Rivierenland

Bibliotheek Rivierenland

Rechtbankstraat 3 | 4001 JR Tiel

Bibliotheekrivierenland.nl

klantenservice@bibliotheekrivierenland.nl

0344 639 940

Sociale media:

Facebook.com/BibliotheekRivierenland

Twitter | @OBRivierenland

3

INHOUD

I VOORWOORD ........................................................................................................................... 6

II DE DIENSTVERLENING ............................................................................................................ 8

III DE MENSEN............................................................................................................................. 14

V ONZE PRESTATIES IN CIJFERS ............................................................................................ 21

VI VOORUITBLIK 2018 ................................................................................................................ 29

4

FINANCIEN .............................................................................................................................. 18IV

5

I VOORWOORD Gaby Lafeber, directeur bestuurder van Bibliotheek Rivierenland tot 1 januari 2018, eindigde haar laatste jaarverslag met de volgende woorden:

Bibliotheek Rivierenland ontwikkelt zich al geruime tijd naar een maatschappelijk-educatieve organisatie die samen met haar opdrachtgevers en partners bijdraagt aan de oplossing van genoemde maatschappelijke problemen. In 2017 gaan we door met alles wat we de afgelopen jaren hebben opgebouwd. En dat is veel, zoals u ook in dit jaarverslag weer heeft kunnen lezen. Daarnaast zetten we specifiek in op:

• Uitbreiding van het aantal Digi-Taalhuizen in de regio (voor minder taal- en digitaal vaardigemensen) in samenwerking met de Stichting Lezen en Schrijven en andere partners;

• Samenwerking met het bedrijfsleven in de strijd tegen de laaggeletterdheid in de regio metbehulp van de nieuwe ‘battle’: de Grote DigiTaalStrijd;

• Het samen met Ziekenhuis Rivierenland en GGD Gelderland-Zuid verder uitbouwen vanwww.samenwel.nl, het zeer toegankelijke regionale platform met inspiratie en informatie overgezond leven bij jou in de buurt;

• De inrichting van een mooie nieuwe Bibliotheek in Tiel waar alle inwoners van Tiel zich thuisvoelen (en de inrichting van de nieuwe kantoren van de back office van BibliotheekRivierenland);

• Het investeren in lokale netwerken zodat we meer en meer organisaties en inwoners kunnenbetrekken bij de programmering op onze vestigingen.

En we gaan starten met de voorbereidingen voor een nieuw convenant voor de uitvoering van openbaar Bibliotheekwerk in Rivierenland voor de periode 2019 tot en met 2022.

Aan mij als waarnemend directeur-bestuurder om te concluderen dat er in 2017 hard gewerkt is om deze doelstellingen te behalen, aan u als lezer om dit te beamen.

Willy Blom Waarnemend Directeur-Bestuurder Bibliotheek Rivierenland

6

Nieuw: Oefen je Nederlands in Praathuis Beneden-Leeuwen | juni 2017 Een taal leer je pas echt goed als je veel oefent. In het Praathuis in de Bibliotheek in Beneden-Leeuwen oefenen groepen in een informele en ontspannen sfeer met het spreken van het Nederlands, onder begeleiding van taalvrijwilligers van het Digi-Taalhuis West Maas en Waal. Deelname aan het Praathuis is gratis.

Taalakkoord voor regio Rivierenland | november 2017 Op initiatief van Bibliotheek Rivierenland, Gemeente Tiel en Stichting Lezen & Schrijven hebben 44 partijen (gemeenten, onderwijs, zorg- en welzijnsinstellingen en het bedrijfsleven) het ‘Taalakkoord Rivierenland 2018-2020’ getekend. Dit is het vervolg op het 'Convenant Bondgenootschap voor Geletterdheid Rivierenland 2015-2017'. De partijen zetten zich samen actief in voor signalering van laaggeletterden en doorverwijzing naar educatie. Het is één van de grootste Taalakkoorden van Nederland.

Feestelijke uitreiking eerste BoekStartkoffertje Zaltbommel | februari 2017 Een nieuw leesbevorderingsproject in de gemeente Zaltbommel is een feit. Ouders van baby’s krijgen gratis het BoekStartpakket. BoekStart laat ouders ontdekken dat het lezen van boekjes samen met hun baby erg leuk en leerzaam is. Bibliotheek Rivierenland werkt hierin samen met de gemeente en het consultatiebureau van STMR.

7

II DE DIENSTVERLENING Bibliotheek Rivierenland levert een bijdrage aan gelijke kansen, persoonlijke ontwikkeling, mee (blijven) doen in de samenleving voor iedereen en sociale cohesie in Rivierenland. Ongeacht leeftijd, kleur, achtergrond, opleiding of levensovertuiging.

HOE doet Bibliotheek Rivierenland dat?

1. Basisvaardigheden voor iedereen (= gelijke kansen)Het toerusten van kinderen en volwassenen met voldoende taal- en digitale vaardigheden (dezogenaamde basisvaardigheden) om mee te kunnen (blijven) doen in de samenleving;

2. Toegang tot de schatkamer (= ontwikkeling en groei)Het zo toegankelijk en aantrekkelijk mogelijk fysiek en digitaal ontsluiten van een schatkamermet vrije toegang tot informatie, kennis, lectuur en literatuur, en met ruimte voor studie,ontspanning en ontmoeting;

3. Het bieden van een inspirerende omgeving (‘public third place’) voor co-creatie ensociale cohesie (= bloei)Het met behulp van een breed activiteitenaanbod stimuleren van mensen om hun talenten teblijven ontwikkelen en in te zetten ten behoeve van ‘samenredzaamheid’, sociale cohesie eneen bloeiende lokale gemeenschap.

WAT doet Bibliotheek Rivierenland?

1. Basisvaardigheden voor iedereen:

Taal- en digitale vaardigheden zijn nodig om mee te kunnen doen aan de maatschappij. In 40% van de Nederlandse gezinnen wordt nog steeds niet structureel voorgelezen aan kleine kinderen, terwijl voorlezen en (later) lekker zelf lezen toch de basis vormen voor taalvaardigheid en cognitieve ontwikkeling. Het percentage volwassen laaggeletterden ligt in de regio Rivierenland hoger dan het landelijk gemiddelde (met Tiel als uitschieter naar boven), met zorgelijke effecten als individueel leed, talentverspilling en hoge maatschappelijke kosten (er is een verband tussen laaggeletterdheid en ongezondheid, werkloosheid en schuldproblematiek).

Ook in 2017 is de Bibliotheek doorgegaan met haar preventieve educatieprogramma’s gericht op de jeugd en met haar curatieve programma’s voor doelgroepen met achterstanden.

• Voortzetting van de structurele programma’s in samenwerking met consultatiebureaus,voorschools-, basis- en voortgezet onderwijs, gericht op het bevorderen van taalvaardigheiden digitale geletterdheid

• Deelname landelijke pilot Digistart van KB en NJI (voorlichting aan ouders van 0-6 jarigen• over mediaopvoeding)• BoekStart vragenuurtje in Tiel en Culemborg• Voortzetting van de speciale doelgroepgerichte programma’s en activiteiten (t.b.v. volwassen

laaggeletterden, nieuwkomers en digibeten)• Digi-Taalhuizen in Geldermalsen en Beneden Leeuwen en Culemborg, er worden

voorbereidingen getroffen voor Taalhuizen in Tiel en Maasdriel• Regionale battle ‘Grote DigiTaalStrijd Riviernland’ in samenwerking met het bedrijfsleven om

problematiek aan te kaarten, bewustzijn te vergroten en extra middelen te werven t.b.v.preventie en curatie

• Ontwikkeling van het platform SamenWel! (met positieve, visuele en lokale informatie overgezond leven voor laaggeletterden) vanuit het programma Rivierenland Gezond.

8

Inloopspreekuur Klik en Tik Tijdens deze inloopspreekuren kunnen deelnemers terecht om op eigen tempo de modules van Klik en Tik te doorlopen (Klik en Tik, de basis, Klik en Tik, het Internet op en Klik en Tik, samen op het Web). Dit wordt aangeboden via Oefenen.nl. Beginnende computergebruikers leren op deze manier o.a. de weg op het internet te vinden, hoe ze een e-mail moeten versturen, hoe ze iets kunnen downloaden en hoe ze zich op social media kunnen bewegen.

Bezoekers kunnen ervoor kiezen om hun account te laten registeren via het Taalpunt, zodat Bibliotheek Rivierenland de voortgang kan monitoren. Zij kunnen er ook voor kiezen eenmalig vragen te stellen en thuis de lesstof te volgen. Bibliotheek Rivierenland maakt daarom een onderscheid tussen het aantal bezoekers (hoeveel mensen zijn er op de spreekuren geweest) en het aantal geregistreerde deelnemers (accounts geregistreerd in het Taalpunt). Het aanbod Klik en Tik van de Bibliotheek is bekend bij diverse toeleiders, zoals UWV Werkbedrijf Tiel, het Leerwerkloket Rivierenland, diverse vrijwilligersorganisaties, welzijnsorganisaties en KBO Gelderland.

Digisterker De overheid regelt steeds meer zaken met burgers via het internet. Of het nu gaat om het aanvragen van huurtoeslag, om werk zoeken of om het doorgeven van een verhuizing. Veel mensen weten dat echter niet of vinden het nog wat moeilijk. Voor die groep heeft de Bibliotheek een speciale internetcursus: ‘Digisterker, werken met de elektronische overheid’. In vier bijeenkomsten maken deelnemers kennis met het werken met de digitale overheid. De cursussen worden gegeven door een Bibliotheekmedewerker en een vrijwilliger.

Bibliotheek Rivierenland heeft de cursus Digisterker in 2016 en 2017 in alle gemeenten geprogrammeerd. Vanwege een tekort aan aanmeldingen ging de cursus in 2017 bijna nooit door. In 2018 kiest Bibliotheek Rivierenland daarom voor een totaal andere aanpak.

Belastingtijd.. de Bibliotheek helpt Mensen die vragen hadden over de digitale belastingaangifte of online toeslagen aanvragen, konden van begin maart tot en met eind mei terecht bij Bibliotheek Rivierenland. In een aantal vestigingen was er een wekelijks inloopspreekuur waar mensen bij een vrijwilliger van KBO Gelderland terecht konden met vragen. Mensen die online aangifte wilden doen, maar zelf niet over een computer of printer beschikken kunnen voor gratis computer- en internetgebruik terecht in de Bibliotheek. De faciliteiten ten behoeve van de digitale aangifte waren voor iedereen toegankelijk, ook voor wie geen lid is van de Bibliotheek.

9

2. Toegang tot de schatkamer

De negentien vestigingen van Bibliotheek Rivierenland zijn misschien wel de laatste ‘neutrale’ plekken in de regio waar iedereen binnen kan komen en kan verblijven, zonder dat hij zij iets moet of hoeft. En waar verschillende (groepen) mensen elkaar dus ook spontaan kunnen ontmoeten. Of door het aanbod in de schatkamers van de Bibliotheek geïnspireerd raken om hun horizon te verbreden. Het belang van juist deze functie van de Bibliotheekvestiging is van onschatbare waarde in een samenleving die steeds gedifferentieerder wordt. En waarin mensen zich tegelijkertijd meer en meer lijken ’op te sluiten’ in hun eigen biotoop, met bijbehorende wereldbeelden en communicatiekanalen (zoals sociale media).

We zien dat er rondom het aantal volwassen leden een stabilisatie optreedt, ook nemen wij stijgende bezoekersaantallen waar. Het letterlijk tellen van het aantal bezoekers is een complexe aangelegenheid. Op alle vestigingen wonen we samen met andere partners en dat maakt het tellen van het daadwerkelijk aantal bezoekers moeilijk, immers is een klant van de apotheek ook een bezoeker van de Bibliotheek als ze samen in één hal gehuisvest zijn?

In 2017 waren er diverse campagnes en activiteiten om basisschoolleerlingen lid van de bieb te maken en naar de vestigingen te halen met bijvoorbeeld de Zomerleesrace, de Nederlandse Kinderjury en de Kinderboekenweek.

De vestigingen van Bibliotheek Rivierenland worden steeds prettiger verblijfsplaatsen, waar aandacht besteed is aan goede zitjes en fijne studie-/werkplekken. Aan het eind van 2017 kwam er een einde aan de proef met tien extra haal- en brengpunten in de regio, de zogenaamde Zelfservice Bibliotheekpunten. Een voorziening in tien kleine kernen in ons werkgebied, met als doel gebruiksgemak voor klanten in de kleine kernen. Het gebruik per punt wisselt sterk, vooralsnog is besloten om de tien punten in 2018 te laten voortbestaan.

De database G!ds is in 2017 onverminderd ingezet als regionale digitale basisinfrastructuur om lokale content over maatschappelijke thema’s beter te ontsluiten. Het platform SamenWel! is een voorbeeld van het aantrekkelijk ontsluiten van preventieve informatie over gezond leven en kreeg in 2017 steeds meer vorm en inhoud.

3. Het bieden van een inspirerende omgeving voor co-creatie en sociale cohesie

De Bibliotheek is aan het veranderen van boekenbewaarplaats naar vitale schakel in de lokale gemeenschap. De uitleenprocessen zijn steeds meer gebaseerd op zelfservice; onze leden vinden hun weg in de vestiging en worden ook online steeds beter ondersteund. De functieverbreding van openbaar Bibliotheekwerk is vastgelegd in de Wsob, Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen.

De Bibliotheek als vitale schakel voor de gemeenschap vraagt om medewerkers die actief uitreiken naar die lokale gemeenschap en weten wat er speelt. Medewerkers die als een spin in het web partijen kennen en opzoeken, op gedeelde thema’s of uitdagingen de verbinding aangaan en samenwerking en concrete activiteiten op poten zetten. De zogenaamde ‘community librarians’, wij noemen ze Activiteiten Programmeurs.

De Activiteiten Programmeurs ontwikkelen in samenwerking met lokale partners (organisaties, bedrijfsleven en individuen) cursussen en activiteiten rond thema’s en behoeften die leven in de gemeenschap. Zij stimuleren en faciliteren (groepen) mensen die zelf (mee) willen programmeren rond thema’s die hen bezighouden. De Bibliotheekmedewerkers op de vestigingen zijn verantwoordelijk voor de ondersteuning en uitvoering van de activiteiten. In co-creatie met de lokale gemeenschap wordt de bieb zo een echte ‘public third place’. Een lokale marktplaats voor kennis en kunde. In 2017 zijn we gestart met een Activiteiten Programmeur in Geldermalsen en Culemborg, voor Tiel is in 2017 een werving gestart en daar start de Activiteiten Programmeur per 1 januari 2018.

10

Hierboven is de door Bibliotheek Rivierenland gerealiseerde dienstverlening in 2017 op hoofdlijnen beschreven. In het Productenboek 2017 staat de dienstverlening nader gespecificeerd. Zie voor een volledig overzicht van de prestaties per gemeente de tabellen verderop in dit verslag en het Bijlagenboek bij dit jaarverslag.

Het gaat om mensen in de nieuwe Bibliotheek Tiel | augustus 2017De Bibliotheek kreeg een mooie plek in Zinder, de nieuwe publiekstrekker van Tiel. Voor de inrichting startte Bibliotheek Rivierenland een nieuwe samenwerking met Kringloopwinkel Secunda. Meubelstukken van stadsgenoten zijn van een nieuw jasje voorzien en in de Bibliotheek neergezet. De sfeervolle inrichting biedt meer ruimte voor ontmoeten en ontspannen, studeren en werken. Nieuw in de Bibliotheek is het Medialab, een eigentijds atelier voor jong en oud, waar creativiteit en techniek samenkomen. Prinses Beatrix bezocht de Bibliotheek en stond uitgebreid stil bij het Medialab tijdens de opening van Zinder.

SamenWel!: platform voor samen eten, bewegen en ontspannen in Rivierenland Uit het programma Rivierenland Gezond is op 6 februari 2017 ontstaan: SamenWel!: een online platform over gezond leven in Rivierenland, dat nadrukkelijk ook toegankelijk is voor laaggeletterden. Via leuke filmpjes ziet de bezoeker van het platform sociale activiteiten. Het platform geeft ook een overzicht van het aanbod in de buurt. Het doel is mensen enthousiast maken om mee te doen en gezond te leven. Bibliotheek Rivierenland ontwikkelt hiermee een nieuwe vorm van digitaal collectioneren, op een maatschappelijk relevant thema.

SamenWel! bestaat uit een website, Facebookpagina en samenwerking met diverse (zorg-)organisaties die de films en posters/flyers verspreiden in (totaal 50) wachtruimten. Op www.samenwel.nl staan 215 activiteiten van ruim 70 regionale organisaties in tien gemeenten vermeld. SamenWel! is gestart met twee partners: GGD Gelderland-Zuid en Ziekenhuis Rivierenland. SamenWel! wordt gefinancierd door: Rijnbrink, Ziekenhuis Rivierenland, GGD Gelderland-Zuid en Rabobank West Betuwe.

11

Rivierenland viert de Nationale Voorleesdagen met poppentheater | januari 2017 Tijdens de Nationale Voorleesdagen waren in de Bibliotheek voorstellingen van het muzikale poppentheater De kleine walvis; ging een voorleesteam erop uit om 2.300 peuters een voorleesshow te bezorgen én ontvingen baby’s, peuters en kleuters een cadeautje als ze (gratis) lid werden van de bieb. Alles in de hoop dat deze kleintjes later grote lezers worden.

Voorleeskampioenen regio Rivierenland | februari 2017 Bibliotheek Rivierenland organiseerde voorleeswedstrijden voor basisscholen (De Nationale Voorleeswedstrijd) en voor middelbare scholieren (Read2me!), waarin de schoolkampioenen van Rivierenland tegen elkaar streden voor een plek in de provinciale ronde.

Boekenweek 2017 wordt één groot feest | maart 2017 Van 25 maart t/m 2 april 2017 was het Boekenweek. Bibliotheek Rivierenland stelde een gevarieerd activiteitenprogramma samen met schrijvers, lezingen, workshops en theater, muziek en film. Alle activiteiten hadden een link met het prikkelende thema Verboden Vruchten.

Ambtenarenteam pakt wisselbeker Grote DigiTaalStrijd 2017 | oktober 2017 De Grote DigiTaalstrijd was een ludieke battle, die Bibliotheek Rivierenland en businessclub Betuwe in Zaken voor het eerst organiseerden. De wedstrijd bestond uit een dictee (geschreven door Ronald Giphart) en educatieve quizvragen (in de categorieën: laaggeletterdheid, taal en digitaal). Maar liefst 89 teams van drie personen schreven zich in. Samen zorgden zij voor een opbrengst van € 7.890,-, waarmee Bibliotheek Rivierenland leerplekken voor laaggeletterden inricht.

12

Gratis theorie-examen oefenen in de bieb | april 2017 In alle vestigingen van Bibliotheek Rivierenland is het oefenprogramma van Theorie.nl. gratis beschikbaar (voor leden én niet-leden), om te oefenen voor het theorie-examen scooter (bromfiets), auto of motor. Hiermee wil de Bibliotheek de slagingskans van theorie-examenkandidaten vergroten en zo bijdragen aan hun persoonlijke ontwikkeling.

Ruim 200 deelnemers eerste Zomerleesrace | september 2017 Veel kinderen vallen in de zomervakantie terug in hun leesontwikkeling, omdat ze dan weinig lezen. Om dit te voorkomen, organiseerde Bibliotheek Rivierenland voor het eerst de Zomerleesrace. Basisschoolleerlingen die minimaal drie boeken lazen in de grote vakantie, ontvingen een Zomerleesrace-diploma en drie leerlingen wonnen een boekenpakket.

Kinderboekenweek 2017: Dat wordt griezelen! | oktober 2017 ‘Gruwelijk eng!’ was het thema van de Kinderboekenweek. Monsters maken, geheimtaal schrijven, voorstellingen, film, spannende voorleesfeestjes, een Kinderboekenbal; er was veel te doen in de Bibliotheek.

Ludieke start Nederland Leest: Robot meets wethouder | november 2017 Bezoekers van de Bibliotheek Rivierenland (leden en niet-leden) ontvingen in de maand november gratis het boek ‘Ik, Robot’ in het kader van de leesbevorderingscampagne Nederland Leest. De campagne had als thema ‘robotica’. Robot Dash overhandigde het eerste exemplaar aan de Tielse wethouder Melissen. Daarna kon men zelf de robot proberen en kennismaken met alle andere gadgets en technische snufjes in het Medialab van Bibliotheek Tiel.

Elke week pop-up bank in de bieb in Ammerzoden | maart 2017 De Rabobank opende een pop-up bank bij Bibliotheek Rivierenland in Ammerzoden. Klanten van de Rabobank kunnen met hun bankvragen terecht bij dit nieuwe contactpunt van de bank in de bieb.

13

III DE MENSEN

Opdrachtgevers

De gemeenten Culemborg, Druten, Geldermalsen, Lingewaal, Maasdriel, Neder Betuwe, Neerijnen, Tiel, West Maas en Waal en Zaltbommel hebben in 2006 in een zogenaamde Samenwerkingsovereenkomst vastgelegd een basispakket Bibliotheekdienstverlening in stand te willen houden voor de inwoners van de regio. Door middel van een convenant dat elke drie jaar opnieuw opgesteld wordt, zijn er meerjarige uitvoeringsafspraken gemaakt over de inhoud van de Bibliotheekdienstverlening. In 2016 is op verzoek van de tien portefeuillehouders een onderzoek gestart naar het basispakket. Aanleiding hiervoor een in de raad van Neder-Betuwe in 2015 aangenomen motie om te komen tot kostenreductie van het basispakket en tot flexibilisering van de samenwerking. Deze motie is besproken in het portefeuillehouderoverleg. Tijdens dit overleg heeft een meerderheid van de bestuurders aangegeven een gezamenlijk onderzoek naar/verkenning van de mogelijkheden voor kostenreductie op de Bibliotheekdienstverlening te willen ondersteunen. De uitkomsten van het onderzoek door Setelia Strategy Consultants zijn de basis geweest voor het opstellen voor het convenant 2019-2022 waar een kopgroep van ambtenaren en Bibliotheek Rivierenland samen aan gewerkt hebben en dat eind 2017 ter besluitvorming bij de tien gemeenten is voorgelegd. Ter voorbereiding op het schrijven van het nieuwe convenant hebben portefeuillehouders en ambtenaren in juni een inspiratiesessie gevolgd van de Vrije Denkers met als leidraad: Doen is de beste manier van denken.

Klanten

Bibliotheek Rivierenland had in 2017 49.600 leden, die met elkaar 1.043.378 materialen leenden Naast het bibliotheekgebruik door leden, zien we dat de negentien vestigingen ook toenemend gebruikt worden door bezoekers die komen om te werken, te studeren, een krant, tijdschrift of boek te lezen. De verblijfsfunctie van de Bibliotheek wordt daarmee steeds belangrijker. De negentien vestigingen van Bibliotheek Rivierenland zijn ondergebracht in diverse multifunctionele accommodaties. Soms met sport, soms met culturele instellingen, soms met welzijn of een combinatie van verschillende disciplines en organisaties. De scheidslijnen met de Bibliotheekvoorziening verdwijnen meer en meer, waardoor het voor de Bibliotheek niet meer mogelijk is om bezoekersaantallen die specifiek voor de Bibliotheek komen nauwgezet bij te houden. Feit is wel dat op alle vestigingen over en weer kruisbestuivingen plaatsvinden. Kom je voor het een, dan doe je ook het ander.

Tenminste 8.790 gebruikers bezochten activiteiten van Bibliotheek Rivierenland

Partners

In 2017 werkten we samen met 124 peuterspeelzalen/kinderdagverblijven, 96 basisscholen, 5 Scholen voortgezet onderwijs, 1 ROC, ouderenbonden, welzijnsorganisaties, vluchtelingenwerk, Volksuniversiteit, Cultuurbedrijf Tiel, STMR, GGD, Ziekenhuis Rivierenland, Rabobank, GGD Gelderland Zuid en vele andere zorg- en welzijnsinstellingen, culturele partners als theater, filmhuizen, musea.

In 2017 heeft Bibliotheek Rivierenland de samenwerking met het regionale bedrijfsleven voortgezet, contacten die ontstaan waren vanuit BIZ (Betuwe in Zaken) zijn verstevigd en in november ontving de Bibliotheek de Tielse Ondernemers Coöperatie in Zinder. In oktober waren we op een zonnige zondag gastheer voor de Rivierenland Rally van de Kiwanis Tiel.

14

Indrukwekkende middag met Heleen van Royen | april 2017 In de spraakmakende documentaire 'Het doet zo zeer' schetst Heleen van Royen een portret van haar moeder bij wie beginnende dementie is geconstateerd. De film werd getoond in De Pluk in Geldermalsen. Na afloop werd Heleen van Royen geïnterviewd en beantwoordde ze vragen uit de zaal. Er kwamen 175 mensen op af.

Workshop handletteren | juni 2017 Voor een avond ontspannen, weg van de computer, terug naar papier, konden mensen deelnemen aan een workshop Handletteren in o.a. Kesteren, Zaltbommel en Geldermalsen.

Thema-avond over inbraakpreventie | juni 2017 De politie en een ex-inbreker gaven anti-inbraaktips, naar aanleiding van allerlei voorbeelden van woningen in Culemborg. Het doel was om mensen aan het denken te zetten over de beveiliging van hun huis, zo vlak voor de zomervakantie (als het aantal inbraken toeneemt).

Popquiz | maart en juni 2017 Voor muziekliefhebbers die hun muziekkennis eens willen testen, organiseerde Bibliotheek Rivierenland een Popquiz in Culemborg. Intro's, eendagsvliegen, covers, onbekende muziek; van alles kwam aan bod.

Lezing Tuinen van Mies Ruys | december 2017 Bibliotheek Rivierenland organiseerde samen met Groei&Bloei (afdeling West Betuwe) een avond over de tuinen van Mien Ruys, naar aanleiding van het uitkomen van haar biografie.

15

Gelderse collega’s

Bibliotheek Rivierenland was ook in 2017 een actieve partner in het netwerk van Samenwerkende Gelderse Bibliotheken, de SGB. Er zijn bijdrages geleverd aan de positionering van de SGB, met andere Gelderse bibliotheken zijn aanvragen ingediend bij de provincie voor het verkrijgen van middelen uit het innovatiefonds. Laaggeletterdheid en 21-eeuwse vaardigheden zijn specifieke onderwerpen waar middelen voor gevraagd zijn om in het Gelders netwerk aan te pakken.

Medewerkers

Er waren in 2017 58 medewerkers in dienst (53 vrouwen en 5 mannen), waarvan 52 voor onbepaalde tijd en 6 voor bepaalde tijd. De gemiddelde formatie van Bibliotheek Rivierenland daalde en bestond in 2017 uit 40,7 fte (in 2016 was dit 44,4 fte). Deze daling wordt onder andere veroorzaakt door het uitbesteden van staffuncties. Er werken 8 medewerkers fulltime en 50 parttime. De gemiddelde leeftijd van de medewerkers is iets gestegen naar 51,45 jaar. Ruim 48% van onze medewerkers is 55 jaar of ouder,. Er werken 53 vrouwen in de bieb, tegenover 5 mannen. Het ziekteverzuim bleef ongeveer gelijk en was in 2017 1,35% (in 2016 was dit 1,34 %). Dit percentage is exclusief langdurig ziekteverzuim en zwangerschapsverlof. Inclusief langdurig zieken en zwangerschapsverlof was het ziekteverzuim 7,54 % (ten opzichte van 8,08 % in 2016).

In het voorjaar van 2017 heeft een groep van ruim 30 Bibliotheekmedewerkers een studiereis gemaakt naar Kopenhagen/Malmö. In beide steden zijn bezoeken gebracht aan bibliotheken. Scandinavische collegae waren graag bereid hun kennis met Bibliotheek Rivierenland te delen en wisten te inspireren. Het in Scandinavië opgedane inzicht om voor Zinder nog een aantal fysieke aanpassingen te doen, kwam net op tijd. Behalve dat een dergelijke reis de kennis verrijkt, zorgt een gezamenlijke trip ook voor teambuilding. De deelnemers betaalden de reis voor een groot deel zelf; een deel wordt bekostigd uit het scholingsbudget.

In september, tijdens een personeelsbijeenkomst heeft Gaby Lafeber, directeur bestuurder van Bibliotheek Rivierenland, haar vertrek per 1 jan. 2018 bekend gemaakt. De enthousiaste wijze waarop zij leiding heeft gegeven en met enorme flair veel veranderingen heeft weten door te voeren worden niet vergeten en heeft Bibliotheek Rivierenland als organisatie aanzien gebracht. De werving van een nieuwe directeur-bestuurder is in het najaar van 2017 opgestart.

Vrijwilligers

Zonder de 315 vrijwilligers zou de dienstverlening van Bibliotheek Rivierenland er heel anders uit zien. De vrijwilligers functioneren o.a. als gastvrouw/-heer tijdens openingstijden als er geen vaste medewerkers zijn, begeleiden activiteiten, lezen voor aan de jeugd en verrichten hand- en spandiensten. Kortom onmisbaar om de doelen te bereiken die de organisatie zich heeft gesteld. In november nodigde Bibliotheek Rivierenland al haar vrijwilligers uit voor een speciale bijeenkomst. Bij wijze van dank en vooral als teken van waardering. Zij werden getrakteerd op een lezing van de schrijfster Suzanna Jansen, met na afloop een gezellige nazit met een hapje en drankje.

Bestuur en Raad van Toezicht

Gaby Lafeber is sinds 1 juli 2012 directeur-bestuurder van Bibliotheek Rivierenland en vertrokken per 1 januari 2018. Met ingang van 1 april 2018 is Lidy Vos benoemd als directeur-bestuurder.

De Raad van Toezicht van Bibliotheek Rivierenland werd in 2017 gevormd door Gerda Niemeijer (voorzitter), Jurgen van Dinteren, Ton van Gessel, Peter van Moort, Peter Reijers en Barend de Graaff.

16

17

IV FINANCIËN

In control

Bibliotheek Rivierenland is ‘in control’ en is wederom in staat geweest om in 2017 - naast de subsidie voor het basispakket bibliotheekwerk - veel extra subsidie en andere baten binnen te halen voor onder andere aanvullende programma’s en projecten. De begrote onttrekking uit de reserve van € 35.000 was hierdoor zelfs niet nodig.

Resultaat en Eigen Vermogen

Bibliotheek Rivierenland sluit 2017 af met een positief resultaat van € 13.511, dit resultaat wordt toegevoegd aan de algemene reserve. Het Eigen Vermogen is positief en voldoende voor een organisatie van deze omvang; het blijft binnen de daarvoor door subsidiegevers gestelde kaders (10% van het totale subsidiebedrag).

Solvabiliteit & liquiditeit

De solvabiliteit (verhouding eigen vermogen ten opzichte van het vreemd vermogen) is met 1,44 ruim voldoende. Van het totale vermogen op 31 december 2017 van € 2.371.293 is er € 1.400.760 aan Eigen Vermogen en € 970.533 aan Vreemd Vermogen. Ten opzichte van 31 december 2016 zijn de liquide middelen afgenomen tot een bedrag van € 1.084.582. De quick ratio en current ratio (verhouding vlottende activa ten opzichte van vreemd vermogen op korte termijn; er zijn geen voorraden) zijn met 1,37 ruim voldoende.

18

Balans

31-12-2017 31-12-2016__________ __________

ACTIVA

Vaste activa Materiële vaste activa 1.042.999 932.938

Vlottende activa Vorderingen en overlopende activa 243.712 260.990 Liquide middelen 1.084.582 1.126.755

_________ ________ 2.371.293 2.320.683

========= ========

PASSIVA

Eigen vermogen Algemene reserve 110.408 96.898 Bestemmingsreserve 208.401 208.401 Bestemmingsfonds 1.081.951 1.173.598

Vreemd vermogen Kortlopende schulden 970.533 841.786

_________ _________ 2.371.293 2.320.683

========= =========

19

Staat van baten en lasten over 2017

Exploitatie 2017 Exploitatie 2016 Begroting 2017 _____________ _____________ ____________

BATEN

Subsidies 4.232.687 4.142.455 4.075.000 Inkomsten Bibliotheek 689.840 681.670 700.000 Specifieke dienstverlening 94.435 122.747 110.000 Overige baten 326.256 220.805 280.000 Vrijval voorzieningen / dekking reserve 0 0 35.000

__________ __________ __________ Totaal der baten 5.343.218 5.167.677 5.200.000

LASTEN

Personeelskosten 2.634.543 2.665.139 2.759.000 Huisvestingskosten 1.027.412 961.941 947.000 Collectie en media 792.294 803.947 733.000 Specifieke kosten 358.308 259.017 303.000 Automatiseringskosten 285.679 218.759 192.000 Administratiekosten 86.435 72.133 90.000 Bestuurskosten 105.707 110602 116.000 Transportkosten 32.673 50.149 50.000 Overige kosten 6.656 2.424 10.000

__________ __________ __________ Totaal der lasten 5.329.707 5.144.111 5.200.000

__________ __________ __________ Resultaat boekjaar 13.501 23.567 0 Mutaties reserves 0 0 0

__________ __________ __________ 13.511 23.567 0

========== ========== ==========

20

V O

NZE

PR

ESTA

TIES

IN C

IJFE

RS

Aan

tal B

iblio

thee

kled

en in

gesc

hrev

en in

de

vest

igin

gen

van

de g

emee

nten

2017

20

16

Gem

eent

e je

ugd

volw

asse

n se

nior

en

inst

ellin

gen

Tota

al

jeug

d vo

lwas

sen

seni

oren

in

stel

linge

n To

taal

C

ulem

borg

4.

655

1.97

1 74

2 10

3 7.

471

4.57

0 2.

024

720

101

7.41

5 D

rute

n 2.

972

817

287

20

4.09

6 2.

982

843

273

21

4.11

9 G

elde

rmal

sen

5.14

8 2.

184

742

71

8.14

5 5.

176

2.15

0 70

8 71

8.

105

Ling

ewaa

l 47

1 66

20

1

558

433

61

20

1 51

5 M

aasd

riel

3.14

0 93

0 33

8 49

4.

457

3.16

7 93

2 33

5 51

4.

485

Ned

er-B

etuw

e 2.

790

870

197

15

3.87

2 2.

647

844

205

16

3.71

2 N

eerij

nen

908

273

86

11

1.27

8 90

6 27

8 82

10

1.

276

Tiel

7.

561

2.45

3 85

2 15

3 11

.019

7.

547

2.53

5 83

1 15

4 11

.067

W

est M

aas

en W

aal

2.37

8 86

1 30

5 32

3.

576

2.37

5 89

5 29

2 37

3.

599

Zaltb

omm

el

3.21

9 1.

379

504

26

5.12

8 3.

171

1.41

2 49

7 21

5.

101

Tota

al

33.2

42

11.8

04

4.07

3 48

1 49

.600

32

.974

11

.974

3.

963

483

49.3

94

e-B

ook

acco

unts

1.38

5 4.

782

512

6.67

9 1.

163

3.91

6 38

2 5.

461

Act

ieve

e-b

ook

acco

unts

716

2.33

8 23

0 3.

284

648

2.45

1 23

2 3.

331

21

Lede

naan

talle

n ov

er d

e af

gelo

pen

vijf

jaar

Gem

eent

e 20

17

2016

20

15

2014

20

13

Cul

embo

rg

7.15

4 7.

113

6.84

3 7.

296

7.52

3 D

rute

n 3.

575

3.60

3 3.

575

3.97

4 4.

408

Gel

derm

alse

n 6.

925

6.92

8 6.

640

7.00

7 7.

256

Ling

ewaa

l 97

1 1.

000

1.00

4 89

0 85

0 M

aasd

riel

4.55

0 4.

584

4.55

4 5.

083

5.25

0 N

eder

-Bet

uwe

4.06

8 3.

922

3.69

4 3.

918

3.91

6 N

eerij

nen

2.66

4 2.

660

2.52

3 2.

704

2.78

9 Ti

el

9.18

9 9.

103

8.92

5 9.

697

10.5

37

Wes

t Maa

s en

Waa

l 4.

112

4.14

6 4.

169

4.63

3 4.

599

Zaltb

omm

el

5.01

3 4.

978

4.80

5 5.

305

5.42

6 B

uite

n R

ivie

renl

and

1.37

9 1.

357

1.22

1 1.

458

1.06

0 To

taal

49

.600

49

.394

47

.953

51

.965

53

.614

22

Activiteiten in de vestigingen

Bibliotheek Rivierenland programmeert zeven soorten activiteiten:

Basisvaardigheden, cultuur en ontspanning, gezondheid en welzijn, lezen/literatuur en educatie, mediawijsheid, ontmoeting en debat, en overige.

Gemeente Soort activiteit # Activiteiten Culemborg basisvaardigheden 169

cultuur en ontspanning 13 gezondheid en welzijn 11 lezen, literatuur en educatie 83 mediawijsheid 112 ontmoeting en debat 61 overige 15

Druten basisvaardigheden 58 cultuur en ontspanning 4 gezondheid en welzijn 6 lezen, literatuur en educatie 29 mediawijsheid 45

Geldermalsen basisvaardigheden 150 cultuur en ontspanning 180 gezondheid en welzijn 4 lezen, literatuur en educatie 166 mediawijsheid 43 ontmoeting en debat 19 overige 10

Lingewaal lezen, literatuur en educatie 2 mediawijsheid 15

Maasdriel basisvaardigheden 193 cultuur en ontspanning 31 lezen, literatuur en educatie 50 mediawijsheid 11 overige 28

Neder-Betuwe basisvaardigheden 103 cultuur en ontspanning 2 gezondheid en welzijn 1 lezen, literatuur en educatie 2 mediawijsheid 3 overige 40

Neerijnen lezen, literatuur en educatie 14 mediawijsheid 17

23

Tiel basisvaardigheden 81 cultuur en ontspanning 24 gezondheid en welzijn 5 lezen, literatuur en educatie 80 mediawijsheid 46 ontmoeting en debat 12 overige 16

West Maas en Waal basisvaardigheden 180 cultuur en ontspanning 2 gezondheid en welzijn 1 lezen, literatuur en educatie 41 mediawijsheid 14

Zaltbommel basisvaardigheden 22 cultuur en ontspanning 55 gezondheid en welzijn 8 lezen, literatuur en educatie 52 mediawijsheid 56

Totaal 2.385

Gemiddeld aantal bezoekers per activiteit

Het gemiddelde is uitgerekend aan de hand van de activiteiten waar bezoekers zijn geteld. Het gemiddelde is in werkelijkheid altijd hoger, want niet bij alle activiteiten worden de bezoekers geteld.

Soort activiteit 2017 2016 basisvaardigheden 6 5,3 cultuur en ontspanning 12 12 gezondheid en welzijn 8 5 lezen, literatuur en educatie 13 31 mediawijsheid 4 5,2 ontmoeting en debat 17 11,6 overige 4 7,4

Aantal activiteiten per jaar

Er zijn 2.385 activiteiten georganiseerd in de regio. Een klein aantal is niet doorgegaan vanwege een gebrek aan belangstelling.

Het aantal bezoekers van 8.790 is in werkelijkheid hoger. Niet bij alle activiteiten worden de bezoekers geteld.

2017 2016 2015 Activiteiten 2.385 1.812 528 Bezoekers 8.790 8.223 3.619

24

Aantallen (Digi)taalhuizen Rivierenland 2017

Gebruiker Leerhuis/Digi-taalhuis Q4 Q3 Q2 Q1Cursisten Culemborg 65 59 56 21

Geldermalsen 33 27 25 28WestMaasenWaal 38 32 23 13

Vrijwilligers Culemborg 20 10 11 3Geldermalsen 27 27 26 11WestMaasenWaal 16 10 13 13

De Bibliotheek voor Ukkies

Boekstart

2017 2016 Gemeente lid geworden % lid geworden Lid geworden % lid geworden Culemborg 141 42 143 57 Druten 77 48 58 37 Geldermalsen 160 63 182 72 Lingewaal 46 40 Maasdriel 74 31 93 40 Neder-Betuwe 128 38 127 43 Neerijnen 26 19 46 30 Tiel 205 50 166 41 West Maas en Waal 115 72 Zaltbommel 115 36 Eindtotaal 1.087 43,9 815 46

Net als in 2016 haalt gemiddeld 44% van de ouders het BoekStart koffertje op bij Bibliotheek Rivierenland en wordt het kind gratis ingeschreven als lid van de bieb. Landelijk is dat 35%.

Samenwerking met kinderopvang en peuterspeelzalen

2017 2016 Gemeente Instellingen OBR actief % OBR actief Instellingen OBR actief % OBR actief Culemborg 17 17 100 17 17 100 Druten 10 8 80 9 8 88 Geldermalsen 12 12 100 13 13 100 Lingewaal 7 5 72 7 3 43 Maasdriel 16 13 83 16 14 90 Neder-Betuwe 7 7 100 7 7 100 Neerijnen 7 7 100 6 5 84 Tiel 19 15 80 20 18 90 West Maas en Waal 11 3 28 11 1 9 Zaltbommel 18 14 78 15 12 80 Totaal 124 101 81 121 98 81

25

De Bibliotheek op School

Met het programma De Bibliotheek op school (dBos) heeft Bibliotheek Rivierenland in 2017 ruim 15.000 leerlingen bereikt op bijna 100 scholen.

2017 2016

Gemeente scholen leerlingen boeken in

omloop scholen leerlingen boeken in

omloop Culemborg 11 2.555 6.643 11 2.383 4.766 Druten 3 353 918 4 499 998 Geldermalsen 11 1.801 4.682 10 1.623 3.246 Lingewaal 3 301 783 3 301 602 Maasdriel 4 592 1.539 5 711 1.422 Neder-Betuwe 11 1.615 4.199 11 1.615 3.230 Neerijnen 11 1.194 3.104 11 1.275 2.550 Tiel 23 4.690 12.194 25 4.471 8.942 West Maas en Waal 6 575 1.495 7 724 1.448 Zaltbommel 13 2.069 5.379 9 1.667 3.334 Totaal 96 15.745 40.936 96 15.269 30.538

De Bibliotheek op het VO

In 2017 is Bibliotheek Rivierenland structureel actief geweest op het Pantarijn in Kesteren. Hier zijn projecten uitgevoerd als De Weddenschap, Read2Me!, leesbevorderingslessen en ondersteuning van het schoolbibliotheekwerk.

Samen met het Cambium College in Zaltbommel is Bibliotheek Rivierenland gestart met de pilot ‘Lezen voor de Lijst op havo/vwo’. De pilot wordt bekostigd met subsidiegeld van Kunst van Lezen en loopt nog door in 2018.

Met ORS Lek en Linge is Bibliotheek Rivierenland aan het onderzoeken of er een haal- en brengpunt gecreëerd kan worden in de school. In 2018 komt het haal- en brengpunt er.

Op alle andere VO-scholen is Bibliotheek Rivierenland in 2017 op aanvraag bezig geweest met verschillende projecten.

2017 2016 Gemeente scholen activiteiten leerlingen scholen activiteiten leerlingen Culemborg 2 8 200 2 7 200 Druten 1 1 80 1 1 80 Neder-Betuwe 1 4 250 1 4 250 Zaltbommel 1 3 928 1 2 100 Totaal 5 16 1.458 5 14 630

26

Uitl

enin

gen

2017

20

16

Gem

eent

e je

ugd

volw

asse

n al

le le

eftij

den

Tota

al

jeug

d vo

lwas

sen

alle

leef

tijde

n To

taal

C

ulem

borg

69

.755

71

.098

13

.636

15

4.48

9 73

.157

74

.826

15

.773

16

3.75

6 D

rute

n 32

.542

29

.549

7.

638

69.7

29

31.6

83

31.1

68

8.81

8 71

.669

G

elde

rmal

sen

101.

029

106.

249

18.6

76

225.

954

108.

495

110.

707

22.2

08

241.

410

Ling

ewaa

l 6.

203

2.64

5 48

4 9.

332

5.75

6 2.

864

590

9.21

0 M

aasd

riel

37.0

18

36.4

25

8.92

9 82

.372

37

.945

38

.101

10

.333

86

.379

N

eder

-Bet

uwe

54.5

77

46.8

41

8.31

4 10

9.73

2 56

.141

46

.047

9.

321

111.

509

Nee

rijne

n 13

.132

9.

893

2.42

3 25

.448

13

.405

10

.308

2.

821

26.5

34

Tiel

63

.901

69

.984

10

.391

14

4.27

6 68

.829

82

.590

15

.163

16

6.58

2 W

est M

aas

en W

aal

34.4

43

32.5

13

7.23

8 74

.194

36

.261

35

.195

8.

500

79.9

56

Zaltb

omm

el

53.3

42

57.4

50

14.0

28

124.

820

55.2

55

60.4

46

15.9

28

131.

629

e-B

ooks

2.46

8 20

.564

23

.032

5.

366

41.5

53

46.9

19

Tota

al46

8.41

0 48

3.21

1 91

.757

1.

043.

378

492.

293

533.

805

109.

455

1.13

5.55

3

27

Uitl

enin

gen

over

de

afge

lope

n vi

jf ja

ar

Gem

eent

e 20

17

2016

20

15

2014

20

13

Cul

embo

rg

154.

489

163.

756

175.

711

181.

233

219.

201

Dru

ten

69.7

29

71.6

69

76.7

40

83.9

59

102.

017

Gel

derm

alse

n 22

5.95

4 24

1.41

0 22

9.29

9 22

6.47

9 27

1.28

8 Li

ngew

aal

9.33

2 9.

210

8.40

1 16

.248

23

.052

M

aasd

riel

82.3

72

86.3

79

92.0

46

98.4

11

131.

694

Ned

er-B

etuw

e 10

9.73

2 11

1.50

9 11

8.00

1 12

3.87

2 14

7.37

0 N

eerij

nen

25.4

48

26.5

34

27.5

83

29.6

93

45.1

92

Tiel

14

4.27

6 16

6.58

2 18

8.02

6 20

4.06

2 26

2.53

9 W

est M

aas

en W

aal

74.1

94

79.9

56

86.2

84

93.3

17

126.

652

Zaltb

omm

el

124.

820

131.

629

138.

859

146.

996

176.

168

e-bo

oks

50.6

18

46.9

19

28.4

88

11.3

29

Tota

al1.

070.

964

1.13

5.55

3 1.

169.

438

1.21

5.59

9 1.

505.

174

28

VI VOORUITBLIK 2018 Per 1 april 2018 treedt Lidy Vos aan als nieuwe directeur-bestuurder van Bibliotheek Rivierenland. Haar brede ervaring met bibliotheekwerk in Roermond en haar grote hart voor de verschillende doelgroepen in de Bibliotheek bieden vertrouwen in een goede samenwerking. De verwachting is dat Bibliotheek Rivierenland doorgaat op de ingeslagen weg naar het ontwikkelen van een brede maatschappelijke Bibliotheek waar het lenen van boeken altijd kan, maar waar ook tal van andere activiteiten plaatsvinden en programma’s lopen die bijdragen aan persoonlijke ontwikkeling en sociale cohesie.

2018 wordt een overgangsjaar. Het nieuwe convenant wordt in mei 2018 ondertekend door tien gemeenten in de regio. De organisatie moet zich in 2018 voorbereiden op een smaller basisbedrag per inwoner en bij de gemeenten de afname van programma’s vanaf 2019 in beeld krijgen.

Concreet wordt in 2018 aan het volgende gewerkt:

- Uitbreiding van Digi-Taalhuizen in Tiel en Maasdriel.- Leerpunten in samenwerking met ROC Rivor: laaggeletterden en digibeten kunnen op maat

aan een eigen leervraag werken ter bevordering van geletterdheid en/of digitale vaardigheid.Bibliotheek Rivierenland biedt dit in 2018 aan in de vestigingen Tiel, Beneden-Leeuwen,Kesteren, Geldermalsen, Kerkdriel en Culemborg.

- Inloopspreekuren Klik en Tik in de volgende vestigingen: Tiel, Geldermalsen, Culemborg,Kesteren, Beneden-Leeuwen, Zaltbommel, Druten en Kerkdriel. In Lingewaal en Neerijnenbrengt Bibliotheek Rivierenland het aanbod onder de aandacht bij welzijnsorganisaties,seniorenverenigingen etc. De Bibliotheek kan dan op locatie aanbod verzorgen.

- Cursussen Digisterker. In tegenstelling tot eerdere jaren starten de cursussen in 2018 opbasis van inschrijvingen. Bij voldoende aanmeldingen wordt een cursus gepland. Digisterkerwordt onder de aandacht gebracht bij vrijwilligersorganisaties, seniorenverenigingen etc. enop locatie verzorgd.

- iPadcafé’s. In de volgende vestigingen is er maandelijks een iPadcafé: Tiel, Druten, Beneden-Leeuwen, Geldermalsen, Culemborg, Zaltbommel, Ophemert en Ammerzoden.

- Grote DigiTaalStrijd: op 1 oktober initieert Bibliotheek Rivierenland opnieuw de lokalevoorrondes, die in de maand daarop worden gevolgd door een Grande Finale. Met de GroteDigiTaalStrijd wil Bibliotheek Rivierenland een lastig maatschappelijke probleem op ludiekewijze voor het voetlicht brengen bij gemeenten, maatschappelijke organisaties en hetbedrijfsleven.

- Doorontwikkeling van SamenWel!. Het platform voor positieve gezondheidsinformatie datontwikkeld is met GGD Gelderland Zuid en Ziekenhuis Rivierenland gaat zich verbreden doormeer activiteiten te ontwikkelen, samen te werken met bedrijven met als doel om meerbezoekers naar het digitale platform te trekken.

29

30