2014 #4 VredesMagazine

GazaSrebrenica zonder masker

Kernwapens

VredesMagazineJaargang 7 nummer 4 4e kwartaal 2014 Prijs euro 2,50

redes agazine

• Gaza• Srebrenica zonder masker

Onderzoeksdossier:

• Kernwapens

VredesMagazine4-2014 02-09-2014 10:25 Pagina 1

2 VREDESMAGAZINE nr. 4-2014

VREDESMAGAZINE 3e KWARTAAL 2014 Uitgave van de vereniging VredesMedia waarin samenwerken: Haags Vredesplatform (HVP), Humanistisch Vredes-beraad (HVB), Vredesbeweging Pais, Samenwerkingsverband Stop de Wapenwedloop, Antimilitaristies Onderzoekskollektief VD AMOK, Women’s InternationalLeague for Peace and Freedom (WILPF) afdeling Nederland. REDACTIE: Jan Bervoets, Boudewijn Chorus, Hans Feddema, Benno Houweling, Kees Kalkman,Klaas Meijer, Anke Polak, Martijn de Rooi, Jan Schaake, Guido Schokker, Barbara Smedema, Egbert Wever AAN DIT NUMMER WERKTEN NAAST DE AUTEURSMEE: David-Jan Donner, Chris Geerse, Tjark Reininga.De auteur is verantwoordelijk voor de inhoud van een geplaatst stuk. De tekst van artikelen mag wordenovergenomen op voorwaarde van bronvermelding. Copyrights van foto‘s en tekeningen berusten bij de desbetreffende fotograaf/illustrator. FOTO-REDACTIE:Anne Vaillant FOTOGRAFEN EN ILLUSTRATOREN: Bastin, Jan Bervoets, Martin Broek, Tom Daams, GeroGraphy, Anja Meulenbelt,Len Munnik, Boyd Noorda,Jan Schaake, Guido Schokker, Anne Vaillant, Thea Vermeiren, Roel Wijnants VORMGEVING: Jimmy Slothouwer DRUKKER: Drukkerij Mezclado, TilburgABONNEMENTEN: Een jaarabonnement op VredesMagazine (4 nummers) kost 10 euro. U kunt een abonnement nemen via [email protected] of 0157850137 GIFTEN: Bedragen die abonnees meer overmaken worden beschouwd als gift voor het werk van de in VredesMagazine samenwerkendeorganisaties.CONTACT VREDESMEDIA: Vlamingstraat 82, 2611 LA Delft, 015 7850137, [email protected], www.vredesmedia.nl REDACTIEADRES: Obrecht-straat 43, 3572 EC Utrecht, 030 8901341, artikelen naar [email protected] KOPIJSLUITING VOLGEND NUMMER: 9 november 2014. Verschijningsdatumvolgend nummer: 17 december 2014 ISSN 1876-0724C

olo

fo

nc

om

me

nt

aa

r

Wanneer besluit de inter-nationale gemeenschap invredesnaam de kwestie-

Palestina op te lossen? Als de ver-nietigende bombardementen op Gazaéén ding onderstreepten, is het welhoezeer die vraag om een antwoordschreeuwt. Hoe die oplossing er uit moetzien is al jaren duidelijk. In een berg VN-resoluties heeft de wereld zichuitgesproken voor de tweestaten-oplossing die op het internationaal rechtis gebaseerd: de staat Israël, binnen degrenzen van vóór juni 1967, geflankeerddoor de staat Palestina, bestaande uitGaza, de Westelijke Jordaanoever en dehoofdstad Oost-Jeruzalem. Maar evenduidelijk is dat de Israëlische regering eralles aan zal blijven doen het tot standkomen van een soeverein Palestina tesaboteren. De vredesbesprekingen onderleiding van John Kerry werden eerder ditjaar met overtuiging door het kabinet-Netanyahu om zeep geholpen. Ministervan defensie Moshe Ya’alon liet na aflooptrots weten dat “we erin zijn geslaagd hetvredesproces van de agenda te krijgen!”Een teken aan de wand was al dat Israëltijdens de besprekingen rustig doorgingmet de onrechtmatige kolonisatie van deWestoever en Oost-Jeruzalem; in negenmaanden tijd werden veertienduizendnieuwe kolonistenwoningen in desteigers gezet. Even veelzeggend was hetoffensief dat Netanyahu in juniontketende tegen de juist beëdigdePalestijnse eenheidsregering, resultaatvan het verzoeningsproces tussen Hamasen Fatah. Beklaagde Israël zich jarenlang

over het gebrek aan Palestijnse eenheid,nu werden op de Westoever velehonderden Palestijnen van hun bedgelicht, ten minste zes Palestijnendoodgeschoten en tweeduizendwoningen en tal van kantoren vaninstellingen en organisaties onttakeld.Het offensief was de voorbode van hetbittere geweld in Gaza. Om iedermisverstand te voorkomenonderstreepte Netanyahu onlangs dat erwat Israël betreft nooit en te nimmer eensoevereine Palestijnse staat op deWestoever en in Oost-Jeruzalem zalkomen. Zijn kabinet zweert bij voort-zetting van de al 47 jaar durendebezetting en kolonisatie van beide, eenpolitiek die gepaard gaat metbikkelharde onderdrukking van dePalestijnse bevolking. Het is eenuitzichtloze politiek, hét recept voorPalestijnse radicalisering en meergeweld. Het is de verantwoordelijkheidvan de internationale gemeenschap – deVN, de EU – om de patstelling tedoorbreken. Daartoe heeft ze niet alleenin het kader van het internationaal rechtde plicht, maar ook de mogelijkheden:door middel van sancties kan Israëlworden gedwongen het Palestijnse rechtop zelfbeschikking in een eigen staat terespecteren en de bezetting tebeëindigen. Op Nederland rust in datverband een bijzondere verantwoor-delijkheid. Niet alleen is de verplichtingtot bevordering van het internationaalrecht in onze Grondwet verankerd, oploopafstand van het Binnenhof bevindtzich bovendien een unieke concentratie

Kwestie-Palestina:internationale actie geboden

van internationale organisaties eninstellingen die Den Haag de terechtetitel ‘Hoofdstad van Recht en Vrede’heeft opgeleverd. Adel verplicht.Desondanks blijft de internationalegemeenschap, de Nederlandse regeringvoorop, de passiviteit die haar al veel telang kenmerkt trouw. Ook nu weerwordt allerwegen volstaan met dedeprimerende mantra dat moet wordengeprobeerd ‘de partijen weer om deonderhandelingstafel te krijgen.’Aandringen op sancties is vloeken in deHaagse kerk; sancties zijn voorbehoudenaan de terroristen van Hamas, deaanzienlijk veelzijdiger Israëlischeterreur – denk alleen al aan de bezetting– wordt ongemoeid gelaten. Wieopmerkt dat Nederland met die houdingde desastreuze Israëlische politiekfeitelijk steunt, kan aan het Binnenhofeen onnavolgbaar lesje ‘Israëls legitiemeveiligheidseisen’ tegemoet zien.Lichtpunt in deze schertsvertoning is degroeiende internationale betrokkenheidvan burgers, maatschappelijkeorganisaties en bedrijven. Hun demon-straties en maatregelen in de sfeer vanBDS (Boycot, Desinvesteren en Sancties)zijn hard nodig om de politici ervan tedoordringen dat het de allerhoogste tijdis de legitieme rechten van de Palestijnente effectueren. Een soevereine Palestijnsestaat, waarin de Palestijnen in vrijheidhun eigen samenleving kunnen –móeten – vormgeven, is uiteindelijk ookde beste garantie voor Israëls veiligheid.

Martijn de Rooi


VREDESMAGAZINE nr. 4-2014 3

inh

ou

dPALESTINA: INTERNATIONALE ACTIE GEBODEN 2De internationale gemeenschapnegeert VN-resoluties voor een oplossing

Martijn de Rooi

BOYD NOORDA, EEN VEELZIJDIG ACTIVIST 4Fotograaf, mediamaker en activistvoor de vredesbeweging

Marian van Stiphout

SREBRENICA ZONDER MASKER 7De officiële verslagen vanDutchbat zijn allerminst betrouwbaar

Jan Bervoets

INGEZONDEN BRIEFOver het artikel “Dienstweigeren na de bevrijding” 9

Koos van Duinen

NACHTMERRIE IN GAZA 10Het negeren van internationalewetten door Israël en de USA

Noam Chomsky

ONTMOETINGSDAG VREDESBEWEGING 14Verslag van de jaarlijksebijeenkomst van de vredesbeweging

Benno Houweling

ANGST VOOR ISIS LEIDTTOT RARE SPRONGEN 15Vijanden worden bondgenoten in de strijd tegen ISIS

Jan Schaake

FOTOPAGINA’S TOM DAAMS 18Aleppo, Syrië

DOSSIER: KERNWAPENS ENDE WEG NAAR EEN NIEUWE KOUDE OORLOG 21

Mark Akkerman, Kees Kalkman, Otfried Nassauer,Clemens Raming

EN VERDER:

COLUMN 12Boudewijn Chorus

SPRINGSTOF 13Mark Akkerman

UIT DE GESCHIEDENISVAN DE VREDESBEWEGING 17

Chris Geerse

COLUMN 17Hans Feddema

OVERZICHT VANAANGESLOTEN ORGANISATIES 20KORTE BERICHTEN 33SIGNALERING 35

Jos van Dijk

GEDICHT 36Aboe I-Alaa al Ma’arri

VOORPAGINA: Tijdens eendemonstratie tegen het Israëlischegeweld in Gaza legt een aantaldemonstranten bloemen en knuffelsop kistjes die de in Gaza gedodePalestijnse kinderen symboliseren.Amsterdam, 3 augustus.Foto: GeroGraphy

Foto

: Tom

Daa

ms

ALEPPO, SYRÏE



Kreeg je dat van thuis mee?“Nou, nee, ik ben van huis uit wel eenbeetje vrij opgevoed. Mijn ene opa wasbakker en mijn andere was diamantslij-per, mijn oma beeldhouwde en mijn va-der was fotograaf. Een vrij normaal gezinuit ’t Gooi. Een eyeopener kreeg ik in deeerste klas van de HBS in Hilversum, tij-dens een discussie over ontwikkelings-hulp. Het bleek dat het gros daar nietvóór was. Ik was verbijsterd daarover.Nou dan gaan je ogen wel even open.

Na de HBS ben ik fotografie gaan doenin Den Haag. Daarna ben ik in dienst ge-weest al heb ik dat proberen te voorko-

men. Ik had vervangende dienst willendoen, maar dat gebeurde niet.”

Dus toen ben je maar braaf indienst gegaan.

“Nou, niet braaf, haha. Toen ik uit dienstkwam was ik gediplomeerd werkloos. Ikraakte betrokken bij de kraakbewegingen werd lid van Bamboulee, een stichtingdie onderhandelingen tussen krakers ende gemeente makkelijker moest maken.Samen met Rob van Eeden richtte ik destichting ‘Schep je eigen werk’ op diestarters met een kleinschalig bedrijfhielp. En dan zitten we inmiddels in dejaren tachtig en kwam de geluidsstudio.

Geluid was altijd al een hobby. Het be-gon met een zelfbouw radiootje, je hadvan die bouwdozen van Philips, heel een-voudig, met op de voorkant van dieplaatjes van een jongetje en een vliege-nier. Op m’n achtste of negende had ikmijn eerste radiootje gebouwd. De inte-resse voor techniek ging later over opcomputers.”

Hij is fotograaf, mediamaker, ac-tivist en zeer betrokken bij digi-taal Den Haag en de vredesbe-

weging. Een van de eerste onderwerpendie Boyd ter sprake brengt is de geluids-studio.“In 1980 heb ik een mediabedrijf-je opgericht, Socia Media. Daar ben ikbegin jaren tachtig samen met Tom Wil-lekes een geluidsstudio begonnen: Duto-ne. Het werd een succes dankzij de speci-alisatie: direct to 2-track. Ons kenmerkwas de directe, digitale stereo-opname.De muziek varieerde van klassiek en In-diase muziek tot moderne jazz en hard-rock. Burma Shave heeft hun eerste sin-gle bij ons gemaakt en Larkin, The Buda-pest Ragtime Band We hebben vaak inéén dag een cd opgenomen; de intensi-teit, de harmonie, het met z’n allen hele-maal gefocust zijn, dat was speciaal.”

Je hebt zoveel dingen gedaan op hetverbeter-de-wereld-gebied. Hoe ben jedaartoe gekomen?

“Dat ging op een heel natuurlijke manier.Als je op een gegeven moment dingenontdekt over de maatschappij, over on-gelijkheid en wie daar verantwoordelijkvoor is ...”

BOYD NOORDA

Op 10 juni had ik een gesprek met BoydNoorda. Hij was al een poos ernstigziek, maar zijn hoofd zat vol ideeën diehij nog hoopte uit te werken en zo vooriedereen toegankelijk te maken. Ookhoopte hij zijn werk en bezighedenover te dragen aan anderen.

Een veelzijdig activist

Afscheid van BoydKort na dit interview is onze medewerker Boyd overleden. Bij de start van het Vredes-Magazine zeven jaar geleden heeft hij een doorslaggevende rol gespeeld bij het doorhakkenvan de nodige knopen. Ook daarna heeft hij ons altijd met raad en daad bijgestaan;zorgvuldig en precies, met ruimte voor anders. Vaak hebben we zijn foto’s gebruikt. Nietalleen omdat zijn foto’s kwaliteit hebben, maar ook omdat hij regelmatig als enige fotograafbij een actie aanwezig was. Eerder dit jaar (in nummer 2) heeft hij voor ons nog eenprachtige fotopagina over 2.Dh5 gemaakt.

Redactie VredesMagazine

Foto

: Gui

do S

chok

ker

SYMBOLISCHE RAKETVERBRANDINGIN VOLKEL, 3 APRIL 2010.

BOYD RECHTSONDER AAN HET WERK.


Daar ben je mee bezig geweest in de tijdvan het uiteenvallen van Joegoslaviëbegin jaren negentig. Was het ideedaarachter om mensen voorlichting tegeven?

“Ik heb toen een brochuretje gemaaktmet de titel ‘Een modem moet’ en met deondertitel ‘voor het milieu.’ Dat vond ik

in die tijd een belangrijke factor. Als jedestijds een persbericht wilde doorge-ven, ging iemand het eerst opzoeken opde computer, dan werd het uitgeprint envervolgens werd het in de fax gestopt, deontvanger moest het zelf weer overtypen.Je kunt je nu niet meer voorstellen hoeinefficiënt dat ging.

In Joegoslavië werkten in die tijd tele-foon en fax nauwelijks. Met gevaar vooreigen leven vlogen mensen naar Sarajevoom daar hun partners te ontmoeten ter-wijl ze ook veilig met hen hadden kun-nen e-mailen. En dat was een beetje mijnkruistocht in die tijd. Ik had toen netmijn eerste laptop, het was meer een ver-sjouwbare computer, zo’n enorm appa-raat. Maar dat werkte, de mensen zo’n

ding voor de neus zetten en demonstre-ren.”

Ook belangrijk op dat gebied volgensBoyd is dDH, digitaal Den Haag. “DDHis al snel een onafhankelijk internetplat-form geworden waar we eigen baas zijnen waar je allerlei dingen kunt doen die jebij een gewone provider niet kunt doen.

Er zijn bijvoorbeeld mailing lists die tegebruiken zijn voor persberichten enaankondigingen. Ik hoop dat dDH, voorde initiatieven die daarvan afhankelijkzijn zoals de vredessite, overeind kan blij-ven.”

“Op computergebied ben ik ook beziggeweest met energiebesparing. Ik heb zelfeen pc gebouwd. Het project is in zoverregeslaagd dat de computer prima gefunc-tioneerd heeft. Het was een superzuinigeserver, Boyd’s energy saving PC, hij ge-bruikte twaalf en een halve watt, terwijleen beetje server toch al gauw 250 wattgebruikt. Ik had een publiciteitscampag-ne klaarliggen; het idee was: please copyand improve and save energy. We warenniet van plan om een bedrijfje te begin-

nen om die dingen te bouwen, nee, doehet zelf, eventueel commercieel. En hetwas een aanklacht tegen de computerin-dustrie: als wij als amateurs met stan-daardonderdelen zo’n zuinige serverkunnen maken ... wanneer gaan jullie datdan doen?”

Door de perikelen om ‘te ontsnappen’

uit de toestanden met het vorige pand isde publiciteit rond die zuinige server erhelaas niet van gekomen. “In 1998 ver-kocht de gemeente ons pand – het waseen groot complex met bewoners enwerkruimtes- zonder dat wij het wistenaan een bedrijf. De nieuwe huisbaas waser van het begin af aan op uit ‘om de boelleeg te krijgen.’ Dat mondde uit in een ja-renlange juridische strijd. Vanaf 2004liep het helemaal uit de hand, toen delaatste medebewoner, Gerard van Alke-made, plotseling overleed. Boyd: “Hetwas frustrerend, het gedoe met die huis-baas en de manier waarop je alles tot stil-stand ziet komen. Je was op een gegevenmoment alleen nog maar bezig met hetverdedigen van je bestaansrecht. In 2007


Foto

: Boy

d N

oord

a

PROTEST BIJ INTERNATIONALE AFGHANISTAN TOP. DEN HAAG, 31 MAART 2009



De meeste mensen denken er niet overna wat er nodig is om bijvoorbeeld eenmobieltje te maken, waar dat vandaankomt en wat er na afloop mee gebeurt.“Het leuke is dat er nu een paar alterna-tieven zijn zoals FairPhone. Maar je zouook een mobieltje kunnen maken dat be-staat uit een basiselement waar je naarkeuze onderdelen op zet, een duur of eeneenvoudig schermpje, wel of niet een ca-mera. Het zou allemaal modulair kun-nen zijn, daar zijn al wel ideeën voor ge-weest. Het probleem is dat het om eenheel andere economie vraagt. Voor mij ishet zonneklaar dat we geen groei-econo-mie nodig hebben, maar een soort har-monie-economie met nulgroei. Ik vindhet onbegrijpelijk dat alle politici, vanlinks tot rechts, economische groei alsoplossing zien.

Ik vind het jammer dat ik met de plan-nen die ik had op duurzaamheidsgebiednog niks gedaan heb. Nou ja niks, dit huishoort bij de voorbeeldhuizen voor ener-giebesparing in Den Haag.”

Wat is er speciaal aan?“Het heeft warmtemuren en in tegenstel-ling tot de normale manier die niet zo ef-ficiënt is, zit er in dit huis dakisolatiemaar dan van onder en zo zijn er nog denodige dingen. Het is een leuk project ge-weest. Tijdens de verbouwing heb ik be-schreven hoe je kunt besparen in het por-tiek – want dit is een portiekwoning – datkun je vinden op de site econerd.org. Ikhoop dat ik ook nog wat tijd krijg om deideeën over duurzame standaardisatieuit te werken en een beetje toegankelijkte maken.”

Als we die middag foto’s van Boyd aanhet bekijken zijn, vraag ik of hij voor-beelden had tijdens zijn studie fotografie.“Ja, maar ik ben zo slecht in namen... inde zeventiger jaren was er een bekendeJapanse fotograaf die heel bizarre naak-ten maakte. Dat vond ik wel boeiend. Eneen aantal bekende nieuwsfotografen na-tuurlijk waarvan ik ook niet op de naamkan komen... die man die altijd met zijnkleine Leicaatje over straat liep.”

Ik beloof hem de Japanse fotograaf opte speuren. En ik heb hem uiteindelijk ge-vonden, denk ik: Nobuyoshi Araki. Maarik kan Boyd helaas niet meer vragen ofhet klopt, hij overleed op 21 juli.

Marian van Stiphout

Voorbeelden projecten: sociamedia.nl, Fotopagina in

VM (pagina 18-19): tinyurl.com/boydfoto

heb ik voor G8 in Duitsland de beruchtemediabus georganiseerd die nog door depolitie in beslag is genomen – we haddeneen WiFi-antenne op het dak gezet waar-mee we een draadloze internetverbin-ding konden opzetten en werden toen er-van beschuldigd een illegale radiozenderaan boord te hebben, haha, dat was na-tuurlijk helemaal niet zo. Maar daar konik bijvoorbeeld op het laatste momentzelf niet bij zijn omdat die huisbaas weerbegon te zeiken. Uiteindelijk zijn we voormijn gezondheid verhuisd, want in 2008is er CLL (chronisch lymfatische leuke-mie) bij mij geconstateerd. Toen we datte horen kregen zijn we gestopt met destrijd.”

We hadden het net over Joegoslavië.Ben je toen bij de vredesbewegingbetrokken geraakt?

“Ik was altijd al een beetje geïnteresseerdin de vredesbeweging. Ik kende natuur-lijk Gerard van Alkemade goed, hij waseen bekende vredesactivist. Maar hetkantelpunt vormde de Eerste Golfoorlogin 1990. Toen dook ik echt in de vredes-beweging. Op de avond van de inval inKoeweit was er toevallig een vergaderingvan het Haags Vredesplatform en ik vonddat wat zich in het Midden-Oosten aanhet ontrollen was gemeld moest wordenwant daar zou wel actie tegen gevoerdgaan worden. Tot mijn verbazing werd dejaarvergadering eerst helemaal afgehan-deld voordat er kort over dat belangrijkefeit gepraat werd. Ik voelde me verant-woordelijk om iets te doen. Ik verzorgdeeen rubriek op de AKTIE-bank ‘Het mi-lieu in de Golf ’ over de milieugevolgenvan de oliebranden in Koeweit. We gaveninformatie ook nadat de massamedia alleinteresse verloren hadden.

Toen heb ik mezelf een beetje verlorenin de vredesbeweging, terwijl ik eigenlijkveel meer aan duurzame ontwikkelinghad willen doen. Al heb ik leuke dingenkunnen doen door er zo bij betrokken tezijn. Ik ben min of meer ongemerkt eenbeetje de hoffotograaf van de vredesbe-weging geworden.”

Maar, heb je daar spijt van?“Nou nee, het is gewoon zo. Mijn insteekwas altijd wel de mediakant. Je ziet vaakdat publiciteit het ondergeschoven kindis. Mijn idee, daarom ben ik zelf SociaMedia begonnen, is dat als je een hele-boel werk en soms ook geld steekt in or-ganiseren, in mensen mobiliseren enzo-voort en dan achteraf niks doet aan pu-

bliciteit, dan maak je gewoon het werkniet af en het is vooral jammer dat hetniet gehoord wordt.

De demonstraties tegen de oorlog inAfghanistan en Irak met het platform te-gen de ‘Nieuwe Oorlog’, daar zat ik nogaldiep in, toen heb ik wel een en ander meegeorganiseerd. De grootste demonstratiewas in Amsterdam op het Museumpleintegen de oorlog in Irak, er waren iets van80.000 mensen. Dat werd weer gemargi-naliseerd in de media. Dat de ME tepaard te keer is gegaan tegen mensen diedaar na afloop zaten te picknicken, datzijn dingen die verzwegen zijn in de regu-liere media. Bij die demo hadden we allesgoed georganiseerd, we hadden zelfs toe-gang tot een Europese televisiesatelliet,maar daar is uiteindelijk toch weer teweinig gebruik van gemaakt.”

Heb je nooit de ambitie gehad om welgeld te verdienen, meer dan alleen voorbrood op de plank?

“Zo gauw er weer wat op de giro stond,ging je leuke dingen doen die heel be-langrijk en nodig waren, maar die vaakniks opleverden. Wat dat betreft heb iktoch veel m’n hart kunnen volgen. De ge-luidsstudio leverde wat inkomsten enmijn partner werkte parttime en we zijngeen van beiden materialistisch, ik hebnooit een nieuwe auto gehad, dat wasniet belangrijk. Ik had vroeger een oudeVolkswagen Jetta, een prima autootjemaar er ging een zuigerveertje stuk. Omdat te repareren moest de hele auto uit el-kaar. Toen moest ik vanwege zo’n onder-deeltje de hele auto afdanken.”

Dan komen we vanzelf bij een van dedingen waarmee Boyd zegt nog veel teweinig te hebben gedaan: duurzamestandaardisatie. “In de wereld om onsheen zijn alle standaards de facto stan-daards, niet omdat die het beste zijn of deminste energie verbruiken maar omdatbepaalde fabrikanten die pushen. Ik weetniet of je Cradle to Cradle kent, maaropen duurzame standaardisatie zou jekunnen zien als nog een stap verder.Cradle to Cradle zorgt dat het apparaatof wat het ook is qua grondstoffen en on-derdelen recyclebaar is, maar je zou al dieprocessen als glas smelten en zo niet no-dig hebben om te recyclen, ach dat is eenlang verhaal. In 1992 heb ik daaroverPronk een kleine paper in de handen ge-drukt. Dat was in die tijd dat hij naar Rioging naar die grote VN klimaatconferen-tie, haha. Maar goed, daar is niks mee ge-beurd.”



De hier opgevoerde Dutchbattershebben door gerechtelijke pro-cedures, artikelen en openbare

verklaringen proberen aan te tonen datde officiële geschiedenis niet in overeen-stemming is met de werkelijkheid die zijhebben meegemaakt. Zij zijn ervanovertuigd dat de geschiedenis op enkelepunten opzettelijk is vervalst. Klep, diemet de debriefing-interviews van deDutchbatters bij aankomst in 1995 heeftmeegedaan, beaamt dat: er kunnen geenonbevangen verslagen meer worden ge-maakt. Het verhaal dat als historischebron zou moeten gelden, wordt vervan-gen door ‘versteende getuigenissen’ en ineen context van gearrangeerde ‘feiten’geplaatst, waarin de getuige zich zelfmoet verantwoorden, zelfs al heeft hijzijn belevenissen nog niet persoonlijkverwerkt. Als soldaten leven zij onder devrees dat zij hoe dan ook aansprakelijkkunnen worden gesteld: of door de Ne-derlandse natie, of door de leiding vanDutchbat, of misschien wel strafrechte-lijk. Dat was van meet af aan duidelijk,toen bleek dat er met zaken werd ge-rommeld en feiten buiten de pers wer-den gehouden. We kennen het verhaalvan het gewiste filmrolletje, maar er wa-ren volgens de soldaten minstens vierfilmrolletjes verdwenen, dus misschiennog meer materiaal…

Het juridische boek is allerminst ge-sloten. Op 16 juli j.l. stelde de Haagserechtbank Dutchbat civiel aansprakelijkvoor het niet toelaten van ruim driehon-derd mannen, die op de laatste dag asielzochten. Dit was verwijtbare nalatig-heid. En daarmee krijgen ook de betrok-ken militairen, waarvan sommigen nog

met een proces wegens dienstweigeringwaren bedreigd, een oorlogsverledentoegeschreven dat boven hun persoon-lijk geweten of de evaluatie van hun‘vakmanschap’ uitgaat. Kan men dannog eerlijk zijn?

Gerrit KremerDe eerste spreker – inmiddels gepromo-veerd chirurg – heeft over zijn ervarin-gen geschreven in Medisch Contact(1996). Daarin stelde hij dat hij doorhulpverlening aan de bevolking, deelssamen met ‘Rode Kruis-artsen,’ in con-flict raakte met militaire richtlijnen. Datheeft geleid tot dreigingen met proces-sen wegens het negeren van bevelen. HetNIOD-rapport heeft zijn verhaal nietopgenomen. Volgens hem zullen grotedelen van dit rapport moeten wordenherschreven. Wat hij vooral weerspreektis het beeld dat de moorden door de Ser-ven in het zicht van de Dutchbatters vlakbij de compound waren geschied. Hetgrootste deel vond in de bossen plaats,toen op 12 juli 1995 vluchtelingen uit decompound de weg naar Tuzla zochten,een mars van 100 km in drie dagen bij40 graden. Van de 40.000 die vertrokken,kwamen er 12.000 aan, de rest werddoor Servische fusillades afgemaakt. Ditwordt nu jaarlijks herdacht in marsendie eerste dodenmars, later de mars van

de vrijheid of de mars van de vredewordt genoemd.

Dave MaatHij vocht als beroepsmilitair vanaf 1970en ziet zich vooral als vechtende soldaatmet een taak. Maar niet zoals de Neder-landse hiërarchie dat ziet: “Wij vechtenals militair voor de gemeenschap, dat iswaar ik voor opkom. Ik geloof in mezelfen in mijn team. Maar niet in de hou-ding van de politiek en de leiding. Wijstaan als ‘wij’ tegenover ‘hun’.”

Maat heeft een klacht tegen de rege-ring ingediend wegens verwaarlozingvan Dutchbat. Vanaf 5 juni bleek Srebre-nica belegerd door Servië, dat alle toe-voer van materiaal afsneed. Toen reedsrapporteerde Karremans aan de Neder-landse regering dat Dutchbat niet meeroperationeel kon zijn. Hierop is geen en-kele reactie gekomen. Wat men dus kondoen was provisorische zorg verlenenaan de bevolking, zoals een bevalling ofeen oude man die door een scherpschut-ter in zijn borst was getroffen. Bij de af-voer uit Srebrenica was geen gelegenheidtot feedback. De Dutchbatters haddeniets van de genocide gezien: lijken vanBosniërs op de weg, vrachtauto’s met le-

Srebrenica zonder maskerVoorafgaand aan de jaarlijkse Srebrenica-herdenking op 11 juli organiseert Prodemos inDen Haag een discussiebijeenkomst rondvragen over de val van de enclave in 1995 endaarna, die nog steeds openstaan. Dit jaarwerden op 1 juli drie veteranen van Dutchbatuitgenodigd om hun visie te geven over hun rolen de gevolgen van de gebeurtenissen in hunleven daarna. Hun verhalen werden gevolgddoor ‘experts’ – waaronder krijgshistoricusChrist Klep – die commentaar gaven omdeze persoonlijke verhalen een historischkader te geven.

Foto

: Roe

l Wij

nant

s

HERDENKING SREBENICA.DEN HAAG 11 JULI 2014



dematen en andere gruwelen. Maar inZagreb werden zij onthaald met fanfareen feest en met de boodschap dat menzijn verhaal op de kazerne in Assen welkwijt kon. Debriefing dus, maar geenopvang. Het nieuws van de genocidemoest via lekken naar de pers de publie-ke opinie bereiken, want een eigen ver-haal konden de militairen ook bij demarechaussee, niet kwijt. Toen Maatzich bij de staf beklaagde, werd hij we-gens posttraumatische stress het legeruitgezet. Hij studeerde daarna bestuurs-recht om zich tegen de gang van zaken teverzetten. Zijn klacht is nu in behande-ling bij de Commissie van Beroep.

Maat ging nu zelf op onderzoek uitnaar de genocide in Srebrenica. Als hij

een moeder, die in de compound op dedag van de ontruiming een dood kindhad gebaard, wil helpen met gegevensover het daar gedolven graf, bleek derechter nodig om dit boven tafel te krij-gen. Dat hij zo de moeder kan bijstaanmet het verwerken van de gebeurtenis-sen, ja dat hij dit verhaal na ruim 15 jaarin de pers kwijt kan, helpt hem. Maarhet keert hem nog meer tegen de hiërar-chie van zijn eigen land.

Boudewijn KokHij was op gedwongen transport naarNederland “wat kwijtgeraakt” en dat wasde band met de Bosnische bevolking. In2007 ontmoette hij door bemiddelingvan het comité Westerbork mensen uitSrebrenica. Dit stelde hem in staat zichmet de dorpelingen te verzoenen. “We

hebben uitgelegd waarom we niet de be-scherming hebben kunnen uitoefenen,die de VN had beloofd. We moesten toe-geven dat de politiek niet bereid was omons daarvoor de middelen te verschaf-fen.” Daarbij kwamen ook verhalen losover Serven, die wreedheden hebben be-gaan in Dutchbatuniformen, die ze vanvrouwelijke patrouilles hadden geroofd.Verder zagen de bussen waarvoor devluchtelingen in de compound moestenverzamelen, eruit als medische trans-portmiddelen, waardoor men werd mis-leid. De beslissingen moesten in een splitsecond worden genomen. Eerst later zagmen bebloede vrachtwagens. Door degesprekken wisten de militairen veelBosniërs ervan te overtuigen dat zij geen

– althans geen vrijwillige – collabora-teurs waren. Voortaan zag men ook deDutchbatters als slachtoffers van de Ser-ven. Kok heeft daarna verschillende do-denmarsen vanuit Srebrenica meegelo-pen en persoonlijk meegeholpen aan dewederopbouw. Zijn relatie met Srebreni-ca is nu zodanig dat hij daar “een vader-land” heeft gevonden, in plaats van inNederland. En dat is nu getroffen dooroverstromingen, waardoor verwoest iswat in Srebrenica zopas was opgebouwd.Kok en zijn medeveteranen hebben hetministerie van defensie benaderd voormaterieel om de bevolking bij te staan,maar hebben tot op heden nog geen ant-woord gekregen.

Vergeet dus onbevangen geschiedschrij-ving! Wat men hoort is de voortdurende

strijd van individuen, die gehoorzaam-heid hebben gezworen aan het vader-land, maar na de gebeurtenissen in Sre-brenica dit vaderland op een of anderemanier tegenover zich zien. Zij zetten deoorlog voort, maar niet met de bewape-ning die zij indertijd niet hebben ont-vangen. Zij scharen zich achter de Bos-nische procesvoerders tegen de Neder-landse staat, omdat zij achter de Bosni-sche belangen staan die zij indertijd opbevel van diezelfde Nederlandse staatwilden dienen zonder daartoe in staat tezijn gesteld…

In de oorspronkelijke tekst van de In-ternationale (1871) roept de commu-nard Eugène Pottier alle soldaten op:wanneer de machtshebbers van hun lan-

den hen weer eens ter oorlog willen voe-ren, richt hun geweren op hun gene-raals! Zover is het in dit geval niet geko-men en de personen die ik hier heb aan-gehaald zullen dat zeker nog niet doen.Maar het lijkt erop dat de tijd niet verweg zal zijn...

Jan Bervoets

G.D. Kremer, Medische neutraliteit in crisis-

beheersingsoperaties, Hoezo vanzelfsprekend?

Medisch Contact, #45, November 8, 1996.

Over Dave Maat: ‘Waar is het graf van mijn

kindje?’ HP/De Tijd, 25 november 2011, p. 18-25.

Over Boudewijn Kok en Samira Maas is op 7

februari 2013 een uitzending van het Klokhuis

geweest. Nadere documentatie is opgenomen op

de site van veteranendag 2014, via Google te

raadplegen.


Zoals elk jaar zamelen we ook ditjaar geld in voor War Resisters’ In-ternational. De WRI werd in 1921

(in Nederland) opgericht en vormt se-dertdien een netwerk van vredesorgani-saties en vredesactivisten dat de hele we-reld omspant. In Nederland wordt deWRI vanouds vertegenwoordigd doorVredesbeweging Pais, al is nu ook het inNederland gevestigde, maar internatio-naal werkende, Women Peacemakers Pro-gram erbij aangesloten.

De WRI heeft aangesloten organisatiesin landen waar gewelddadige conflictenspelen, zoals Israël, Palestina, Zimbabwe,Zuid-Korea, Georgië, Columbia, Balkan-landen, Papoea Nieuw-Guinea en ZuidSoedan. Dat schept veel mogelijkhedendie echter niet altijd benut kunnen wor-den, omdat door een tekort aan finan-ciën het hoofdkantoor in Londen mini-maal bemenst is.

Afrika, met zijn vele gewelddadigeconflicten, heeft de afgelopen tijd de spe-ciale aandacht van de WRI gehad. Daar-om werd de 4-jaarlijkse conferentie vande WRI deze zomer in Kaapstad gehou-den. Er aan vooraf ging een bijeenkomstvan het African Nonviolence and Peace-builders Network. Een organisatie die in2012 tot stand kwam op initiatief van deWRI. Op de conferentie kwam natuurlijkniet alleen Afrika aan de orde. Zo werd ineen verklaring over Oekraïne betreurddat het juist Nobelprijswinnaar EU wasdie de Oekraïne voor een onmogelijkekeuze stelde en zo bijdroeg aan het huidi-ge geweld.

Veel werk gebeurt ook in betrekkelijkestilte. Denk daarbij aan het steunen vandienstweigeraars over de hele wereld enook aan de training van activisten op al-lerlei gebied die hun acties geweldlooswillen voeren.

Financiële actie War Resisters’ International


Belangrijk werk, maar wel werk dat be-dreigd wordt, want de financiële situatievan de WRI is niet rooskleurig. In de rij-ke landen neemt de aanhang van de vre-desbeweging nog steeds af en voor nieu-we vredesorganisaties in arme landen ishet moeilijk om veel geld bij te dragen.

De financiële actie die wij jaarlijks voe-ren is dan ook van groot belang voor hetin stand houden van de WRI als organi-satie. Uw bijdrage is dan ook hard nodig.Een deel van de lezers van Vredes-Magazine hebben we het makkelijk kun-nen maken door een acceptgiro bij tevoegen.

Als u die niet aantreft, kunt u uw bij-drage storten op NL27 INGB 0003 772349 t.n.v. Vredesbeweging Pais o.v.v. giftWRI. Aangezien Vredesbeweging Paiseen ANBI is, is uw gift aftrekbaar voor deInkomstenbelasting.

Ingezonden briefGeachte heer Broek,

In het laatst verschenen nummer vanVredesMagazine las ik met genoegenen gedeeltelijke herkenning het arti-

kel over de dienstweigeraars na de be-vrijding. Genoegen, omdat het artikelme terugbracht naar de jaren die mijnvader als dienstweigeraar in de kampendie genoemd werden, heeft doorge-bracht. Herkenning, omdat ik zelf alsdienstweigeraar de vervangende dienstvervulde in de RPI, de Staatsdrukkerij enin Vledder.

In het artikel wordt geschreven dat deeerste dienstweigeraars in 1958 te werkgesteld werden in de RPI. Dat is nietjuist; in 1954 werd ik opgeroepen om alsleerling-verpleger dienst te doen in deRijks Psychiatrische Inrichting op deBoschdijk in Eindhoven. In 1957 zwaai-de ik af in Vledder.

Wat ik echter met veel interesse las,waren de herinneringen die u noteerdevan Dick de Vries en Klaas Feenstra. Ge-zien de jaren die zij doorbrachten in dekampen Lauwerspolder en Vledder ishet mogelijk dat zij daar samen warenmet mijn vader Eiko van Duinen. Mochtdat het geval zijn, dan wil ik graag met

een van hen contact opnemen om meerte weten te komen over het wel en weevan mijn vader in de kampen. Van hetweinige dat ik weet, is de indruk dat hijdie tijd zeer positief heeft doorgebracht.

Nog maar net weer thuis na zéér bepa-lende jaren in de gevangenis Spandau inBerlijn werd hij opgeroepen voor dienstin Indonesië. Dat wilde hij niet meema-ken, overtuigd anti-militarist als hij was.De herkenning van die overtuiging bijzijn mede-dienstweigeraars maakte voorhem die jaren, evenals voor de Vries enFeenstra, tot plezierige en kameraad-schappelijke jaren. Alhoewel enkele ja-ren later ook ik veel positiefs in mijn‘dienst’jaren beleefde. Met name de peri-

ode die ik doorbracht in de RPI was eenvormende. Vledder was een soort PietjeBel-kamp voor me, waar ik als oppersto-ker eerste klas verantwoordelijk wasvoor de grote kachels die in de barakkenstonden. Met groot genoegen kijk ik erop terug. Dit dus allemaal naar aanlei-ding van het stuk in het blad. Met vrien-delijke groet,

Koos van [email protected]

Noot van de redactie. Het is onze fout: het jaartal

1958 had 1948 moeten zijn.

Foto

: Arc

hief

de

Vri

es

KAMP VLEDDER 1947



De aanzet tot de meest recente Is-raëlische strafexpeditie was debrute moord op drie Israëlische

jongens uit een nederzetting op de bezet-te Westbank. Een maand eerder waren inRamallah, Westbank, twee Palestijnsejongens doodgeschoten. Dat dit weinigaandacht trok is begrijpelijk, want hethoort tot de routine.“Het geïnstitutiona-liseerde gebrek aan belangstelling voorPalestijnse levens in het Westen helpt nietalleen te verklaren waarom Palestijnennaar geweld grijpen,” zegt Midden-Oos-ten deskundige Mouin Rabbani, “maarverklaart ook Israëls nieuwe aanval op deGazastrook.”

In een interview zegt mensenrechten-advocaat Raji Sourani, die in de jarenmet Israëlische wreedheden en terreur inGaza gebleven is: “De zin die ik het mees-te hoor sinds er over een staakt-het-vu-ren gesproken wordt is: ‘Iedereen zegt dathet voor ons beter is te sterven en niet te-

rug te gaan naar de toestand zoals dievoor deze oorlog was. Dat willen we nietweer! Wij hebben geen waardigheid, geentrots; wij zijn slechts zwakke doelen, enheel goedkoop. Tenzij onze situatie we-zenlijk verbetert, kunnen we beter dood-gaan.’ En dan heb ik het over intellectue-len, wetenschappers en over gewonemensen: iedereen zegt dat.”

CONSENSUSDe Palestijnen hebben in januari 2006een zware misdaad begaan. Ze stemdenverkeerd in zorgvuldig gecontroleerdeverkiezingen en gaven Hamas zeggen-schap in het Parlement. De media be-klemtonen steeds, dat Hamas de vernie-tiging van Israël gezworen heeft. In wer-kelijkheid hebben leiders van Hamasbij herhaling duidelijk gemaakt dat Ha-mas de twee-staten-oplossing accepteertwaarover internationaal consensus be-staat, maar die door de Verenigde Staten

en Israël al veertig jaar wordt geblok-keerd. Daar staat tegenover dat Israël, af-gezien van wat incidentele maar beteke-nisloze verklaringen, de vernietiging vanPalestina als doel heeft, en bezig is datdoel te verwezenlijken. Die Palestijnsemisdaad van januari 2006 werd onmid-dellijk afgestraft. De USA en Israël legdende dwalende bevolking hardvochtigemaatregelen op en Israël verhevigde hetgeweld. En Europa volgde; beschamend.De USA en Israël maakten snel plannenvoor een militaire staatsgreep tegen degekozen regering. En toen Hamas het lefhad die plannen te verijdelen, werden deIsraëlische aanvallen en het beleg nogzwaarder.

Ik hoef de afgrijselijke gebeurtenissensindsdien niet te beschrijven. Het mee-dogenloze beleg en de woeste aanvallenwerden onderbroken door periodes ‘omhet gras te maaien’, om de opgewekte uit-drukking te gebruiken waarmee Israël deperiodieke exercities aanduidt waarinhet belangrijke vissen uit de vijver pro-beert te schieten in wat het haar ‘verdedi-gingsoorlog’ noemt. Als het gras dan ‘ge-maaid’ is en de wanhopige bevolkingprobeert weer iets op te bouwen op depuinhopen en de moorden, volgt eenstaakt-het-vuren. Het laatste dateert vanna de Israëlische aanval van oktober 2012onder de naam ‘Operation Pillar of De-fense’. Hoewel Israël het beleg handhaaf-de heeft Hamas dit staakt-het-vuren ge-respecteerd, zoals ook Israël toegeeft. Dezaak veranderde toen Al Fatah en Hamasin april dit jaar een overeenkomst sloten

De nachtmerrie in GazaTussen alle gruwelen die zich in het laatste Israëlische offensief in Gaza afspelen, blijfthet doel van Israël simpel: rust-voor-rust, herstel van de orde. Op de Westbank is dieorde dat Israël door kan gaan met de illegale bouw van nederzettingen en infrastructuur,en daarbij alles wat waarde heeft in Israël kan integreren. En ondertussen blijft het dePalestijnen terugdrijven in onvruchtbare enclaves, met gebruik van geweld enonderdrukking. Voor Gaza betekent die orde een ellendig bestaan onder een wreed enontwrichtend beleg door Israël, dat overleven toelaat maar niet meer dan dat.

PALESTIJNSE MUNT UIT 1927. PALESTINAWAS VAN 1920 TOT 1948 BRITS

MANDAATGEBIED. MUNTEENHEID WASHET PALESTIJNSE POND.



die voorzag in een regering van techno-craten die niet aan een van die partijenverbonden waren.

Vanzelfsprekend was Israël woest, te-meer omdat zelfs de regering van Obamade goedkeurende geluiden uit het Westenbleek te steunen. Deze overeenkomst on-dergraaft niet alleen de Israëlische claimdat het niet kan onderhandelen met eenverdeeld Palestina, maar bedreigt ook Is-raëls langetermijndoel Gaza van de West-bank af te splitsen en in beide gebiedenhaar verwoestende beleid voort te zetten.Daar moest iets aan gedaan worden. Diegelegenheid kwam toen op 12 juni in deWestbank drie Israëlische jongens ver-moord werden. De regering Netanyahuwist al snel dat de jongens dood warenmaar verzweeg dat. Dat gaf haar de gele-genheid een inval te doen in de West-bank, gericht tegen Hamas. Premier Ben-jamin Netanyahu zei zeker te weten datHamas verantwoordelijk was. Maar ookdat was een leugen.

Een van de leidende Israëlische des-kundigen over Hamas, Shlomi Eldar, be-richtte vrijwel onmiddellijk dat de moor-denaars hoogstwaarschijnlijk in een dis-sidente clan in Hebron gezocht moestenworden, een clan die sinds lang een luis inde pels was van Hamas. “Ik ben ervanovertuigd dat zij geen groen licht had vande leiding van Hamas, maar dit gewooneen goed moment vonden om iets tedoen,” voegde Eldar daar aan toe. De 18-daagse strafexpeditie na de kidnapping,en de sterk verhevigde Israëlische onder-drukking, slaagden er echter in de ge-vreesde eenheidsregering te ondermij-nen. Ook voerde Israël tientallen aanval-len in Gaza uit, waarbij op 7 juli vijf ledenvan Hamas gedood werden. Uiteindelijkreageerde Hamas met de eerste raketaan-vallen in negentien maanden en gaf Isra-ël daarmee het voorwendsel om op 8 juliOperation Protective Edge te starten.

Op 31 juli waren rond 1.400 Palestij-nen gedood, merendeels burgers, waar-onder honderden vrouwen en kinderen.En drie Israëlische burgers. Grote delenvan Gaza waren in puin gelegd. Vier zie-kenhuizen werden aangevallen, evenzo-veel oorlogsmisdaden. Israëlische autori-teiten roemen de menselijkheid van watzij ‘het meest ethische leger ter wereld’noemen, omdat het de bewoners waar-schuwt dat het hun huizen gaat bombar-deren. Die praktijk is “sadisme, dat zichschijnheilig als medeleven vermomt,” inde woorden van de Israëlische journalistAmira Hass. “Een bandje eist van hon-

derdduizend mensen dat zij hun wonin-gen, die al onder vuur liggen, verlaten ennaar een even gevaarlijke plek tien kilo-meter verderop gaan.”

Er is in werkelijkheid in de gevangenisGaza geen plek die veilig is voor Israëlssadisme, dat wellicht zelfs de vreselijkemisdaden van Operation Cast Lead uit2008/2009 overtreft. De afschuwelijkeonthullingen riepen bij de meest ethischepresident ter wereld, Barack Obama, degebruikelijke reactie op: groot medele-

ven voor de Israëli, een bittere veroorde-ling van Hamas en een oproep tot mati-ging aan beide partijen.

TOEKOMSTAls de huidige aanvallen afgelopen zijn,hoopt Israël de handen vrij te hebben omhaar misdadige gedrag in de bezette ge-bieden zonder buitenlandse inmengingte kunnen voortzetten, met de steun vande USA waarop het in het verleden altijdkon rekenen. De Gazanen zullen vrij zijntot de orde terug te keren in hun door Is-raël geleide gevangenis, terwijl de Pales-tijnen op de Westbank in vrede kunnentoekijken hoe Israël hun resterende be-zittingen ontmantelt. Dat verwacht iktenminste, als de USA haar doorslagge-

vende en in wezen eenzijdige steun voorIsraëls misdaden handhaaft en doorgaatmet haar afwijzing van de sinds lang be-staande internationale consensus overeen diplomatieke oplossing. Maar de toe-komst gaat er anders uitzien als de Ver-enigde Staten haar steun intrekt. In datgeval worden stappen mogelijk in derichting van de “duurzame oplossing”voor Gaza, waartoe de Amerikaanse mi-nister van Buitenlandse Zaken John Ker-ry heeft opgeroepen. Een oproep die in

Israël tot een hysterische veroordelingleidde, omdat die frase kon worden uit-gelegd als een oproep om een eind te ma-ken aan het beleg en de voortdurendeaanvallen door Israël. En hij zou zelfs –horror of horrors – uitgelegd kunnenworden als een oproep om in de rest vande bezette gebieden internationaal rechtvan toepassing te verklaren.

Veertig jaar geleden heeft Israël de fa-tale keuze gemaakt voor uitbreiding bo-ven veiligheid, toen het een vredesver-drag afwees dat door Egypte was aange-boden in ruil voor ontruiming van de be-zette Egyptische Sinaï, waar Israël groot-schalige vestigings- en ontwikkelings-plannen opzette. En het heeft sindsdienin dat beleid volhard. Als de Verenigde

Teke

ning

: Len

Mun

nik



Staten zich bij de internationale gemeen-schap zou voegen, zou dat grote invloedhebben. Israël heeft steeds opnieuw afge-zien van geliefde plannen als de USA datvroegen. Zo liggen nu eenmaal de ver-houdingen.

Israël heeft ook weinig meer om op te-rug te vallen, sinds het een beleid voertwaardoor het van een land dat alom be-wonderd werd is veranderd in een landdat wordt gevreesd en verafschuwd; datmet blinde vastberadenheid een beleidvoert dat afstevent op ethische ontspo-ring en mogelijk uiteindelijke vernieti-ging.

Kan het Amerikaanse beleid verande-ren? Dat is niet onmogelijk. De laatste ja-ren is de publieke opinie aanzienlijk op-geschoven, vooral onder jongeren, en datkan niet helemaal genegeerd worden.Een paar jaar was er een goede basis voorde eis van burgers dat de Washington zijneigen wetten naleeft en een eind maaktaan de militaire hulp aan Israël. De wet-geving van de Verenigde Staten bepaaltdat “geen militaire hulp verleend magworden aan enig land, waarvan de rege-ring deelneemt in een samenhangendpatroon van grove schendingen van in-ternationaal erkende mensenrechten.”Israël is zeer zeker schuldig aan zo’n sa-menhangend patroon, en dat al vele ja-ren.

Senator Patrick Leahy (Vermont), deopsteller van deze wettekst, heeft erop ge-wezen dat deze in specifieke gevallen mo-gelijk op Israël van toepassing is. Met be-kwaam geleide informerende, organise-rende en activistische inspanningen zou-den pogingen hiertoe succes kunnenhebben. Dat zal op zichzelf een bepalen-de invloed hebben, en biedt bovendieneen springplank voor verdere acties omWashington te overreden deel te gaanuitmaken van ‘de internationale gemeen-schap’ en de internationale wetten en or-de na te leven. Niets is van meer betekenisvoor de tragische Palestijnse slachtoffersvan vele jaren geweld en onderdrukking.

Noam ChomskyNoam Chomsky is emeritus hoogleraar

taalkunde en filosofie aan het Massachu-setts Institute of Technology, Cambridge,

Massachusetts.

Vertaling: Tjark Reininga

Bron: The Nightmare in Gaza

tinyurl.com/alt-gaza

Geoogste storm

Hoe IS in het Midden Oosten zo ‘opeens’ denieuwe demon is geworden, valt eenvoudig

te verklaren voor wie niet al te kort van geheugen is.Niettemin vergeten de meeste commentatoren maaral te graag, dat IS in wezen een van de monsters is,die gebaard zijn door de Amerikaans-Britse inval inIrak in 2003. Saddam Hussein was een sunniet, maarzijn Irak was een seculiere staat. Religieuze typeskonden hun gang gaan, sunnieten zowel als shi’ieten,maar extremisten duldde hij niet. De Bush-administratie deed na 9/11 zijn best om Saddamsregime in verband te brengen met al Qaeda, maar datverband was er in het geheel niet, zoals ook anderecasus belli naderhand ongefundeerd bleken te zijn.Aanslagen in Irak begonnen pas na deomverwerping van het Ba’ath-bewind; niet alleen opde bezetters en collaborerende Iraki, maar ook opshi’itische voorlieden. De plegers waren dead-enders(ex-Saddamisten), onder wie vooral sunnitischemoslimextremisten. Hun ongekroonde leider, AbuMusab al-Zarqawi, niet afkomstig uit Irak maar uitJordanië, ging voorop in het mateloze geweld: híjwas het doorgaans, die figureerde op naar al-Jazeerigestuurde video’s van de meest gruwelijkemisdaden. Naast ontvoeringen en onthoofdingenwas het ook zijn groep die de koepel van de GoudenMoskee in Samarra, een van de belangrijksteheiligdommen van de shi’ieten in Irak, opblies. Zokon de beweging uitgroeien tot het gevreesde al-Qaeda-in-Irak, uit de gelederen waarvan het nu nietminder gewelddadige IS(IS) is ontstaan. Zarqawi’sopvolger Abu Bakr al-Baghdadi proclameerde medio2013 de mannen waarmee hij in aan Syrië enJordanië grenzende gebieden al jaren eenislamitische ‘staat’ in Irak voerde tot strijders vanniet alleen die Islamitische Staat in Irak maar nu ookvan al-Sham, dat is de hele Levant: Irak, Syrië,Jordanië, Libanon, Israël, Palestina. Het kalifaat vanBaghdadi is alles behalve bescheiden.De VS en Europa hopen nu dit zelf gebaarde monstervoor het werk op de grond te bestrijden met eenwonderlijke coalitie. Ogenschijnlijk een verbondmet de Peshmerga, de gewapende tak van Koerdenin Noord-Irak. Maar die kunnen niet zonder hunTurkse broeders, guerrillastrijders met recentegevechtservaring aan de zijde van de YPG tegenAssad. Hals over kop slooft de Westerse wereld zichnu uit om deze mannen van nieuwe bewapening tevoorzien. Daarmee is de PKK van de ene op deandere dag van officieel verboden terroristischeorganisatie tot deus ex machina geworden. Als ze dierol gaan waarmaken, zal de prijs een Koerdische inplaats van een islamistische staat zijn. Hetwapengekletter neemt voorlopig nog geen einde.

Boudewijn Chorus

Co

lu

mn

CH

OR

US



Springstof Samenstelling: Mark Akkerman, www.stopwapenhandel.org

Militaire banden Israël en Nederland

De Nederlandse regering hanteerteen terughoudend wapenexport-

beleid richting Israël. De waarde van detotale wapenexport in het laatste decen-nium was nog geen drie miljoen euro.Voorheen konden grootschalige wapen-zendingen vanuit de Verenigde Statennaar Israël zonder problemen Schipholaandoen, maar deze wapendoorvoer isvrijwel volledig verdwenen nadat de be-trokken vliegtuigmaatschappij El Al ver-huisde naar de Belgische luchthavenBierset. En een deel van de Amerikaansewapens voor Israël wordt op dit momentgeleverd via in Israël gelegen reservede-pots van het Amerikaanse leger.

Het is niet de wapenexport naar Israël,maar de import vanuit Israël van militai-re kennis en technologie, die zorgenbaart. De Nederlandse krijgsmacht is

klant van de Israëlische wapenindustrie.Elbit Systems of America, een volle doch-ter van het Israëlische bedrijf Elbit, heeftrecent een contract getekend met de Ne-derlandse krijgsmacht voor onderhoudvan F-16’s en Apache gevechtshelikop-ters op een vestiging bij vliegbasisWoensdrecht. Thales Nederland produ-ceert Gill-raketten samen met het Israëli-sche bedrijf Rafael. Defensiesamenwer-king tussen Nederland en Israël bestaatvoor een belangrijk deel uit kennisuit-wisseling en trainingen. Onder meer hetKorps Commandotroepen maakt ge-bruik van Israëlische trainingsfacilitei-ten. Dit past in het streven van de rege-ring tot verdieping van de bilaterale ban-den met Israël, zoals bevestigd met eenrecent bezoek van minister Hennis aanhaar Israëlische ambtsgenoot.

Op 1 augustus kondigde de EU eenembargo op inen uitvoer van mi-

litaire goederen van en naar Rusland af.Voor de Nederlandse militaire industrieheeft dit nauwelijks gevolgen. De wapen-export naar Rusland was de afgelopentien jaar minder dan drie miljoen eurowaard. Ook de totale Europese export isniet omvangrijk. Rusland heeft een uit-gebreide eigen wapenindustrie die in demeeste behoeften kan voorzien.

Het Verenigd Koninkrijk, Duitsland enFrankrijk zijn de belangrijkste leveran-ciers uit de EU, waarbij een nog lopendeorder voor twee Franse vliegdekschepenhet meest opvalt. Een order waarvoorook de Nederlandse scheepsbouwer Da-men nog even in de race was. Vooral van-wege deze export besloot de EU dat al lo-pende contracten buiten het embargovallen.

Ook voor de Russische wapenexportzijn de gevolgen van de sancties beperkt.Rusland is weliswaar na de VerenigdeStaten de grootste wapenexporteur terwereld, maar EU-landen zijn nauwelijksklant van de Russische wapenindustrie.Serieuzere consequenties liggen er op hetvlak van samenwerking tussen Russischeen Europese militaire bedrijven. Een aan-

Wapenembargo Ruslandtal lopende projecten werd terugge-schroefd of beëindigd, waaronder sa-menwerking met Renault voor gevechts-voertuigen en met Rheinmetall voor si-mulatie-apparatuur voor de landmacht.

In de media verscheen het alarmeren-de bericht dat de leverancier van de raketdie mogelijk gebruikt werd om het vlieg-tuig van vlucht MH17 uit de lucht teschieten in Amsterdam zetelt. Dit verhaalblijkt echter te kort door de bocht te zijn.Het om belastingredenen in Amsterdamgevestigde bedrijf Rostec is 100% aan-deelhouder van Rosoboronexport, datnamens de Russische staat het officiëlebemiddelingsagentschap is voor wapen-export vanuit Rusland. Maar er is geensprake van dat het bedrijf zelf de vermoe-delijk gebruikte SA11(‘Buk’)-raket heeftgeproduceerd of geleverd. Mochten ditsoort wapens vanuit Rusland naar de se-paratisten zijn geschoven, dan zal datniet via officiële export zijn gegaan.

Dit laat onverlet dat het feit dat Rostecmet een volledige dochter als betrokkeneen promotor van Russische wapenexportin Amsterdam zit natuurlijk wel degelijkonwenselijk is. Het bedrijf is betrokkenbij controversiële leveranties, bijvoor-beeld aan het regime van Assad in Syrië.

Het leger van Thailand, dat afgelo-pen mei voor de zoveelste maal

een staatsgreep pleegde, heeft de afgelo-pen tien jaar voor ruim 68 miljoen eurowapens in Nederland gekocht. De meestewapenexporten zijn bedoeld voor de ma-rine, maar er zijn ook delen van pantser-voertuigen, rupsbanden voor tanks enbeeldversterkerbuizen voor nachtzicht-apparatuur geleverd. Daarnaast fungeer-de Nederland in 2008 en 2009 als door-voerland voor grootschalige Tsjechischemunitiezendingen.

Sinds de voorlaatste militaire staats-greep, in 2006, zijn weliswaar een aantalwapenexportvergunningen geweigerd,maar de meeste werden zonder probleemverleend. De regering meent dat de aardvan de betrokken goederen inzet bij in-terne repressie onwaarschijnlijk maakt.Uit de inzet van Nederlandse wapens inBahrein en Egypte tijdens de ArabischeLente is echter gebleken dat dat soort za-ken van tevoren slecht is in te schatten.Bovendien versterkt elke wapenleveran-tie de positie van de Thaise krijgsmacht.

Ook opmerkelijk zijn de trainingen dieveel Nederlandse politiediensten krijgenvan het Israëlische bedrijf InternationalSecurity and Counter-terrorism Academy(ISCA), ook betrokken bij beveiligingvoor Schiphol en de NS. Het bedrijfjewerkte daarnaast met onder meer TNOen de Universiteit van Amsterdam samenin het SAFIRE-project, een onderzoeknaar radicalisering dat gefinancierd werdvanuit het EU onderzoeksprogrammaFP7. De EU financiert wel vaker samen-werking tussen Nederlandse en Israëli-sche bedrijven en instellingen.

Europese anti-wapenhandelclubs vanhet Europees Netwerk tegen Wapenhan-del deden eind juli, toen de aanvallen opGaza in volle gang waren, een oproep aande EU om alle militaire relaties met Isra-ël te beëindigen.

Thailand kooptwapensin Nederland



De dag stond in het teken van lob-bywerk, waarover door JannePoort-van Eeden en Tineke Fen-

nis een discussiestuk wordt voorgedra-gen. De vredesbeweging zelf is een voor-beeld van een geslaagde lobby. Het be-grip conflictpreventie, waarvoor de vre-desbeweging jarenlang heeft gepleit, is nuvolledig ingeburgerd. Het Platform Vrou-wen en Duurzame Vrede heeft jarenlanggeijverd voor de uitvoering van Resolutie1325 van de VN-Veiligheidsraad overVrouwen, Vrede en Veiligheid (2000) omvrouwen bij vredesprocessen te betrek-ken. Dat is nu breed in de Nederlandsepolitiek opgenomen.

Een lobby kenmerkt zich door drie pun-ten:– Het initiatief ligt bij de lobbyist.– De interventie vindt plaats buiten hetzicht van de openbaarheid. Lobbywerk isals een spel.– Wees duidelijk en eerlijk over het doel.Iedere politicus heeft zijn eigen porte-feuille. Richt nooit al je aandacht op één

Ontmoetingsdag vredesbewegingOp 7 juni kwam de vredesbeweging bijeen voorde derde maal in EMMA te Utrecht. JeannePoort-van Eeden verwelkomde de aanwezigennamens Vrouwen voor Vrede, die deze dagorganiseerde. Zij herinnerde ons in haarvervolgtoespraak aan het eerste ‘Decenniumvoor een Cultuur van Vrede en Geweldloosheidvoor de Kinderen van de Wereld’ dat van 2000tot 2010 werd gehouden. Sedertdien zijn veelmensen stug door blijven gaan met hetvredeswerk en het is goed je dat te realiseren.Want hoe anders kan je echte vrede bereiken?

persoon. Houd rekening met partijcul-tuur en taalgebruik.

Een Kamerlid vormt het topje van eenijsberg. De lobbyist moet weten waar diepersoon uit voortkomt en ook de omrin-gende invloedrijke figuren en organisa-ties bewerken. Met gerichte informatieover de juiste mensen en procedures kanje als lobbyist op het goede moment in-spelen en je zaak maximaal onder de aan-dacht brengen.

Uit de zaal komen reacties en hetwordt een levendig en leerzaam uurtje.De discussie spitst zich toe op de vraag:in lobbywerk zit een element van druk enmacht; bedienen wij ons zo niet van demiddelen waartegen wij ons juist verzet-ten? Toch vinden de meeste deelnemersdat eerlijk lobbywerk een goed middel isom iets te bereiken. Je moet bij beleids-makers een sfeer van veiligheid en ver-trouwen creëren. Daarnaast kun je ook jeeigen agenda volgen.

WERKGROEPENNa de pauze is er voor de deelnemers eenkeuze uit vijf werkgroepen:– Burgervredeswerk

Hun vraag luidt: Hoe kunnen wij hetburgervredeswerk door jongeren onder-steunen? We zoeken jongeren met passie.– Mensenrechten.

Stelling: Als vredesbeweging moetenwe veel meer samenwerken. We moetendie samenwerking vorm geven als eenvredesproject.

– Online communicatie.Stelling: De vredesbeweging wordt

versterkt als ze zich ook naar buiten geza-menlijk presenteert.– Vredeseducatie.

Stelling: Wil je vredeseducatie op eengoede manier implementeren in het on-derwijs, dan dient er zowel richting leer-lingen als docenten en ouders een ge-meenschappelijk beleid gevoerd te wor-den.– Naar een primaat van de ethiek.

Kernpunt is: er is geen vrede. Het orga-nisch geheel is ziek en geen baas over deeigen ontwikkelingsgang. Dat kan het al-leen door ethiek tot hoeksteen van het ei-gen leven en de gemeenschap te maken.

Een steeds terugkerend punt in de dis-cussies was de vraag: hoe kunnen wemeer gezamenlijk optreden? De samen-werking via het internet gaat gestaltekrijgen. Hierover zijn concrete afsprakengemaakt. Enkele plaatsen waar verschil-lende vredesorganisaties al samenwerkenen eigen informatie geven zijn: www.ac-tieagenda.nl, www.vredesmagazine.nl,www.omslag.nl (Omslag heeft ook eenpersbureau). Op www.vredessite.nl/nieuws/x_717.html staat een uitgebreidverslag met geluidsopnamen.

Benno Houweling

Een uitgebreid verslag is te vinden op

tinyurl.com/emontmd

FONDSVREDESPROJECTENHEEFT U NODIG!Nog altijd voeren er mensen actie voor vrede.Zij kunnen uw steun goed gebruiken! Fonds Vredesprojecten steunt kleine radicalevredesacties aan de basis. Help mee.

Giro 4738565 t.n.v. Fonds Vredesprojecten

Foto

: The

a V

erm

eire

n


VREDESMAGAZINE nr. 4-2014 15VREDESMAGAZINE nr. 2-2014 15

Angst voor ISIS leidt totrare sprongen

Tot voor kort werd de naam ‘Isis’ geassocieerd met de Egyptische godin van leven envruchtbaarheid. Inmiddels staat ISIS voor de dood en verderf zaaiende ‘IslamitischeStaat’ in Irak en Syrië. Een groep radicale jihadisten die schijnbaar vanuit het niets in no-time flinke delen van Irak en Syrië veroverd heeft waaronder de miljoenenstad Mosoel.Terwijl hun optreden vooral afschuw opwekt, lopen in Den Haag mensen met ISIS-vlaggen rond. De opmars van ISIS is inmiddels zelfs aanleiding tot Amerikaansebombardementen. Wat is er aan de hand?

Terrorisme-onderzoekster Beatri-ce de Graaf wees er in een uitzen-ding van Knevel & Van den Brink

op, dat ISIS een regelrecht gevolg is vande Westerse interventies in Irak en Syrië.De invasie van 2003 maakte een eindeaan de dominante posities van de soen-nitisch-Arabische minderheid in Irakwaaronder Saddam Hoessein zelf, de topvan de Ba’ath-partij en de Iraakse leger-leiding. De decennialang onderdrukteshi’itische meerderheid kreeg de machtin de centrale regering en de Koerdischeminderheid kreeg autonomie. Zowel deAmerikaanse bezettingsmacht als dedoor de shi’ieten gedomineerde centraleregering van Irak voerden een zeer anti-

vormde vanaf dat moment een mindergrote bedreiging voor Bagdad, maar hettot dan relatief rustige Mosoel viel tenprooi aan incidenten waarbij vooral de inen rond deze stad in relatief grote aantal-len levende etnische en religieuze min-derheden het moesten ontgelden. De Sy-risch-Orthodoxe bisschop van Mosoelverklaarde medio augustus, dat de chris-telijk bevolking (aanvankelijk enkelehonderdduizenden) Mosoel sinds 2008zes keer had moeten verlaten vanwegehet tegen hen gerichte geweld. “Het konechter niemand iets schelen en nu is hette laat.”

KATALYSATOR: STRIJD IN SYRIËIn Irak was ISI feitelijk in een hoek gedre-ven, maar een paar jaar later bood de Sy-rische burgeroorlog uitkomst. ISI dooptezich om tot ISIS en wist in het voorjaarvan 2013 de Syrische stad Raqqa te ver-overen waar het een waar schrikbewindvestigde. Nieuws hierover ging verlorenin de stroom van berichten over de ver-schrikkelijke dingen in Syrië gebeur-(d)en. Voor ISIS vormde deze veroveringeen belangrijk keerpunt. Anders dan totdan toe in Mosoel kon het in Raqqadaadwerkelijk een hele stad besturen enterwijl het in Irak min of meer aan degrond zat kon het in Syrië rekenen opbuitenlandse hulp in de vorm van wa-pens, financiële middelen en strijders. Descheidslijnen tussen het Vrije SyrischeLeger, al-Nusra en ISIS zijn in de praktijkminder afgebakend dan ze op papier lij-ken en vanuit de Golfstaten en Turkijewordt ook minder selectief gekeken bijde steun aan de gewapende Syrische op-

soennitische politiek, met onder andereeen burgeroorlog tot gevolg en de ge-welddadige opdeling van steden als Bag-dad en Mosoel in shi’itische en soenniti-sche wijken. De systematische achterstel-ling en de burgeroorlog vormden eendankbare voedingsbodem voor het ont-staan van diverse extremistische splin-ters, waaronder een groep die zich ‘al-Qaeda in Irak’ (AQI) noemde.

Tijdens de burgeroorlog (2006-2007)wist het Amerikaanse leger de soenniti-sche milities waaronder AQI uit verzets-haarden als Faloedja te verdrijven. AQIvestigde zich daarop in en rond Mosoelen ging op in de Islamitische Staat in Irak(ISI) of werd er door overgenomen. Ze

SOLIDARITEITSACTIE MET CHRISTENEN EN JEZIDI'S IN NOORD-IRAK DOOR SYRISCH-ORTHODOXE CHRISTENEN EN SYMPATHISANTEN. ENSCHEDE, 3 AUGUSTUS

ISIS LOGO

Foto

: Jan

Sch

aake



positie dan het Westen graag zou willen.Door zich in Syrië een machtsbasis teverwerven, heeft ISIS deze zomer in Irakeen groots offensief in kunnen zetten,waarbij het gesteund werd door brede la-gen onder de soennitische bevolking indeze regio, die de systematische achter-stelling door de juist daarvoor herkozenshi’itische premier Maliki meer dan zatis.

Het is waarschijnlijk meer de systema-tische achterstelling dan de zeer extre-mistische religieuze agenda die bij bevol-kingsgroepen in Irak en daarbuiten totsympathie voor ISIS leidt. Aan het optre-den van ‘normale’ al-Qaeda-groepen –zoals NRC-columniste Carolien Roe-lants ze noemt – als al-Nusra zijn we zolangzamerhand wel gewend. Het extre-me geweld van ISIS, dat zelfs de centraleal-Qaeda organisatie te ver gaat, blijktechter nog in staat te zijn het Westen teshockeren en de door ISIS zelf actief ver-spreide beelden en verslagen van haarterreurdaden doet door haar bedreigdeburgers, Iraakse legereenheden maar ookKoerdische peshmerga’s al wegvluchtenbij de eerste geruchten dat ISIS in aan-tocht is.

Dit militaire succes in Syrië, waar ISISinmiddels aan de poorten van Aleppostaat, de opmars in Irak en het feit dat hetWesten op dit moment vooral ISIS alseen serieuze dreiging ziet, geven de bewe-ging een grote aantrekkingskracht opjongeren wereldwijd. Sommigen trekkendaadwerkelijk naar Syrië en Irak om meete vechten, anderen blijven thuis, maarsteken hun sympathie voor ISIS niet on-der stoelen of banken. Van de ISIS-strij-ders zou intussen al een op de tien af-komstig zijn uit West-Europa, eenzelfdeaantal uit Turkije en voorts uit de Kauka-

sus-regio, Afghanistan, Pakistan en derest van de Arabische regio. Een relatiefklein deel is afkomstig uit Syrië en Irakzelf en dat is ook meteen de achilleshielvoor het draagvlak dat de organisatie inde door haar veroverde gebieden moetzien te handhaven. De angst en het ge-weld van de tegenstanders van zowel ISISals de achtergestelde soennitische bevol-king in Syrië en Irak houden de strijdersen hun draagvlak voorlopig bij elkaar.

Iets dergelijks geldt ook voor de sym-pathisanten in Nederland. De echte die-hards vertrekken naar Syrië en Irak,waardoor op dit moment weinig te vre-zen valt van de jongeren die met ISIS-vlaggen in de Haagse Schilderswijk de-monstreren of zich hiermee in een Gaza-demonstratie willen voegen. De schrilletoon waarop de christelijke partijen ende PVV met haar afsplitsingen elkaarproberen te overtreffen in het eisen vanmaatregelen tegen ISIS-vlaggen vormteen bedreiging voor de grondwettelijkedemonstratievrijheid en is koren op demolen van bevolkingsgroepen die zichtoch al achtergesteld voelen in de Neder-landse samenleving. Door op evenschrille toon te eisen dat Nederlandsemoslimorganisaties zich openlijk vanISIS distantiëren, drijf je ISIS-aanhan-gers en Nederlandse moslims juist in éénhoek.

SELECTIEVE PANIEKDe Amerikaanse bombardementen, deEuropese steun (inclusief overhaaste wa-penleveranties) aan diverse militaire of-fensieven tegen ISIS is vooral een paniek-reactie ingegeven door het feit dat deKoerden kennelijk niet in staat waren omde opmars van ISIS te stoppen. De Wes-terse interventie begon immers pas toen

de booming city Erbil, met veel Westerseeconomische belangen, door ISIS werdbedreigd, niet toen honderdduizendenburgers een maand eerder Mosoel ont-vluchtten. En overigens ook niet al veeleerder toen keer op keer duidelijk werddat de Iraakse regering onder Maliki deboel steeds verder deed escaleren. Wie deogen open had gehad, had de opmars vanISIS al veel eerder kunnen zien aanko-men en kunnen stoppen.

Of de Westerse bombardementen ef-fectief zijn of niet, ze spelen de ISIS-pro-paganda hoe dan ook in de kaart en ver-sterken de aantrekkingskracht en hetdraagvlak voor het idee van een ISIS-ka-lifaat binnen en buiten Irak. Waar deAmerikaanse troepen zich tijdens deburgeroorlog van 2007-2008 nog min ofmeer als onafhankelijke troepenmachtopstelden, kiest Obama met zijn bom-bardementen duidelijk partij voor deshi’itische en Koerdische troepenmach-ten in Irak en tegen de soennitische waar-door Amerika en het Westen een sekta-risch conflict worden ingetrokken, waar-in ze bovendien plotseling aan de anderekant in dit conflict komen te staan dantot dusverre het geval was in de regionalemachtsstrijd tussen de zogeheten shi’iti-sche Halve Maan van Hezbollah, via Sy-rië naar Iran tegenover de soennitischeGolfstaten onder leiding van Saoedi-Arabië. Ook qua steun aan de Koerdendreigt Amerika in een ander kamp te-recht te komen dan NAVO-bondgenootTurkije.

En Nederland? De Nederlandse rege-ring wil zich vooralsnog beperken tot delevering van helmen en scherfvesten aanKoerdische strijders, maar eind augustusriep minister Timmermans ook op totwapenleveranties aan de gematigde Syri-sche oppositie om zich tegen ISIS teweerte kunnen stellen. En dat terwijl Tim-mermans en een vrijwel volledige Twee-de Kamer precies een jaar geleden nogmordicus tegen de opheffing van het Eu-ropese wapenembargo jegens de Syrischeoppositie waren, omdat er in het Mid-den-Oosten eerder teveel dan te weinigwapens waren en het bepaald niet on-waarschijnlijk was dat de wapens van deene groep binnen de kortste keren inhanden van een andere strijdgroep zou-den zijn. Angst blijkt ook nu weer eenslechte raadgever en weloverwogen posi-ties om zeep te helpen.

Jan Schaake



Brandhaarden, maargeen reden tot paniek

De Israëlisch-Palestijnse tragedie, ‘de moedervan alle conflicten’ in het M.O., lijkt een ‘never

ending story’. Om moe van te worden, hoe verdrietighet ook is, nu het in Gaza weer veel mensenlevenskost. Dit omdat Gaza (ooit) slechts halfhartigautonomie kreeg, al maakt ook Hamas de nodigefouten. De tweede brandhaard lijkt een laatste bedrijfin de fatale vergissing van Bush en Blair (2003) om‘van Irak met geweld een democratie te maken.’ Dit isook nog in strijd met de internationale rechtsorde,wat bovendien 660.000 Irakezen en 5.000 Amerikanenhet leven kostte. Het saldo is: 1) opkomst van de totdan toe onbekende al-Qaeda, 2) vervreemding tussende drie hoofdgroepen en 3) een semi-dictatuur onderMaliki. Het zoveelste bewijs, dat westerse militaireinterventie averechts werkt. Tot overmaat van rampis er in Irak nu de opmars van ISIS, die angst enslachtpartijen onder religieuze minderheden in debergen veroorzaakt. Gelukkig krijgen de laatsten nuhulp en is Maliki vervangen als premier. Het tij zalspoedig keren, ook omdat de Koerden een weerbaremacht blijken om de opmars van ISIS te stoppen. Ineen Parool-artikel (27-6) schreef ik dat ISIS “aanfanatisme ten onder zal gaan”, ook door interneruzies, wat Arnold Karskens nu ook zegt in TPO-Magazine (15-8). Voor ons in het Westen lijktoverdreven angst hoe dan ook een slechte raad-gever. Dit geldt ook voor de situatie in de Oekraïne,de derde brandhaard. Niet dat die totaal ongevaarlijkis, maar van een tweede Koude Oorlog, vergelijk-baar met de eerste waarbij twee nucleaire groot-machten onverzoenlijk tegenover elkaar stonden,is geen sprake. Rusland moet Oekraïne’sonafhankelijkheid respecteren, maar in Oekraïne en(voorheen) in het Westen worden in deze ook foutengemaakt. Ik ben niet zo voor sancties, omdat ze algauw polarisatie oproepen. Gelukkig blijft via VN enOVSE het gesprek tussen de partijen gaande. De driebrandhaarden geven zeker negatieve energie. Maar zezijn in mijn optiek geen reden voor (overtrokken)angst, net als Steven Pinker in zijn Harvard-studie‘Ons betere ik’ spreekt van “onze tijd als misschienwel de meest vredelievende in ons bestaan als mens.”Ook de Franse filosoof Michael Serves meent, dat dewereld qua geweld er “echt beter op is geworden.”Qua doodsoorzaken in de wereld staan volgens hem“oorlog en terrorisme nu op de laatste plaats.” Zijn dedrie brandhaarden dan toch niet meer danstuiptrekkingen van oud denken, van oud zeer, terwijler tevens breed een positieve onderstroom van NieuwBewustzijn te zien is?

Hans Feddema

Co

lu

mn

FE

DD

EM

A

uit de geschiedenisvan de vredesbeweging

In deze reeks, waarin we steeds een aspect van de geschiedenis van devredesbeweging belichten, het negende stukje. Daarin gaat het over deontwikkelingen in de vredesbeweging als reactie op de Koude Oorlog.De serie is ontleend aan de tentoonstelling ‘Zicht op Vrede’ van hetMuseum voor Vrede en Geweldloosheid. Deze uit 24 panelen bestaandetentoonstelling kan (naast vele andere) geleend worden en is ook te zienop www.vredesmuseum.nl.

De vredesbeweging in dejaren vijftig en zestig

Je zou kunnen zeggen dat de vre-desbeweging zich in de jarenvijftig opnieuw uitvond. Heel

bepalend daarbij was de Koude Oor-log en daarmee samenhangend dekernwapens. Lang niet iedereen konzich vinden in het vijanddenken vande Koude Oorlog en steeds meermensen beseften het uit moreel oog-punt onaanvaardbare karakter vankernwapens.

Zo was er onder PvdA-leden veelonvrede met de pro-Amerikaansekoers van deze partij. Dat leidde in1951 tot de oprichting van een orga-nisatie met de veelzeggende naamDe Derde Weg. Dit was de wegberei-der van de in 1957 opgerichte Paci-fistisch Socialistische Partij (PSP). Indeze partij vonden voormalige aan-hangers van de PvdA, de CPN en an-dere linkse partijen elkaar. Ze speel-de een belangrijke rol in het uitdra-gen van het pacifistische gedachte-goed, ook al verwaterde dat gaande-weg wat. De partij worstelde langetijd met de vraag of ook in bevrij-dingsstrijd van alle geweld moestworden afgezien. In 1991 ging dePSP op in GroenLinks.

Opvallend was in deze jaren de rolvan de kerken. In de PSP waren veeldominees actief, maar ook in brederkerkelijk verband kwam de discussieop gang vooral over kernwapens.Dat leidde in 1966 tot de oprichtingvan het Interkerkelijk Vredesberaad,dat een belangrijke rol zou spelen inde aanloop naar de grote vredes-

demonstraties in de jaren tachtig.Sinds 1967 organiseert het IKV (nuPAX) de Vredesweek in de derdeweek van september.

Als we verder kijken dan Neder-land zien we overal de Ban de Bombeweging opkomen. In Engeland or-ganiseerde het Direct Action Com-mittee Against Nuclear War de eerstemars van Londen naar de atoomwa-penlaboratoria in Aldermaston metPasen 1958. Het werd een jaarlijksgebeuren dat in vele landen navol-ging vond. In Nederland werd deeerste Paasmars in 1961 gehouden.Het werd een traditie die tot in re-cente tijden werd volgehouden, zijhet met een meer algemeen vredes-thema.

Er is meer dat we slechts kort kun-nen aanstippen.

Dienstweigeren blijft een belang-rijk thema. In 1967 wordt de Bondvan Dienstweigeraars opgericht diein 1971 opgaat in de VerenigingDienstweigeraars, nu nog voortle-vend in VD AMOK deelgenoot indit blad.

Ook geweldloze weerbaarheid, alsalternatief voor gewapend verzet te-gen onderdrukking, staat in de be-langstelling. In 1962 nam EvertHuisman het initiatief tot een trai-ningscentrum voor geweldloze actie.De thans nog bestaande Stichtingvoor Actieve Geweldloosheid is er eennazaat van.

Chris Geerse



Aleppoeeuwenoude,multiculturele metropoolkraamkamer van de beschaving

stukgeschotenhopen wanhoopdomein van strijd en strijders

en toch ook sporenvan jong levendat opgroeit met dit alles

tot wie, tot wat?

Tekst: Jan Schaake Foto’s: Tom Daams



VredesMagazine wordt gratistoegezonden aan leden van hetHVP, Pais en ook aan donateursvan Stop de Wapenwedloop enVD AMOK. Als u Vredes-Magazine regelmatig op uwdeurmat wilt vinden kunt u duslid of donateur worden van éénof meer van deze organisaties.Zie de beschrijvingen op dezepagina. Een abonnementzonder ergens lid of donateurvan te worden is ook mogelijkvia opgave aan: Vredes-Magazine, Vlamingstraat 82,2611 LA Delft of naarinfo@ vredesmagazine.nl

WILPF- WOMEN’S INTERNATIONALLEAGUE FOR PEACE AND FREEDOM Obrechtstraat 43, 3572 EC UtrechtTelefoon 023-5252201 / 030-2321745,e-mail: [email protected]

Op de website aandacht voor NAP1325: actieplan vrouwen,vrede, veiligheid.

VD AMOKOns adres: Obrechtstraat 433572 EC Utrecht030 8901341www.vdamok.nl

VD AMOK is de voortzetting van de samenwerking tussen deVereniging Dienstweigeraars (VD) en het AntimilitaristiesOnderzoekskollektief (AMOK). We doen onderzoek op het gebiedvan oorlog en vrede en leveren zo een bijdrage tot een radicalevredesbeweging in de vorm van berichtgeving en analyses. VoorVredesMagazine maken wij de onderzoeksdossiers.

Giften ter ondersteuning van ons documentatiecentrumen kantoor (waar ook Vredesmagazine wordt gemaakt) zijnwelkom op giro 5567607 t.n.v. VD AMOK Utrecht.

HAAGS VREDESPLATFORMSecretariaat: Jan Bervoets, Valkenboskade 461,2563 JC Den Haag (tel 070-3922102)e-mail: [email protected] www.haagsvredesplatform.nl.

Het Haags Vredesplatform sluit zich aan bij een landelijkebeweging tegen drones, die op 4 oktober a.s. actiedag zal houden.Op 7 november zal hieraan een vredesdiner gewijd zijn.

VREDESBEWEGING PAISVredesbeweging Pais is de Nederlandse takvan War Resisters’ International. Onze wortelsgaan terug tot de Eerste Wereldoorlog.

Vredesbeweging Pais staat voor het ideaal vaneen wereld zonder oorlog en voor een geweldloze, duurzame enrechtvaardige samenleving. We zijn daarvoor op vele manieren ac-tief in Nederland en via de WRI in de hele wereld.

Wilt u lid worden, ons steunen of zelf meedoen, kijk dan op:www.vredesbeweging.nl of bel: 015-785.01.37.

STOP DE WAPENWEDLOOPStop de wapenwedloop is van oorsprong een"samenwerkingsverband", ontstaan bij deopkomst van de massabewegingen, zoalstegen de neutronenbom aan het eind van dejaren zeventig jaren en die tegen de plaatsingvan kruisraketten, bijna 20 jaar geleden.

Het vraagstuk van de strijd tegen oorlog heeft vele facetten. Hoeoorlog bestreden moet worden, daarover zullen wel verschillendebenaderingen blijven bestaan. Maar deze strijd moet welplaatsvinden, en daartoe blijft een boven partijen en richtingenuitstijgende vredesbeweging een noodzaak.

HUMANISTISCH VREDESBERAADPostbus 235, 2300 AE Leiden, tel: 0631275464.e-post: [email protected]: www.humanistischvredesberaad.nl

Op de website aandacht voor vredesproces in Midden Oostenen actie Tekenen Voor Vrede.

Abonneeworden

Wilt u het nieuws van en voor devredesbeweging sneller en uitgebreider?Abonneer u dan gratis op

onze e-mailnieuwsbrief VredesNieuwsvia: www. vredesbeweging.nl/nieuws/aanmelden.php

VredesNieuws

Het Vredesmagazine en zijn organisaties


AMOKVDOnderzoeksdossier

Dit dossier is een product van VD AMOK. Redactie: Kees Kalkman

Nederlandse kernwapentaak • Amerikaansekernbommen in Duitsland • Het politieke

wereldbeeld na de vliegramp • Kernwapens en deOekraïne • Command and Control

Teke

ning

: Pol

yp.o

rg.u

k

KERNWAPENS EN DE WEG NAAREEN NIEUWE KOUDE OORLOG



AMOK OnderzoeksdossierVD

De toekomst van deNederlandsekernwapentaak

spannen voet staat met het Non-Prolife-ratieverdrag (NPV), dat de overdrachtvan kernwapens aan niet-kernwapensta-ten verbiedt.

MODERNISERING VAN DE B61Nagenoeg alle kernwapenstaten zijn hunnucleaire arsenalen aan het modernise-ren. Ook de B61-bommen in Europa, dievaak gezien worden als verouderd en mi-litair gezien nauwelijks bruikbaar, ontko-men hier niet aan. Onderdelen van de be-staande versies van de B61 worden sa-mengevoegd tot een nieuwe bom: deB61-12.

Door het toevoegen van een nieuw ge-leidingssysteem, in de vorm van staart-vleugels, wordt de precisie van het wapenverhoogd. Daarmee kan de militaire ge-schiktheid bij een lagere kracht op hetzelfde niveau blijven. Met deze toegeno-men capaciteiten wordt de B61-12 eenveel bruikbaarder wapen dan de eerdereB61-versies. Daarmee wordt de bom inde praktijk ook beter inzetbaar.

Volgens de oorspronkelijke planningmoesten de nieuwe B61-12-bommen in2018 of 2019 op de Europese vliegbasesgestationeerd worden. Inmiddels heefthet programma vertraging opgelopen enwordt de eerste productie van de nieuwekernwapens niet eerder dan 2020 ver-wacht. Dit jaar worden de eerste prototy-pen voor testen in elkaar gezet. De B61-12 zou ten minste dertig jaar bruikbaarmoeten blijven, wat betekent dat ze tot inde jaren 2050 inzetklaar gereed kunnenblijven staan.

De B61-bommen zijn lang afgedaanals achterhaald wapentuig, waarvan dekans op daadwerkelijke inzet nihil was.Het door eigen piloten laten afwerpenvan een bom met weinig precisie zou teweinig doelgericht zijn en teveel risico’s,ook voor die eigen piloten, met zich mee-brengen.

vijf Europese NAVO-lidstaten. In totaalgaat het hoogstwaarschijnlijk om 180B61-bommen. Dit zijn zogenaamde‘vrije valbommen’, die door vliegtuigenafgeworpen moeten worden. Piloten vande gastlanden worden hiervoor getraind.Op Volkel liggen naar schatting twintigB61-bommen opgeslagen.

In 2001 werd het aantal Amerikaansekernwapens in Europa nog geschat op480. Sindsdien zijn de B61-bommen ver-wijderd van de vliegbases Araxos (Grie-kenland, 2001), Ramstein (Duitsland,2005) en Lakenheath (Verenigd Konink-rijk, 2006).

De kernwapens zelf blijven tot het mo-ment van gebruik Amerikaans bezit. Hetzijn ook de Verenigde Staten die het be-sluit tot inzet van kernwapens nemen.Wanneer dit besluit er is, bepaalt de NA-VO-commandant in Europa, de StrategicAllied Commander Europe (SACEUR),welke kernwapens omgezet gaan wor-den. Deze geeft vervolgens een zoge-naamd release order aan de Amerikaanseeenheid die de kernwapens bewaken. Dieeenheid draagt de kernwapens over aande piloten die ze moeten vliegen en af-gooien. In voorkomend geval wordt defeitelijke beschikkingsmacht over dekernwapens dus overgedragen aan Ne-derlandse piloten. Een praktijk die op ge-

Voor het eerst sprak een Kamer-meerderheid zich uit voor deverwijdering van de kernwapens

van Volkel en tegen een nucleaire taakvoor de Joint Strike Fighter, de beoogdeopvolger van de F-16. Ontwikkelingendie passen binnen een steeds breder ge-deeld streven naar een kernwapenvrijewereld.

Tegelijkertijd wijst de realiteit een an-dere kant op. De Verenigde Staten zijnbezig met een omvangrijke, kostbareoperatie om hun kernwapens in Europate moderniseren. Dit moet een nieuw,beter bruikbaar type van de huidige B61-bom opleveren. En de Nederlandse rege-ring legt de genoemde uitspraken van deKamer naast zich neer.

Op dit moment bevinden zich nogAmerikaanse kernwapens op zes bases in

Hoewel de regering er officieel nog altijd geenmededelingen over doet, is inmiddelsgenoegzaam bekend dat op de vliegbasisVolkel in Noord-Brabant al tientallen jarenAmerikaanse kernwapens zijn gestationeerd.Daaraan gekoppeld vervult een F-16 squadronvan dezelfde vliegbasis in NAVO-verband eenkernwapentaak. Die kernwapens en dekernwapentaak zijn de laatste tijd, meer danvoorheen, weer onderwerp van debat.

Amerikaanse B61-kernwapens in EuropaLAND BASIS AANTAL KERNWAPENS OVERBRENGINGSSYSTEEMBelgië Kleine Brogel 10 – 20 Belgische F16’sDuitsland Büchel 10 – 20 Duitse Tornado’sItalië Aviano 50 Amerikaanse F16’s

Ghedi Torre 10 – 20 Italiaanse Tornado’sNederland Volkel 10 – 20 Nederlandse F16’sTurkije Incirlik 60 – 70 Amerikaanse vliegtuigen

(bij toerbeurt)



Hoewel dit een onjuiste veronderstel-ling was – er wordt niet voor niets conse-quent getraind voor het gebruik van dewapens – kan wel gesteld worden dat metde modernisering van de bommen dedrempel tot inzet aanzienlijk verlaagdwordt.

KOSTENDe modernisering van de B61 is in deVerenigde Staten niet onomstreden, ookniet binnen Republikeinse kringen. Daarvindt men veelal dat de hoge kosten vande modernisering, naast de kosten die eral gemaakt worden voor de stationeringvan kernwapens in Europa, niet opwegentegen andere in hun ogen meer noodza-kelijke militaire uitgaven. De VerenigdeStaten zijn jaarlijks zo’n 100 miljoen dol-lar kwijt aan het handhaven van hunkernwapens in Europa.

De geschatte kosten voor de ontwikke-ling en productie van de B61-12 zijn in-middels opgelopen tot 10,4 miljard dol-lar, meer dan een verdubbeling ten op-zichte van de oorspronkelijk geplande 4miljard dollar. Het is daarmee het duur-ste kernwapenproject uit de geschiedenisomgerekend naar de kosten per bom.

De Amerikaanse wapengigant Boeing,één van de grootste wapenproducententer wereld, is een voorbeeld van een be-drijf dat hier fors aan verdient. In no-vember 2012 haalde het bedrijf een con-tract ter waarde van 178 miljoen dollarbinnen voor het assembleren van hetnieuwe staartsysteem.

‘NUCLEAR-CAPABLE’ JSF?De F-35 Lightning II, beter bekend alsJoint Strike Fighter (JSF), is, ondanks al-le kritiek en problemen, nog altijd de be-oogde opvolger van de F-16 binnen deNederlandse krijgsmacht. Ook de kern-wapentaak moet door dit vliegtuig over-genomen worden, zo liet de regering inantwoord op Kamervragen weten.

In november 2013 nam de Tweede Ka-mer een motie van de SP aan met alsstrekking dat de JSF geen nucleaire taakmag krijgen. Begin dit jaar lieten de mi-nisters Timmermans (Buitenlandse Za-ken) en Hennis (defensie) echter wetendat de regering deze motie naast zichneer legt. Het nemen van eenzijdige be-sluiten zou “niet passen bij onze bondge-nootschappelijke verplichtingen en af-breuk doen aan de geloofwaardigheid ende positie van Nederland in de discussiesover de NAVO-strategie, waarbij ook re-


kening moet worden gehouden met deRussische opstelling op nucleair gebied.”

Deze houding – ‘alleen met de NAVOals geheel kunnen stappen gezet worden’– blijkt steeds weer terug te keren. Hoe-wel een wijziging van het nucleaire beleidvan de NAVO uiteraard een te prefererenweg is, lijkt het ook als afschuifmechanis-me gebruikt te worden. Er is geen redente verzinnen waarom de regering nietzou kunnen besluiten ook eigen stappente zetten.

Ondanks de wens van de regering eennuclear capable JSF aan te schaffen, is hetnog de vraag of het zover zal komen. DeJSF wordt in eerste instantie geprodu-ceerd als vliegtuig dat alleen geschikt isvoor conventionele bewapening. Pas ineen later stadium wordt mogelijk een zo-genaamde dual-capable JSF uitontwik-keld en geproduceerd, een versie die zo-wel conventionele als nucleaire wapenskan afwerpen. Het was oorspronkelijk debedoeling dat dit opgenomen zou wor-den in het programma voor 2013-2017,maar daar is het uit verdwenen, zonderdat duidelijk is wanneer er wel mee aan-gevangen gaat worden.

Inmiddels denken meerdere expertsdat de kosten die dit met zich mee zalbrengen, tegen de achtergrond van de alvoortdurende oplopende kosten voor hetJSF-programma en voor de ontwikkelingvan de B61-12, de Amerikaanse regeringboven het hoofd gaan groeien. Ze ver-

wachten dat de nucleaire versie van deJSF er uiteindelijk niet zal komen.

Daardoor zou de vreemde situatie ont-staan dat in ieder geval de Europese lan-den met Amerikaanse kernwapens ophun grondgebied straks een vliegtuighebben dat niet geschikt is om de kern-wapens te gebruiken. De huidige in ge-bruik zijnde F-16’s en Tornado’s zoudende B61-12 weliswaar kunnen afwerpen,maar technisch gezien niet in staat zijnom het nieuwe staartsysteem te gebrui-ken, waardoor de toegenomen precisiezou vervallen. Overigens hebben Belgiëen Duitsland nog geen keuze voor eennieuwe bommenwerper gemaakt, in te-genstelling tot de andere Europese gast-landen voor Amerikaanse kernwapens,die allemaal de JSF willen aanschaffen.

NEDERLANDSE POLITIEKHet CDA maakte een opmerkelijke om-mezwaai, waardoor een Kamermeerder-heid is ontstaan voor de verwijdering vande kernwapens uit Volkel. Decennialangnam deze partij, evenals haar voorlopers,deel in regeringen die de aanwezigheidvan kernwapens in Nederland koester-den. In de oppositiebanken tegenover hetkabinet-Rutte II ging het CDA opeenseen andere koers varen.

IN VOLKEL WORDT AAN GENERAALBRADY EEN DUMMY VAN DE B61GETOOND.

11 AUGUSTUS 2008.



gering geen invloed op heeft. Een belang-rijk deel van het parlementaire debatdraait om de terechte vraag of de B61-12meer dan een eenvoudige moderniseringeen kernwapen met nieuwe militaire ca-paciteiten oplevert.

Minister Hennis ontkent dit echterstelselmatig, onder verwijzing naar uit-spraken van de Amerikaanse regeringhierover.

Ook de transparantie over de aanwe-zigheid van Amerikaanse kernwapens inNederland blijft ver te zoeken. MinisterHennis blijft in repeteerstand het ‘nochontkennen, noch bevestigen’-beleid vanalle voorgaande regeringen voortzetten:“Ik kan geen uitspraken doen over aan-tallen en locaties, dat is binnen de NAVOzo afgesproken.”

De regering spreekt zich wel uit voorhet streven naar een kernwapenvrije we-reld, maar wil alleen gezamenlijke stap-pen in NAVO-verband zetten. MinisterTimmermans geeft daarbij aan te hopendat deze erin resulteren dat de Neder-landse kernwapentaak beëindigd kanworden bij de overstap van de F-16 naarde JSF, maar niet eenzijdig daartoe tegaan besluiten.

Hoewel binnen de NAVO meer danvoorheen over nucleaire ontwapeninggesproken wordt, bijvoorbeeld over hetterugtrekken van de B61-bommen uitEuropa, is het nucleaire beleid van het

bondgenootschap nog altijd in ijzer ge-goten. Het ‘Deterrence and Defense Post-ure Review’ dat de lidstaten van de NAVOin mei 2012 vaststelden luidt: “Zolang alskernwapens bestaan, zal de NAVO eennucleair bondgenootschap blijven.” En:“De NAVO is vastbesloten om een pas-sende mix van nucleaire, conventioneleen raketverdedigingsmogelijkheden tebehouden ter afschrikking en verdedi-ging om aan zijn verplichtingen te vol-doen zoals uiteengezet in het StrategischConcept.”

DEBAT IN BUURLANDENIn België en Duitsland is de modernise-ring van de B61 aanleiding voor eensoortgelijk parlementair debat als in Ne-derland. De Belgische regering lijkt nogonwilliger dan de Nederlandse in het ver-strekken van informatie en weigert veelvragen te beantwoorden. Wel geeft ze aandat België via NAVO-kanalen in 2007geïnformeerd is over de op handen zijn-de modernisering.

In Duitsland heeft de regering de laat-ste jaren meerdere malen aangegeven welvan de Amerikaanse kernwapens opDuits grondgebied af te willen, maar totconcrete stappen heeft dit nog niet ge-leid. De modernisering van de B61 lijktop zichzelf geen uitgebreide discussie teveroorzaken. In antwoord op vragen inde Bondsdag laat de regering, net als het

In december 2012 nam de Tweede Ka-mer een door het CDA geïnitieerde mo-tie aan waarin de regering werd verzocht“de verwijdering van tactische kernwa-pens uit heel Europa als harde doelstel-ling te formuleren.” Tactische kernwa-pens, zoals de B61-bommen, zijn be-doeld voor rechtstreeks gebruik op hetslagveld. Dit in tegenstelling tot strategi-sche kernwapens, die bedoeld zijn omstrategische doelen van de tegenstanderuit te schakelen, over het algemeen vanafgrotere afstand.

De motie stelde voorts dat de tactischekernwapens geen militair nut meer heb-ben en dat er geen geld gestoken zoumoeten worden in de modernisering van“deze nutteloze en gevaarlijke wapens.”Enkel de VVD, de PVV en de SGP stem-den tegen deze motie.

In juli 2013 kreeg deze motie een ver-volg toen CDA-kamerlid Knops naarWashington trok om het AmerikaanseCongres namens de meeste Kamerfrac-ties een brief te overhandigen met eenoproep af te zien van de moderniseringvan de B61-bommen in Europa.

Al deze, op zich opmerkelijke, ontwik-kelingen ten spijt, lijkt er in de praktijkweinig schot in de zaak te zitten. De ont-wikkeling, productie en toekomstige sta-tionering in Nederland van de B61-12wordt afgedaan als een uitsluitend Ame-rikaans besluit, waar de Nederlandse re-


OP LUCHTFOTO'S OP INTERNET IS VLIEGBASIS VOLKEL SOMS WEGGEFILTERD (LINKS). SOMS IS OOK ALLEEN EEN DEEL ZWARTGEMAAKT (RECHTS).DIT LAATSTE LIJKT GEBASEERD OP VEROUDERDE INFORMATIE. VROEGER LAGEN DE KERNWAPENSOPGESLAGEN OP EEN APART DEEL VAN DE BASIS, ZOALS ZWART GEMAAKT, MAAR TEGENWOORDIG LIGGEN ZE IN ELF KLUIZENONDER F16-HANGARS VERSPREID OVER DE BASIS. ANTI-KERNWAPENACTIVISTEN WISTEN DE PLEK VAN ACHT VAN DEZEHANGARS TE ACHTERHALEN.



Nederlandse kabinet, weten dat de mo-dernisering een uitsluitend Amerikaanseaangelegenheid is. Dat mag voor de ont-wikkeling en productie van de nieuwebommen zo zijn, de beslissing of die ge-moderniseerde bommen in het betref-fende gastland mogen worden gestatio-neerd is wel degelijk een aangelegenheidvan het gastland zelf.

De vraag of de modernisering van deB61 in feite niet de ingebruikneming vaneen nieuw kernwapen behelst, met nieu-we militaire capaciteiten, door de ver-hoogde precisie, is ook in alle drie dezeparlementen aan de orde geweest. In allegevallen houden de regeringen vierkantvast aan de bewering dat hier geen sprakevan is. De antwoorden zijn bijna letterlijkhetzelfde, gebaseerd op Amerikaanseverklaringen, die de werkelijke ladingvan de modernisering ernstig bagatelli-seren. Sowieso lijkt de koers van de ge-noemde regeringen duidelijk op elkaar tezijn afgestemd, waarbij een geuit strevennaar ontwapening nadrukkelijk alleenvia NAVO-verband beslag kan krijgen ende voortzetting van de NAVO als metkernwapens uitgerust bondgenootschapals noodzakelijk verdedigd blijft worden.

De Britse regering schaart zich achterde modernisering van de B61, maar geeftaan geen plannen te hebben een nuclearcapable versie van de JSF aan te schaffen.Met de verwijdering van de laatste Ame-

De Britse Nuclear InformationService heeft op basis van deFreedom of Information Act ge-

gevens verkregen over incidenten bij hettransport van kernwapens over het Britsewegennet. Tussen juli 2007 en december2012 zijn er volgens de documenten vanhet ministerie van defensie zeventig vei-ligheidsincidenten geweest rond de mili-taire nucleaire konvooien die rondrijdenop het Britse wegennet. Het gaat ondermeer om defecte remmen, voertuigen dieniet verder kunnen rijden, vals alarm enkaartleesfouten. Er waren 56 ‘technischeincidenten’ en 14 ‘operationele inciden-ten’.

De konvooien vervoeren een paar keerper jaar kernkoppen van de Trident-ra-ketten tussen het Atomic Weapons Esta-blishment in Berkshire (productie en on-


derhoud) en het Royal Naval ArmamentsDepot in Coulport in Schotland, waar zezijn opgeslagen en aan boord van de on-derzeeërs worden gebracht. Daarnaastwordt af en toe ook plutonium, tritiumen verrijkt uranium over de weg getrans-porteerd. Een voorbeeld: Een ongevalvond plaats op 25 juli 2011 in de voor-avond toen een commandovoertuig vaneen konvooi motorpech kreeg op de M6.Het hele konvooi bleef steken en moestop de vluchtstrook, daarbij ook het pas-serende verkeer belemmerend. Een pas-serende trucker constateerde twee afge-sloten rijstroken en 15 km file.

Over nucleair transport van en naarVolkel is niet zoveel bekend. In een uit-zending van Brandpunt Reporter vanseptember vorig jaar bleek dat C-17transportvliegtuigen van de 62ste Airlift

Veel gaat mis bij transport kernwapensWing uit de luchtmachtbasis McChordin de staat Washington regelmatig Volkelaandoen, in juli 2013 alleen al drie keer.Dit is het onderdeel dat gespecialiseerd isin het transport van (delen van) kernwa-pens. In vertrouwelijke telegrammen vande Amerikaanse ambassade in Den Haagis te lezen dat er ruzie is met de Neder-landse regering over wie er op moetdraaien voor de schoonmaak na een nu-cleair ongeluk op Volkel.

Kees Kalkman

Bronnen:

Nuclear Information Service, 3 augustus 2014 –

tinyurl.com/Nuketransport. Daar zijn ook

verkregen documenten te lezen.

Omroep Brabant, 28 augustus 2013 –

tinyurl.com/Brandpunt-Volkel

rikaanse kernwapens van vliegbasis La-kenheath, die al enkel voor gebruik doorde Amerikaanse luchtmacht bedoeld wa-ren, in 2006 is dit niet zo opmerkelijk.Het Verenigd Koninkrijk heeft zelf uit-sluitend kernwapens voor gebruik dooronderzeeërs. Ook op dat vlak is overigenseen moderniseringsslag gaande.

KRUISPUNTDe Nederlandse kernwapentaak blijft,net als die van andere Europese gastlan-den voor Amerikaanse kernwapens, vol-gens de huidige planning nog tientallenjaren actueel. De modernisering van deB61-bommen en de aanschaf van nieuwenuclear capable gevechtsvliegtuigen, incasu de JSF, moeten hiervoor garantstaan. Het is nog de vraag hoe dit zichverder zal ontwikkelen. Enerzijds zoudenpolitieke ontwikkelingen de planningkunnen veranderen, al lijkt daar weinigconcreet zicht op. Anderzijds kunnentechnische en financiële belemmeringenuitstel, mogelijk zelfs afstel, veroorzaken.

Hans Kristensen en Robert Norris vande Federation of American Scientists ge-ven een duidelijke waarschuwing aan-gaande het rücksichtslos doorzetten vande huidige plannen: “Met de toegeno-men nauwkeurigheid en capaciteiten,vooral wanneer die gekoppeld wordt metde F35-bommenwerper, zal de B61-12een aanzienlijke verbetering van de nu-

cleaire positie van de NAVO in Europabetekenen.”

De oplopende spanningen tussen hetWesten en Rusland vormen geen scena-rio waarin zo’n stap makkelijk als vrij be-tekenisloos kan worden weggewimpeld.De Verenigde Staten beschuldigen Rus-land intussen van het schenden van eenanti-raketverdrag door het testen vankruisraketten die voor een nucleaire la-ding geschikt zouden zijn (meer hieroverelders in dit dossier).

De kernwapenstaten, en de Europesegastlanden voor Amerikaanse kernwa-pens, staan op een kruispunt. Het strevennaar een kernwapenvrije wereld wordtbreed uitgedragen, maar de modernise-ring van nucleaire arsenalen, het vast-houden aan kernwapenstrategieën enonderling oplopende spanningen wijzeneen andere kant uit. Het afzien van destationering van de nieuwe B61-12 inEuropa en van de ontwikkeling van eennuclear capable JSF zouden stappen degoede richting in zijn. De Nederlandseregering heeft daarin een eigen, niet af teschuiven, verantwoordelijkheid.

Mark Akkerman




Het zou ongeveer als volgt kun-nen luiden: Deze wapens zullende komende 20 tot 30 jaar in

Duitsland blijven. De NAVO wil ze be-houden, zodat Polen en de Baltische sta-ten het gevoel hebben dat ze gekoppeldzijn aan de atomaire afschrikking van deVS. De grote coalitie in Duitsland heefthet volgende signaal afgegeven: Zolangde NAVO inzet op nucleaire afschrik-king, zal Duitsland in nucleaire aangele-

genheden willen meepraten. Daarommoet de Bondsrepubliek ook blijvenmeedoen aan de nucleaire afschrikkingen vliegtuigen die geschikt zijn om dezetaak uit te voeren ter beschikking stellen.Wij zullen er ook over moeten nadenkenof het slimmer is om de levensduur vanonze voor nucleaire inzet geschikte Tor-nado-vliegtuigen nog één keer te verlen-gen of dat we beter nu een nieuw vlieg-tuig kunnen kopen.

DE TOEKOMST VAN TACTISCHEKERNWAPENS IN EUROPAMet dit motto had het Stimson Center,een denktank in Washington, uitgeno-digd voor een bijeenkomst. Norton

Schwartz, de vroegere staf-chef van deAmerikaanse luchtmacht, houdt vanduidelijke taal. De modernisering van deVS-kernwapens van het type B61 naar deB61-12 is vanuit het gezichtspunt van ge-neraal Schwartz “noodzakelijk”. Dit wa-pen heeft “bekeken vanuit de inzetbaar-heid” voordelen, omdat het een kleinerexplosief vermogen en een grotere preci-sie heeft dan de tot nu toe door de Ame-rikaanse luchtmacht met vliegtuigen af-geschoten atoomwapens. “Een grotereprecisie en een kleiner explosief vermo-gen – dat zijn eigenschappen die zeer intrek zijn. Dat staat niet ter discussie”, al-dus de generaal buiten dienst. De B83,een wapen van megatonformaat, is welnieuwer dan de B61, maar “overtreft”

met zijn grote explosieve kracht de “mili-taire vereisten”. De modernisering van deB61 is vanuit zijn gezichtspunt zelfs be-langrijker dan de geplande ontwikkelingvan een nieuwe nucleaire kruisraket meteen groot bereik.“Ik zou de voorkeur ge-ven aan de B61.”

De generaal bevestigt daarmee – heelterloops – het wezenlijke punt van kritiekop de B61-12. De grotere en flexibeleremilitaire bruikbaarheid van het nieuwewapen is in tegenspraak met de beloftevan de Amerikaanse president Obama,om geen nieuwe en ook geen atoomwa-pens met nieuwe militaire capaciteiten inte voeren. Op de vraag of de modernise-ring het bestaande wapen alleen verbe-

tert of ook tot een andere planning vande doelwitten zal leiden antwoorddeSchwartz: “Het zou beide effecten heb-ben.”

KOMT DE ALLES-IN-ÉÉN BOM?Heel praktisch, die technische alles-in-één apparaten. Printen, scannen, faxenen kopiëren – maar één apparaat – min-der kosten, het neemt minder plaats in enis geschikt voor veel taken. Iets degelijksmoeten de nucleaire bewapeningsex-perts van de VS hebben gedacht, die despecificaties voor de toekomstige atoom-bom type B61-12 hebben bedacht. Eénenkele bom voor alle taken – dat zou deideale oplossing zijn. Hij moet alle zesbestaande typen atoombommen van deVS vervangen en hun verschillende mili-taire functies in zijn eigenschappen ver-enigen.

Intussen zijn er eerste aanwijzingendat de mogelijkheden voor flexibele inzetvan het nieuwe wapen mogelijk nog-maals kunnen zijn uitgebreid. In oktober2013 werd bekend dat de B 61-12 alleatoombommen van de VS tot nu toe ver-vangen zal. Dus ook de B83 met zijnmaximale explosieve kracht en de nucle-aire bunkerkraker B61-11.

Tot nu toe is niet helemaal duidelijkhoe en waarom het is gekomen tot dezeverandering in de planning. Mogelijk zalmen de B83 kunnen missen omdat de ex-plosieve kracht groter is dan de huidigevereisten en hoopt men het plan voor deB61-12 gemakkelijker gefinancierd tekrijgen door het Congres als men kan ar-gumenteren dat een nieuw wapen alleoude kan vervangen.

FLEXIBEL INZETBAARMisschien is er echter ook nog een ande-re verklaring. De JASONs, een belangrijkwetenschappelijk adviescollege, hebbenin 2012 aanbevolen, om niet alleen de se-cundaire nucleaire explosieven van deversie B61-4 te gebruiken om ze te mo-derniseren tot de B61-12, maar ook deheel vergelijkbare secondaire ladingenvan de B61-10, dus de oude omgebouw-de kernkoppen van de Pershing-II.

Dat zou waarschijnlijk twee gevolgen

Wat gaat er gebeuren met de kern-bommen van de VS in Duitsland?

Dat zou een goede vraag zijn voorde generaal van de Bundeswehr diehiervoor verantwoordelijk is, deinspecteur van de luchtmacht. Watzou zijn antwoord zijn?



hebben: Aan de ene kant zou dan eengroter aantal van de B61 bommen kun-nen worden gemoderniseerd, omdatmeer secundaire ladingen beschikbaarzijn. Aan de andere kant zou er meer va-riatie zijn in de sterkte van de explosies,want de B61-10 biedt wat andere keuze-mogelijkheden dan de B61-4. Een nogflexibeler inzet van het wapen zou moge-lijk worden. Een voorbeeld: de maximaleexplosieve kracht van de B61-10 be-draagt 80 kiloton, niet 50 zoals bij deB61-4. Ook dat zou de beslissing om af tezien van het megatonwapen B83 gemak-kelijker hebben gemaakt.

Met de B83 zou een van de technischmeest veilige en nieuwste atoomwapensuit de dienst worden genomen en ver-vangen door een minder veilig wapen, deB61-12. De B83 beschikt over een brand-bestendige nucleaire component, de ‘pit’.Die moet verhinderen dat bij een kern-wapenongeluk bij een brand plutonium-deeltjes via de rook in de omgeving te-recht komen. Alle versies van de B61, ookde toekomstige B61-12 kunnen niet wor-den uitgerust met een dergelijke veiligercomponent.

EUROPEANEN MOETEN BETALENHet plan om de Joint Strike Fighter eennucleaire capaciteit te geven ligt momen-teel nog steeds in de ijskast. Het congresheeft ook voor het financiële jaar 2014geen geld voor de ontwikkeling van devariant ‘Block IV’ vrijgegeven. GeneraalSchwartz maakte er zich op de Stimson-bijeenkomst sterk voor om de geplandenucleaire versie van de nieuwe jachtbom-menwerper alleen te ontwikkelen wan-neer de Europeanen zich verplichten omeen deel van de kosten op zich te nemen.Het nieuwe gevechtsvliegtuig heeft bo-vendien nog steeds te kampen met aan-zienlijke technische problemen. De mo-dernisering van de VS-atoombommenvan het type B61 tot de B61-12 is naar hetinzicht van generaal Schwartz echter on-afhankelijk daarvan “noodzakelijk”.

Otfried Nassaueris de directeur van het Berliner

Informationszentrum für TransatlantischeSicherheit (BITS). Op de website bits.de

is een schat aan informatie te vindenover kernwapens, wapenexport en

ontwapeningsvraagstukken.

Vertaling: Kees Kalkman


Keert de kruisraketterug in Europa?

De Oekraïne-crisis gaat gepaardmet een oplopend conflict tus-sen Amerikanen en Russen op

het terrein van ontwapening. In juli be-reikte de ruzie een breder publiek via eenartikel in de New York Times met als kop:“VS zeggen dat Rusland een kruisraketheeft getest, een verdragsschending.”

De beschuldiging werd geuit in het‘2014 Compliance Report’ van het StateDepartment, het Amerikaanse ministerievan buitenlandse zaken. Rusland wordtervan beschuldigd op het vasteland eenkruisraket te hebben getest en daarmeehet INF-verdrag van 1987 te hebben ge-schonden. Dit is het verdrag dat een ein-de maakte aan het opstellen van kruisra-ketten, SS-20s en andere projectielenvoor de middellange afstand in Europa.Het verdrag verbiedt productie, bezit entesten van vanaf het land gelanceerdekruisraketten met een bereik tussen 500en 5500 km en productie en bezit vanlanceerplatforms voor zulke wapens.

In de officiële stukken staan weinig ge-gevens, maar het zou volgens expertsgaan om het mobiele wapensysteem Is-kander-K met twee kruisraketten. Dit iseen variant op de Iskander-M, die is uit-gerust met twee ballistische rakettenvoor de korte afstand (minder dan 500km). De Iskander-M is onder meer opge-

steld in het Westelijke Militaire Districtvan Rusland.

Schattingen in de media over het be-reik van Iskander-M variëren, maarsteeds boven de 500 km. Russische mili-taire publicaties geven aan dat de Iskan-der-K inmiddels is geïntroduceerd op de26e raketbasis bij Luga ten zuiden van St.Petersburg. De Iskanders dragen voorzover bekend geen nucleaire ladingen,maar voor het verdrag is dit niet van be-lang, dat verbiedt alle grondwapens meteen bepaald bereik.

In officiële bronnen staan weinig de-tails over dit nieuwe wapensysteem, zo-dat de beweringen over verdragsschen-ding niet zijn te controleren. De Ameri-kaanse beschuldiging is echter ernstig enzou in het huidige internationale klimaatkunnen leiden tot de ontbinding van hetINF-verdrag.

Kees Kalkman

Bronnen:

New York Times 28 juli 2014, US says Russia tested

Cruise Missile, violating Treaty (Michael R.

Gordon) – tinyurl.com/Rusland-kruisraket

Federation of American Scientists 30 juli 2014,

Russia declared in violation of INF Treaty: new

Cruise Missile may be deploying (Hans M.

Kristensen) – tinyurl.com/FAS-kruisraket

ISKANDERS WORDEN GELANCEERD



Beste Krista,

Wat een akelige verrassing datmijn zinspelen op mogelijkoorlogsgevaar zo snel een

stuk realiteit achter zich zou krijgen.Niet dat ik een oorlog al zo ongeveervoor de deur zie staan, laat staan eenatoomoorlog. Er zal nog het een en an-der grondig mis moeten gaan wil het zo-ver komen. Het is bijna ondenkbaar datdat gebeuren zal. Toch durf ik daar nietzeker van te zijn.

Op 17 juli zat ik aan het begin van deavond aan mijn computer te werkentoen mijn vrouw, die tv aan het kijkenwas, mij riep vanwege een paar onheil-spellende regels die zij plotseling op haarbeeldscherm zag staan. Ik begreep nietwat er aan de hand was en liep haar kantuit. Een ogenblik later zaten wij verbijs-terd ons best te doen om te begrijpenwat er gebeurd was.

De volgende morgen pas begon dattot ons door te dringen, overweldigd als

we werden door de hoeveelheid Neder-landse doden, die bij iedere nieuwsuit-zending verder naar een onvatbarehoogte steeg. En al kijkend en luisterendgroeide onze verbondenheid met al dieonbekende door de ramp getroffen me-demensen die toevallig net als wij Ne-derlander zijn. En zo kreeg het leven vanwillekeurige landgenoten voor ons eenwaarde die ons tot dan toe vreemd wasgebleven. Ik vind het fascinerend hoe erbinnen een week een gezaghebbendbeeld is ontstaan over hoe er hier methet onheil wordt omgegaan. Het beeldvan algemene verslagenheid, van hoemedeleven het land overspoelt, het ideevan een nationale ramp vorm krijgt enhet besef postvat dat daar nationalerouw bij past. Terwijl onder de mensende boosheid groeit en de behoefte aanvergelding zich gaat roeren.

Als ik er een gedragswetenschapperbijhaal, kan die mij haarfijn uitleggenwelke factoren er meespelen in de op-komst en groei van dat wijd en zijd ge-deelde gevoel. En hoe dit door politicien de media en in persoonlijke contac-ten wordt opgeroepen en gecultiveerd.Maar ik meen dat dat alles abstractetheorie zou blijven als je er niet ‘van bin-nen uit’, als het ware vanuit de kelderge-welven van je psyche, zelf bij was.

Misschien vind je het vreemd dat ik zovlot positieve werkingen laat voorbij-streven door in jouw en mijn ogen dubi-euze effecten. Maar in een zaak als dezeliggen die nu eenmaal dicht bij elkaar. Jijgelooft toch ook niet in Poetins on-schuld of oprechtheid? Naar mijn idee isdeze man een schoolvoorbeeld van ie-mand die zijn ware gezicht toont doorhet te verbergen. Zodat je aan de enekant neiging krijgt om te denken dat hijmisschien toch voor rede vatbaar zal zijnen aan de andere gaat sympathiserenmet het voorstel waarmee een commen-tator van het AD goede sier zocht te ma-


ken om hem als een paria te behandelen.Al voel je tegelijk hoe irreëel het is omeen machthebber met atoomwapensachter de hand tot een politieke outcastte willen degraderen, en hoe onverant-woord om de lezer met zo’n idee te be-werken.

JOURNALISTIEKE VINGERSIntussen blijft de schuldvraag voor mijeen vraagteken. Het eerste wat daarom-trent bij mij opkwam was dat het omeen domme vergissing bij de separatis-ten moest gaan. Maar ik begon aan dezevoor de hand liggende uitleg te twijfelenop het moment waarop ik hoorde datverschillende luchtvaartmaatschappijener vliegroutes boven Oost-Oekraïne opnahielden. De separatisten, dacht ik,moesten dat weten en hadden dus allebelang bij het ongemoeid laten van dievliegtuigen.

Als je ruimte geeft aan de fantasie ont-breekt het niet aan mogelijke verklarin-gen. Bijvoorbeeld, het was bekend hoelaat ongeveer het toestel van vluchtMH17 het luchtruim boven Oost-Oe-kraïne zou binnenvliegen. Als een terro-ristische aanslag dit toestel het voor-beeld kon laten volgen van het vliegtuigvan Malaysian Airlines dat op 8 maartop weg van Kuala Lumpur en Pekingplotseling van de radar verdween enspoorloos bleef, zou dat een prachtigekans zijn om de verantwoordelijkheiddaarvoor in de schoenen van de separa-tisten en dus ook in die van Poetin teschuiven. Kort na de ramp heb ik in eencommentaar de mogelijkheid van een inhet vliegtuig meegesmokkelde bom ho-ren noemen, waarbij ze meteen als puurtheoretisch werd bestempeld. Daarna isze in een mum van tijd uit de publiekediscussie verdwenen en nu geldt als eenvaststaand feit, dat het vliegtuig met eenraket ‘uit de lucht is geschoten’.

En ook dat het een door de Russen ge-

Het politieke wereldbeeldna de vliegramp enhoe wij daarop ingaan

Clemens Raming correspondeert met enigeregelmaat met politici en vredesactivistenover het perspectief van de beweging en denoodzaak van verdergaande ontwapening. InVredesMagazine 2013/2 publiceerdenwe al eens uit een briefwisseling met deVlaamse vredesbeweging. Hier volgt een briefaan Krista van Velzen, campagnemedewerkernucleaire ontwapening bij Pax.

In september dit jaar lanceert

PAX een grote campagne om

kernwapens bovenaan de

politieke agenda te zetten.

Zie www.nonukes.nl



leverde raket was. Aanvankelijk werd be-richt dat het een door de separatistenbuitgemaakte Oekraïense raket zou kun-nen zijn maar ook daar hoor je nu nietsmeer over. Obama heeft trouwens ont-huld dat hij over bewijzen beschikt datdie raket door Rusland beschikbaar isgesteld. De vraag is hoeveel solider dezebewijzen zijn dan die welke indertijdvoor de kernwapenaspiraties van Sad-dam Hussein werden aangevoerd. Maarbij ons is dat niet aan de orde. In Neder-land wijzen alle politieke en journalistie-ke vingers dezelfde kant uit, die van Poe-tin. Daar kan ook Rutte niet onderuitmet zijn dappere stellingname dat eerstde feiten keihard op tafel moeten liggenvoordat hij met een oordeel over de toe-dracht komt, waaraan hij de eis koppeltdat de schuldigen hun gerechte straf zul-len krijgen. Hij heeft hiermee knap opde behoefte aan klaarheid en straf inge-speeld maar het is niet duidelijk hoe hijzijn stellingname waar moet maken. Watkan er worden aangetoond en wat willenzijn grote bondgenoten aangetoondzien?

De geschiedenis leert dat in gecompli-


ceerde toestanden, waarin machtsbelan-gen een grote rol spelen, mensen die dewaarheid aan het licht willen brengen al-le kans lopen om achter het net te vis-sen. En hoe tevreden zullen de strafei-sers zijn als het zou lukken om bij hetzooitje ongeregeld waarbinnen de nood-lottige stommiteit plaatsvond (daar zalik het maar op houden) de bedrijver ofbedrijvers ervan eruit te pikken? (Maarnu lees ik warempel in de beursberich-ten dat Michael Bociurkiw de woord-voerder van de OVSE-waarnemersmis-sie, in een interview met de Canadeseomroep heeft gezegd dat er geen bewij-zen zijn gevonden voor een raket en datMH17 lijkt te zijn neergehaald door‘machinegeweervuur’.)

MACHTSASPIRATIESWie gelooft er overigens nu echt dat dewaarheid Ruttes grote doel is, wat ze inde politiek nog nooit is geweest? Het ligter dik bovenop dat zijn roep om eengrondig en onpartijdig onderzoek on-derdeel vormt van het slijpen van demessen. Poetin dient een lesje te krijgendat hem leert om op te houden met het

steunen van subversieve pro-Russischebewegingen in Oost-Europa. Dat is waarhet om gaat, zoals nu ook de handels-oorlog die de EU in het kielzog van deVS tegen Rusland heeft ontketend be-wijst. Hopen we maar dat dit niet dehoogste prioriteit zal blijken.

Ik ga niet koffiedik kijken. Dat zougeen recht doen aan de verontrustendestructurele oorzaken van oorlogsgevaar,waar wij antimilitaristen sinds mensen-heugenis de aandacht voor vragen. Enmet recht en reden naar jouw en mijnovertuiging. De mensheid heeft een ge-schiedenis achter de rug, waarin hetvoorbereiden van oorlog keer op keervooruit bleek te lopen op het voeren er-van, ook als dat niet in de bedoeling vanmachthebbers lag. Dus hebben wij temaken met de kans daarop. Het gaat mijom de kans dat het middel ‘afschrikking’zal falen, en met de vraag waar deze van-daan komt en wat haar doet toe- of af-nemen. Duidelijk is dat ze gevoed wordtdoor met elkaar strijdige machtsaspira-

Foto

: Ann

e V

aill

ant

TIJDENS DE GROTE VREDES-DEMONSTRATIE IN 1983



ties en uit het verleden stammende vij-andschap. Wat bij een oplopende span-ning moet dienen om oorlog te voorko-men, is de schrik ervoor. Men probeertdie de tegenstander in te boezemen doorvastberaden taal, gepaard met wapenge-kletter en door het opvoeren van zijnmilitair potentieel, terwijl de eigen be-volking wordt bewerkt met vijandden-ken, geloof in eigen of bondgenoot-schappelijke kracht en beelden van na-tionale grootheid en trots.

Ik zie geen reden om te geloven dat degewapende afschrikking, die al zo vaakop oorlogsgeweld is uitgelopen, duur-zaam stand zal houden nu ze een nucle-

aire lading heeft gekregen. Iemand zoukunnen opmerken dat de nucleaire af-schrikking tijdens de Koude Oorlog tochmaar heeft gewerkt. Maar wat is dat ar-gument waard, nadat aan het licht is ge-komen dat deze uitkomst meer op gelukdan op wijsheid berustte? Er zal, zegt devredesbeweging, geen duurzame wereld-vrede bestaan zolang de internationalepolitiek door gewapend machtsstrevenwordt beheerst. Afschrikking als middelom het uitbreken van een oorlog tevoorkomen is een kruik die net zolang tewater gaat tot ze breekt.

ZWAKTEBODDaarom staan jij en ik en alle vredesbe-wegers bij elkaar voor het blok van de

AMOK OnderzoeksdossierVDvraag wat we kunnen doen, opdat er uit-zicht op een tegen oorlog beveiligde we-reld kan ontstaan. Hier kom ik op hetpunt dat ik open kaart moet spelen overmijn probleem met de vredesbeweging.Dat is in essentie dat zij overhoop ligtmet haar tekort aan politieke macht.Aan de ene kant wordt dit genegeerd,terwijl het aan de andere kant neerslaatin een afhankelijke houding tegenoverwat de politieke realiteit wordt ge-noemd. Ik zal een voorbeeld geven. Ineen persbericht van 24 juli roept het Eu-ropese netwerk tegen de wapenhandelop tot een onmiddellijk einde aan alleEuropese steun aan Israël en een volle-dig wapenembargo tegen alle strijdendepartijen. Vervolgens lees ik, dat in af-wachting van dat embargo alle EU-sta-ten onmiddellijk alle wapenexport ensteun aan alle partijen in het conflictmoeten stopzetten.

Radicale activisten zouden tevoor-schijn zijn gekomen met ‘wij eisen’. ‘Wijroepen op’ is in vergelijking daarmeeeen zwaktebod. Maar ineens breekt dantoch de behoefte door om de politiekvoor te schrijven wat zij doen moet. Alsik naar de achtergrond van dit verschijn-sel zoek, valt mij op dat er in de vredes-beweging een sterke behoefte bestaat omuit te gaan van vaststaande waarhedenomtrent goed en verkeerd. Deze begin-nen op het plan van de morele principesen strekken zich uit tot de politieke con-sequenties en de omzetting daarvan inhet van de politieke leiders gewenste ge-drag. Zo nodig moeten die onder drukworden gezet om dat gedrag te latenzien. Maar dat is gemakkelijker gezegddan gedaan. De bondgenootschappelijkeverbondenheid geeft een gevoel van vei-ligheid in een onrustige en door tegen-stellingen verdeelde wereld waarin mili-taire kracht in samenhang met econo-mische belangen een prominente rolspeelt.

Die tegenstellingen en samenhangenmet bijbehorende krachtsverhoudingenzitten bovendien te ondoorzichtig in el-kaar, dan dat een portie goede wil en ge-zond verstand volstaat om iemand daar-in de weg te wijzen. Vandaar de behoefteaan moreel gelijk als rots in de branding.

Deze moeilijkheid speelt natuurlijkook in de strijd tegen de atoomwapens.De meeste Nederlanders zouden die welde wereld uit willen en zeker Nederlanduit, maar de grote angst voor de atoom-oorlog die 30 jaar geleden Nederland in

zijn greep had is verdwenen. Mede methet oog daarop heb ik niet zoveel ver-trouwen in het resultaat van een pu-bliekscampagne voor een wettelijk ver-bod op de aanwezigheid van kernwa-pens in Nederland, zodat onze regeringzich verplicht zal zien om van de Ameri-kaanse te vorderen dat deze ophoudtmet het stationeren van kernwapens inVolkel of op een andere plek van onsgrondgebied.

De Nederlandse politiek lijdt aan eenvolgzaamheidssyndroom. Bij eerdere ge-legenheden is het niet gelukt om daardoorheen te breken, zelfs niet in de vaartvan de anti-kruisrakettenbeweging. Ishet niet beter om de kwestie in de kernaan te pakken en de volgzaamheid alszodanig ter discussie te stellen? Ik hebhet gevoel dat het vermijden van de con-frontatie op dit punt ongeveer gelijk-staat aan het je neerleggen bij een krach-teloze rol van Nederland in de interna-tionale politiek. Mijn voorstel is daaromdat we politici onomwonden laten we-ten hoe wij over het kernwapenbeleidvan de Westerse machthebbers denken,en daarbij toelichten waarom wij daartegen zijn; en dat we hun vragen omdaar hun standpunten en argumentenmee te vergelijken. Ik heb inmiddels eenbriefje aan Hans van Baalen geschrevenals initiatief in die richting.

Als het grote probleem van deze stra-tegie zie ik de mogelijkheid van politiciom zich aan voor hen onaangenamevraagstellingen te onttrekken. Het isvoor mij dan ook het tegendeel van eenverrassing dat Van Baalen tot nu toe nietheeft gereageerd op wat ik hem voorleg-de. Ik heb al eerder ervaren hoe moeilijkhet voor een loslopend onbekend ie-mand is om aandacht te vinden voor op-vattingen die niet passen in de geïnstitu-tionaliseerde denkpatronen. Ik hoopdan ook dat jij wel voor een serieuze ge-dachtewisseling over wat ik hier aan-snijd te vinden bent, zodat we binnen-kort daar een keer over kunnen praten,liefst samen met een paar andere men-sen die willen meedenken en ook moge-lijkheden uitproberen om in het politie-ke circuit in te breken.

Ik kijk uit naar jouw reactie. Groetenvan Clemens Raming.




De huidige crisis en burgeroorlogin de Oekraïne spelen zich af opeen toneel waar kernwapens in

de coulissen zichtbaar zijn. In een artikelop de website van BASIC (British Ame-rican Security Information Council)somde Anthony Rinna een drietal nucle-aire aspecten op:

Allereerst bevonden zich toen de Sov-jet-Unie ontbonden werd rond 1.900kernwapens op het grondgebied van deonafhankelijk geworden Oekraïne. Wel-iswaar kon de nieuwe staat met deze wa-pens niet zonder meer iets aanvangen,omdat ze niet beschikte over de sleutelsom ze te activeren. Bij het Memorandumvan Boedapest (1994) werd afgesprokendat de Oekraïne ze zou inleveren bij Rus-land, als niet-kernwapenstaat toetredentot het Non-proliferatie Verdrag en inruil daarvoor garanties kreeg van de VS,Engeland en Rusland als soevereine staatbinnen de bestaande grenzen. Hoewel jeverschillend kunt denken over de recenteafscheiding van de Krim en prompte toe-treding tot de Russische Federatie metvolledige instemming van Moskou, lijktdeze in elk geval in flagrante strijd met

het Memorandum. Een slecht signaalaan de Oekraïne en andere niet-kernwa-penstaten met nucleaire nachtmerries.

Vervolgens zijn er ook zorgen over derecente ontwikkeling van de Russischenucleaire doctrine in de richting van gro-tere bruikbaarheid van kernwapens inregionale conflicten (overigens ook bij deNAVO geen onbekend verschijnsel). Alsvoorbeelden hiervan noemt hij Russi-sche oefeningen met als scenario eenmogelijke kernaanval op Polen en oefen-vluchten met vliegtuigen die nuclear ca-pable zijn in het Britse luchtruim.

Ten derde is er veel onzekerheid overde aanwezigheid van kernwapens van deNAVO en Rusland in en rond de ZwarteZee. Als voorbeeld noemt Rinna westersemediaberichten over de kruiser Moskvamet kernwapens aan boord in de ZwarteZee en Russische berichtgeving overkernwapens aan boord van begeleidendeschepen van het vliegdekschip Bush indezelfde buurt. Onbetrouwbaar als dezeberichten mogen zijn, ze geven wel aandat het nucleaire aspect aan beide kantenwordt opgespeeld.

Een artikel van Hans Kristensen voegt

daar nog een vierde aspect aan toe. Zowelde VS als Rusland hebben tijdens de crisiseen grote nucleaire aanvalsoefening ge-houden. Die van de Russen was demon-stratief met president Poetin op televisiein het National Defense Command Cen-ter, geflankeerd door de presidenten vanArmenië, Wit-Rusland, Kirgizië enTadzjikistan. De aankondiging van deAmerikaanse oefening Global Lightning,om paraatheid en effectiviteit van de nu-cleaire strijdkrachten te testen, was watbescheidener. Beide oefeningen warenlang voorbereid, maar het was een sig-naal aan de tegenstander om ze door telaten gaan (in 2013 was Global Lightninggeschrapt vanwege bezuinigingen).

Kristensen ziet wel een lichtpuntje: deonbruikbaarheid van de kernwapens inEuropa is in de Oekraïense crisis geble-ken, anders had de NAVO niet conventi-oneel hoeven te versterken.

Dat niet iedereen er zo over denktblijkt inmiddels uit een brief van de he-ren Snowcroft, Hadley en Miller (veilig-heidsadviseurs van de presidenten Ford,Clinton en Bush sr. en jr.). Ze schrijvendat het “Russische avonturisme (...) dewaarde van de blijvende aanwezigheidvan het bescheiden aantal VS-kernwa-pens in Europa” heeft bevestigd.

Kees Kalkman

Bronnen:

BASIC 12 maart 2014, The nuclear factor in the

Crimean security crisis (Anthony Rinna) -

tinyurl.com/BASIC-Krim

Federation of American Scientists 16 mei 2014,

Nuclear exercises amidst Ukrainian crisis: Time for

cooler heads (Hans M. Kristensen) -

tinyurl.com/FAS-Nuke-exercise

The Washington Post, 17 augustus 2014, NATO-

based nuclear weapons are an advantage in a

dangerous world (Brent Scowcroft, Stephen J.

Hadley, Franklin Miller) - tinyurl.com/WP-NATO-

nukes

De rol van kernwapens in hetconflict rond de Oekraïne




Het boek Command and Controlvan Eric Schlosser kreeg in Ne-derland bekendheid door een

uitzending van Brandpunt in maart vandit jaar. De nadruk lag op de reeks vanbijna-ongelukken met kernwapens vande Verenigde Staten sinds de jaren vijftigvan de vorige eeuw. Die vormt zeker de

kern, maar het boek heeft meer te bieden.Het is ook een uitvoerige geschiedenisvan de controle over de Amerikaansekernwapens en de manier waarop diecontrole in de loop van de tijd met vallenen opstaan is gereorganiseerd. Daarbijkomt bijvoorbeeld de strijd tussen bur-

gers en militairen over het beheer van dekernwapens aan de orde, die uiteindelijkten gunste van de militairen werd beslist,met één belangrijke uitzondering: depresident van de Verenigde Staten heeftaltijd de macht behouden om de kernwa-pens in te zetten.Voor zover bekend is ditoveral ter wereld zo behalve in Pakistan,waar de legerleiding erover beslist.

Daarnaast is het boek een technologie-kritiek op de risico’s van gecompliceerdesystemen met talloze op elkaar inspelen-de elementen en terugkoppelingsproces-sen. Voorbeelden daarvan zijn kerncen-trales, de chemische industrie en kern-wapensystemen. Schlosser denkt in na-volging van research van de socioloogCharles B. Perrow dat het te simpel is om‘normale ongelukken’ in dergelijke syste-men toe te schrijven aan menselijke fou-ten. Binnen dit soort riskante technolo-gieën zijn incidenten in feite onvermijde-lijk en het gaat er meer om hoe de opera-teurs die ermee werken dan reageren.Grote bureaucratieën zijn goed in hetuitvoeren van standaardprocedures endraaiboeken, maar dreigen te falen in eencrisis, omdat dan een heel andere combi-natie van centrale en decentrale besluit-

vorming nodig is.Schlosser schreef eerder een gerucht-

makend boek over de hamburgercultuuren de slachthuizen in de VS, ‘Fast FoodNation’. Zijn onderzoeksmethode is ge-detailleerd en grondig, hij heeft eenenorm aantal rapporten en wetenschap-pelijke artikelen doorgewerkt, de medianauwkeurig bestudeerd en met tallozebetrokkenen gesproken. De rode draadin het boek wordt gevormd door het te-genstrijdige belang van enerzijds de vei-ligheid en anderzijds de inzetbaarheidvan de kernwapens. De militairen zijnhuiverig voor al te veel beveiligingsme-chanismes, omdat deze de kans grotermaken dat een kernwapen op het beslis-sende moment niet kan exploderen. Hetboek toont aan dat de legerleiding in ditopzicht tot het eind van de Koude Oorlogaan het langste eind heeft getrokken. Vei-ligheidsmechanismes die sinds het beginvan de jaren zestig bekend waren, werdentot de jaren negentig niet of alleen metgrote vertraging ingevoerd.

Levensgevaarlijk was vooral de prak-tijk om B-52 bommenwerpers geladenmet kernwapens die bijna op scherpstonden op de grond (ground alert) of inde lucht (airborne alert) paraat te hou-den. Misschien het ernstigste militairenucleaire incident in de Amerikaanse ge-schiedenis vond plaats in januari 1961,toen een B-52 met een waterstofbom aanboord boven North-Carolina explodeer-de. Alle veiligheidsmechanismes van debom faalden op één na, een knop die nietop ‘aan’ stond. Als die knop in de anderestand had gestaan was een groot deel vande oostkust van de VS van de kaart ge-veegd. Nu kwam de bom in een achter-tuin terecht zonder te exploderen.Schlosser laat bovendien zien dat eendergelijke schakeling gevoelig is voor sto-ringen. Een kortsluiting (bijvoorbeeld alsgevolg van brand) kan hem in de anderestand brengen.

Tussen 1950 en 1980 waren er in totaal32 van dit soort ongelukken, broken arr-rows is de militaire term ervoor.

Kees Kalkman

Eric Schlosser, Command and Control, Allen Lane

(Penguin books) 2013. 632 blz. met index

Command and Control

Ubent welkom bij de 25e ver-jaardag van het VN-kinder-rechtenverdrag als stilgestaan

wordt bij het belang van de rechten enbescherming van mensen tot 18 jaarin tijden van oorlog en vrede. Datvindt plaats op 22 november van 3 -16 uur in de Openbare Bibliotheek,Oude Boteringestraat 18, Groningen.Toegang vrij. Organisatie is hetHumanistisch Vredesberaad.

Kinderen hebben zich dit jaar gebo-gen over de rechten van het kind doorgezamenlijke gesprekken en creativi-teit. Op 22 november wordt uit 20inzendingen het meest specialekunstwerk bekroond. Mijntje ten

Brummelaar, orthopedagoge van deRUG, zal een presentatie geven overhet belang van kinderrechten. Demiddag zal eindigen met de uitreikingvan de prijs voor vredesjournalistiek2014. Kandidaten zijn: Joeri Boom(Pakistan en India), Jan Eikelboom(Syrie, Irak), Sander van Hoorn(MO), Judit Neurink (Irak) , Leonivan Nierop (Israel, Palestina), Natha-lie Righton (Afghanistan), Bram Ver-meulen (Turkije, Z.Afrika).

U kunt tot 15 oktober meekiezen dooruw voorkeur te sturen naarHVB, Postbus 235, 2300 AE Leiden ofinfo@humanistischvredesberaad.

Kinderrechten en Journalistvoor de Vrede

KERNGEZIN



KORTE BERICHTEN

Een ruim elf kilometer lange roze ge-breide vredessjaal werd uitgerold op

de openbare weg langs de Britse kernwa-penfabrieken in Aldermaston enBurghfield in zuid-Engeland. De actievormde het hoogtepunt van de campag-ne Wool Against Weapons. De strijdbareen kleurrijke actie vond plaats op 9 au-gustus – 69 jaar na de atoombom op Hi-roshima.

Onderdeel van de gigantische vredes-sjaal was de halve kilometer vredesdoe-ken, die door mensen in heel Nederlandwerden vervaardigd. Namens Wol TegenWapens-Nederland waren 4 mensen bijde actie aanwezig; zij hielden een deelvan de Nederlandse vredesdoeken om-hoog.

De Britse campagne werd overgeno-men in Nederland, op initiatief van Om-slag en het Vredesburo in Eindhoven. Inde Nederlandse campagne werd tevensde aandacht gevestigd op de modernise-ring van de Amerikaanse kernwapens opvliegbasis Volkel (NB).

Marta Resink:“Het was al geweldig omaan de hele campagne mee te doen, maarhet hoogtepunt was toch wel om bij deactie aanwezig te zijn. De eindeloos lij-kende sjaal was zo imposant om te zienen ik voelde me heel sterk verbonden metalle andere mensen. Er was veel meer dande beoogde elf kilometer. Op sommigeplekken langs de route hingen de sjaalsaan beide zijden van de weg, soms weltwee of drie rijen boven elkaar. En overalstonden kleurrijk uitgedoste mensen,zingend en dansend langs de drukke ver-keersweg die langs de hekken van dekernwapenfabrieken loopt.”

Nu de grote actiedag achter de rug is,wordt de ruim elf kilometer vredessjaalweer losgemaakt in losse doeken van 100x 60 cm. Van deze doeken worden dekensgemaakt voor opvanghuizen en vluchte-lingenkampen in Afrika en Groot-Brit-tannië. De dekens zullen persoonlijkworden afgeleverd op bekende adressenin Tanzania, Kenia, Burundi en Rwanda.Een rol ging mee terug naar Nederland.

De campagne tegen kernwapens inNederland krijgt in september een ver-volg tijdens de Vredesweek. Op 4 oktober

is bij Omslag in Eindhoven een Aanloop-dag waar wordt teruggeblikt op de cam-pagne Wol Tegen Wapens, en waar Kristavan Velzen (PAX) de nieuwe campagneTeken tegen Kernwapens zal toelichten.Meer over deze Aanloopdag opwww.omslag.nl

Deserteren

In het herdenkingscircus rond honderdjaar Eerste Wereldoorlog is er vooral

aandacht voor de helden, de modder, degruwel. Er zijn echter ook mensen ge-weest die niet meededen, die weigerden,die niet braaf in de moorddadige tred lie-pen. Over hen gaat het project Waan-Vlucht.

Het is een initiatief van het BrusselsBrecht-Eislerkoor en de vereniging Vredewaarbij ze studie en sensibilisering willencombineren met een artistieke benade-ring. In het najaar 2014 gaat de muziek-theaterproductie in coproductie met hetKaaitheater te Brussel in première.

Zes Belgische koren brengen er in sa-menwerking met solisten, acteurs en eenslagwerktrio koorzang en theatertekstenvan en over deserteurs. Onder andere zalde wereldpremière gebracht worden vande Ode aan de Deserteur van de befaamdecomponist Frederic Rzewski. In het na-jaar van 2015 volgt een internationaalkorenproject. Er zal een vredesconferen-tie over het thema desertie georganiseerdworden. Er is een website met daaraangekoppeld een blog waarop historische-en achtergrondteksten gepost worden.

Gaza

Het oorlogsgeweld in Gaza heeft totveel actie geleid. Er waren demon-

straties in meerdere plaatsen met een op-merkelijk grote opkomst.

Burgers voor Sancties tegen Israël boodtaan Minister van Buitenlandse ZakenFrans Timmermans een petitie aan. Invier dagen tijd waren er onder deze peti-tie 40.000 handtekeningen verzameld.

De tekst van de petitie luidt:“Stop het bloedvergieten!Wij zijn burgers die opkomen voor de

waardigheid en het zelfbeschikkings-recht van de Palestijnen. De blokkadevan Gaza en de bezetting van Palestijnsgrondgebied zijn in strijd met het Inter-nationaal Recht. Honderden vooral Pa-lestijnse burgers worden zinloos gedood,het recht van de sterkste overheerst. Dezeflagrante schendingen van het Internati-onaal Recht inclusief de schending vanmensenrechten zijn steeds met krachtveroordeeld door de Verenigde Naties.De Nederlandse Regering moet het inter-nationaal recht eerbiedigen en het uiter-ste doen om dit te effectueren. Nu alleandere middelen hebben gefaald roepenwij de regering op tot sancties tegen Isra-ël. Sancties zijn een vreedzaam maar ef-fectief middel, zoals destijds gebleken isin Zuid Afrika ten tijde van de apart-heid.”

Ook internationaal was er veel actie.Veel organisaties, waaronder War Resis-ters International, gaven verklaringen uitwaarin het geweld van alle zijden werdveroordeeld, in het bijzonder het buiten-sporige geweld van Israël.

Joden en Palestijnen hebben sameneen video over Gaza gemaakt. De videomaakt deel uit van een groter project datde slachtoffers van het geweld een naamwil geven. U ziet de video opfreedom4palestine.org.

In het Britse Shenstone bezette eengroep van twaalf activisten Elbit Systems.Elbit systems is het grootste wapenbe-drijf van Israël. Het produceert de dronesdie het Israëlisch leger inzet in Gaza.

Het Europees Netwerk tegen Wapen-handel riep op tot een onmiddellijk eindeaan alle Europese militaire steun voor Is-raël en voor een volledig EU-wapenem-bargo tegen alle strijdende partijen. Ne-derland levert o.a. onderdelen voor vlieg-tuigen en raketten.

Openingvredesmuseum

Peter van den Dungen, general coor-dinator van het International Net-

work of Museums for Peace, zal de vastepresentatie van het Museum voor Vredeen Geweldloosheid in Gouda op zaterdag27 september om 14 uur openen. Hetmuseum is gevestigd aan de Turfmarkt

Wol tegen kernwapens



30 te Gouda. In datzelfde pand zit ookhet Verzetsmuseum Zuid-Holland.

Het Museum voor Vrede en Geweld-loosheid is in 1995 opgericht vanuit deNederlandse en Vlaamse vredesbewegingen maakt deel uit van het door de VN er-kende Internationale Netwerk van Vre-desmusea.

Tot nu toe was het vooral een virtueelmuseum op internet, dat daarnaast rei-zende tentoonstellingen in het land orga-niseerde. Met de opening op 27 septem-ber beschikt het museum nu ook overeen fysieke presentatieplek in Gouda.

Iedereen is welkom bij de opening. Welgraag aanmelden via [email protected] of 0229-54 12 88. Na aanmeldingontvangt u nadere gegevens.

iNakba

De Israëlische organisatie Zochrotheeft een app uitgebracht waarin

informatie wordt gegeven over de Nakba,de verdrijving van Arabische inwonersbij het ontstaan van de staat Israël. Deapp leidt u naar de ruïnes van de Arabi-sche dorpen en vertelt hun geschiedenis.

De app iNakba, met als ondertitel HetOnzichtbare Land, zit verbluffend goedin elkaar, geeft blijk van grondige kennisvan de materie en is gebruiksvriendelijk– als men die term tenminste kan gebrui-ken voor zaken die te maken hebben metIsraëls weggedrukte verleden. Eén klik ende aardrijkskunde verschijnt op hetscherm, nog een klik en je ziet de geschie-

denis en weer een klik tovert een korte vi-deo op je scherm met getuigenissen uithet vernietigde dorpje in kwestie.

Meer info: zochrot.org/en

100 jaar WILPF

Op 28 april 2015 is het dan eindelijkzover, WILPF (Women’s Interna-

tional League for Peace and Freedom)viert haar 100ste verjaardag. Op de web-site www.womenstopwar.org is duidelijkte zien dat hiernaar uit wordt gekeken, desecondes worden afgeteld.

De verjaardagsatlas op de site geeft viaeen wereldkaart aan, waar op aarde opwelk moment een voor WILPF histori-sche gebeurtenis heeft plaats gevonden.Je kunt hier ook zelf zaken (laten) toe-voegen.

Op het registratiedeel van de website isnu al mogelijk om je te registreren voorhet bijwonen van de viering van 100 jaarWILPF, nu boeken geeft je een aardigevroegboekkorting. Wil je nog even wach-ten om te weten wat er allemaal gaat ge-beuren, kijk dan regelmatig op de websi-te, de pagina met het programma wordtsteeds voller en voller.

Irak

De War Resisters League, de zusteror-ganisatie van Vredesbeweging Pais

in de VS, verzet zich in een verklaring te-gen militaire hulp aan de regering vanIrak. In plaats daarvan moet hulp wor-

den geboden aan Iraakse organisaties diebezig zijn met gemeenschapsopbouw ge-richt op vrede. De verklaring eindigt meteen oproep tot financiële steun voor TheOrganization of Women’s Freedom in Iraq.

Klusser gezocht

Bij ons Vredesmuseum in Gouda isregelmatig wat kluswerk van allerlei

aard te doen, net als in ons depot inUtrecht en soms ook elders. Daar zoekenwe een vrijwilliger voor die er enkele dag-delen per kwartaal aan wil besteden. Alsje belangstelling hebt, neem dan contactop via [email protected] of 015-785 01 37.

Vredesweek

Van 20 tot 28 september is het weerVredesweek. Een week waarin aan-

dacht gevraagd wordt voor conflicten dieoveral in de wereld levens verwoesten enieder jaar honderdduizenden burger-slachtoffers eisen.

De Vredesweek wordt al sedert 1967georganiseerd door PAX (voorheen IKVPax Christi). Tientallen lokale initiatie-ven, zowel van de bij PAX aangeslotenAmbassades van Vrede als van andere vre-desorganisaties, vragen tijdens deze weekaandacht voor moedige vredesactivistenin binnen- en buitenland.

Daarnaast zijn hoogtepunten in deVredesweek het evenement de Nacht vande Vrede en de Vredeszondagen in ker-ken. Dan wijden duizenden kerkgangershun zondag aan de vrede.

De Vredesweek valt altijd in de weekvan 21 september, de door de VerenigdeNaties uitgeroepen Internationale Dagvan de Vrede. Volgend jaar is de Vredes-week van 19 t/m 27 september.

Meer info: http://ambassades.pax-voorvrede.nl

TentoonstellingenVredesmuseum

T/m 30 dec: Bijzondere openingsten-toonstelling in Gouda

6 t/m 29 sept: Burgemeesters voor Vre-de in IJmuiden

10 t/m 29 dec: Burgemeesters voorVrede in Heemskerk

Meer info: www.vredesmuseum.nl/in-fo/agenda.php of 015-785 01 37

Meer en uitvoeriger VredesNieuwsvindt u op: www.vredessite.nl/nieuwsATOOMRUGZAKKEN



SIGNALERINGEN

Het zat de Nederlandse officieren nietmee op deze eerste vredesmissie. De in-ternationale samenwerking verliepstroef. Bovendien hadden de Nederlan-ders te kampen met een eigen, internconflict over het leiderschap van de mis-sie. Tegenover de ouderwetse militairecommandant De Veer stond de ambiti-euze politicus Thomson, die de militaireorganisatie wilde moderniseren. In deonderhandelingen met de Grieken ginghij zijn mandaat ver te buiten. De arres-tatie van twee Italianen door Thomsonveroorzaakte een diplomatieke rel. DeVeer vroeg aan Den Haag om Thomsonterug te roepen. Toen de Minister vanOorlog daar niet op inging, vertrok hijzelf naar Nederland om de situatie tegaan toelichten. De dag daarna kwamThomson om terwijl hij stond te pratenmet een collega en journalisten. Waar-schijnlijk is hij door een sluipschutter ge-raakt. De werkelijke toedracht is altijdduister gebleven. Er waren zelfs geruch-ten dat er uit het eigen kamp geschotenzou zijn. De Italianen koesterden al lan-gere tijd wrok tegen de Nederlandse ge-vechtsleiding in Durazzo, terwijl de Ne-

Nadat Albanië zich in 1912 onaf-hankelijk had verklaard werdhet bedreigd door omringende

landen. Lokale warlords vochten het cen-trale gezag van de jonge regering aan. Deinternationale gemeenschap benoemdeop een conferentie in Londen in 1913 deprins Von Wied tot koning en startte eenvoor die tijd uniek experiment: een geza-menlijke vredesmacht. Nederland lever-de een groep van achttien militairen omeen gendarmerie op te zetten. De missieduurde slechts een half jaar van begin1914 tot het uitbreken van de Eerste We-reldoorlog.Veel resultaten hebben de mi-litairen niet kunnen behalen. De missie isvooral in herinnering gebleven door hetsneuvelen van een van de leiders, majoorThomson. Hij is dit jaar zowel in Albaniëals in Nederland als een held herdacht.

Over de andere deelnemers aan dezeeerste Nederlandse vredesmissie is wei-nig bekend. Zij zijn nu in twee dikkeboekdelen aan de vergetelheid ontruktdoor Joep Zonne, nazaat van een van deofficieren. Hij schreef over alle officierenafzonderlijk een zeer gedetailleerde kro-niek.

Nederlandse missie in Albaneeswespennest

derlanders hen verdachten van samen-werking met een lokale ‘warlord’.

In de Nederlandse media werd het hel-dendom van Thomson breed uitgeme-ten, in scherp contrast met de lafheid vande Albanese soldaten die weigerden uitde loopgraven te komen. Thomson hadbevriende journalisten die spannendeverhalen brachten, goed voor de oplagesvan de kranten, in die dagen de opko-mende massamedia. Een eerlijk en goedafgewogen beeld van de missie hebben delezers in die tijd nooit gehad.

Na honderd jaar levert Joep Zonne numet zijn grondige, alles beschrijvendefeitelijke kronieken van de achttien offi-cieren, het ultieme verhaal over een in al-le opzichten mislukte missie.

Jos van Dijk

J.G. Zonne, Nederlandse militairen in een Albanees

wespennest 1913-1914; kroniek van een hachelijke

vredesmissie, deel I en II. Uitgeverij Skanderbeg

Books, Utrecht.

Dit is een korte versie. De volledige recensie zal

worden gepubliceerd bij www.vdamok.nl

Foto

: Anj

a M

eule

nbel

t

In vele steden vondendemonstraties plaats tegen het

Israëlische geweld in Gaza.Vele duizenden mensen, jong

en oud, allochtoon enautochtoon, vrouw en man of

het nu regende of niet, de sfeerwas goed ondanks de ernst van

de toestand.Utrecht, 10 augustus.


U heerst nu al zovele eeuwen lang

Uw fiere knevels zijn niet uit te bannen

O koningen en vorsten en tirannen

Uw knevel houdt ons stevig in bedwang

En tegen al dat onrecht samenspannen

Met fierheid en met woedend krijgsgezang

Zal echt niet gaan gebeuren ben ik bang

Want ik zie enkel mietjes, maar geen mannen

Ze staren dom en hoopvol naar elkaar

Of één van hen Profeet is en Bevrijder

Zij volgen slechts wie leidt met harde hand

Vergeefse hoop, vergeefs dat blind gebaar

Want niemand luistert naar de echte Leider

En dat is doodgewoon gezond verstand

Aboe I-Alaa al Ma’arri(Ma’arra, Syrië 973-1057)

Bewerking Jaap van den Born en Pieter Smoor

Bron

: Abo

e I-

Alaa

al M

a’ar

ri, U

it vr

ije D

wan

g, U

itgev

erij

De

Vrije

Ged

acht

e, 2

008


2014 #4 VredesMagazine

Documents

Transcript of 2014 #4 VredesMagazine