psyche

Bij de term ‘post traumatische stressstoornis’ denk je al gauw aan oorlogs­

veteranen, maar ook kersverse moeders kunnen na de bevalling in de greep

raken van angst, paniek en depressieve gevoelens. Het goede nieuws is:

er is iets aan te doen.

Vertellen dat je niet meer kunt zitten door je hechtingen en dat de vellen aan je tepels hangen vanwege de borstvoe-ding, dat lukt je nog wel. Maar opbiechten dat je je sinds de geboorte van je kleine lieve schattige baby depressief, angstig en ellendig voelt? Nee, geen denken aan. “Na mijn bevalling had ik bijna dagelijks last van nachtmerries”, vertelt Anna, moeder van Lotte (3). “Ik voelde me continu paniekerig en opgejaagd. Ik had last van hartkloppingen en stemmingswisselingen en ik had het ontzettend benauwd, alsof mijn keel werd dichtgeknepen. Kraambezoek hield ik buiten de deur, ik had geen zin in sociale contacten. De buitenwereld begreep er niks van; ik had toch een mooie en gezonde dochter op de wereld gezet? Waarom voelde ik me dan angstig, kon en wilde ik niet meer slapen en was ik bang om mijn kind kwijt te raken?” De cijfers liegen er niet om. Uit onderzoek van Claire Stramrood, gynaecologe in opleiding en bestuurslid van het Landelijk Kenniscentrum Psychiatrie en Zwangerschap, blijkt dat jaarlijks zo’n tweeduizend Nederlandse moeders een posttraumatische stressstoornis (PTSS) ontwikkelen na hun bevalling. Negen procent van de vrouwen ervaart haar bevalling als een traumatische ervaring. En dat is nog steeds een taboe, want een kraamvrouw met een trauma, dat hoort niet. “Net als bij Anna roepen angstige en depressieve gevoelens na de bevalling bij veel vrouwen tegenstrijdige gevoelens op”, legt vrouwencoach en verloskundige Diana Koster uit. Ze schreef ‘Perfecte moeders bestaan niet’, een boek om meer begrip te creëren voor vrouwen die na hun beval-ling ‘uit balans’ zijn geraakt, zoals ze dit zelf noemt. Diana behandelt vrouwen die bevallen zijn en aan een posttrau-matische stressstoornis lijden. Iedere pasbevallen vrouw moet wennen aan haar nieuwe rol als moeder en aan het feit dat ze nu opeens de zorg moet dragen voor een baby; dat is heel normaal. Maar wanneer moet je echt aan de bel trekken? Diana: “Het wordt pas zorgelijk als je je bevalling als intens schokkend hebt ervaren en je daar in het dage-lijks leven nog last van houdt, bijvoorbeeld omdat je nacht-merries hebt, het niet over je bevalling kunt hebben en de

foto’s niet terug wilt zien. Als dit soort klachten langer dan een maand aanhoudt, spreek je van een trauma of post-traumatische stressstoornis.”

PANIEKDe bevalling van Anna was traumatisch. “Het begon goed, totdat bleek dat de baby in het vruchtwater had gepoept. Op dat moment werd de bevalling medisch. Het persen duurde lang en was zwaar, maar uiteindelijk werd Lotte geboren. Echt tijd om van haar te genieten, had ik niet. Ik verloor veel bloed omdat mijn placenta niet los kwam. Meteen na de bevalling werd ik afgevoerd naar de operatie-kamer, waar mijn placenta onder volledige narcose is ver-wijderd. Toen ik wakker werd, lag ik in mijn eentje in een hoekje van de intensive care. Mijn hele lijf trilde. Ik kon me niet herinneren wat er was gebeurd. Met mijn handen voelde ik aan mijn buik. Was ik al bevallen? En waar waren mijn man en kind? In blinde paniek lag ik te huilen en te roepen. Het was verschrikkelijk.”Toch hoeft een zware bevalling niet per se voor een trau-ma te zorgen. Het gaat erom hoe jij die ervaren hebt. Als het een intens schokkende ervaring was en je hebt het ge-voel dat de ‘bliksem’ in je hoofd is ingeslagen, dan is het mis en kan een trauma ontstaan. Wel hebben vrouwen die door complicaties tijdens hun zwangerschap (veel) te vroeg bevallen zijn, een grotere kans om PTSS te ontwik-

hoofd‘Met mijn handen voelde ik aan mijn buik. Was ik al bevallen? En waar waren mijn man en kind?’

>

in je

| 5756 |

Tekst: Philippine D

ankelman/ Illustratie: K

im B

uijsrogge

psyche

kelen, legt Claire Stamrood uit. “Een posttraumatische stressstoornis komt ook vaker voor bij vrouwen met een ongeplande keizersnee, bij vrouwen die veel pijn hebben ervaren tijdens hun bevalling en bij vrouwen die moeilijk met stress kunnen omgaan.”Volgens vrouwencoach Diana draait het allemaal om het overschrijden van lichamelijke en psychische grenzen tij-dens de bevalling. “Als je doodsangsten uitstaat omdat je denkt dat je zelf dood gaat of dat je kind het niet gaat red-den, en je ligt machteloos in bed te baren, is dat natuurlijk verschrikkelijk. Je hebt geen idee wat er gebeurt. Ieder-een kent vast wel de heftige bevallingsscène uit de film De gelukkige huisvrouw: Carice van Houten is in complete paniek en heeft totaal geen controle meer over de situa-tie. Helaas is dat voor veel vrouwen herkenbaar, maar toch zeggen ze: ‘Ik heb heus geen trauma. Mijn bevalling was niet leuk, maar ik heb er iets moois voor teruggekregen, dus ik mag niet zeuren.’ En daarmee stoppen ze het trau-ma weg. Met de gedachte dat het niet bestaat als je er niet meer aan denkt. Dat is funest, want je staat continu onder stress, om nog maar te zwijgen over de impact die ’t heeft op je gezin. Het is dus ontzettend belangrijk om hulp in te schakelen als die roze wolk voor jou ver te zoeken is. Je bent echt niet de enige die zich zo voelt.”

TE VEEL ZORGENOok Virginie, moeder van Fille (bijna 2), dacht niet dat ze

een trauma aan haar bevalling kon hebben overgehouden. “Na bijna twaalf uur weeën opvangen en twee uur persen werd Fille geboren. Maar omdat de navelstreng om haar nek zat gewikkeld, huilde ze niet en bewoog ze ook niet. Er was paniek. Ze werd bij me weggehaald en moest direct beademd worden. Gelukkig kreeg ze al gauw kleur en begon ze te huilen. Maar de kiem voor een overbezorgde moeder was gelegd. Gedurende mijn kraamtijd bivakkeerde ik nog op een roze wolk, totdat ik na drie maanden weer aan het werk moest. De hele dag maakte ik me zorgen of het wel goed zou gaan met Fille en of ik wel een goede moeder was. Ik huilde veel en zag als een berg op tegen elke nieuwe dag. Hoe kan dat nou, dacht ik. Ik had een prachtige, vrolijke en gezonde dochter gekregen, dus stelde ik me niet gewoon aan? Maar de zorgen werden zwaarder en ik kon niet zon-der te huilen aan de bevalling terugdenken.”Veel moeders geven zichzelf de schuld of denken dat zij tijdens de bevalling iets verkeerd hebben gedaan. Evolu-tionair gezien geen rare gedachte, Moeder Natuur heeft immers bepaald dat vrouwen kunnen baren, dus als het niet helemaal goed gaat, zul je dat wel zelf hebben gedaan. Maar zelfs als je bevalling volgens het boekje is verlopen, kun je nog altijd een trauma ontwikkelen. Omdat vrou-wencoach Diana ook verloskundige is, kan zij aan vrouwen met een bevallingstrauma uitleggen wat er medisch gezien is gebeurd. Dat kan helpen om het trauma te verwerken. De dochter van Virginie werd geboren met de navelstreng om haar nek, daar kon Virginie zelf niks aan doen. Sommi-ge dingen heb je nu eenmaal niet in de hand.

BEVALPLANDat geen enkele bevalling te plannen of te voorspellen is, moge duidelijk zijn. Maar wat kun je dan wél doen om een eventueel trauma voor te zijn? “Een cursus volgen en een bevalplan maken”, zegt Diana. “Daarin schrijf je op wat jul-lie wensen en verwachtingen zijn en die bespreek je samen met je verloskundige of gynaecoloog. Dat kan al een hoop misverstanden voorkomen. Zo had ik een cliënte die dacht dat het persen maar tien minuten zou duren. Samen kun je

die verwachtingen bijschaven en reëel maken.” Veel vrou-wen die een trauma hebben overgehouden aan hun eer-ste bevalling, durven geen tweede keer zwanger te worden, want het kind moet er immers ook een keer uit. Daarom is erkenning van het probleem ook zo belangrijk, vindt Diana. “Het taboe op PTSS-klachten moet verdwijnen, want de kans om mede daardoor een depressie te ontwikkelen is vier tot zes keer zo groot. Dus blijf er niet mee rondlopen, maar trek aan de bel, want er is iets aan te doen.” Zowel Anna als Virginie hebben hun bevallingstrauma verwerkt door middel van eye-movement desensitizati-on and reprocessing (EMDR). Dat is een methode waarbij je wordt afgeleid door oogbewegingen of tikjes terwijl je aan je traumatische bevalling terugdenkt. Hierdoor neemt de emotionele lading van het trauma af. Deze methode is wetenschappelijk bewezen de snelste manier om trauma’s te verwerken en wordt ook gebruikt bij leden van de krijgs-macht. De meeste vrouwen kunnen na een paar sessies weer terugkijken op hun bevalling zonder dat het angst, verdriet of paniek oproept. Virginie: “Na drie therapie- sessies kon ik weer met een goed gevoel terugkijken op mijn bevalling en zag ik in dat deze een rol speelde bij mijn onzekere en depressieve gevoelens. Daarnaast heb ik geleerd dat bevallen ook iets moois is. Wij kiezen bewust voor een leeftijdsverschil van vier jaar tussen ons eerste en tweede kind, dus het zal nog wel even duren voordat ik opnieuw zwanger ben. Maar nog een keer bevallen? Ja hoor, kom maar op.” ◾

Wat is PTTS?Ingeborg TImmerman Is klInIsch

psycholoog. Ze behandelT angsTIge

Zwangeren en vrouwen dIe hun bevallIng

als TraumaTIsch hebben ervaren.

hoe werkt pTss precies?“Een posttraumatische stressstoornis is de psychische en emotionele reactie van je lijf op de traumatische gebeurtenis. Ik vergelijk het altijd met een alarmsysteem dat te gevoelig staat afgesteld. Elke keer als je terugdenkt aan het gevaar, de bevalling die jij als traumatisch hebt ervaren, gaat je alarm af. Je voelt je opgejaagd, gestresst, angstig en depressief. Zelfs ‘neutrale stimuli’ als foto’s van je bevalling of een zwangere vrouw die je op straat ziet lopen, zorgen er al voor dat je alarmsysteem afgaat. Behandeling moet ervoor zorgen dat je alarmsysteem weer rustig wordt.”

waarom is behandeling zo belangrijk?“Als kersverse moeder slaap je sowieso al slecht. Je bent moe en emotioneler en reageert daardoor misschien al geïrriteerder dan anders. Dat maakt het lastiger het trauma te herkennen. Bovendien zien veel vrouwen er als een berg tegenop om ‘er iets mee te moeten’. Maar het is niet goed om het trauma te verwaarlozen. Ik vind het belangrijk om een trauma snel te herkennen en te behandelen. De emotionele reactie die je op het trauma hebt, kan de hechting met je kind in de weg staan. Je bent namelijk bezig met het wegstoppen van je trauma en dat maakt je minder ontvankelijk voor reacties van je baby.”

Meer lezen? ◾ Het boek ‘Perfecte moeders bestaan niet’ (perfectemoedersbestaanniet.nl), van Diana Koster. ◾ De website lkpz.nl, geeft veel en duidelijke informatie over allerlei psychische klachten rondom je zwangerschap en bevalling.

‘Ik huilde veel en zag op tegen elke nieuwe dag. Hoe kon dat nou? Ik had toch een prachtige dochter gekregen?’

Een bevalplan voorkomt veel misverstanden

‘Het taboe op PTSS-klachten moet verdwijnen. Blijf er niet mee rondlopen, er is echt iets aan te doen’

<

| 5958 |