2013: Windesheim

leefklimaat in de (gesloten) residentiele jeugdzorgmisschien wel het moeilijkste werk ter wereld

Hogeschool Leiden, Windesheim & UvA: dr.Peer van der Helm ism. prof.Dr. Geert- Jan Stams en Marjorie Beld

Msc/dr. Jack de SwartContact? Peer van der Helm:

Helm.vd.p@hsleiden.nl0648133745

Black Hole?

• Over de effecten van ‘behandeling’ van jongeren met gedragsstoornissen is nog minder bekend.

• Jongens vaker in een JJI/ Meisjes vaak in Jeugdzorg plus

Problemen beginnen al voor de geboorte

• Middelengebruik moeder/stress• Geïrriteerde baby• Agressie op KDV• Sociale uitsluiting op Basisschool• Problemen met authoriteit

Waarom nu belangstelling

• Probleem lijkt groter te worden als gevolg van:– Een samenleving die ingewikkelder wordt,

kloof hoger-lager opgeleiden en IQ dat stijgt– Afwijkend gedrag niet tolereert– Minder ‘eenvoudige’ baantjes in een

beschermde omgeving– Meer verantwoordelijkheid bij burgers zelf: de

harteloze samenleving (Elchardus, 2012)

Het ‘nieuwe werken’ (Bregma, 2012)

• Minder solidariteit, mislukken = eigen verantwoordelijkheid

• Harder en prestatiegerichter (WW duur, ziektewet)

• Overal goed in zijn & teamspeler• Vooral: flexibeler

Dehue, 2012:

• Ophouden met elkaars tekortkomingen te belichten

• Politiek nodig die ook mensen zonder toptalent respecteert

• Wederkerigheid belangrijker dan competitie

• Straf helpt niet, vaak falen ook niet

Helpt straf?

• Leerexperiumenten slakje Aplisya 1991:

• Kandel, E.R., Schwartz, J.H. & Jessel, T.M (1991). Principles of Neural Science.Third Edition. Elsevier, New York.

Meta-analyse Lipsey et al., 2009

• Effectiviteit van behandeling hangt af van de orientatie van de instelling: instellingen die meer op behandeling dan op straf zijn georienteerd hebben grotere effectiviteit, organisaties die op straf zijn gericht negatieve effectiviteit

Meta-analyse Parhar et al. 2009

• Hoe groter de dwangcomponent van een behandeling hoe minder de effectiviteit

Gevolgen straf voor gedrag:

• Submissieve (vermijdend = aplysia!)maar vaker agressieve probleemoplossingstijl, ook op de afdeling– bij sociale nadeelsituaties,

autoriteitsproblemen, competitie en hulp vragen/geven (vd Helm, Matthys & Stams 2013), gevolg: postioneringsgedrag (vd Helm & Stams, 2012)

– (Nieuwe gevalideerde vragenlijst sociale probleemsituaties op de groep: TOPS-A = Diagnostisch instrument)

Waarnemen

Interpretatie

Oplossing bedenken Besluit

Evaluatie, Self-EfficacySelectie

Gedrag

Ervaringen Emoties

Crick & Dodge, 1994

5G!

Onderzoek Schubert et al. 2011

• Marshall & Burton 2010: dringend onderzoek nodig naar forensisch psychiatrische behandeling

• residentiële behandeling kan gedragsproblemen en recidive significant verminderen wanneer jongeren een positief leefklimaat ervaren.

• Wat is leefklimaat?

Onderzoek naar eigenschappen behandelmilieu 2007

1. responsiviteit pm’er2. Leren en zingeving (perspectief)3. Repressiviteit (-): zo min mogelijk dwang!4. Sfeer, structuur, veiligheid en onderlinge

verhoudingen op de groep

Nieuw: gevalideerde vragenlijst (PGCI, van der Helm, Stams & van der Laan, 2011, 36 items)

Longitudinaal onderzoek n450 vd Helm2007-2012, 42 instellingen

• Een positief behandelmilieu bepaalt behandelmotivatie/ILOC/criminele cognities/denkfouten/empathie/actieve coping/ stabilisatie & agressie/sociale informatieverwerking

2008 onderzoek: het werkklimaat=de sleutel!

• De sociotherapeut als sleutel van de behandeling: moeten kijken naar de wisselwerking (Sameroff 2009; voortschrijdend inzicht: het veld zegt: ‘dat had ik je wel kunnen vertellen’).

• Een van de moeilijkste taakopgaven is therapeutisch te blijven handelen in weerwil van akelige delicten, gebrek aan motivatie en agressie

• Structuur en veiligheid bieden en tegelijkertijd flexibel blijven (individuele behoeften patient = RNR beginselen)

Belangrijk: iets werkt, een positief leefklimaat met voldoende responsieve mw, uitdaging en perspectief

• Maar: de wisselwerking tussen medewerkers en jongeren verloopt vaak in een negatieve spiraal wat ging er mis?

Is dat zo? Medewerkers uit de gesloten residentiële zorg aan het woord:

• ‘hij moet hier branden’• ‘Voordat je kan behandelen moet je

ze eerst breken’• ‘Hij verdient het niet om ooit vrij te

komen’

Uitkomsten werkklimaat om. van Iris Boekee, Teylingereind 2011

• Angst– Meer angst betekent minder flexibiliteit en

minder gevoel van controle• Leiderschap

– Passief leiderschap betekent minder flexibiliteit en minder gevoel van controle

– inspirerend leiderschap betekent meer flexibiliteit en meer structuur

Lambert (2011): meer ziekteverzuim en burn-out bij beheersmatig werken (it spills over’)’

Van der Helm, Boekee, Stams & van der Laan 2011: ‘Fear is the Key’ JOURNAL OF CHILDREN’S SERVICESj 2011, pp. 248-263

Open Leefklimaat in de residentiële zorg, Relatie en Motivatie

(Relatie)Responsiviteit

(Relatie)Responsiviteit

Behandelmotivatie Behandelmotivatie

(Relatie)Responsiviteit

Behandelmotivatie

Open Klimaat

+

+

T1 T2 T3

Van der Helm, 2011

++

Conflicthanteringstijlen (De Dreu, 2004)

• Eigen belang voorop (vechten & positioneren) = forceren

• Gezamenlijk belang: probleemoplossen maar in geslotenheid soms forceren & probleemoplossen

• Dysfunctioneel: vermijden (vluchten/verstijven) of toegeven

Transactionele processen bij conflicten op de groep

• Mw en jongeren bepalen samen het leefklimaat• Maar: bij agressie gaan mw strakker optreden

(forceren) of trekken zich terug (toegeven of vermijden) dit maakt jongeren onzeker en angstig

• Toegeven/vermijden/forceren zijn dysfunctionele manieren om met conflict op de groep om te gaan: gevolg =positioneringsgedrag en agressie op de groep

• Uitkomst: afname contact en destabilisatie jongeren en mw!

Uitkomsten 2012 n=345

• Een positief leefklimaat gaat altijd samen met een positief werkklimaat en probleemoplossen

• Maar: forceren/toegeven/vermijden gaan samen met een negatief leef- en werkklimaat, contactafname en agressie op de groep (Onderzoek Nienke Ros 2012 Inforsa)

Iets werkt, input en output van conflicthantering : de wasmachine

macht/punitive power = conflict

Leefklimaat (Jo) werkklimaat (MW)

Open: Open: forceren &probleemoplossen

Probleemoplossen+ SIV +SIV

gesloten: forceren gesloten: forcerentoegeven/vermijden toegeven/vermijden

reactance &positionneren=negatieve SIV/ sociale problemen

Conclusie iets werkt

• De sociotherapeut/pm’er is de sleutel naar een succesvolle behandeling

• Voorwaarden voor de sociotherapeut: leiderschap en communicatie met jongeren en binnen het team

• Samenwerking en andere disciplines onontbeerlijk

• Zelfsturende teams zijn verwaarloosde teams• Zelfsturende jongeren zijn verwaarloosde

jongeren

Voorwaarde:

• Voorwaarden voor is een therapeutische instelling (Lipsey, 2007), responsiviteit/groei/ atmosfeer en minder repressie die een verbeterde sociale informatieverwerking op gang kan brengen en daardoor minder agressie en meer prosociaal gedrag: dat komt van pas in de maatschappij!

LOEK DIJKMAN TEYLINGEREIND: ‘ALLEMAAL MOOI, MAAR WAT HEBBEN WIJ DAAR AAN’?’

• 2011 ontwikkeling training TOP PM’ers (En TOP ST’ers in de Forensische Psychiatrie)

• Op basis uitkomsten onderzoek Iris Boekee 2010

• Doel: ondersteuning medewerkers op de groep = training on the job

Nieuwe onderzoekslijnen:

• Sociale informatieverwerking (Tops)• 4TBS instellingen• Leefklimaat 4-8 en 8-14 (ook LVB)• Leefklimaat in

Duitsland/Frankrijk/Curacaoa/India• Werkklimaat (Veronique van Miert & Anna

Dekker)• Leerklimaat in het speciaal

onderwijs(Marjorie Beld & Jack de Swart)

Nieuw boek voor instellingen en HBO

Nieuwe ontwikkelingen hogeschool Leiden, Windesheim & UvA 2011-2020onderzoek voor de praktijk en samenwerking met 42 instellingen

Academisering met als doel versterking van professionals en professionalisering van de sector en het HBO en WO samen met HL en UvA: een uitnodiging aan de sector