2015 ongelijkheid terug van nooit weggeweest

15
Ongelijkheid Terug van nooit weggeweest Maand van de Filosofie Lezing gehouden door Saskia van der Werff voor Bibliotheek Kennemerwaard te Alkmaar 07-04-2014 8-4-2015 1

Transcript of 2015 ongelijkheid terug van nooit weggeweest

Page 1: 2015 ongelijkheid terug van nooit weggeweest

OngelijkheidTerug van nooit weggeweest

Maand van de Filosofie

Lezing gehouden door Saskia van der Werff

voor Bibliotheek Kennemerwaard te Alkmaar

07-04-2014

8-4-2015 1

Page 2: 2015 ongelijkheid terug van nooit weggeweest

Denken over ongelijkheidTerug van nooit weggeweest

Klassieke oudheid

350vC Aristoteles

Middeleeuwen

398 Augustinus

Reformatie

1615 Machiavelli

1651 Hobbes

1670 Spinoza

Verlichting

1689 Locke

1748 Montesqieu

1755 Rousseau

Moderne tijd

1835 Toqueville

1867 Marx

Na-oorlogs

1958 Arendt

1988 Achterhuis

2013 Piketty

Welke inzichten over ongelijkheid brengt het filosofische gedachtengoed voor ons huidige tijdperk?

Maatschappelijke (on)gelijkheid

Politieke(on)gelijkheid?

Page 3: 2015 ongelijkheid terug van nooit weggeweest

(On)Gelijk?

Page 4: 2015 ongelijkheid terug van nooit weggeweest

(On)gelijkheid elementenMaatstaf/Norm/Waarde

Personen/Groep Relevant verschil

Tussen Personen/Groepen bestaat een kenmerkend, relevant verschil. Door het verschil met de maatstaf/norm&waarde te vergelijken, waarderen we dit als gelijk of ongelijk. We bepalen of het verschil tussen wenselijke marges ligt en maken (on)gelijker, maatschappelijk of politiek. Deze Personen/Groepen zijn niet hetzelfde/identiek aan elkaar.

Page 5: 2015 ongelijkheid terug van nooit weggeweest

Ongelijkheid volgens Piketty/Franse econoom

1e Te vergelijken persoon/groep: Landen2e Relevant verschil: kapitaal (=vermogen)3e Maatstaf/Norm &Waarde: geen uitspraak

Page 6: 2015 ongelijkheid terug van nooit weggeweest

Klassieke oudheid

350vC Aristoteles

Privé sfeer/Oikos

Distributieve gelijkheid: ieder het zijne naar verdienste

Een midden tussen een weinig en een te veel

De ergste vorm van ongelijkheid is proberen ongelijke dingen gelijk te maken

Rechtvaardigheid=ieder het zijne geven

Publieke sfeer/polis

Politieke gelijkheid recht om deel te nemen aan beslissingen en bestuursambt

Burgerdeugd: De kunst van het besturen en bestuurd worden (op toerbeurt als gelijken tussen gelijken)Doel van de polis is goed leven (leven in een onafhankelijk en volledig vervuld bestaan)

Rechtvaardigheid=volgens de wet

Gelijkheid=rechtvaardig

heid

Page 7: 2015 ongelijkheid terug van nooit weggeweest

Gelijkheid=Naar God’s

geest geschapen

Aardse leven

Alle dingen zijn als niet-gelijke dingen gemaakt, ze zijn veranderlijk

Overwinnen hebzucht en lichamelijke verlangens

Cupiditas: liefde voor de wereldse, vergankelijke dingen

Eeuwige leven

Menselijke geest is onveranderlijk, eeuwig, geschapen volgens God’sbeeldVerlangen naar waarheid van God’swoordCaritas: liefde voor God; naastenliefde voor gelijk-geschapenen

Page 8: 2015 ongelijkheid terug van nooit weggeweest

Gelijkheid=Strijd van allen

tegen allen

Hartstochten

In natuurstaat worden mensen geregeerd door hartstochten met verschillende behoeften

In staatskundige ordening blijf de mens mens (onderhevig aan hartstochten)

Mensen zijn zeer verschillend

Rede

Gelijkheid van meting; mathematische eenheid

Gelijkheid van redenerende geest (mensen hebben gelijk vermogen tot redeneren) volstrekt vrij denkenGelijke rechten: in staat van natuur zijn mensen gelijk, natuurlijk recht blijft bestaan Gelijkheid van interne machten van bestaan; interne kracht gericht op zelfbehoud en zelfbestaan

Gelijkheid=politieke

vrijheid en Virtu

Gelijkheid=Redenerende

geest

Page 9: 2015 ongelijkheid terug van nooit weggeweest

Natuurstaat

Natuurwet regeert

Belang bij ons welzijn en zelfbehoud

Medeleven voor de ander

Maatschappelijke staat

Algemene wil regeert

Eigendom begin van ongelijkheid

Maatschappelijke ongelijkheid versterkt natuurlijke ongelijkheid

Eigendom =toe-eigenen

met arbeid

Gelijkheid=Belastingheffing

die verschil beperkt

Mens heeft ongelijkheid over zichzelf

gebracht

Page 10: 2015 ongelijkheid terug van nooit weggeweest

Klassensamenleving

Klassen-specifieke normen en waarden

Weg bewandelen die door geboorte is vastgelegd, geen strijd lotsbestemming aan te vechten

Sympathie binnen klasse ; liefdadigheid buiten klasse

Egalitaire samenleving

Politieke vrijheid op het publieke terrein van het publieke gemeen, gevoel van trots

Nivelleren gebaseerd op conformisme leidt tot onverschilligheid, afgunst en verdeeldheid

Gekluisterde, niet denkende geest door algemene opvattingen grootste aantal

GB: Welvaart gaat gepaard

met pauperisme

Strijd tussen kapitalisten en arbeiders

VS: Liever gelijk in slavernij dan

ongelijk in vrijheid

Page 11: 2015 ongelijkheid terug van nooit weggeweest

Privé ruimte

Verscheidenheid, exclusieve toegang; elkaar liefhebben

Publieke ruimte

Politieke gelijkheid: pluraliteit van unieke mensen; bewonderen van elkaar

Schaarste door mimetische

begeerte

Ongelijke verdeling

van kapitaal

Maatschappelijke gelijkheid: uniforme,

conformerende massamens

Maatschappelijke sfeer

Page 12: 2015 ongelijkheid terug van nooit weggeweest

Gelijkheidsbeginsel

Universele verklaring rechten van de mens

Overwegende, dat erkenning van de inherente waardigheid en van de gelijke en onvervreemdbare rechten van alle leden van de

mensengemeenschap grondslag is voor de vrijheid, gerechtigheid en vrede in de wereld.' (eerste zin preambule 1948)

Nederlandse grondwet

Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging,

politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan (artikel 1)

Maatschappelijke (on)gelijkheid

Politieke(on)gelijkheid

?

Page 13: 2015 ongelijkheid terug van nooit weggeweest

Hoe zit het tegenwoordig met (on)gelijkheid?Verdienste?

Mensenrechten? Fysieke behoeften?

Rede?

Eigendom?

Gelijkwaardigheid?

Begeertes?

Herverdeling?

Page 14: 2015 ongelijkheid terug van nooit weggeweest

Literatuurlijst• Achterhuis, H. (1988) Het rijk van de schaarste; Van Thomas Hobbes tot Michel Foucault (Antwerpen: Veen Bosch&Keuning uitgevers 2003)

• Arendt, H. (1958) The Human Condition vertaald in Vita Activa; De mens: bestaan en bestemming (Amsterdam: Boom 2004)

• Arendt, H. (1963) On revolution vertaald in Over de revolutie (Amsterdam/Antwerpen: Atlas 2004)

• Aristoteles Ethica Nicomachea, vertaald door Huppert&Poortman (Budel: Damon 2005)

• Aristoteles Politika vertaald door Bremer&Kessels (Groningen: Historische uitgeverij)

• Augustinus, A. (398) Confessiones vertaald in Belijdenissen (Amsterdam: Ambo Anthos uitgevers 2009)

• Bregman, R. & Frederik, J. (2015) Waarom vuilnismannen meer verdienen dan bankiers (Stichting Maand van de Filosofie)

• Hobbes, T. (1651) Leviathan, vertaald in het Nederlands (Amsterdam: Boom 2005)

• Locke, J. (1689). Two treatises of government (London: Dent, Rutland 1924)

• Machiavelli, N. (1615) Discorsi sopra la prima deca di Tito Livio vertaald in Discorsi; Gedachten over Staat en Politiek (Amsterdam: Ambo 2007)

• Machiavelli, N. (1615) Il Principe vertaald in De heerser (Amsterdam: Athenaeum-Polak&Van Gennep 2004)

• Montesquieu (1748) De l’esprit des loix vertaald in Over de geest van de wetten (Amsterdam: Boom 2006)

• Piketty, T. (2013) Le capital du XXIe siècle vertaald in Kapitaal in de 21ste eeuw (Amsterdam: Bezige bij 2014)

• Rousseau, J.J. (1755) Discours sur l’origine et les fondements de l’inégalité vertaald in Vertoog over de ongelijkheid (Amsterdam: Boom 2003)

• Rousseau, J.J. (1762) Du contrat social ou Principes du droit politique, vertaald in Het maatschappelijk verdrag of Beginselen der staatsinrichting(Amsterdam: Boom 1995)

• Spinoza, B. (1670) Tractatus Theologica-politicus vertaald in Theologisch-politiek traktaat (Amsterdam: Wereldbibliotheek 2010)

• Spinoza, B. (1678) Ethica vertaald in Ethica (Amsterdam: Uitgeverij Bert Bakker 2004)

• Tocqueville, A. de (1840) De la Démocratie en Amérique, Volumen II vertaald in Over de democratie in Amerika II (Breda: Papieren tijger 2007)

• Tocqueville, A. de (1835) Sur le paupérisme, vertaald in Over het pauperisme, (Den Bosch: Voltaire 2007)

Page 15: 2015 ongelijkheid terug van nooit weggeweest

8-4-2015 15

S A S K I A V A N D E R W E R F F M A M S C

F I L O S O O F

B E R E N K O O G 8 0

1 8 2 2 B Z A L K M A A R

0 6 - 1 0 7 7 6 8 5 8

W W W. C R E AT H O S . N L

I N F O @ C R E AT H O S . N L