dilligence.

• Meer zekerheid bij investering in kapitaalinstrumenten Rabobank

• Moeite om aan verhoogde standaarden te voldoen

We voelen ons verantwoordelijk voor ethisch en integer bankieren. We zorgen dat we ons aanpassen aan veranderingen in onze omgeving en wet en regelgeving. We werken kostenbewust.

• Vergroten klanttevredenheid

• Beschikbaarheid diensten

• Ondernemers duurzaam groeien

• Duurzame Food en Agri

• Meer vertrouwen in onze dienstverlening

• Meer klantloyaliteit door betrouwbare diensten

• Verhoogde kosten om informatiebeveiliging en de systemen op peil te houden.

• Verbeterde klantservice met digitale diensten

• Kansen om klanten te helpen te innoveren en duurzamer te worden.

• Mogelijk verlies van omzet voor klanten als de systemen niet functioneren

• Cybercrime

We investeren in digitalisering en innovatie om het gemak van onze diensten te verhogen. We investeren in het verduurzamen van onze particuliere en zakelijke klanten samen met onze partners.

• Versterken lokale gemeenschappen

• Vergroten ledenbetrokkenheid

• Ethiek en integriteit

• Vergroten vertrouwen en loyaliteit

• Mogelijk betere beleidsbeslissingen door feedbackloop met onze leden

• Zwakkere license to operate als ledenbetrokkenheid verzwakt.

• Vergroten van vertrouwen in Rabobank

• Makkelijker talenten vinden en aan je binden

• Verlies van vertrouwen en marktaandeel

• Moeilijker om talent te vinden en aan je te binden

• Betere leefomgeving door coöperatieve investeringen

• -

• - • Moeite om aan verhoogde standaarden te voldoen

Het is onze missie om een betere leefomgeving te creëren. Daarom investeren we in de gemeenschap met coöperatief dividend en investeren we in de samenwerking met onze leden.

We voelen ons verantwoordelijk voor ethisch en integer bankieren. We zorgen dat we ons aanpassen aan veranderingen in onze omgeving en wet en regelgeving.

IJzersterkebank



Medewerkersin hun kracht

Kansen KansenRisico’s Risico’s


• 100% digitaal gemak in alles• Top klantadvies dichtbij• Groei met innovatie

• Topprestaties• Balans optimaal• Uitvoering buitengewoon goed

• Geïnspireerde medewerkers• Eén Rabo cultuur

• Concrete maatschappelijke bijdrage• Betrokken leden en communities

Duurzaam wonen

Duurzaam groeien

Duurzaam etenvoor iedereen

Waa

rde

voor k

lanten en leden Waarde voor de maatschappij

Waarde voor medew

erke

rs

Waarde voor institutionele beleggers

Onze impact

Waar sturen we op?

Iedereen financieel gezonder




IJzersterkebank


Waar sturen we opWat hebben we nodig Wat leveren we

Rabobank creëert waarde met haar strategie onder invloed van de externe ontwikkelingen:

Medewerkers- Diversiteit & Inclusiviteit- Leren & Ontwikkelen

Kennis- Onderzoekspublicaties & Sectorvisies- Dialoogsessies

Kapitaal & Funding- Wholesale funding- Rabobank certificaten- Eigen vermogen

IT infrastructuur- Beschikbaarheid systemen

Partnerships- WNF- VN-Milieuprogramma- Investeringen in lokale gemeenschappen- Arise

De diensten die Rabobank levert:

Omvang van onze diensten

in miljarden euro’s 2019 2018

In Nederland

Hypotheken 187,7 190,0

Leningen aan Handel, Industrie en Dienstverlening 82,4 81,5

Leningen aan Food & Agri 37,9 38,1

Miljard pinbetalingen 1,7 1,47

Sparen 123,7 119,1

Beheerd en bewaard vermogen 47,1 40,7

Leasing 1,7 1,8

BPD transacties 4.485 5.470

Internationaal

Leningen aan Food & Agri 69,3 65,0

Leningen aan Handel, Industrie en Dienstverlening 37,0 36,5

Leasing 31,5 28,6

Voor het creëren van waarde is Rabobank afhankelijk van:

Waardecreatiemodel


Onze voortgang (in %) 2019 2018

Fully loaded CET 1 ratio 16,3 16,0

Total capital ratio (transitional) 25,2 26,6

Efficiencyratio inclusief toezichtsheffingen 63,8 65,9

ROE 5,3 7,3

Sustainalytics ESG Risk Ratingcategorie ‘diversified banks’ 1 2

Onze voortgang 2019 2018

Employee Engagement Score 64 61

Diversiteit: % vrouwen in de groeps directie 40 40

Diversiteit: % vrouwen in de eerste laag onder de groepsdirectie 33 31

Diversiteit: % vrouwen in dienst 51 52


Reptrak 71,5 70,8

Ledenbetrokkenheid 50% 44%

CO2 emissie (ton per FTE) 2,9 3,3

Totaal duurzame financiering 46.000 46.607

Duurzame prestaties van onze lokale Rabobank klanten (A-label) 8% 5%

Duurzame prestaties van onze Wholesale klanten (A-label) 24% 24%


- NPS Particuliere klanten (NL) 61 57

- NPS Private Banking klanten (NL) 63 61

- NPS Zakelijke klanten (NL) 51 53

% online actieve particuliere klanten 64,0 61,8

% online actieve zakelijke klanten 81,5 80,8

Waarde voor klanten en ledenWe willen met onze kennis, netwerk en producten onze klanten helpen om hun dromen en ambi-ties waar te maken. We helpen ze ook om te innoveren en duurzamer te worden bijvoorbeeld door de klantfoto, zodat zij toekomstbestendig kunnen blijven. We bieden onze klanten meer dan alleen een financiering. Wanneer moeilijke tijden toeslaan zoals bij extreme droogte, zijn we er voor onze klanten. Door het faciliteren van dagelijkse bankdiensten, genereren we economische activiteit en helpen we de economie in beweging te houden. De betrokkenheid van onze leden is cruciaal om een zinvolle coöperatie te blijven. Onze coöperatieve structuur helpt ons scherp te blijven, omdat onze leden feedback geven over ons strategisch plan en de problemen die we onderweg tegenkomen. Wij beschouwen hun inbreng als van onschatbare waarde.

Waarde voor de maatschappijEen percentage van onze nettowinst investeren we in de maatschappij via sponsoring en coöpera-tief dividend. We streven ernaar om de energietransitie te versnellen en steunen initiatieven om klimaatverandering tegen te gaan. We willen onze klanten helpen om de overstap te maken naar een duurzame voedselproductie, bijdragen aan de wereldwijde voedselvoorziening en streven naar een verbetering van het welzijn en de welvaart in de gebieden waar wij actief zijn.

Waarde voor de institutionele beleggersWe bieden institutionele beleggers relatief veilige beleggingsopties in de vorm van obligaties en andere achtergestelde instrumenten. Met onze financiële prestaties en sterke ratings kunnen we onze continuïteit waarborgen.

Waarde voor medewerkersWij richten ons op de betrokkenheid van onze medewerkers omdat we ervan overtuigd zijn dat gelukkige mensen leiden tot gelukkige klanten. We willen onze medewerkers een goede werk-omgeving bieden en ze laten excelleren. Daarom streven we naar een mensgerichte cultuur en bieden we ze leiderschapsprogramma’s en leermogelijkheden. Wij geloven in empowerment van onze mensen door vakmanschap, vitaliteit en verandervermogen. Het vergroten van de diversiteit van onze medewerkers helpt ons om onze klanten bedienen.

De waarde die we creëren

Rabobank heeft direct en indirect

impact op alle SDG’s, de doelen

waar we primair een bijdrage leveren

zijn:

De waarde die Rabobank creëert voor haar stakeholders,

per strategische pijler:

IJzersterkebank





Waarde creëren voor onze stakeholders


Ons waardecreatiemodel toont debelangrijkste middelen die wehebben: financieel kapitaal,medewerkers, kennis, IT enpartnerschappen. Deze middelen zijn,naast onze missie, visie, strategie enonze producten en diensten, eenonmisbare input voor onsbedrijfsmodel. Tot slot worden deoutput en de impact van hetwaardecreatiemodel geordend opbasis van onze strategische pijlers.

Onze stakeholdersWe gaan de dialoog aan metstakeholders die direct en indirectinvloed hebben op onze organisatie.We voeren ook de dialoog metstakeholders, waar wij invloed ophebben. Deze dialogen vinden plaatsmet onder andere klanten, leden,medewerkers, investeerders, niet-gouvernementele organisaties,overheden, media, politici,toezichthouders en andere banken.We gaan het gesprek met hen aan vialedenraden, klantfeedbackplatforms,klanten medewerkersonderzoeken,

deelname aan sectorinitiatieven enandere kanalen. Onzegroepsdirectieleden bespreken onzestrategische voortgang enontwikkelingen in de financiële sectoren vragen feedback over onzebijdrage aan de maatschappij metklanten, medewerkers, politici enandere stakeholders.

Ons bedrijfsmodelWe bieden onze klanten een diverspakket aan producten en diensten,zoals betaaldiensten, sparen,verzekeren, leningen en strategischeadviesdiensten, zoals treasury, fusiesen overnames. Ons inkomen bestaatvoornamelijk uit netto rente-inkomsten, het verschil tussen derente die we ontvangen van onzeklanten en die we betalen op onzedeposito's en funding. Uit dezeinkomsten betalen we onze kosten,zoals salarissen van onzemedewerkers, belastingen,investeringen in o.a. innovaties endigitalisering en dividendbetalingenaan investeerders.

Middelen voor waardecreatieIn ons waardecreatiemodelonderscheiden we de belangrijkstekapitaalstromen: menselijk enmaatschappelijk kapitaal,intellectueel kapitaal en financiëlemiddelen. Het menselijk kapitaal isvoor ons belangrijk, want onzemensen maken de bank. Met hetmaatschappelijk kapitaal kunnen weonze bijdrage leveren aan desamenleving. Met ons intellectueel enfinancieel kapitaal bedienen we onzeklanten.

Menselijk kapitaalWe vinden het belangrijk dat onze43.822 (fte) medewerkers in hunkracht staan. Daarom stimuleren wecontinu leren, vergroten vandeskundigheid en ondernemerschap.Wij zijn van mening dat diversiteit eninclusie prestaties en creativiteitbinnen de bank bevorderen.

Maatschappelijk kapitaalWe nemen onze rol alsmaatschappelijk verantwoorde bank serieus. We verbinden onze klanten enons netwerk aan elkaar en we nemendeel aan diverse lokale, branche- en keteninitiatieven en ondersteunenzakelijke en particuliere klanten om teverduurzamen. 45,4 miljoen euro vanonze nettowinst geven we terug aan

de gemeenschap door het steunenvan lokale initiatieven zonderwinstoogmerk. We zijn eenpartnerschap aangegaan met UNEnvironment (AGRI3Fund) ombosbescherming en duurzamelandbouw te stimuleren, we nemendeel aan klimaattafels en we zijn lid enmedevoorzitter van de Climate SmartAgriculture Working Group vande WBCSD. Ook werken we samen metpubliek-private partijen en anderebanken om gezamenlijk een oplossingte vinden tegen witwassen.

Intellectueel kapitaalWe beschikken over meer dan120 jaar kennis van de Food & agri-business en andere sectoren. Westellen deze kennis, ons netwerk enfinanciële middelen beschikbaar aanonze klanten over de hele wereld. Enwe gaan in dialoog met onzestakeholders om die kennis te delenen verbindingen te leggen en om vanonze stakeholders teleren. Om klanten digitaal gemak tebieden blijven we werken aan hethandhaven van een hogesysteembeschikbaarheid.

Financieel kapitaalWe bieden institutionele beleggersrelatief veilige beleggingsopties in devorm van obligaties en andere

We willen toegevoegde waarde leveren voor onzestakeholders en de samenleving. Het versterken van deleefomgeving in de gebieden waar wij actief zijn en hetwaarmaken van de ambities van onze klanten is debelangrijkste waarde die wij onze stakeholders leveren.


achtergestelde instrumenten. Ditvormt samen met ons inkomen eneigen vermogen ons werkkapitaal.Onze hogekredietwaardigheidsbeoordelingen,kapitaalniveau en liquiditeitsbufferszijn de financiële fundamenten vanonze ijzersterke bank.

Wat is onze impact?Klanten en ledenWe willen met onze kennis, netwerken producten onze klanten helpen omhun dromen en ambities waar temaken. We helpen ze ook om teinnoveren en duurzamer te worden,bijvoorbeeld met behulp van deduurzaamheidsscan (klantfoto), zodatzij toekomstbestendig kunnen blijven.We bieden onze klanten meer danalleen een financiering. Wanneermoeilijke tijden toeslaan zoals bijextreme droogte, zijn we er voor onzeklanten.

Door het faciliteren van dagelijksebankdiensten, genereren weeconomische activiteit en helpen wede economie in beweging te houden.De betrokkenheid van onze leden iscruciaal om een zinvolle coöperatie teblijven. Onze coöperatieve structuurhelpt ons scherp te blijven, omdatonze leden feedback geven over onsstrategisch plan en de problemen diewe onderweg tegenkomen. Deinbreng van onze leden is voor ons vanonschatbare waarde.

De maatschappijEen percentage van onze nettowinstinvesteren we in de maatschappij viasponsoring en coöperatief dividend.We streven ernaar om deenergietransitie te versnellen ensteunen initiatieven omklimaatverandering tegen te gaan. Wewillen onze klanten helpen om deoverstap te maken naar een duurzamevoedselproductie, en helpen bij tedragen aan de wereldwijdevoedselvoorziening. Zo streven wenaar een verbetering van het welzijnen de welvaart in de gebieden waarwij actief zijn.

Institutionele beleggersWe bieden institutionele beleggersrelatief veilige beleggingsopties in devorm van obligaties en andereachtergestelde instrumenten. Metonze financiële prestaties en sterkeratings kunnen we onze continuïteitwaarborgen.

MedewerkersWij richten ons op de betrokkenheidvan onze medewerkers omdat weervan overtuigd zijn dat gelukkigemedewerkers leiden tot gelukkigeklanten. Door onze medewerkers eengoede werkomgeving te bieden,willen we ze in staat stellen om tekunnen excelleren. We streven naareen mensgerichte cultuur en biedenonze medewerkersleiderschapsprogramma's enleermogelijkheden. Wij geloven inempowerment van onze mensen doorvakmanschap, vitaliteit enverandervermogen. Het vergrotenvan de diversiteit van onzemedewerkers helpt ons om onzeklanten bedienen.

2019 in review

voorjaar najaarzomer winter

Meer inzicht in persoonlijke financiële situatie

Samenwerking Rabobank en Mastercard voor Mastercard Farmer Network

#MFN

#Africa

#FinancialInclusion

#InclusiveGrowth

Rabobank en Hanze Hogeschool starten opleiding Customer Due Diligence

Bijdrage Rabobank aan schuldhulpverlenings plan Nederlandse banken

Lening voor VVE’s via Nationaal Energie Bespaar Fonds* voor verduurzaming woningen* fonds van o.a. Rabobank en de overheid

Rabobank helpt horeca om voedsel verspilling aan te pakken

Rabobank stimuleert samen met WNF duurzame zalmteelt in Chili

Lees meer

Lees meer

Lees meer

BPD bouwt 15.000 huur woningen voor midden inkomens



https://www.rabobank.com/nl/raboworld/articles/nieuwe-stap-in-samenwerking-nationaal-energiebespaarfonds.html

https://www.rabobank.com/nl/press/search/2019/20190830-FoodWasteChallengeHoreca.html

https://www.hanze.nl/nld/organisatie/overzichten/nieuws/hanzehogeschool-rabobank-ontwikkelen-opleiding-witwassen-terrorismefinanciering-fraude-gaan?r=https://www.hanze.nl/nld

Excellente klantfocusExcellenteklantfocus

We streven ernaar marktleider te zijn, waarbij we voldoen aan huidige en toekomstige wensen van onze klanten door het geven van goed advies, producten, digitaal gemak en innovatieve services.

8%24%We meten de duurzaamheids prestaties van onze grotere zakelijke klanten (obligo meer dan 1 miljoen euro) in een ‘klant foto’, waarbij we ze rang schikken van A naar D.

Duurzame prestaties van onze klanten (Klantfoto)

Koplopers lokale Rabobanken (A-label)

Koplopers Wholesale (A-label)

Particuliere klanten in Nederland

Private Banking klanten in Nederland

Bedrijven klanten in Nederland

KPI Net Promoter Score

20182019 20182019 20182019

5761 61635351 81,5% Online actieve zakelijke klanten

64,0% Online actieve particuliere klanten

5.300miljoen

6.399miljoen

46.000miljoen

6.701miljoen

2018: 46.607 miljoen

2018: 7.140 miljoen

2018: 3.941 miljoen

2018: 4.726 miljoen

Duurzame funding

Duurzaam beheerd

vermogen

Duurzaam financieren

Duurzame Financiële transacties onder

toezicht van Rabobank

+34,5% -1,3%

-6,1%+35,4%




Excellente klantfocusMet onze kennis, netwerk enproducten willen we onze klantenhelpen om hun dromen en ambitieswaar te maken.

We helpen onze klanten om teinnoveren en duurzamer te wordenbijvoorbeeld door de klantfoto, zodatzij toekomstbestendig kunnen blijven.We bieden onze klanten meer danalleen een financiering. Wanneermoeilijke tijden toeslaan zoals bij

extreme droogte of de stikstofcrisiswillen we er zijn voor onze klanten.Door het faciliteren van dagelijksebankdiensten, genereren weeconomische activiteit en helpen wede economie in beweging te houden.


KlanttevredenheidDe tevredenheid van onze klantenmeten wij met de Net Promoter Score(NPS). In 2019 is de NPS gestegen bijparticuliere en private bankingklanten en licht gedaald bij zakelijkeklanten. Wij investeren in deverdergaande digitalisering van onzediensten, omdat dit belangrijk is vooronze klanten. We hebben een nieuwklantbedieningsmodelgeïntroduceerd als gevolg van degroei van digitale dienstverlening. Inde transitieperiode hebben een aantalklanten hinder ondervonden, waar weop hebben bijgestuurd.

Iedereen financieel gezonderSteeds meer klanten maken gebruikvan onze digitale dienstverlening.Momenteel is 64% van onzeparticuliere klanten online actief enhebben we 81,5% zakelijke klanten dieonline actief zijn. Onze klanten willengoede toegang tot hun bankdiensten.Daarom investeren we in ons ITlandschap en monitoren we debeschikbaarheid van onzebankdiensten. In 2019 was dit voormobielbankieren 99,6% eninternetbankieren 99,7%.

Mensen hebben steeds meer eigengeld nodig nu de verzorgingsstaatverandert en de overheid zichterugtrekt. Een goed overzicht van jefinanciële situatie is dus onmisbaar.

Daarom ontwikkelen we onze appsteeds meer tot een ‘financiële coach’die klanten meer grip geeft op hunfinanciën door meer inzicht in definanciële situatie. Via de app hebbenklanten inzicht in hun rekeningen bijRabobank, maar ook in rekeningen diebij andere banken wordenaangehouden. Ook biedt de appinzicht in toekomstige inkomsten enuitgaven. Klanten kunnen eigenspaarpotjes aanmaken en zien waarhun geld naar toe gaat.

Daarnaast ontwikkelden wewww.strakshebjehetnodig.nl engaven we tips om te (be)sparen enbeleggen. We verzorgden gastlessenop basisscholen en stonden aan debasis van Geldfit.nl, een platform voormensen met schulden. We trokken opmet verschillende partners om deNederlandse Schuldhulproute vorm tegeven, nemen deel aan allianties omfinancieel misbruik van ouderen tevoorkomen.

Duurzaam wonen vooriedereenVoor het versnellen van deenergietransitie zetten weverschillende initiatieven op touw omduurzaam wonen bereikbaar temaken voor iedereen. Zo is‘duurzaamheid’ in hethypotheekgesprek een vast themageworden. Daarvoor hebben wesamen met De Hypotheekshop deopleiding ‘Erkend adviseur duurzaamwonen’ ontwikkeld. Deze opleiding isook beschikbaar gesteld aanhypotheekadviseurs buiten deRabobank.

Door gebruik te maken van het Rabogroendepot of de duurzaamheidskorting voor duurzame woningen(met Label A) kunnen klantenduurzaamheidsmaatregelen voor hunwoning financieren. Met de duurzameinvesteringen in hun huis, zodatkunnen klanten besparen op hunenergierekening.

Duurzaam groeien voorondernemersOnze zakelijke klanten helpen we nietalleen financieel, maar ook met onzekennis en netwerken. We brengen zebijeen om samen slimmer teinnoveren en te verduurzamen. Zo zijnwe partner van X!Delft, een initiatiefom wetenschappers, studenten encorporates gezamenlijk te helpeninnoveren. En met Rabo & Crowdkoppelen we bedrijven aaninvesteerders. Om de overgang naareen duurzamere, circulaire economiete vergemakkelijken, biedt deRabobank met de Rabobank CirculairOndernemen Desk oplossingen voorverschillende stadia vanbedrijfsontwikkeling. We financierdenruim 100 miljoen euro aan circulairebedrijfsmodellen.

Verder investeerden we in dedienstverlening aan zakelijke klanten,zowel met eigen innovaties als door teinvesteren in bestaande platformenen start-ups. We verstrekten bijna25 miljoen euro voor deAchtergestelde Innovatie Lening enveelbelovende nieuwkomers kregeneen groeifinanciering. Via Fundrkunnen ondernemers zakelijkeleningen tot 1 miljoen euro digitaalaanvragen.


We willen onze klanten helpen omduurzamer te worden. Dit begint methet meten deduurzaamheidsprestaties van onzeklanten met een obligo boven de1 miljoen euro. 8% van onze lokalebank klanten is koploper (A-label) opdit gebied en 24% van onze wholesaleklanten. Dit jaar zijn het aantalduurzame producten en diensten datwe aanbieden toegenomen. Zohadden we dit jaar 46 miljard euro aanduurzame financiering, 6,4 miljardeuro aan duurzaam beheerdvermogen, 5,3 miljard euro aanduurzame funding en 6,7 miljard euroaan duurzame financiële transactiesonder toezicht van de Rabobank.

Duurzame voedselproductieWe brengen klanten in de hele Food &Agri keten samen om met elkaar tewerken aan een toekomst metvoldoende, gezonde voeding vooriedereen door zowel de voedsel-productie als de consumptie teverduurzamen. Voorbeelden hiervanzijn o.a. ons programma Rabo FoodForward in Nederland en hetFarm2Fork event in Sydney.

Innovatie is belangrijk om tot nieuweoplossingen te komen voor de helevoedselketen. Met ons F&A InnovatieFonds hebben we ook in 2019 diverseinnovatieve Food & Agri bedrijven enhun projecten ondersteund, van UV-verlichting die zorgt voor hogeregewasopbrengsten tot virtueleafrasteringen. Blockchain zien we alséén van de mogelijkheden om devoedselketen transparanter te maken.Daarom zetten we daar ook dit jaar opin. Project Trado is daarvan een mooivoorbeeld. Hierbij werkten we samenmet start-ups, Unilever, Sainsbury’s endrie andere banken aan oplossingenvoor theeboeren in Malawi.

Betekenisvolle coöperatieBetekenisvolle

coöperatie

Rabobank wil het verschil maken als een klantgedreven, coöperatieve bank die opstaat voor maatschappelijke issues.

Partnerschappen RabobankWe denken dat we meer kunnen bereiken als we met partners samenwerken. Daarom investeren we in partnerschappen.

• Partner van WNF op duurzame voedselproductie

• Lid en co-voorzitter van de Climate Smart Agriculture werkgroep van de WBCSD

• Tent partnerschap voor vluchtelingen

• CEO Partnerschap voor economische inclusie (CEOP)

• Mastercard Farmer Netwerk• Actieve participatie in de

besprekingen voor het Nederlands klimaatakkoord

• XDelft!• Een ambitieus partnerschap

met UN Environment voor het AGRI3 fonds, wat zich richt op bosbescherming, duurzame landbouw en landgebruik

• Gastheer ronde tafel van verantwoorde soja

• Biodiversiteitsmonitor akkerbouw in Nederland

• Arise

CoöperatiefondsenWe reserveren een deel van onze netto winst voor toekomstige investeringen in initiatieven voor de lokale gemeenschap in Nederland.

45,4miljoen euro

50%Leden-betrokken heid-score

RepTrak Score Reputatie management

31 dec2019

30 juni2017

31 dec2017

30 juni2018

31 dec2018

30 juni2019

60

70

80

71,5 31 december 2019

2018: 48,8 miljoen euro

2018: 44%




BetekenisvollecoöperatieWij geloven dat een bank meer moetdoen dan het leveren van financiëlediensten.

We investeren een percentage vanonze nettowinst in de maatschappijvia sponsoring en coöperatiefdividend. We streven ernaar om deenergietransitie te versnellen ensteunen initiatieven omklimaatverandering tegen te gaan. Wewillen onze klanten helpen om deoverstap te maken naar een duurzame

voedselproductie. We willenbijdragen aan de wereldwijdevoedselvoorziening en streven naareen verbetering van het welzijn en dewelvaart in de gebieden waar wij actiefzijn. Onze reputatiescore is verderverbeterd van 70.8 in 2018 naar 71.5in 2019.


Betekenisvolle coöperatie doorbetrokken ledenDe betrokkenheid van onze leden iscruciaal om een zinvolle coöperatie teblijven. Onze coöperatieve structuurhelpt ons scherp te blijven, omdatonze leden feedback geven over onsstrategisch plan en de problemen diewe onderweg tegenkomen. Wijbeschouwen hun inbreng vanonschatbare waarde. Wij hebbenmeerdere keren per jaar contact metonze leden bijvoorbeeld via dialogen,bijeenkomsten ofledenraadsvergaderingen. Daarnaastvragen wij onze leden tweemaal perjaar hoe betrokken zij bij ons zijn enop welke manieren wij hen meerkunnen betrekken. Van onze ledengeeft 50% aan bij de bank betrokkente zijn (2018: 44%).

De kracht van samenwerkenWe geloven dat we meer kunnenbereiken door samen te werken.

Daarom investeren we insamenwerkingsvormen met anderepartijen, zoals het WereldNatuurfonds, het Mastercard FarmerNetwork, het Tent Partnerschap voorvluchtelingen, de ronde tafel voorverantwoorde soja en hebben wedeelgenomen aan de bijeenkomstenvan het Nederlands Klimaatakkoord.

Onze bijdrage aan het klimaatWe zijn de grootstehypotheekverstrekker in Nederland.Daarnaast zijn we via BouwfondsProperty Development een van degrootste projectontwikkelaars metongeveer 10.000 woningen per jaar inNederland en Duitsland. En al diewoningen hebben één ding gemeen:binnen enkele tientallen jaren moetenze klimaatneutraal worden. Dat isafgesproken in de akkoorden vanParijs en ten dele al geconcretiseerd inhet Klimaatakkoord. We zorgen vooreen extra voorraad van 15.000woningen voor midden-inkomens omhen te helpen aan een duurzamehuurwoning.

We zijn ook gestart met eenklimaatprogramma om deklimaatrisico's in onze portefeuille inkaart te brengen in lijn met deaanbevelingen van de TCFD en deafspraken gemaakt in hetKlimaatakkoord. We evalueren deimpact van verschillendeklimaatscenario's. We willen onzeklanten in die sectoren helpen omactie te ondernemen. De methodenvoor de bepaling van klimaatimpactvan onze klanten zijn nog beperktgeschikt voor besluitvorming, sturingen externe rapportering.

Wij vinden het belangrijk dat er eenoplossing komt waarbij kwetsbarenatuurgebieden beschermd worden,maar waarbij ook de problemenveroorzaakt door verschillendesectoren economisch rechtvaardigover de verschillende sectorenverdeeld worden. Wij zullen alles inhet werk stellen om onze klanten zogoed mogelijk te helpen metoplossingen.

Onze bijdrage aan demaatschappijWij investeren in de gemeenschappenwaar wij actief zijn met onscoöperatief dividend, sponsoring,kennis en netwerken en metmedewerkersvrijwilligerswerk.

We steunen hierbij projecten zoalsBank voor de Klas, de NederlandseSchuldhulproute, Business InnovatieTeam Limburg (BITL) en RVN@. HetBusiness Innovatie Team Limburg isopgericht om ondernemers te helpenmet duurzame groei om zo bij tedragen aan groei en werkgelegenheidin Limburg. RVN@ heeft tot doel omde regio Nijmegen tot een van de topregio's van Nederland te maken op hetgebied van innovatie en sociaal eneconomische groei.

We organiseren verschillendeevenementen zoals Rabo FoodForward, Food Waste Challenge,Duurzaam Verbouwen, IedereenFinancieel Gezonder, de week van deCoöperatie en Ondernemers brengenelkaar verder. Tijdens deze eventsbrengen we mensen en partijensamen om ze te verbinden, krachtente bundelen en kennis te delen, zodatwe samen meer kunnen bereiken.

Coöperatief dividendWij investeren een deel van onze winstin de maatschappij. Dat noemen wij'coöperatief dividend'. Onze ledenbepalen waar dit dividend naartoegaat. Dat zijn vooral lokalemaatschappelijke projecten.

SponsoringVerenigingen spelen een belangrijkerol in de maatschappij. Sport- encultuurclubs en verenigingen zorgenvoor een grotere sociale cohesie. Zijontdekken nieuw talent en bereidende talenten voor op topprestaties.Maar deze clubs hebben het vaakzwaar, financieel en organisatorisch.Daarom kiezen we in onzesponsorstrategie ervoor om dezelokale clubs centraal te stellen en testeunen. Niet alleen financieel, maarook met begeleiding. Dit doen wesamen met andere partijen zoalsNOC*NSF/ TeamNL, de HockeybondKNHB, Kunstbende en MOJO/Lowlands.

KunstWij beschouwen kunst als barometervan de maatschappij. Daarom werkenwe nauw samen met kunstenaars dietoonaangevend zijn binnen deNederlandse kunst. We geloven ook inde transformatiekracht van kunst.Daarom vragen wij jaarlijkskunstenaars om 'Artist in Residence' teworden en van hen te leren.

Medewerkers in hun krachtMedewerkersin hun kracht

Rabobank #11in ranglijst favoriete

werkgevers in Nederland

#1 voor ICT bij � nanciële instellingen

Onze medewerkers definiëren wie we zijn. Zij helpen onze klanten hun ambities waar te maken. Wij geloven dat gelukkige mede-werkers zorgen voor gelukkige klanten.

43.822FTE

31 december 2018 = 43.247

Aantal medewerkers Wereldwijd op 31 december 2019

Engagementscan

64 84,6% van onze medewerkers gaan met plezier naar hun werk.

2018 = 61

40%

in de Groepsdirectie

33%

in de eerste laag onder de groepsdirectie

51%

in dienst

Gender diversiteitPercentage vrouwen ...

% medewerkers …Vitaal Ziekteverzuim Werkstress

78,3

4,3 9,8… die op zoek ging

naar een baan… die een eigen bedrijf

wilde beginnen

… slaagde erin binnen 6 maanden

… slaagde erin binnen 6 maanden

55%

% boventallige medewerkers

88%84,7% vindt het werk interessant

HR prioriteiten

Trans formatie

Vereenvoudigen

Eén Rabobank

cultuur

Gelukkige mede werkers zorgen voor gelukkige

klanten




Medewerkers in hunkrachtGelukkige medewerkers zorgenvoor gelukkige klanten

Wij richten ons op de betrokkenheidvan onze medewerkers omdat weervan overtuigd zijn dat gelukkigemedewerkers leiden tot gelukkigeklanten.


We willen onze medewerkers eengoede werkomgeving bieden en zelaten excelleren. Daarom streven wenaar een mensgerichte cultuur enbieden we leiderschapsprogramma'sen leermogelijkheden. Wij geloven inempowerment van onze mensen doorvakmanschap, vitaliteit enverandervermogen. Het vergrotenvan de diversiteit van onzemedewerkers helpt ons om onzeklanten bedienen.

Medewerker engagementWe zagen een stijging in debetrokkenheid van onze medewerkersvan 60,8% in het vierde kwartaal van2018 naar 64% in 2019. 84,6% van onzemedewerkers geven aan met pleziernaar hun werk te gaan. Daarbij hebbenonze medewerkers aangegeven datduidelijk is welke bijdrage zij en hunteam leveren aan onze missie'Growing a better world together'.

En 78.3% van onze medewerkers geeftaan zich vitaal te voelen. 9,8% vanonze medewerkers geeft aan last tehebben van werkstress. En hetziekteverzuim- cijfer blijft stabiel op4,3%, wat boven de arbostandaardvan 3,7% is.

Diversiteit en inclusieWij geloven dat de bank betereprestaties levert als de teams divers eninclusief zijn. Dit uit zich ook in hetaantal vrouwen dat bij ons werkzaamis in de Groepsdirectie (40%) en deeerste laag daaronder (33% inNederland).Daarnaast verhoogt diversiteit ook decreativiteit en innovatie binnen onzebank. Medewerkers van verschillendeetnische achtergronden kunnen nogbeter de specifieke behoeften vanverschillende klantgroepenaanwijzen. Ook vinden we hetbelangrijk dat iedereen zichzelf kanzijn. Verschillende geslachten,etnische achtergronden en culturenmaken ons beter. Ook geven wijmensen met een achterstand tot dearbeidsmarkt en nieuwkomers eenplek in onze organisatie. In 2019hebben wij een aantal statushouderseen baan kunnen geven.

Future of workWe kijken voortdurend naar deinzetbaarheid van onze medewerkersdoor onder andere de strategischeresource planning. Waar het kanbegeleiden we medewerkers in hetveranderende werk door onderandere omscholing en coaching. In2019 heeft 55% van de medewerkersdie boventallig werd en op zoekgingen naar een baan binnen 6maanden die baan gevonden en was88% van de boventalligemedewerkers, die een eigen bedrijfwilden starten hierin succesvol.

BeloningsbeleidWe geloven er in, dat belonen meer isdan alleen een salaris. We strevenernaar om een inspirerendewerkomgeving te bieden, waarinmedewerkers zich kunnenontwikkelen en het meeste uit zichzelfen hun talent kunnen halen. Westimuleren onze medewerkers om eenbijdrage te leveren aan degemeenschap in de buurt of stad waarzij wonen of werken. Meer informatieover ons beloningsbeleid isbeschreven in het Annual Report 2019.

IJzersterke bankIJzersterke

bank

Het is onderdeel van onze strategie om een ijzersterke bank te blijven. We streven ernaar om de juiste dingen goed te doen, waarbij iedereen verantwoordelijkheid neemt en zich bewust is van de risico’s.

3.294miljoen euro

-21%

Onderliggende winst voor belastingen

31-12-2018 4.193 miljoen

417,9miljard euro

+0%

Kredietportefeuille private cliënten

31-12-2018 416,0 miljard

107,2miljard euro

+4%

Leningportefeuille F&A

31-12-2018 103,1 miljard

119,4 miljard euro

+1%

Leningportefeuille handel, industrie en dienstverlening

31-12-2018 118,0 miljard

Ratings

Sustainalytics

ESG Rating 5 van de 353 ESG Risk Rating 1 van de

375

S&P GlobalA+ FitchRatings AA-Moody’s Aa3 DBRS AA

31 dec2019

31 dec2018

31 dec2017

3.000

2.000

1.000

02.203 miljoen euro

in miljoen euro

Nettowinst31 december 2019

Financiële middelen

41,3 miljard 342,5 miljard 151,7 miljard

Eigen vermogen

Toever-trouwde middelen

Wholesale funding

2018 = 42,2 miljard 2018 = 342,4 miljard 2018 = 153,2 miljard

Ambities 2022

Results 201931 December 2019

Langetermijn ambities

CET1 ratio

>14%CET1 ratio

>14%

63.8%

16.3%

5.3%Winst-

gevendheidROE

6-7%

Winst- gevendheid

ROE

>8%

Efficiency ratioinclusief toezichtsheffingen

laag in de 60%

Efficiency ratioinclusief toezichtsheffingen

rond de 55%


IJzersterkebank


We bieden institutionele beleggersrelatief veilige beleggingsopties in devorm van obligaties en andereachtergestelde instrumenten. Met

onze financiële prestaties en sterkeratings kunnen we onze continuïteitwaarborgen.


Goede performanceOnze netto winst kwam uit op2,2 miljard euro. Vergeleken met derecordwinst van 2018 is de winst in2019 lager. Het verschil is met namehet gevolg van kredietverliezen die naeen historisch laag niveau in 2018 nugenormaliseerd zijn. De lage rente-omgeving had een ongunstigeinvloed op de rente-inkomsten.Desondanks daalden deze met slechts1%. Met onze financiële performanceen sterke ratings willen we decontinuïteit van de organisatiewaarborgen. Hiervoor is het nodig datwe ook voldoende oog houden voorhet kostenniveau. We hebben in 2019onze kosten met 4% gereduceerd. Hetblijft onze ambitie om de kostenverder omlaag te brengen. Echter nietten koste van alles. We vinden het ookbelangrijk dat we voldoende kunneninvesteren in innovatie endigitalisering en in wet-enregelgevingdossiers, zodat wetegemoet kunnen blijven komen aande wensen van onze klanten.

Sterke kapitaalpositieOnze kapitaalpositie is sterk. Decommon equity tier 1 (CET 1) ratiobedraagt 16,3% (2018:16,0%). Dat isruim boven het door detoezichthouders vereiste niveau enboven onze doelstelling van minimaal14%. De stijging van 0,3 procent puntis het gevolg van winstinhouding ende verkoop van niet-kernactiviteiten,zoals Rabobank National Association(RNA) en onze activiteiten in Ierland(ACC loan portfolio). Met de afrondingvan onze desinvesteringen komt erweer ruimte voor verdere groei in onzekernactiviteiten. Onze kapitaalpositieblijft toereikend om de toekomstigeimpact van Basel IV te absorberen.

Ethiek en integriteitOnze rol als poortwachter van hetfinanciële systeem heeft onzegrootste aandacht, zodat onzeproducten en diensten niet misbruiktkunnen worden voor witwassen ofterrorismefinanciering. Onzeinspanningen blijven gericht op hetherstelprogramma van onzeklantdossiers, risicobeoordeling entransactiemonitoring.

We zullen in constante dialoog blijvenmet onze toezichthouders over onzevoortgang. Daarnaast vinden we hetbelangrijk om samen met anderepartijen een sectorbrede aanpak enoplossingen te bedenken enimplementeren.

Naleving wet- en regelgevingAl onze activiteiten moeten voldoenaan geldende wet- en regelgeving enaan onze eigen gedragscode. Onzeklanten rekenen erop dat wij voldoenaan onze zorgplicht en dat wij onzeactiviteiten integer uitvoeren. Omonze strategische doelen te bereikenhebben we een risicomanagementbeleid. Onze focus op Food & Agriwereldwijd en de andere activiteitenin Nederland leveren elk hunspecifieke risico's op politiek,economisch, wetgevings- en sociaalgebied. Bankieren is niet mogelijkzonder het nemen van een bepaaldemate van (verantwoord) risico, zoalshet accepteren van nieuwe klanten,verlenen van kredieten of het aangaanvan rentecontracten. Deze risico'smoeten echter wel binnen onsacceptatieniveau liggen.

RatingsRatingbureaus geven een oordeelover de kredietwaardheid en hetduurzaamheidsniveau door hettoekennen van ratings op basis vaneen analyse van de bank en haaromgeving. De Rabobank krijgt sindsjaar en dag relatief hogebeoordelingen van alle ratingbureaus.

Vooruitzicht


Strategische prioriteitenDe Groepsdirectie heeft 10strategische prioriteiten voor 2020 ende jaren daarna vastgesteld. Alscoöperatie willen we samen metpartners maatschappelijkeuitdagingen helpen oplossen die nietalleen kunnen worden opgelost. In dekomende jaren zullen we steeds oogmoeten hebben voor continueverbeteren en een kostenreductierealiseren. We willen het coöperatiefbankieren versnellen door op zoek tegaan naar verderegroeimogelijkheden als coöperatie.We koesteren onze klanten en willenop passende wijze groeien. Als éénRabobank nemen weverantwoordelijkheid voor deprestaties van de groep als geheel. Wenemen nieuwe manieren van werkenaan en versterken onze cultuur als éénRabobank.

We zien mogelijkheden in Food & Agri,waar we al jarenlang een sterke(inter)nationale speler zijn. Dezepositie biedt een sterke basis voor hetbereiken van meer schaalvoordelenen vergroten van marktaandeel. Eenandere kans zien we in de leasemarkt,waar we de trend van bezit naargebruik zien. Dat biedt mooieopeningen voor onze dochter DLL, diegoed gepositioneerd is in deze markt.

We blijven onze kernactiviteitencontinu verbeteren en tegelijkertijdonze vleugels uitslaan. Alscoöperatieve bank willen we eenbelangrijke bijdrage leveren aan grotemaatschappelijke transities.Tegelijkertijd dienen we hetverdienmodel van onze coöperatievedienstverlening zeker te stellen. Wezullen daarbij een nauwere band metonze leden opzoeken. Samen werkenwe aan oplossingen die goed zijn vooronze klanten, voor de samenleving envoor de wereld om ons heen.


“Goede resultatengezien uitdagendeomgeving”

Voorzitter van de raad vancommissarissen Ron Teerlink kijktnamens de raad van commissarissenterug op het jaar 2019.

De raad van commissarissen heeft in 2019 weer een breedscala aan onderwerpen behandeld van het inspelen op deuitdagende omgeving, wet- en regelgeving dossiers,bereikbaarheid voor onze klanten tot de vernieuwing van onzecoöperatie.

raad vancommissarissen

raad vancommissarissen


Uitdagende omgeving'De lage renteomgeving,handelsconflicten en politiekeverschuivingen zorgen voor eenuitdagende omgeving. En we zien dekredietverliezen oplopen tot eengenormaliseerd niveau. Dit zorgtervoor dat Rabobank de focus zalmoeten houden opkostenbeheersing, digitalisering entoekomstgericht bankieren. Met ditlaatste bedoelen we, dat onzecoöperatie invulling geeft aanmaatschappelijke thema's. Eenvoorbeeld is de extra voorraad van15.000 woningen voor midden-inkomens die Rabobank met haardochter BPD wil bouwen. Maar wekijken nadrukkelijk ook naarsamenwerking met partijen omoplossingen te vinden voormaatschappelijke vraagstukken.'

Vernieuwing van de coöperatie'De betrokkenheid van leden isessentieel voor de coöperatie. Daaromhebben we vanuit de raad vancommissarissen de verkenning,denkrichting en de uiteindelijkeinvulling van het voorstel voor decoöperatievernieuwing op de voetgevolgd. Met de vernieuwing willenwe bereiken dat klanten de Rabobankherkennen als coöperatieve bank inhun omgeving, in de (digitale)dienstverlening en in het gedrag vanmedewerkers. We willen dat onzeleden zich aangetrokken voelen doorde coöperatieve bank en het demoeite waard vinden om lid te zijn.Een ander doel is dat we willen dat demaatschappij de concrete impact zieten waardeert van de Rabobank op devier maatschappelijke thema's en deleefomgeving. En tenslotte willen wedat medewerkers kunnen vertellenwaar de bank voor staat en hoe zij zelfinvulling kunnen geven aan decoöperatie in hun werk.'

Telefonische bereikbaarheid'Bereikbaar zijn is essentieel voor eengoede klantbediening. In 2019 zagenwe een dalende trend in debereikbaarheidscijfers. De bank heeftdit opgepakt met eenorganisatiebreed programma om eenoptimale telefonische bereikbaarheidte realiseren. Vanuit de raad hebbenwe dit proces op de voet gevolgd meteen speciale commissie. We hebbenal verbetering gezien naar aanleidingvan het programma, maar ook in 2020zal er nog aandacht voor moetenblijven.'

Wet- en regelgeving'In 2019 zijn diverse dossiers op hetgebied van wet- en regelgeving langsgekomen. Een van de grootstedossiers is het Customer DueDilligence dossier, ook wel bekend als'ken je klant'. Banken hebben eenpoortwachtersfunctie voor hetfinanciële systeem. Het is van hetgrootste belang om Customer DueDilligence goed te blijven verankerenin de organisatie.

Wij, als raad van commissarissen,volgen het dossier daaromnauwlettend en staan achter de keuzevan de bank om de groteinvesteringen te doen, die in 2019hebben plaatsgevonden. Ook juichenwe het initiatief toe om samen tewerken met andere banken enpubliek-private partijen om samen totoplossingen te komen voor ditsectorbrede probleem.'

'Een ander belangrijk onderwerp washet rentederivaten dossier. Alleklanten hebben eind 2019 eendefinitief aanbod ontvangen, maar deadministratieve afhandeling zal in2020 nog doorlopen, net als de reviewvan de accountant op een deel van deportefeuille.'

Benoeming en afscheid'We hebben Bas Brouwers weer alsCFO voor een nieuwe periodebenoemd. Daarnaast hebben weafscheid genomen van Irene Asscher,die tien jaar lid was van onze raad. Zijis een sterke en autonomepersoonlijkheid, die integriteit op deeerste plaats zet.'

Onze governance


Onze huidige bestuursstructuur isgebaseerd op een evenwichtigsysteem van nauw met elkaarverbonden organen. Een bepalendkenmerk van onze bestuursstructuuris dat de coöperatie onlosmakelijk isverbonden met de bank. Bottom-upbesluitvorming houdt in dat onzeleden uiteindelijk de strategischekaders van de bank goedkeuren.

De dagelijkse leiding van Rabobank isin handen van een groepsdirectie vantien personen onder leiding van eenbestuursvoorzitter (CEO). Naast devoorzitter, de Chief Financial Officer(CFO ) en de Chief Risk Officer (CRO),kent de groepsdirectie een ChiefInformation and Operational Officer( CIOO), die verantwoordelijk is voor IT,dataverbetering en operations. Degroepsdirectie kent apartedirecteuren voor vier belangrijkeklantsegmenten van Rabobank. InNederland zijn dat Particulieren enBedrijven. Internationaal gaat het omWholesale & Rural Clients. De ChiefDigital Transformation Officer (CDTO)is verantwoordelijk voor de

groepsbrede digitalisering van dedienstverlening, innovatie en Fintech.Voor de verdere versterking van decultuur, leiderschap entalentontwikkeling is de rol vanHuman Resources (CHRO)opgenomen in de groepsdirectie.

De leden van de groepsdirectieworden benoemd door de raad vancommissarissen. Deze raad bestaatvoor tweederde uit leden van deRabobank. Zij houdt toezicht op degroepsdirectie en beoordeelt hetfunctioneren. In de AlgemeneLedenraad (ALR) wordtverantwoording afgelegd over deuitvoering van de strategie door degroepsdirectie en het toezicht daaropdoor de raad van commissarissen. DeALR benoemt de raad vancommissarissen en de voorzitterdaarvan leidt de ALR. ALR-ledenhebben een sterke (ver)binding metde leden. Zij halen inzichten op bijonder andere de lokale ledenraden enleggen achteraf verantwoording afover de besluitvorming en het eigenstandpunt.

Klanten kunnen lid worden van onze coöperatie. Deze ledenkunnen invloed uitoefenen op het beleid van de lokale bankwaar zij lid zijn en via de bestuursstructuur op de koers van degehele organisatie.

Rabobank

Algemene Ledenraad

Raad van commissarissen

Groepsdirectie

Retail Nederland - lokale Rabobanken

Particuliereklanten

Zakelijkeklanten

MariëlleLichtenberg

KirstenKonst

Wholesale, Rural & Retail

Dochtermaatschappijen o.a.

CEO en stafdiensten

Wholesale

Jan van Nieuwenhuizen

Rural & Retailinternational

Berry Marttin

CEO

WiebeDraijer

CFO

BasBrouwers

CIOO

IekoSevinga

CHRO

JanineVos

Obvion DLLBPD

Rabobank organisatie schema

CRO

Els deGroot

DTO

BartLeurs


De ALR is het hoogste orgaan van deRabobank. In de ALR worden de ledenvertegenwoordigd door devoorzitters van de lokale raden vancommissarissen. De ALR telt ongeveer90 leden en komt vier maal per jaarbijeen. De ALR heeft een brede focusen richt zich op de activiteiten binnende gezamenlijke coöperatie, lokalebanken, dochters en deelnemingen inbinnen- én buitenland. Binnen decoöperatie vervult de ALR namens de1,9 miljoen leden de eigenaarsrol.

De ALR gaat over strategie enidentiteit, de begroting en debehaalde resultaten van de geheleRabobankorganisatie. De ALR let ernamens de leden op dat Rabobank inde maatschappij merkbaar, tastbaaren zichtbaar invulling geeft aan haarcoöperatieve identiteit. Namens deleden bewaakt de ALR de continuïteiten fungeert als hoeder vangemeenschappelijke waarden.

Beleid en standaardenDuurzaamheid maakt een integraalonderdeel uit van onze missie en visie.In de nota Samen Duurzaam Sterkerstaan de ambities van Rabobank tenaanzien van duurzame ontwikkelingtot het jaar 2020. We beschrijvenhierin hoe we duurzaamheidintegreren in relevantebeleidsprocessen, producten endiensten en hoe we klantenondersteunen bij het bereiken vanhun ambities in en voor een duurzamesamenleving.

Het Beleidskader Duurzaamheid is hetreferentiepunt voor ons geheleduurzaamheidsbeleid. Het zet uiteenwat onze eigen inzet is en wat wij vanklanten en zakenpartners verwachten.Bovendien vormt het de basis vooronze duurzaamheidsnormen voorzakelijke relaties en voor hetaanbieden van financiële productenen diensten. Onze duurzaamheids-prestaties worden jaarlijksonafhankelijk beoordeeld doorverschillende rating bureaus.

We hebben een ethiekcommissie waaronze voorzitter van de Groepsdirectiedeel van uitmaakt. In deze commissieworden ethische dilemma'sbesproken en adviezen gegeven hoehiermee om kan worden gegaan.

Het beloningsbeleid van deGroepsdirectie welke in lijn ligt met devisie op beloning, focust op bijdrageen leiderschap om de coöperatievemissie van de Rabobank te realiseren.De leden van de Groepsdirectie makengeen aanspraak op variable beloning.

RisicomanagementOnze strategie brengt specifiekerisico's met zich mee. Het stelt de bankin zowel de Nederlandse alsinternationale markten bloot aanwetgeving, macro-economische,politieke en sociale ontwikkelingen.Gezond risicomanagement stelt ons instaat onze klanten te bedienen enonze stakeholders tevreden te stellen.Zonder risico's te nemen, is het nietmogelijk om winstgevendbankactiviteiten uit te voeren. Daaromaccepteren we een bepaalde mate vanrisico zoals gedefinieerd in ons RiskAppetite Statement. Voor meerinformatie over Risicomanagementzie het Rabobank Annual Report.

Elke dag nemen we in onze organisatieweloverwogen risicobeslissingen,bijvoorbeeld in gesprekken met(nieuwe) klanten, bij het verstrekkenvan kredieten en het afsluiten vanrentecontracten. Onze risico- encontroleprocessen moeten het belangvan onze klanten dienen en onzemateriële risico's beheersen. Wemaken gebruik van een uitgebreidebenadering van risicobeheer, zodatwe de risico's waarmee we wordengeconfronteerd kunnen beheersenmet een solide risicobeheerkader.Uiteindelijk moeten onzerisicomanagementactiviteiten helpenom de ambities te realiseren van onzeklanten, van onze stakeholders en vanonze organisatie.

Leden van de Groepsdirectieen raad van commissarissen


Leden van de Groepsdirectie Wiebe Draijer (W.) (Man, 1965,Nederlandse nationaliteit)Benoemd in de Groepsdirectie per1 oktober 2014 als CEO en voorzittervan de Groepdirectie met alleverantwoordelijkheden die dit metzich meebrengt. Wiebe Draijer issamen met de Groepsdirectie ookverantwoordelijk voor Communicatie& Corporate Affairs, Audit,Bestuurszaken & Coöperatie enCorporate Strategy Office. De huidigetermijn loopt af op 1 oktober 2022.Naast zijn activiteiten voor Rabobankis Wiebe ook lid van de Cyber SecurityRaad, lid van de raad van toezicht vanStaatsbosbeheer en lid van hetbestuur van de NationaleCoöperatieve Raad.

Bas Brouwers (B.C.) (Man, 1972,Nederlandse nationaliteit)Benoemd in de Groepsdirectie per1 januari 2016. De huidige termijnloopt af op 1 januari 2024. Als CFO isBas Brouwers verantwoordelijk voorFinance, inclusief FinancialAccounting, Treasury, Controlling, Taxen Investor Relations. Naast zijnactiviteiten voor Rabobank is BasBrouwers vice-voorzitter van hetbestuur van de NederlandseVereniging van Banken.

Els de Groot (E.A.) (Vrouw, 1965,Nederlandse nationaliteit)Benoemd in de Groepsdirectie per1 februari 2019. De huidige termijnloopt af op 1 februari 2023. Als CRO isEls de Groot verantwoordelijk voorRisk Management, Compliance,Financial Restructuring & Recovery,Legal en Compliance.

Kirsten Konst (C.M.) (Vrouw, 1974,Nederlandse nationaliteit)Kirsten Konst is benoemd in deGroepsdirectie als directeur Bedrijvenper 1 september 2017. Haarbelangrijkste aandachtsgebieden zijnzakelijk bankieren in Nederland en delokale Rabobanken. Haar huidigebenoemingstermijn loopt af op1 september 2021. Naast haaractiviteiten voor Rabobank is Kirstenlid van de raad van toezicht van KRO-NCRV.

Bart Leurs (B.) (Man, 1971, Nederlandsenationaliteit)Bart Leurs is benoemd per1 september 2017 als Chief DigitalTransformation Officer (CDTO). Zijnhuidige termijn loopt af op1 september 2021. Als CDTO is Bartverantwoordelijk voor onzewereldwijde digitale transformatie,innovatie strategie, Data Analytics enhij beheert een portfolio van

Van Links naar rechts bovenste rij: Ieko Sevinga, Janine Vos, Els de Groot, Jan van Nieuwenhuizen, Bas Brouwers,Berry Marttin. Van links naar rechts onderste rij: Wiebe Draijer, Mariëlle Lichtenberg, Bart Leurs, Kirsten Konst.


corporate ventures, partnerships enparticipaties.

Mariëlle Lichtenberg (M.P.J.) (Vrouw,1967, Nederlandse nationaliteit)Mariëlle Lichtenberg is benoemd in degroepsdirectie als directeur retailklanten per 1 september 2017. Haarbelangrijkste aandachtsgebieden zijnParticulieren en Private Banking,Marketing, Raboklantenservice (callcenter) en Obvion N.V.. Haar huidigebenoemingstermijn loopt af op1 september 2021.

Berry Marttin (B.J.) (Man, 1965,Nederlandse en Braziliaansenationaliteit)Berry Marttin is benoemd in deGroepsdirectie per 1 juli 2009. Zijnhuidige termijn loopt af op 1 juli 2021.Berry Marttin is verantwoordelijk voorRural & Retail Internationaal,Duurzaamheid, Leasing, B4FInspiration Center en DLLInternational. Naast zijn activiteitenvoor Rabobank is Berry Marttinverantwoordelijk voor de RabobankFoundationen actief als lid van de raadvan commisarissen van Arise N.V., lidvan de raad van commissarissen vanIDH (Initiatief Duurzame Handel),

eerste vice-president van de Board ofDirectors van de Amerikaanse kamervan koophandel, lid van de board oftrustees van de Hans R. NeumannStiftung.

Jan van Nieuwenhuizen (J.L.) (Man,1961, Nederlandse nationaliteit)Jan van Nieuwenhuizen is benoemd inde Groepsdirectie per 24 maart 2014.Zijn huidige termijn loopt af op24 maart 2022. Zijn belangrijksteaandachtsgebieden zijn Nederlandsen Internationaal Wholesale Bankingen Commercial Real Estate. Naast zijnactiviteiten voor Rabobank is Jan lidvan de Advies Raad van EuronextAmsterdam en lid van het dagelijksbestuur van VNO-NCW.

Ieko Sevinga (I.A.) (Man, 1966,Nederlandse nationaliteit)Ieko Sevinga is benoemd per1 september 2017 als ChiefInformation and Operations Officer(CIOO). Zijn huidige termijn loopt afop 1 september 2021. Als CIOO is Iekoverantwoordelijk voor de IT &Operations portfolio van deRabobank. Naast zijn activiteiten voorRabobank is Ieko non-executive boardmember van DPG Media B.V. en vanMerweOord B.V..

Janine Vos, (B.J.) (Vrouw, 1972,Nederlandse nationaliteit)Janine Vos is benoemd per1 september 2017 als Chief HumanResouces Officer. Haar huidige termijnloopt af op 1 september 2021. Naasthaar activiteiten voor Rabobank isJanine lid van de raad vancommissarissen van KLM N.V.


Leden van de raad van commissarissen Ron Teerlink, (R.) (Man, 1961,Nederlandse nationaliteit)Ron Teerlink is in 2013 benoemd in deraad van commissarissen en isvoorzitter sinds 2016. Zijn huidigebenoemingstermijn loopt af in 2021.Naast zijn activiteiten voor Rabobankis Ron lid van de raad vancommissarissen van Takeaway.com envoorzitter van de raad van toezicht vande Vrije Universiteit Amsterdam.

Marjan Trompetter, (M.) (Vrouw, 1963,Nederlandse nationaliteit)Marjan Trompetter is benoemd in deraad van commissarissen in 2015. Zijis sinds 2016 vice-voorzitter. Haarhuidige benoemingstermijn loopt afin 2023. Naast haar activiteiten voorRabobank is Marjan vice-voorzittervan de raad van toezicht van deStichting Rijnstate Ziekenhuis inArnhem en is zij eigenaar vanCorona Consultancy.

Leo Degle, (L.N.) (Man, 1948,Duitse nationaliteit)Leo Degle is benoemd als lid van deraad van commissarissen in 2012. Zijnhuidige termijn loopt af in 2020. Naastzijn activiteiten voor Rabobank is Leovice-voorzitter van de raad vancommissarissen van Sakroon B.V./TenKate B.V., bestuurslid van

FINCA Microfinance, bestuurslid vanWasser für die Welt en bestuurslid vandeStichting Social InvestmentInnovation.

Petri Hofsté (P.H.M.) (Vrouw, 1961,Nederlandse nationaliteit)Petri Hofsté is benoemd als lid van deraad van commissarissen in 2016. Haarhuidige termijn loopt af in 2020. Naasthaar activiteiten voor Rabobank isPetri lid van de raad vancommissarissen van Fugro N.V., lid vande raad van commissarissen van PONHolding, lid van de raad vancommissarissen van Achmea B.V endiverse dochterondernemingen,voorzitter van het stichtingsbestuurvan Nyenrode, jurylid van deKristalprijs van het ministerie vanEconomische Zaken en Klimaat enbestuurslid van de Vereniging Hendrikde Keyser.

Arian Kamp, (A.A.J.M.) (Man, 1963,Nederlandse nationaliteit)Arian Kamp is benoemd als lid van deraad van commissarissen in 2014. Zijnhuidige termijn loopt af in 2022. Naastzijn activiteiten voor Rabobank isArian voorzitter van de raad vancommissarissen van deKoninklijke Coöperatie Agrifirm UA,eigenaar van de maatschap A.A.J.M.

Van links naar rechts bovenste rij: Marjan Trompetter, Pascal Visée, Jan Nooitgedagt, Ron Teerlink, Arian Kamp.Van links naar rechts onderste rij: Leo Degle, Annet Aris, Petri Hofsté.


Kamp en W.D. Kamp-Davelaar envoorzitter van de Stichting BeheerFlynth.

Jan Nooitgedagt, (J.J.) (Man, 1953,Nederlandse nationaliteit)Jan Nooitgedagt is benoemd als lidvan de raad van commissarissen in2016. Zijn huidige termijn loopt af in2020. Naast zijn activiteiten voorRabobank is Jan voorzitter van de raadvan commissarissen van PostNL N.V.,voorzitter van de raad vancommissarissen van Invest-NL B.V.,bestuurslid van deFiep Westendorp Foundation, lid vande commissie financiëleverslaglegging en accountancy van deAFM en voorzitter van de Stichting‘Aandelenbeheer BAM Groep’.

Pascal Visée, (P.H.J.M.) (Man, 1961,Nederlandse nationaliteit)Pascal Visée is benoemd als lid van deraad van commissarissen in 2016.

Zijn huidige termijn loopt af in 2020.Naast zijn activiteiten voor Rabobankis Pascal lid van de raad vancommissarissen van Mediq HoldingB.V., lid van de raad vancommissarissen van Plus Holding B.V.,lid van de raad van commissarissenvan Royal FloraHolland U.A., voorzittervan de raad van toezicht van deStichting Stedelijk Museum Schiedam,lid van de raad van toezicht van deErasmus Universiteit, bestuurslid vanStichting Prins Claus Fonds.

Annet Aris, (A.P.) (Vrouw, 1958,Nederlandse nationaliteit)Annet Aris is benoemd als lid van deraad van commissarissen in 2018. Haarhuidige termijn loopt af in 2022. Naasthaar activiteiten voor Rabobank isAnnet lid van de raad vancommisarissen van Randstad N.V., lidvan de raad van commissarissen vanASML N.V., lid van de raad vancommissarissen van Jungheinrich AGen Senior Affiliate Professor ofStrategy bij INSEAD.

Over dit jaaroverzicht


ScopeHet jaaroverzicht heeft betrekking opde rapportageperiode 1 januari 2019tot en met 31 december 2019 en is op13 februari 2020 gepubliceerd op decorporate website van de Rabobank.De informatie in dit rapport heeftbetrekking op de Rabobank Groep alsgeheel; het presenteertgeconsolideerde gegevens voor alleentiteiten en divisies van deRabobank. Het jaaroverzicht omvat degegevens van nieuw overgenomenbedrijven vanaf het jaar volgend op deovername. De Rabobank rapporteertniet over het in het verslagjaarafgestoten eenheden. Hetjaaroverzicht is bedoeld om een volledig, beknopt en nauwkeurigbeeld van onze prestaties te geven.

Continue stakeholderdialoogen materialiteitWe vinden het belangrijk om eenstrategische, constructieve enproactieve dialoog met al onzestakeholders te voeren. In ditjaaroverzicht gaan we dieper in op demateriële onderwerpen dievoortvloeien uit onzematerialiteitsbeoordeling met devolgende groepenbelanghebbenden: klanten, leden,werknemers, niet-gouvernementeleorganisaties, overheidsinstanties,politici en toezichthoudendeinstanties. Continue dialoog metstakeholders geeft ons een duidelijkbeeld van welke onderwerpen onzestakeholders belangrijk vinden. Dithelpt ons bij het bepalen van demateriële onderwerpen en is nuttigestrategische input.

Op basis van een analyse vandialoogsessies met stakeholders,hebben we een longlist samengesteldvan 125 onderwerpen. Dit aantal isteruggebracht naar 24 onderwerpenop basis van een analyse van de media,trendrapporten en belangrijkethema’s bij andere banken.Vervolgens hebben we onzestakeholders middels een surveygevraagd welke onderwerpen zij hetmeest relevant vinden voor Rabobank.De tien onderwerpen die hieruit naarvoren zijn gekomen zijn bekrachtigdin de groepsdirectie. We verwijzennaar het Annual Report 2019 voormeer informatie over dematerialiteitsanalyse die in 2019 isuitgevoerd.

Dataverzameling van niet-financiële informatieHet verzamelen van niet-financiëleinformatie wordt centraalgecoördineerd binnen de RabobankGroep. De afdeling Duurzaamheid isverantwoordelijk voor het verzamelenvan duurzaamheidsgegevens, insamenwerking met Finance & Control.Andere niet-financiële informatie vandivisies van de Rabobank Groep enlokale Rabobanken wordt verkregenvia het geautomatiseerde centrale

managementinformatiesysteem vande Rabobank. Gegevens die niet in hetcentrale systeem worden vastgelegd,worden verzameld via kwalitatieve enkwantitatieve vragenlijsten (die zijngebaseerd op internebedrijfsprincipes, beleid en externerichtlijnen die zijn goedgekeurd doorde Rabobank Groep) of ontvangen vanexterne partijen. De coördinator vande respectievelijke groepsdivisie/lokale Rabobank is verantwoordelijkvoor het verzamelen en rapporterenvan de niet-financiële informatie.Finance & Control en de afdelingDuurzaamheid voerenplausibiliteitscontroles uit naindiening, waarna passendemaatregelen worden genomen om degegevenskwaliteit te optimaliseren.Voor meer informatie over demethoden en definities die wordengebruikt voor indicatoren die in ditjaaroverzicht zijn opgenomen,verwijzen we naar het RabobankAnnual Report 2019.

Het Rabobank jaaroverzicht 2019 beschrijft hoe we waardecreëren voor onze stakeholders op de korte, middellange enlange termijn. Deze publicatie is opgesteld op basis van hetIntegrated Reporting (<IR>) Framework van de InternationalIntegrated Reporting Council (IIRC). Het bevat informatie dieook gepubliceerd is in andere externe rapporten zoals hetRabobank Annual Report 2019. Dit jaaroverzicht is nietbedoeld als een vervanger van een van deze publicaties.


Samenstelling van hetjaaroverzichtHet productieproces van ditjaaroverzicht is als volgt: deGroepsdirectie benoemt eenstuurgroep voor het jaarverslag, dieeen werkgroep voor het jaarverslagbenoemt. Deze stuurgroep enwerkgroep zijn ook verantwoordelijkvoor het jaaroverzicht 2019. Devolgende disciplines zijnvertegenwoordigd in zowel destuurgroep als de werkgroep:secretariaat van de Groepsdirectie,Finance en Control, HR, InvestorRelations en Ratingbureaus,Duurzaamheid, Risk Management enCommunicatie en Corporate Affairs.De stuurgroep besluit over deverschillende taken, rollen enverantwoordelijkheden metbetrekking tot de productie van hetjaaroverzicht 2019.

Voordat met het verzamelen vaninformatie en het schrijven van hetjaaroverzicht is begonnen, bepaaldende voorzitter van de stuurgroep en de

Groepsdirectie de structuur enkernboodschappen van hetjaaroverzicht. De werkgroep zet dezerichtlijnen om in ontwerpen, dievervolgens worden beoordeeld dooreen comité van leden van dewerkgroep, de stuurgroep en anderebelangrijke werknemers. Deconceptteksten van het jaaroverzichtworden tweemaal besproken in derespectieve vergaderingen van deGroepsdirectie, de Raad vanCommissarissen en deAuditcommissie.

BetrouwbaarheidOnze externe accountant heeft bij ditjaaroverzicht geen assurance-opdracht uitgevoerd. Er is een internbeoordelingsproces ingesteld om eengoed evenwicht tussen positieve ennegatieve aspecten te waarborgen.

Rapporteren inovereenstemming met het <IR>FrameworkHet <IR> framework heeft 'guidingprinciples' en' content elements' In detabellen hieronder laten we zien hoeons jaaroverzicht is samengesteld inovereenstemming met dit framework.

Guiding principles

Content elements

Onze aanpak

Onze aanpak

Referentie

Referentie

Strategic focus & future orientation Dit jaaroverzicht is gericht op ons vermogen om waarde te creëren door de uitvoering van onze strategie. • Onze strategie• Vooruitzichten

Connectivity of information De informatie in dit jaaroverzicht is met elkaar verbonden in het waardecreatiemodel. Er is een duidelijke samenhang tussen de operationele omgeving, onze strategie, de belangrijkste onderwerpen en ons resultaat.

• Waardecreatiemodel

Stakeholder relationships Wij willen waarde toevoegen voor onze stakeholders. Dit jaaroverzicht laat zien hoe we omgaan met onze stakeholders en wat de invloed is van de visies van onze stakeholders op onze strategie.

• Waardecreatie voor onze stakeholders

Materiality Dit jaaroverzicht richt zich op die onderwerpen die het meest van invloed zijn op ons vermogen om waarde te creëren.

• Onze strategie

Conciseness Door ons te richten op onze strategie en de belangrijkste onderwerpen, en andere onderwerpen via andere routes te communiceren, kunnen we dit jaaroverzicht beperkt houden tot alleen die onderwerpen die de meeste impact hebben op onze organisatie en ons resultaat.

• Over dit jaaroverzicht

Reliability & completeness We hebben een intern reviewproces geïmplementeerd om een goede balans te waarborgen tussen positieve en negatieve aspecten.


Consistency and comparability We geven weer welke reikwijdte en beperkingen in acht zijn genomen bij de presentatie van de informatie in dit jaaroverzicht. We waarborgen de consistentie en vergelijkbaarheid door vergelijkbare cijfers op te nemen.

• Onze resultaten• Over dit jaaroverzicht

Organizational overview & external environment

Hierin zijn de belangrijkste externe factoren die ons businessmodel beïnvloeden opgenomen. • Over ons• Trends & ontwikkelingen

Governance We beschrijven hoe onze governancestructuur ons in staat stelt om waarde te creëren. • Onze governance

Business model Ons businessmodel is onderdeel van ons waardecreatiemodel en geeft weer welke input we gebruiken voor onze belangrijkste activiteiten en welke output en uitkomsten volgen uit deze activiteiten.

• Waardecreatiemodel

Risks and opportunities We beschrijven de kansen en risico’s die invloed hebben op ons vermogen om waarde te creëren. • Kansen en risico’s

Strategy and resource allocation We beschrijven onze strategie en doelstellingen om te laten zien hoe we van plan zijn om onze strategie te realiseren.

• Onze strategie• Waardecreatiemodel

Performance In dit jaaroverzicht beschrijven we hoe we onze strategische doelstellingen hebben behaald en welk effect ons resultaat heeft op onze kapitalen.

• Waardecreatiemodel• Onze resultaten

Outlook We beschrijven welke uitdagingen en onzekerheden we mogelijk in de toekomst nog gaan tegenkomen in het nastreven van onze strategie.

• Trends & ontwikkelingen• Vooruitzichten

Basis of preparation and presentation

We beschrijven onze aanpak voor de verslaglegging, inclusief de manier waarop de inhoud van dit jaaroverzicht is vastgesteld.



2019 Jaaroverzicht Onze strategie Onze performance Onze ... · 16,3%. Dat is ruim boven het door de...

Documents

Transcript of 2019 Jaaroverzicht Onze strategie Onze performance Onze ... · 16,3%. Dat is ruim boven het door de...