2013 - TNO - innovation for life | TNO€¦ · TNO SBIR programma Technologie zoekt Ondernemer 6 1....
Transcript of 2013 - TNO - innovation for life | TNO€¦ · TNO SBIR programma Technologie zoekt Ondernemer 6 1....
2013
2 | TECHNOLOGIE ZOEKT ONDERNEMER
SBIR 2013 | 3
Voorwoord 5
TNO SBIR programma Technologie zoekt Ondernemer 6
1. Haviksoog voor pick and place robot 8
2. Zonder verhitting stoffen aan kunststoffolies toevoegen 10
3. Power Cooling voor microchips 12
4. Complexe ruimten en objecten direct vangen in 3D-beelden 14
5. Sensornetwerk brengt ondergrondse veranderingen in kaart 16
6. Minder bekende stoffen snel opsporen met gaschromatografie 18
7. Booster voor portofoons 20
8. Automatisch alarm bij levensbedreigende stress 22
9. Zelfreparerende lak 24
10. CT- én MRI-apparatuur optimaal uitlijnen 26
11. Solar Cooker: koken en stroom genereren 28
12. Verkeersveiligheid verhogen door het volgen van individuele voertuigen 30
13. Smakelijke hulp bij afvallen 32
14. Camerabeelden filteren, samenvatten en overzichtelijk maken 34
15. Blauwe Plekken Scoorder 36
16. Steam Powered snacks: knapperig en minder vet 38
17. Gelijktijdig testen van levensduur en kwetsbaarheid zonnecellen 40
18. Efficiënt en emissievrij drogen met zeoliet 42
19. Fiber sensoren goedkoper aflezen 44
20. Senior, check je plek! 46
INHOUD
4 | TECHNOLOGIE ZOEKT ONDERNEMER
GEZOCHT: INNOVATIEVE ONDERNEMERS
Beste ondernemer,
Innovatie versterkt de concurrentiekracht van bedrijven. Wij
dragen daar graag aan bij door technologie en ondernemers aan
elkaar te verbinden. Het afgelopen jaar hebben verschillende
TNO-ers gewerkt aan innovatieve productideeën. Ideeën die
met uw marktkennis en ondernemerschap potentie hebben om
daadwerkelijk op de markt te worden gebracht. TNO presenteert
in dit boekje innovatieve productideeën gebaseerd op uiteen-
lopende technologieën.
TNO biedt deze ideeën aan in het kader van het Small Business
Innovation Research programma (SBIR). Met dit programma
dagen wij ondernemers uit om de ideeën te benutten door
ze verder te ontwikkelen en naar de markt te brengen. TNO
ondersteunt u daar graag bij; zowel technologisch als financieel.
Het TNO SBIR-programma heeft afgelopen jaren al geleid tot
nieuwe producten en productontwikkelingen die met diverse
prijzen bekroond zijn.
U bent van harte welkom om de ideeën te beoordelen op
bruikbaarheid voor uw onderneming. Kijk ook op onze website
voor meer informatie: tno.nl/technologiezoektondernemer
Neemt u de uitdaging aan!?
TINI HOOyMANS
TNO Raad van Bestuur
SBIR 2013 | 5
VOORWOORD
6 | TECHNOLOGIE ZOEKT ONDERNEMER
TNO ZOEKT INNOVATIEVE ONDERNEMERS IN HET MKB, DIE PERSPECTIEFVOllE PRODUCTIDEEëN VAN TNO VERDER WIllEN ONTWIKKElEN EN COMMERCIAlISEREN. JAARlIJKS BIEDT TNO EEN AANTAl VAN DEZE PRODUCTIDEEëN AAN IN HET SBIR-PROGRAMMA. DE PRODUCTIDEEëN SlUITEN AAN BIJ EEN MAATSCHAPPElIJK THEMA OF EEN ECONOMISCHE BEHOEFTE.
TNO.NL/TECHNOLOGIEZOEKTONDERNEMER
TNO SBIR pROGRaMMa TECHNOLOGIE ZOEKT ONDERNEMER
HET SBIR-PROGRAMMA BESTAAT UIT TWEE FASEN
1. Een haalbaarheidsstudie rond een productidee: maximale
bijdrage van TNO is € 32.500. Hiervan is € 7.500
ondersteuning door TNO, doorlooptijd 4 maanden;
2. De verdere uitontwikkeling van het productidee tot product:
maximale bijdrage van TNO is € 250.000. Hiervan is
€ 75.000 renteloos krediet en € 50.000 ondersteuning
door TNO, doorlooptijd 1,5 jaar
Het TNO SBIR-programma is bedoeld voor zowel bestaande,
gevestigde als ook jonge ondernemingen. In competitie met
belangstellende ondernemers kunt u meedingen naar een
opdracht voor het uitvoeren van een haalbaarheidsstudie rond
een van de productideeën. U kunt ook samenwerken met andere
ondernemers, als u gezamenlijk een voorstel wilt indienen.
Ondernemingen die zelf in staat zijn het productidee tot product
of dienst te ontwikkelen, hebben de voorkeur.
STAPPENPlAN
1. Aanmelding voor meer informatie over productideeën
tot 18 april 2013
2. Opstellen en indienen voorstel voor haalbaarheidsstudies
tot 13 mei 2013
3. Toetsing van de voorstellen voor haalbaarheidsstudies
medio juni 2013 – In deze periode worden de voorstellen
gepresenteerd aan de beoordelingscommissie van de
Technologiestichting STW. Deze commissie adviseert TNO.
U ontvangt medio juli bericht of uw voorstel is geaccepteerd.
4. Haalbaarheidsstudie (fase 1)
2 december 2013 – Uiterlijk 2 december 2013 moet het
verslag van de haalbaarheidsstudie, en bij positief resultaat
eveneens een voorstel voor het aansluitende ontwikkelings-
project bij TNO ingediend zijn.
5. Voorstellen voor de verdere ontwikkeling (fase 2)
februari 2014 – De beoordeling van de voorstellen voor
verdere ontwikkeling wordt eveneens uitgevoerd door een
beoordelingscommissie van STW. De TNO Raad van Bestuur
beslist in februari op basis van het advies van de commissie
welke ondernemers (of groepen ondernemers) een opdracht
krijgen voor de verdere ontwikkeling.
De kennis die u in de loop van het SBIR-traject ontwikkelt,
wordt eigendom van uw onderneming. U krijgt het niet-exclusieve
recht om de reeds eerder door TNO ontwikkelde kennis te gebruiken.
TNO wil graag dat u deze kennis gebruikt. Over eventueel gewenste
exclusiviteit kunnen aanvullende afspraken worden gemaakt.
Graag verwijzen wij u naar de website
www.tno.nl/technologiezoektondernemer voor aanvullende
informatie. U kunt daar documenten downloaden die van belang
zijn in de desbetreffende fase van het SBIR programma.
Wij zien er naar uit met u te gaan samenwerken.
PETER DE HAAN
Programmamanager TNO SBIR
SBIR 2013 | 7
8 | TECHNOLOGIE ZOEKT ONDERNEMER
MONTAGEWERK WORDT STEEDS MEER EEN KWESTIE VAN PRECISIE. VAN UITERSTE PRECISIE ZElFS, WANT DIE IS NODIG VOOR HET MONTEREN VAN EEN ONDERDEEl OP EEN OPPERVlAK VAN EEN PAAR VIERKANTE MICROMETER. DAT IS WERK VOOR EEN ROBOT EN EEN CAMERA, DIE DE ROBOT NAAR DE JUISTE PlEK lEIDT. MAAR CAMERABEElDEN DIE OP ZEER KlEINE AFSTANDEN GEMAAKT WORDEN, ZIJN GROTENDEElS ONSCHERP. COllOCATED PICK AND PlACE GEEFT WEl EEN SCHERP BEElD EN KAN DE ROBOT NAUWKEURIG RICHTEN.
1
‘Vergelijk het met darten. Om goed te mikken plaatst Raymond
van Barneveld het liefst zijn ogen, het pijltje en het dartbord in
een rechte lijn achter elkaar. Maar helemaal recht kan die lijn
niet zijn, want dan ontneemt het pijltje hem het zicht op het bord.
Bij constructiewerk door robots speelt hetzelfde. Voor een
camera die een robotarm naar de gewenste plek moet sturen,
zit het te monteren onderdeel in de weg. Bovendien is de plek
van bestemming veel kleiner dan een dartbord, wat het verkrijgen
van zicht extra bemoeilijkt.
De gebruikelijke oplossing is een camera, die de plaats van het
te monteren voorwerp lokaliseert en zich daarna in een lineaire
beweging richt op de plek waar dat voorwerp gemonteerd moet
worden. Vervolgens berekent en stuurt de computer de beweging
van de robot. Maar de camera moet daarbij wel onder een vrij
grote hoek opnames maken en dat leidt bij kleine afstanden
tot onscherpte in grote delen van het beeld. Vooral bij zeer
gedetailleerd constructiewerk is dat lastig en het werkt ook niet
betrouwbaar genoeg.
Onze Collocated Pick and Place is de oplossing. We gebruiken
het licht dat in de randen van de lens van de camera binnenkomt.
Daarmee kunnen we wel scherpe beelden maken en het
voorwerp en het doel nauwkeurig lokaliseren. Het principe werkt,
we hebben een patentaanvraag lopen en in het laboratorium
staat voor het monteren van elektronische componenten al
een prototype.
We zoeken nu een ondernemer die het principe omzet in een
product waarmee hij of zij de markt opgaat. Het ligt voor de hand
om aan het uiterst nauwkeurig monteren van componenten te
denken, maar het is goed mogelijk dat er toepassingen zijn waar
wij nog niet aan gedacht hebben. Natuurlijk zijn we bereid om
mee te denken, we zijn gewend om praktisch te denken en
problemen snel op te lossen.’
ERWIN VAN ZWET
SBIR 2013 | 9
HaVIKSOOG VOOR pICK aND pLaCE ROBOT
ZONDER VERHITTING STOffEN aaN KUNSTSTOffOLIES TOEVOEGEN
‘Het is geen ingewikkelde technologie. Als je een beetje handig
bent, kun je het thuis in je schuurtje doen. De kennis die erachter
schuil gaat, is overigens minder eenvoudig maar daarover hoeft
een ondernemer die deze technologie toepast, zijn hoofd niet te
breken. In de praktijk komt het er op neer, dat onze technologie er
voor zorgt dat je de folie of de strips bij kamertemperatuur door
een bad kunt halen waarin de stof zit die je wilt toevoegen. De stof
komt niet in een laagje op de kunststof te liggen, maar wordt
daarin opgenomen. Van slijten of afgeven heb je daarom weinig
last, tenzij dat de bedoeling is zoals bij medicijnen en geurtjes.
De behandeling werkt met een groot aantal soorten kunststof,
zelfs met boterhamzakjes.
We hebben de techniek al onder de knie. De beurt is nu aan
een ondernemer, die commerciële toepassingen ziet om de
technologie voor in te zetten. We hebben zelf als proef een aantal
ideeën uitgewerkt, zoals het toevoegen van stoffen die dienen als
sensor, bijvoorbeeld voor zuurstof of koolmonoxide. Maar je kunt
ook denken aan stoffen die de versheid van voedingsmiddelen
aangeven. Voor in de tuinbouw kan je denken aan matten die de
zuurgraad van meststoffen aangeven. En wat dacht je van een folie
op je kozijnen met daarin een stof die van kleur verandert als de
temperatuur stijgt? Je huis kleurt mee met de komst van de
zomer. Maar er is meer, zoals de mogelijkheid om geurtjes,
geneesmiddelen of bestrijdingsmiddelen toe te voegen.
De samenstelling van de kunststof kun je zelfs zo maken
dat die stoffen langzaam weer worden afgegeven.
Ideeën zijn er al genoeg en een ondernemer zal ongetwijfeld nog
meer bedenken. Het begin is er. We hebben een laboratorium-
opstelling waarmee we snel en eenvoudig smalle stroken folie
van tien centimeter lang kunnen behandelen voor een eerste test.
Daarnaast is er een pilotopstelling waarmee we al smalle stroken
folie van een paar honderd meter lengte hebben gemaakt.
Wij kunnen onze kennis aandragen, zodat de geïnteresseerde
ondernemer kan werken aan de verdere opschaling van het
procedé.’
AIKE WyPKEMA
10 | TECHNOLOGIE ZOEKT ONDERNEMER
2
SBIR 2013 | 11
FOlIES EN STRIPS VAN KUNSTSTOF WORDEN VERVAARDIGD BIJ TEMPERATUREN VAN 200 TOT 300 GRADEN CElSIUS. DAT MAAKT HET MOEIlIJK OM ER STOFFEN IN TE VERWERKEN DIE NIET TEGEN ZUlKE HOGE TEMPERATUREN BESTAND ZIJN. MET ONZE INNOVATIEVE TECHNOlOGIE KUN JE lATER, Ná HET PRODUCTIEPROCES, ZUlKE STOFFEN BIJ KAMER-TEMPERATUUR AlSNOG TOEVOEGEN. DE MOGElIJK-HEID OM EEN SENSOR, EEN MEDICIJN, GEURTJES OF NOG VEEl MEER TOE TE VOEGEN DIENT ZICH AAN.
12 | TECHNOLOGIE ZOEKT ONDERNEMER
KOElING OP BASIS VAN VERDAMPING IS HONDERD KEER EFFICIëNTER DAN WATERKOElING. HET IS EEN PRACHTIGE TECHNIEK, DIE EEN NADEEl HAD: BIJ HET VERDAMPEN ONTSTONDEN lUCHTBEllETJES DIE HET KOElSySTEEM VERSTOPTEN. DIAMOND POWER COOlING ONDERVANGT DAT PROBlEEM EN IS GESCHIKT VOOR EEN GROOT AANTAl TOEPASSINGEN, BIJVOORBEElD IN DE ElEKTRONICA VOOR HOGE VERMOGENS OF DE MICRO-ElEKTRONICA. AlS JE VERDER DENKT, KUN JE ER ZElFS RUIMTEN OF SPORTERS MEE KOElEN.
3
‘Het idee achter deze manier van koelen is, dat je een vloeistof
langs een te koelen oppervlak laat stromen. Door de warmte van
het oppervlak verdampt de vloeistof en de hete damp kun je
afvoeren en weer laten afkoelen. De vloeistof moet wel door
nauwe kanaaltjes stromen, die verstopt kunnen raken door
luchtbelletjes. Daar zat tot voor kort het probleem, maar nu we
de damp door speciaal vormgegeven rasters leiden, is dat
opgelost.
De rasters hebben soms de vorm van diamantjes, vandaar
de naam Diamond Power Cooling. Ze zijn te maken met
conventionele technieken zoals fresen. Bij gebruik in de micro-
elektronica, als een minuscule koelinstallatie achterop een chip,
kun je denken aan etsen. Inderdaad, je kunt er chips mee koelen
maar er zijn veel meer gebruiksmogelijkheden. Vooral omdat de
Diamond Power Cooling heel weinig ruimte inneemt. Het is
flinterdun, je schuift het eenvoudig in een apparaat.
Dat maakt het ideaal voor systemen van elektronica voor
hoge vermogens of voor elektrische vervoermiddelen. Andere
mogelijkheden zijn een koelend folie op de vloer van een kamer
of als deken voor een oververhitte sporter. Voor het rondpompen
van de vloeistof is energie nodig, maar vergeleken met andere
koelsystemen is Diamond Power Cooling energiezuinig. Boven-
dien kun je de warmte die vrijkomt bij het condenseren van de
damp omzetten in energie voor de pomp.
We beschikken over een patent en de bruikbaarheid is voor
diverse toepassingen aangetoond. Nu zoeken we een onder-
nemer die een commercieel aantrekkelijke toepassing aandraagt,
samen met ons een prototype maakt en de stap naar de markt
neemt. Dat kan, er is ruimte voor een extra aanbieder op de
markt voor koelsystemen. We zoeken ook ondernemers, die een
koelprobleem hebben bij hun product. Samen kunnen we dan
kijken of Diamond Power Cooling een oplossing is. Mogelijkheden
en kansen genoeg, het is tijd voor de stap naar de markt.’
JAN EITE BUllEMA
SBIR 2013 | 13
pOWER COOLING VOOR MICROCHIpS
COMpLExE RUIMTEN EN OBjECTEN DIRECT VaNGEN IN 3D-BEELDEN
‘We kennen ze wel van de tv-journaals of van de misdaadseries:
de forensisch onderzoekers die op een plaats delict zoveel
mogelijk sporen vastleggen. Ze moeten snel en nauwkeurig
werken, want na een tijdje moeten ze zo'n plaats weer vrijgeven
en dan verdwijnen de sporen. Met deze technologie kunnen
forensisch experts, maar ook gebruikers in andere vakgebieden,
de werkelijkheid snel en goedkoop vastleggen in 3D-beelden.
Meer dan standaard hardware is daarvoor niet nodig. Een Kinect
camera, bekend van de X-box, gekoppeld aan een laptop is
voldoende. Je loopt met de Kinect door een ruimte of langs een
object en de programmatuur die we hebben ontwikkeld zet de
opnames om in virtuele werkelijkheid, waar je zo vaak je maar
wilt terecht kunt. In feite krijg je een reconstructie in 3D.
De innovatieve techniek zit in de software, die volgt hoe de
camera beweegt en de wisselende cameraposities omzet in een
weergave van een ruimte of een object. Daarop hebben we ook
een patent verkregen. Bovendien zijn er extraatjes, zoals de
mogelijkheid om de beelden ter plekke te bekijken en zonodig
aan te vullen en te annoteren. Daarnaast kunnen we later de
zekerheid bieden dat de reconstructie gebaseerd is op
oorspronkelijke beelden van de camera en dat er in de
reconstructie dus geen data toegevoegd zijn.
De techniek heeft zich bewezen in een werkend prototype, maar
biedt nog volop ruimte voor doorontwikkeling, onder andere door
annotaties in het 3D-model te visualiseren. Bovendien is de
apparatuur nog tamelijk zwaar en moeilijk hanteerbaar. Wij
hebben al contacten met forensisch experts, maar je kunt
daarnaast bijvoorbeeld denken aan de binnenhuisarchitectuur of
aan gebruik bij het doorgeven van schades aan verzekeraars.
Een creatieve ondernemer kan waarschijnlijk nog andere
toepassingen bedenken voor dit snelle, nauwkeurige, goedkope
en betrouwbare systeem.’
JUDITH DIJK
14 | TECHNOLOGIE ZOEKT ONDERNEMER
4
SBIR 2013 | 15
MET DEZE TECHNIEK KUN JE GOEDKOOP, NAUWKEURIG EN SNEl 3D-OPNAMES MAKEN VAN RUIMTEN OF OBJECTEN DIE NIET VANUIT ééN CAMERA-POSITIE ZIJN OP TE NEMEN. KOPPEl DAAR DE MOGElIJKHEDEN VAN VIRTUAl REAlITy AAN EN JE HEBT EEN SySTEEM DAT AllERlEI INTERESSANTE GEBRUIKSMOGElIJKHEDEN HEEFT. VAN FORENSISCH ONDERZOEK TOT DE BINNENHUISARCHITECTUUR EN BIJVOORBEElD OOK VOOR SCHADEMElDINGEN AAN VERZEKERAARS.
16 | TECHNOLOGIE ZOEKT ONDERNEMER
IN HET ONDERHOUD VAN ONDERGRONDSE NETWERKEN EN lEIDINGEN GAAN FORSE BEDRAGEN OM. DE BEHEERDERS VAN GAS- EN ElEKTRICITEITSlEIDINGEN, RIOlERINGSSySTEMEN EN WAT ER VERDER ONDER DE GROND lIGT, WIllEN DAAROM WETEN HOE ZIJ HUN BUDGET HET MEEST EFFECTIEF KUNNEN INZETTEN. DAT IS NIET EENVOUDIG, WANT ER KUNNEN NIET OVERAl SlEUVEN WORDEN GEGRAVEN OM TE CONTROlEREN HOE DE INFRASTRUCTUUR ERBIJ lIGT. SensUNG BRENGT RISKANTE VERANDERINGEN IN DE ONDER-GROND IN KAART.
5
‘In de aardbodem zijn oerkrachten aan het werk. Niet alleen
in de diepe ondergrond, ook direct onder het aardoppervlak
veranderen eigenschappen als druk en vochtigheid voortdurend.
Dat heeft gevolgen voor ondergrondse leidingen en netwerken,
die scheurtjes kunnen gaan vertonen of kunnen gaan roesten.
De beheerders van dergelijke infrastructuur willen graag weten
waar de veranderingen in de bodem plaatsvinden. Die informatie
maakt het mogelijk om gerichter onderhoud te plegen.
Ons voorstel is om sensoren in te graven die onderling met
elkaar in radiocontact staan. Als er veranderingen optreden in de
ontvangst van een radiosignaal, dan duidt dat waarschijnlijk op
veranderingen in de bodem. Het sensorsysteem geeft dat door
aan een centraal meldpunt en de beheerders van ondergrondse
infrastructuur weten dan waar zij hun onderhoudsploegen op de
meest effectief manier kunnen inzetten.
Klanten lijken er genoeg voor SensUNG, een afkorting die staat
voor Sensing Undergrond. In de eerste plaats zullen dat de
beheerders zijn van gas- en elektriciteitsnetwerken, riolerings-
systemen en andere ondergrondse infrastructuur. Als je verder
denkt, dan kunnen ook wegbeheerders SensUNG installeren,
onder andere om op tijd gewaarschuwd te zijn voor verzakkingen.
Of neem Staatsbosbeheer, dat een gekanaliseerd beekje
weer vrij laat meanderen en de ontwikkelingen wil bijhouden.
Ook Rijkswaterstaat kan geïnteresseerd zijn, net als
waterschappen die dijken beheren.
SensUNG heeft ongetwijfeld commerciële potentie en het
principe van ondergronds communiceren werkt, dat hebben we al
aangetoond. Om er een werkend en verkoopbaar product van te
maken is wel gespecialiseerde kennis vereist, onder andere voor
het interpreteren van de radiosignalen. TNO weet hoe die kennis
verder ontwikkeld kan worden is graag bereid om dat te doen in
samenwerking met een ondernemer die de uitdaging om er een
succesvol product van te maken wil aangaan.’
KRISTIAN HElMHOlT
SBIR 2013 | 17
SENSORNETWERK BRENGT ONDER-GRONDSE VERaNDE-RINGEN IN KaaRT
MINDER BEKENDE STOffEN SNEL OpSpOREN MET GaSCHROMaTOGRafIE
‘Gaschromatografie (GC-MS) begint met het verhitten van een
monster van het product waarvan je de samenstelling wilt weten.
De gassen van de stoffen waaruit het monster bestaat komen
één voor één vrij en gaan door de chromatograaf, die de stoffen
afbreekt in kleine stukjes. Aan de verhouding van de stukjes zie
je welke stoffen in het monster zitten.
GC-MS is een betrouwbare techniek om veelvoorkomende stoffen
op te sporen. De spectra van die stoffen zijn bekend en de
analyse levert geen problemen op. Dat verandert als je stuit op
een spectrum, dat je niet meteen thuis kunt brengen. Dan kan
een lange en frustrerende zoektocht volgen naar de stof die bij
dat spectrum hoort.
Die zoektocht kunnen wij een stuk eenvoudiger en minder
tijdrovend maken. Op internet zijn de spectra van zeer veel
stoffen te vinden en die kennis hebben wij met een slim
zoeksysteem toepasbaar gemaakt voor de analyse van de
monsters. Het werkt snel, is goedkoop en minder frustrerend.
Bovendien betekent het, dat je analisten kunt inzetten die minder
ervaring hebben. Het systeem is bijvoorbeeld bruikbaar voor het
testen van de samenstelling van voedingsmiddelen of het snel
opsporen van explosieven. Een ondernemer kan ongetwijfeld nog
andere toepassingen bedenken.
Maar er is meer: je kunt deze analysetechniek ook inzetten om
de herkomst van producten vast te stellen. Neem wijn of peper.
Van die producten is de chemische samenstelling precies
bekend, inclusief de regionale verschillen. Als je de resultaten
van de GC-MS koppelt aan een database met gegevens over die
verschillen, dan kun je vaststellen waar het product vandaan
komt. Bijvoorbeeld of de wijn echt van druiven uit de omgeving
van Bordeaux is gemaakt en of de peper uit India of uit Afrika
komt. Ook hier liggen mooie kansen voor ondernemers.’
JACK VOGElS
18 | TECHNOLOGIE ZOEKT ONDERNEMER
6
SBIR 2013 | 19
GASCHROMATOGRAFIE IS EEN BEPROEFDE MANIER OM AAN DE HAND VAN DE SPECTRA VAN DE STOFFEN IN EEN MONSTER, DE SAMENSTEllING HIERVAN TE BEPAlEN. TENMINSTE, ZOlANG HET OM VEElVOORKOMENDE STOFFEN GAAT. MET ONS ZOEKPROGRAMMA KUN JE OOK DE AARD VAN MINDER GANGBARE STOFFEN SNEl OPSPOREN. BRUIKBAAR VOOR AllERlEI DOElEINDEN, VAN DE ANAlySE VAN lEVENSMIDDElEN TOT HET OPSPOREN VAN EXPlOSIEVEN. IS DIE DURE BORDEAUXWIJN ECHT GEMAAKT VAN DRUIVEN UIT DE STREEK?
20 | TECHNOLOGIE ZOEKT ONDERNEMER
PORTOFOONS HEBBEN DE HINDERlIJKE EN SOMS ZElFS RONDUIT GEVAARlIJKE EIGENSCHAP DAT ZE KUNNEN HAPEREN. DE ACEP, AD-HOC COVERAGE ENHANCER FOR PUSH-TO-TAlK SySTEMS, VERGROOT DE KWAlITEIT EN HET BEREIK VAN PORTOFOONS EN ONDERVANGT DAARMEE DAT PROBlEEM. HET APPARAAT IS BOVENDIEN EENVOUDIG TE BEDIENEN EN SNEl AAN TE BRENGEN. DE BRANDWEER ZIT EROM TE SPRINGEN EN ANDERE TOEPASSINGEN, BIJVOORBEElD IN DE lOGISTIEK, lIJKEN KANSRIJK.
7
‘Brandweerlieden begeven zich regelmatig in riskante situaties,
waarin goede communicatie met hun commandant en met
collega’s letterlijk van levensbelang is. De brandweer kan
een landelijk communicatienetwerk gebruiken maar stelt de
portofoons bij voorkeur in voor rechtstreekse gesprekken, zeg
maar als walkietalkie. Zeker in penibele situaties gebruiken
brandweerlieden vaak vanwege de zekerheid die laatste manier
van communiceren.
Helaas hebben de portofoons een beperkt bereik, zeker in
gebouwen en fabrieken. De ACEP kan in zulke gevallen de
portofoon een oppepper geven zodat het bereik en de
verstaanbaarheid toeneemt en dat kan precies het verschil
maken. Een ACEP-unit is klein en je kunt hem op een portofoon
klikken. De bediening is eenvoudig, het apparaat reageert op de
spreeksleutel.
We hebben de ACEP getest bij een gezamenlijke bedrijfs-
brandweer in Nederland. Tijdens de testen bleek dat hij het
bereik van portofoons aanzienlijk vergroot, ook in een voor
radiosignalen moeilijke omgeving als Pernis. De ACEP verbetert
bovendien de communicatie vanuit de commandowagen. De test
was zo succesvol, dat de professionele brandweerlieden het
apparaat het liefst hadden gehouden.
De ACEP is gepatenteerd en bij uitstek geschikt voor TETRA,
de Europese standaard voor portofoonverkeer. Op deze basis
werkt ook C2000, het communicatiesysteem van de Nederlandse
hulpdiensten. Het principe hebben we aangetoond, maar er
moet nog wel een slag naar de praktijk komen. Het gaat vooral
om het verkleinen van het apparaat en het optimaliseren van de
aansluiting op de portofoon. Wij kunnen de ondernemer die dit
apparaat wil uitontwikkelen en vermarkten daarbij met onze
technische kennis ondersteunen.
Potentiële klanten zijn de brandweer en andere hulpdiensten,
maar met wat aanpassingen vanwege afwijkende apparatuur,
kan het systeem bijvoorbeeld ook in de logistieke en industriële
sector toegepast worden. Daar wil je namelijk net zo goed de
obstakels overbruggen die de radiosignalen van portofoons
belemmeren.’
RUUD OVERDUIN
SBIR 2013 | 21
BOOSTER VOOR pORTOfOONS
aUTOMaTISCH aLaRM BIj LEVENSBEDREIGENDE STRESS
‘We kwamen op het idee voor het Fysiologisch Alarm met een
regionaal politiekorps. Zij zochten apparatuur die de politie
waarschuwt bij een overval, zonder dat een slachtoffer daar iets
voor hoeft te doen. Bij acute stress lukt het slachtoffers namelijk
niet altijd om de juiste actie te ondernemen en bij een overval
is dat ook niet ongevaarlijk.
Bij acute stress veranderen de hartslag en de toestand van de
huid. Die veranderingen zijn meetbaar met sensoren, die wellicht
eenvoudig in een polsbandje zijn te dragen. In het lab hebben we
aangetoond dat het systeem werkt met standaard sensoren.
Het is nu tijd voor de stap naar de praktijk.
Om te beginnen moeten we valse meldingen voorkomen, want
acute stress is niet altijd het gevolg van agressie. Door het
alarmsignaal te koppelen aan camerabeelden kunnen die
voorkomen worden. Er zijn immers al centra waar beelden van
bewakingscamera’s in de gaten worden gehouden. Als daar een
signaal van ons Fysiologisch Alarm binnenkomt, dan kunnen
de medewerkers direct beoordelen wat er gaande is. Zonodig
kunnen ze de politie inschakelen.
Een overval op een juwelier is een voorbeeld, maar ook op
andere plaatsen hebben mensen te maken met agressie.
Denk maar aan baliemedewerkers. Het systeem is daarnaast
bruikbaar voor bijvoorbeeld de behandeltherapieën tegen
fobieën. Als je de patiënt confronteert met het onderwerp van
zijn angst, een spin bijvoorbeeld, dan kun je meten hoe sterk
de reactie en daarmee de fobie is. Betere afstemming van de
behandeling is dan mogelijk.
Het Fysiologisch Alarm werkt en is rijp voor verdere uit-
ontwikkeling en praktijktesten. Dat is werk voor een onder nemer
die in eerste instantie een haalbaarheidsstudie kan gaan uit-
voeren; daarna volgt de stap naar de markt. De politie heeft
belangstelling en van het Ministerie van Veiligheid en Justitie
krijgen we positieve signalen. Ook particuliere beveiligings-
diensten zijn geïnteresseerd. Wie durft?’
ANNE-MARIE BROUWER
22 | TECHNOLOGIE ZOEKT ONDERNEMER
8
SBIR 2013 | 23
OM IN ONVERWACHTE STRESSVOllE SITUATIES, BIJVOORBEElD BIJ EEN OVERVAl, RUSTIG NA TE DENKEN EN AlARM TE SlAAN IS VAAK lASTIG. IN ZUlKE GEVAllEN BIEDT HET FySIOlOGISCH AlARM UITKOMST, WANT DAT SlAAT NAMENS JOU AlARM, AUTOMATISCH! HET FySIOlOGISCH AlARM BESTAAT UIT SENSOREN DIE ACUTE STRESS IN HET lICHAAM METEN EN ZONODIG EEN SIGNAAl DOORGEVEN AAN EEN MElDPUNT. BIJ EEN OVERVAl IS ER DAN Al EEN AlARM AFGEGAAN ZONDER DAT DE PERSOON HET ZElF GEMERKT HEEFT OF ZICH IN GEVAAR GEBRACHT HEEFT. DAARDOOR KAN ER SNEl HUlP KOMEN. HET SySTEEM IS OOK BRUIKBAAR VOOR AllERlEI ANDERE DOElEINDEN, ZElFS BIJ THERAPIEëN VOOR FOBIEëN.
24 | TECHNOLOGIE ZOEKT ONDERNEMER
EEN KRAS IN EEN DUUR MEUBElSTUK, EEN AUTO OF EEN ANDER KWETSBAAR VOORWERP KAN KNAP VERVElEND ZIJN. BEHAlVE AlS JE DE lAK WEER VlOEIBAAR KUNT MAKEN EN DE KRAS DICHT VlOEIT EN VERDWIJNT. EEN PRODUCT DAT OOK ANDERE INTERESSANTE TOEPASSINGSMOGElIJKHEDEN HEEFT EN WAARMEE GElD VAlT TE VERDIENEN.
9
‘Wij hebben een lak ontwikkeld, die goed bestendig is tegen
krassen en bij verhitting weer vloeibaar wordt. Stel je voor dat er
een kras komt op een duur meubel of een auto. Met de huidige
lakken is die moeilijk weg te werken en als je het goed wilt laten
doen, dan kan dat flink in de papieren lopen. Onze lak maakt
zulke reparaties een stuk gemakkelijker. Om te beginnen komen
er niet snel krassen in, maar als dat toch gebeurt dan kun je de
lak rond de kras verwarmen tot ongeveer tweehonderd graden.
De lak wordt dan vloeibaar en de kras loopt vol met de
oorspronkelijk lak. Eenvoudig met een föhn te doen en je hebt
geen last van kleurverschillen.
Aan de basis van deze lak staat onze kennis over een polymeer,
die bij kamertemperatuur een thermoharder is, maar bij hogere
temperatuur een thermoplast wordt en weer smelt. Na afkoelen
wordt het polymeer weer een thermoharder. Heel goed bruikbaar
voor lakken en er zijn nog andere mogelijkheden, bijvoorbeeld bij
staalconstructies. Nu bewerk je eerst het metaal en lak je het
product pas als het klaar is. Met onze lak kan dat andersom:
eerst lakken en pas later vormgeven. Dat heeft als voordeel dat
je de lak eenvoudig kunt aanbrengen omdat er weinig of geen
moeilijk bereikbare hoekjes zijn. Mochten er tijdens de bewerking
krassen of barstjes ontstaan, dan werk je die snel weg.
Je kunt nog verder denken. Het polymeer is niet alleen bruikbaar
in lakken, maar kan als basismateriaal dienen voor 3D-printen. In
vergelijking met de thermoplasten die nu daarvoor in gebruik zijn,
zijn de mechanische eigenschappen beter en het eindproduct is
steviger.
We hebben aangetoond dat het principe werkt en een
geïnteresseerde ondernemer kan de technologie uitwerken in
interessante producten, rijp voor de markt. De lak moet daarvoor
onder andere de juiste mate van vloeibaarheid hebben en
verkrijgbaar zijn in een palet van fraaie kleuren. De marketing is
natuurlijk ook een zaak voor de ondernemer. Mogelijkheden
genoeg en daarover willen we graag verder praten met
ondernemers.’
ERIC CRAENMEHR
SBIR 2013 | 25
ZELfREpaRERENDE LaK
CT- éN MRI-appaRaTUUR OpTIMaaL UITLIjNEN
‘Naarmate je een bestralingsbundel preciezer op een tumor kunt
richten, vermindert de kans op beschadiging van organen die
ontzien moeten worden. De kans op genezing voor de patiënt
verbetert daarmee navenant. Bij samenstelling van het
bestralingsplan maken klinisch fysici gebruik van CT- en
MRI-beelden. In die beelden tekenen zij eerst in waar de tumor
zich bevindt. Vervolgens bepalen zij hoe de verschillende bundels
het best op de tumor gericht kunnen worden om de juiste totale
stralingsdosis af te leveren. Daarvoor is het nodig, dat alle
onderdelen van het proces goed werken en alle processtappen
nauwkeurig op elkaar zijn afgestemd.
Wij hebben een apparaat ontwikkeld dat in één keer de
hele procesketen - zowel vanaf de CT-scanner als van de
MRI-scanner - tot aan de daadwerkelijke bestraling kan checken.
Voor MRI-beelden is dit nieuw, tot nu toe waren dergelijke overall-
analyses alleen mogelijk voor CT-beelden. Met dit volledige over-
zicht kunnen klinisch fysici beter controleren of de apparatuur
goed uitgericht is en de precisie vergroten. Daarnaast is het
mogelijk om met een aparte analyse de ruimtelijke dosisverdeling
over een groot dynamisch bereik te visualiseren.
Testen in ons laboratorium hebben aangetoond dat de technologie
werkt en er is patent verkregen. Uit gesprekken met een mede-
werker van de EORTC, de European Organization for Research and
Treatment of Cancer, hebben we begrepen dat klinisch fysici in
binnen- en buitenland geïnteresseerd zijn.
Technisch gesproken is de apparatuur slim, maar niet ingewikkeld.
De constructie is relatief eenvoudig en de onderdelen zijn niet
kostbaar. De basissoftware ligt grotendeels klaar. Een ondernemer
die met ons idee in zee gaat, kan beginnen met het maken van
een pre-klinisch prototype, dat vervolgens getest moet worden.
Daarbij is samenwerking mogelijk met de EORTC, die hierover
ook Europese kwaliteitsstandaarden uitgeeft. Met deze nieuwe
apparatuur, die de behandeling van kankerpatiënten verbetert,
liggen er voor de ondernemer goede kansen om de markt op
te gaan.’
MICHIEl ODERWAlD
26 | TECHNOLOGIE ZOEKT ONDERNEMER
10
SBIR 2013 | 27
BESTRAlING TEGEN KANKER BEGINT MET NAUWKEURIGE lOKAlISATIE VAN DE TUMOR. OP BASIS VAN METINGEN VOlGT DAARNA EEN KETEN VAN BESlISSINGEN, UITMONDEND IN EEN AFGEWOGEN STRAlINGSDOSIS, DIE IN FRACTIES WORDT GElEVERD MET NAUWKEURIG GERICHTE BESTRAlINGSBUNDElS. KlINISCH FySICI MOETEN WETEN OF AllE APPARATUUR DAARBIJ DOET WAT ZIJ DOEN MOET EN DAARVOOR HEBBEN ZE EEN COMPlEET OVERZICHT NODIG VAN DE ANAlySEKETEN. TOT NU TOE KON DAT AllEEN VOOR CT-BEElDEN, MAAR DEZE TNO-TECHNOlOGIE GEEFT KETENINFORMATIE VOOR CT- éN MRI-BEElDEN.
28 | TECHNOLOGIE ZOEKT ONDERNEMER
KOKEN OP ZONNE-ENERGIE IS EEN GOED AlTERNATIEF VOOR HET GEBRUIK VAN FOSSIElE BRANDSTOFFEN. TNO ONTWIKKElDE EEN NIEUW TyPE SOlAR COOKER, DAT NIET AllEEN EFFICIëNTER WERKT DAN BESTAANDE SySTEMEN, MAAR OOK STROOM KAN lEVEREN VOOR EEN MOBIElE TElEFOON OF EEN lED-lAMPJE. EEN UITKOMST VOOR MENSEN OP PlAATSEN WAAR VEEl ZON IS EN WAAR EEN STOPCONTACT ONTBREEKT.
11
‘Reizigers in Azië of Afrika kennen ze wel: de vrachtwagens die
beladen met brandhout over de wegen denderen. Maar brand-
hout is geen duurzame energiebron en aardgas en olie zijn dat
ook niet. Bovendien zijn hout, aardgas en olie behoorlijk prijzig.
In streken waar de zon regelmatig schijnt, zijn solar cookers die
gebruik maken van zonne-energie een bekend alternatief voor
fossiele brandstoffen. Ze zijn duurzaam, maar nog niet efficiënt
genoeg en dat remt het gebruik. Bij TNO hebben we een nieuw
type cooker ontwikkeld.
Die gaat, net als de bestaande systemen, uit van een gekromde
spiegel, die het licht van de zon naar een brandpunt stuurt. De
hitte die ontstaat, is de energiebron voor het koken. Voor onze
solar cooker gebruiken we een trogvormige spiegel, die een
lineair brandpunt heeft. De hitte in dat brandpunt verwarmt een
heat pipe, een met glas geïsoleerde metalen buis waarin water
zit. Dat water verdampt en beweegt als gas naar de cooker zelf.
Het gas condenseert daar waardoor de warmte weer vrijkomt.
Deze manier van warmte opwekken is efficiënter dan bestaande
systemen en de apparatuur is niet duurder. Het gaat om bewezen
techniek, die bekend is van zonneboilers.
En er zijn andere voordelen. Gebruikers raken niet meer verblind,
omdat ze bij het koken niet meer in het brandpunt van de cooker
hoeven te kijken. Bovendien kun je de cooker uit elkaar halen en
binnen zetten. Met andere cookers kan dat niet. Maar nog
belangrijker vinden wij dat onze solar cooker genoeg energie
levert om ook stroom op te wekken, bijvoorbeeld om een mobiele
telefoon op te laden of een led-lamp te laten branden. In
ontwikkelingslanden zijn dat belangrijke voordelen voor de
bevolking. Genoeg om mensen die twijfelen of ze moeten
overstappen op een solar cooker, over de streep te trekken!
Hoewel het principe en de eerste modellen gereed zijn en goed
functioneren, zijn we nog bezig met het verbeteren van het
productieproces van de heat pipe. Wij denken dat proces nog
goedkoper te kunnen maken waarmee de solar cooker lagere
productiekosten zou hebben. De ondernemer die de uiteindelijke
uitontwikkeling, productie en vermarkting van dit nieuwe type
solar cooker oppakt heeft kansen in de hele wereld.
Hulporganisaties hebben al belangstelling getoond.’
ANTON KAASJAGER
SBIR 2013 | 29
SOLaR COOKER: KOKEN EN STROOM GENEREREN
VERKEERSVEILIGHEID VERHOGEN DOOR HET VOLGEN VaN INDIVI-DUELE VOERTUIGEN
‘Een gewone camera kan voorbijrijdende voertuigen in beeld
brengen, maar niet automatisch volgen. De huidige verkeer s-
camera’s kunnen dat wel, maar slechts in beperkte mate. Ze
kunnen bovendien voertuigen tellen. Wij hebben een computer-
programma geleerd om een voertuig over langere afstanden te
volgen. De camera’s blijven het dankzij het programma
kilometerslang volgen en herkennen ook nog eens stilstaande
auto’s.
Het systeem levert waardevolle gegevens op. Neem de verkeers-
veiligheid. Een stilstaande auto op een snelweg is een potentieel
gevaar, zeker als een vluchtstrook ontbreekt. Ons systeem
identificeert dat gevaar, zodat de auto sneller kan worden
weggesleept. Het herkent ook onrustig rijgedrag, bijvoorbeeld als
auto’s vaak wisselen van rijbaan. Dat duidt op het ontstaan van
een file en die is vervolgens te voorkomen door de maximum-
snelheid te verlagen. Andere toepassingen zijn verkeerskundig
onderzoek of controles op rijgedrag, onder andere op het negeren
van een doorgetrokken witte streep.
Natuurlijk heb je al de lussen in het wegdek, die passerende
auto’s detecteren. Dat is bruikbare informatie, maar je kunt er
geen individuele auto’s mee volgen en ze geven ook geen
informatie over individueel rijgedrag. Stilstaande auto’s missen
ze helemaal. Ons detectiesysteem kan dat allemaal wel en is
daarnaast geschikt om voertuigen te tellen.
Ons systeem kan gebruik maken van camera’s die al langs
wegen zijn aangebracht. Het is gebruikt voor diverse verkeers-
kundige onderzoeken voor Rijkswaterstaat en werkt ook realtime
op de A270. Het heeft zich daarmee in de praktijk bewezen.
We zoeken nu een ondernemer die de commerciële kansen
ziet en het rijp wil maken voor de markt. Een ontwikkel- en
implementatie slag om het commercieel aan te kunnen bieden
is zeker nog nodig. Potentiële klanten zijn er al, onder andere
de wegbeheerders in binnen- en buitenland. Wie pakt deze
kans op?’
MAARTEN KRUITHOF
30 | TECHNOLOGIE ZOEKT ONDERNEMER
12
SBIR 2013 | 31
EEN SERIE SlIMME CAMERA’S DIE INDIVIDUElE VOERTUIGEN HERKENT EN VOlGT, KAN GEGEVENS VERZAMElEN WAAROVER WEGBEHEERDERS TOT NU TOE NIET BESCHIKTEN. DIE NIEUWE KENNIS IS BRUIKBAAR VOOR FIlEBESTRIJDING, VERBETERING VAN DE VERKEERSVEIlIGHEID EN VERKEERSKUNDIG ONDERZOEK. OOK ANDERE TOEPASSINGEN ZIJN DENKBAAR.
32 | TECHNOLOGIE ZOEKT ONDERNEMER
AFVAllEN STAAT HOOG OP HET VERlANGlIJSTJE VAN VEEl NEDERlANDERS. VAAK BlIJFT HET BIJ EEN WENS, MAAR MET WAT HUlP KAN HET lUKKEN. EEN INNOVATIEF DRANKJE DAT DE MAAG lANG-DURIG EEN GEVUlD GEVOEl GEEFT EN BOVENDIEN AAN DE HERSENS lAAT WETEN DAT JE GENOEG HEBT GEGETEN, KAN DE GEWENSTE HUlP BIEDEN. PRECIES WAT VEEl CONSUMENTEN NODIG HEBBEN.
13
‘Overgewicht is ongezond, dat weten we eigenlijk allemaal wel.
Toch blijven we meer eten dan goed voor ons is. We zouden graag
anders willen, maar dat lukt vaak niet en dus hebben we een
steuntje nodig. Het voedingsmiddel dat TNO daarvoor heeft
ontwikkeld, kun je drinken en is dus eenvoudig in te nemen.
Het middel is uniek van samenstelling en bevat koolhydraten en
eiwitten, die samen onder invloed van maagzuur geleren. De gel
blijft langdurig de maag vullen, je kunt zeggen dat het een stevige
bodem in de maag legt. Bovendien stimuleert het eiwit tijdens
afbraak in de dunne darm een hormoon, dat aan de hersens
doorgeeft dat je genoeg hebt gegeten. De hersens sluiten
vervolgens de toegang tot de dunne darm af en ook dat remt de
eetlust. En dat zorgt er weer voor dat iemand aanzienlijk minder
trek heeft en dat ook langer ervaart!
Het is die dubbele werking, die dit product effectief kan maken,
vooral voor mensen die toch al gemotiveerd zijn om af te vallen.
Het is samengesteld uit bestanddelen die bekend zijn in
voedingsmiddelen en het is geen geneesmiddel. langdurige en
kostbare tests om het product erkend te krijgen, zijn dan ook niet
nodig. Onze verwachting is dat het daardoor mogelijk tegen een
aantrekkelijke prijs in de schappen kan komen te liggen.
Welke ondernemer is enthousiast geworden en kan het product
verder ontwikkelen en vermarkten zodat het binnenkort in de
winkel ligt? Wij kunnen helpen bij het formuleren en verder
uitontwikkelen van dit middel. In welke vorm en met welke smaak
de markt het wil absorberen, laten we graag aan de fantasie van
anderen over.’
AARD DE JONG
SBIR 2013 | 33
SMaKELIjKE HULp BIj afVaLLEN
CaMERaBEELDEN fILTEREN, SaMEN-VaTTEN EN OVER-ZICHTELIjK MaKEN
‘Stel dat je met camera’s wilt controleren of er indringers op een
terrein lopen. Daarvoor hoef je niet de volledige camerabeelden
te analyseren want die bevatten veel overbodige informatie,
je wilt immers alleen datgene vaststellen dat verandert! Als
een computerprogramma in een smalle verticale baan van het
beeld vaststelt of er wat beweegt, dan is dat voldoende.
Ons programma doet dat en toont vervolgens alles wat er heeft
bewogen in één beeld. Dat is in feite een tijdsbeeld, als je het
van links naar rechts bekijkt dan zie je de volgorde van de
beelden die het programma heeft geselecteerd. De onderlinge
afstand is een maat voor het tijdsverschil. Het lijkt daarmee
op een fotofinish van een paardenrace.
Voor het tellen van mensen, bijvoorbeeld hoeveel mensen er door
een winkelstraat lopen, is dit systeem ook geschikt. Je kunt het
combineren met een computerprogramma dat we hebben geleerd
om mensen te herkennen en te tellen. Datzelfde is bijvoorbeeld
ook mogelijk voor auto’s.
Deze analysetechniek is toepasbaar in de beveiliging, waar de
medewerkers lang naar beeldschermen moeten staren en op den
duur hun concentratie verliezen. Met gecomprimeerde beelden
kunnen zij meer camera’s controleren en dat langer volhouden.
Wanneer dat nodig is, kunnen zij de complete camerabeelden
opvragen, zowel de actuele als die van de periode daarvoor.
Voor het doen van tellingen heb je zelfs geen mensen meer
nodig. De benodigde apparatuur is eenvoudig en goedkoop en we
hebben een patent op het programma dat het telwerk doet.
In pilotomgevingen hebben wij laten zien dat het kan werken.
Het is aan de geïnteresseerde ondernemer om er een
commerciële toepassing van te maken. Implementatie van
de software kan wellicht in de camera, maar ook op servers
centraal. Wij hebben de achtergrondkennis en de software;
wie maakt er een complete dienst van?’
JOHN SCHAVEMAKER
34 | TECHNOLOGIE ZOEKT ONDERNEMER
14
SBIR 2013 | 35
‘lANG EN INGESPANNEN STAREN MET WEINIG RENDEMENT’ VEEl MOOIER VAlT HET ANAlySEREN VAN BEWEGENDE CAMERABEElDEN NIET TE OMSCHRIJVEN. HET PROBlEEM IS DAT HET VAAK lANG DUURT VOOR ER OP EEN BEElDSCHERM IETS GEBEURT DAT VAN BElANG IS. AlS JE AllES WAT OVERBODIG IS UIT DE BEElDEN KUNT WEGFIlTEREN, IS ER EEN AANZIENlIJKE VERBETERING IN DE EFFICIENCy TE REAlISEREN. DENK BIJVOORBEElD AAN BEVEIlIGERS OF AAN HET TEllEN VAN MENSEN OF VOERTUIGEN.
36 | TECHNOLOGIE ZOEKT ONDERNEMER
VERSCHIllENDE CHEMISCHE STOFFEN HEBBEN EEN EIGEN, KENMERKENDE MANIER VAN FlUORESCENTIE. ANDERS GEZEGD: KEN JE DE FlUORESCENTIE VAN EEN PRODUCT, DAN KUN JE DAT GEGEVEN GEBRUIKEN OM DE SAMENSTEllING TE BEPAlEN. DIE KENNIS HEEFT VERRASSENDE TOEPASSINGEN, ZOAlS HET METEN VAN DE VERSHEID VAN VOEDSEl MAAR OOK HET BEPAlEN VAN DE OUDERDOM VAN BlAUWE PlEKKEN. VAN DE lAATSTE TOEPASSING KUNNEN WE GOED GEBRUIK MAKEN BIJ HET OPSPOREN VAN MISHANDElING.
15
‘De opsporing van kindermishandeling aan de hand van
blauwe plekken maakt duidelijk hoe het werkt. Jaarlijks zijn
tienduizenden kinderen het slachtoffer van mishandeling.
De daders proberen er onderuit te komen door te zeggen dat het
een ongelukje was. Het is moeilijk vast te stellen of die bewering
klopt, een kind kan tenslotte ook echt van de trap zijn gevallen.
Blauwe plekken vormen een aanwijzing, want de kleur is een
maat voor de ouderdom van de plek. Artsen werken met
kleurenkaarten en schatten de ouderdom op het oog. Als een
eventuele dader beweert dat een kind is gevallen en het heeft
blauwe plekken van verschillende ouderdom, dan klopt dat
verhaal misschien wel niet.
De huidige schattingen zijn wel onnauwkeurig. Bij een marge
van twaalf uur is zeventig procent onjuist. Met onze benadering
kunnen wij die foutenmarge aanzienlijk verkleinen. Wij gebruiken
fluorescentie, het licht dat een blauwe plek uitstraalt als je er
licht van een speciale samenstelling op richt. Een genezende
blauwe plek verandert in de loop van de tijd van samenstelling.
Van vier opeenvolgende componenten kennen we de fluor-
escentie en daarmee hangt de ouderdom van de blauwe
plek samen. Zo kun je eerder een vermoeden van kinder-
mishandeling opsporen en ook eerder hulp bieden. Potentiële
gebruikers van deze technologie zijn onder andere ziekenhuizen,
huisartsenposten, consultatiebureaus of kinderdagverblijven.
Daarnaast liggen er toepassingsmogelijkheden in het onderzoek
naar andere vormen van geweld en ook op heel andere terreinen
zoals het meten van de versheid van voedsel, dat in de loop van
de tijd ook verandert van samenstelling. Met enige aanpassingen
is de technologie bruikbaar te maken voor het bepalen van de
concentratie van stoffen, dit is bijvoorbeeld al beschikbaar voor
zuurstof en koolstofdioxide. Daar liggen onder andere kansen
op de markt van milieukundig onderzoek.
De technologie werkt en een ondernemer kan waarschijnlijk
nog andere toepassingen aandragen. Op sommige punten is
aanvullend onderzoek nodig, maar het is geen wondertechniek
en de apparatuur is betaalbaar. Hopelijk kan een innovatieve
ondernemer deze kennis omzetten in een commercieel succes.’
MAARTEN SCHOlTES-TIMMERMAN
SBIR 2013 | 37
BLaUWE pLEKKEN SCOORDER
STEaM pOWERED SNaCKS: KNappERIG EN MINDER VET
‘Kroepoek is een expanderende snack. Je koopt het bij de
Indonesische speciaalzaak als een hard, dun schijfje dat je moet
frituren om het knapperig te maken. Tijdens het opzwellen zuigt
de kroepoek net als andere expanderende snacks vet op, tot
dertig procent van het gewicht. Om dezelfde reden bevatten ook
expanderende snacks die je kant-en-klaar in de winkel koopt veel
vet. Dat vet bevat veel calorieën en omdat het sterk is verhit ook
ongezonde bestanddelen. De industriële productie van
expanderende snacks levert bovendien afval op in de vorm van
moeilijk verwerkbaar frituurvet en kan stankoverlast geven.
Reden genoeg om naar een alternatief te zoeken en dat hebben
we gevonden. Je kunt snacks ook laten expanderen en knapperig
maken met Steam Power, dat wil zeggen door er hete stoom
overheen te leiden onder normale druk.
Steam Powered snacks verschillen niet wezenlijk van gefrituurde
snacks maar omdat ze bereid worden met stoom, bevatten ze
veel minder vet. Voor de smaak is Steam Power zelfs een
verbetering, want vet maskeert smaak. Je hebt daarom
bijvoorbeeld minder garnalen nodig om kroepoek de juiste smaak
te geven en dat betekent een kostenbesparing. Het hele procedé
is hoe dan ook niet duurder dan frituren, eerder goedkoper.
In ons laboratorium staat een proefopstelling waarmee we
hebben aangetoond dat Steam Power, zelfs in niet afgesloten
ruimten, bruikbaar is voor diverse toepassingen zoals de
productie van expanderende snacks. Een ondernemer kan het
procedé uitwerken, bijvoorbeeld door onze proefopstelling verder
te ontwikkelen tot een machine die speciaal geschikt is voor de
bereiding van kroepoek en andere expanderende snacks. Het
procedé is natuurlijk ook interessant voor de producenten van
dergelijke snacks, die het kunnen inzetten in hun
productieproces. Smakelijke, knapperige en vetarme snacks zijn
het resultaat.'
FlORIAN HüBNER
38 | TECHNOLOGIE ZOEKT ONDERNEMER
16
SBIR 2013 | 39
HOUD EEN KEIHARD SCHIJFJE KROEPOEK EVEN IN FRITUURVET EN HET VERANDERT IN EEN lEKKER KNAPPERIGE, MAAR VETTE SNACK. DATZElFDE KNAPPERIGE EFFECT KRIJG JE AlS JE GEBRUIK MAAKT VAN ZEER HETE STOOM. AllEEN IS DE SNACK DAN WEl BIJNA VETVRIJ EN HET PRODUCTIEPROCES IS MINDER VERVUIlEND. STEAM POWER BIEDT MOOIE KANSEN AAN EEN ONDERNEMER DIE HET KlAAR MAAKT VOOR DE MARKT.
40 | TECHNOLOGIE ZOEKT ONDERNEMER
EEN NIEUWE GENERATIE ZONNECEllEN STAAT OP HET PUNT VAN DOORBREKEN. ZE ZIJN EFFICIëNT, lICHT IN GEWICHT EN OP VEEl PlAATSEN AAN TE BRENGEN, MAAR OVER HUN lEVENSDUUR EN HUN EVENTUElE KWETSBARE PUNTEN ZIJN NOG VRAGEN. DE BESTAANDE TESTAPPARATUUR KAN BEIDE FACTOREN NIET TEGElIJKERTIJD TESTEN. EEN NIEUWE, BIJ TNO ONTWORPEN TEST KAN DAT WEl. DE KlANTEN ZIJN ER Al: ONDERZOEKSINSTITUTEN, CERTIFICERINGSINSTITUTEN EN FABRIKANTEN VAN ZONNECEllEN.
17
‘Op het dak van mijn huis zijn monteurs begonnen met de aanleg
van zonnepanelen. Het zijn panelen van de oude generatie, die
nu nog de beste koop zijn. Nog wel, want de nieuwe generatie
komt eraan. De nieuwe zonnecellen kun je aanbrengen op een
flinterdun folie, dat op elke vorm oppervlak te plaatsen is. Het
folie is ook niet zwaar, de monteurs die het moeten installeren
zullen er blij mee zijn.
Deze nieuwe generatie zonnecellen is efficiënt, maar er zijn nog
vragen over de levensduur en eventuele kwetsbare onderdelen.
Het één heeft trouwens met het ander te maken: als er
kwetsbare punten zijn, dan zie je dat terug in de levensduur.
Om die vragen te beantwoorden, zijn testen nodig en onze
installatie kan die snel en betrouwbaar uitvoeren. Het is een
installatie die de cellen tegelijkertijd blootstelt aan vier factoren
die ze kunnen beschadigen: vocht, warmte, elektrische spanning
en licht. Ja, ook licht. De cellen hebben dat nodig om elektriciteit
te produceren, maar sommige types kunnen erdoor beschadigd
raken. De opstelling bestaat uit een klimaatkast voor onderzoek
naar de invloed van vocht en warmte en een kunstmatige zon
voor de invloed van licht. Door een externe weerstand kan ook de
invloed van de elektrische stroom worden bestudeerd. Het leuke
van de kunstmatige zon is dat je continu kunt zien hoe goed de
zonnecellen werken en wanneer ze kapot gaan.
Het unieke van onze technologie is, dat je tegelijkertijd kunt
testen op levensduur én op kwetsbare punten. De testapparatuur
die er al is, test eigenlijk alleen de levensduur. Er zijn wel testen
die kwetsbaarheden aantonen, maar die leveren weinig
informatie. Onze installatie bespaart daarom tijd en geld en
levert testresultaten die beter vergelijkbaar zijn.
In het laboratorium gebruiken we deze installatie al voor CIGS-
zonnecellen op basis van koper, indium, gallium en selenide,
maar hij is ook geschikt te maken voor andere typen cellen.
Voor de stap naar de markt zijn nog aanpassingen nodig, maar
je hoeft geen Nobelprijswinnaar te zijn om hem te bouwen.
Het is nog een uitdaging om met standaard verkrijgbare
onderdelen toch een integrale, goed functionerende, installatie
te ontwikkelen. Potentiële klanten zijn onderzoeksinstituten,
certificeringsinstituten of de zonnecelindustrie. Een ondernemer
kan van deze technologie een winstgevend product maken.’
MIRJAM THEElEN
SBIR 2013 | 41
GELIjKTIjDIG TESTEN VaN LEVENSDUUR EN KWETSBaaRHEID ZONNECELLEN
EffICIëNT EN EMISSIEVRIj DROGEN MET ZEOLIET
‘Zeoliet kan veel vocht absorberen en bij dat proces komt
bovendien warmte vrij. Het is daarmee uitstekend geschikt
voor het drogen van vochtige stoffen. Drijfmest, een vloeibaar
mengsel van dierlijke urine en mest, is daarvan een voorbeeld.
Het drogen van drijfmest begint met centrifugeren, maar het
product dat overblijft is nog te nat voor de verkoop. De dubbele
werking van zeoliet kan het droogproces afmaken.
Maar dat kan niet in één keer. Het vochtpercentage van de mest
is na het centrifugeren nog zo hoog, dat deze niet direct met de
zeolietkorrels kan worden gedroogd. Door de natte mest te
mengen met reeds gedroogde mest ontstaat een stroom die wel
met zeolietkorrels kan worden gedroogd. Na het drogen blijft er
een poedervormige mest over die bijvoorbeeld tot mestkorrels
kan worden gepelleteerd. Slib kan op dezelfde wijze effectief
worden gedroogd.
Het principe van deze droogtechnologie is getest en blijkt goed
te werken. In vergelijking met banddrogen, de huidige droog-
technologie die gebruik maakt van hete lucht, is het minstens
even energiezuinig en mogelijk zelfs zuiniger. Bij het banddrogen
raakt de lucht bovendien vervuild en dat probleem speelt bij
drogen met zeoliet niet. Nog een voordeel: de kans op brand, een
reëel risico bij gebruik van hete lucht, is niet aanwezig. De zeoliet
wordt als korrels toegevoegd, die uit de gedroogde mest kunnen
worden gezeefd. Na regeneratie zijn de korrels opnieuw te
gebruiken. De korrels slijten wel tijdens het proces en we zoeken
naar manieren om die slijtage te verminderen.
Dit proces biedt uitstekende kansen voor het bedrijfsleven. Het
kan gaan om een bedrijf, dat de benodigde apparatuur ontwikkelt
en installeert op grote boerenbedrijven of bij afvalverwerkers.
De mestkorrels zelf zijn natuurlijk ook aantrekkelijk, het is een
goed verkoopbaar product. Een bijkomend voordeel is, dat het
proces bijdraagt aan de oplossing van het mestoverschot. Wij
denken dat een ondernemer met kennis van procestechnologie
of de mestmarkt prima in staat zal zijn om deze technologie
verder te ontwikkelen tot een marktrijp product. Het principe is
aangetoond en de uitontwikkeling kan opgepakt worden!’
JUlIEN VOOGT
42 | TECHNOLOGIE ZOEKT ONDERNEMER
18
SBIR 2013 | 43
DE VRAAG NAAR FOSFATEN VOOR GEBRUIK IN DE lANDBOUW NEEMT TOE, ONDER ANDERE VANUIT OOST- EN ZUID-EUROPA. TEGElIJKERTIJD SPOElEN DE FOSFATEN DIE IN NEDERlANDSE MEST EN SlIB ZITTEN ONGEBRUIKT WEG VIA ONS GROND- EN OPPERVlAKTEWATER. DAT KAN ANDERS EN VOORAl BETER, MAAR DAN MOETEN WE ONZE MEST EN SlIB WEl EFFICIëNT GAAN DROGEN. DAT KAN MET ZEOlIETKORRElS.
44 | TECHNOLOGIE ZOEKT ONDERNEMER
DE MARKT VOOR FIBERSENSOREN GROEIT SNEl EN ZAl DAT VOORlOPIG BlIJVEN DOEN. HET IS EEN GOEDKOOP TyPE SENSOR, DAT ONDER ANDERE IN GEBRUIK IS IN DE OlIE- EN GASINDUSTRIE EN IN DE MEDISCHE WERElD. DE BIJBEHORENDE AFlEESAPPARATUUR IS ECHTER KOSTBAAR. DIE BEPERKING DENKT TNO OPGElOST TE HEBBEN DOOR TWEE BESTAANDE SySTEMEN TE COMBINEREN. EEN GOUDEN KANS VOOR EEN ONDERNEMER MET KENNIS VAN SENSORTECHNIEK.
19
‘Fiber sensoren zijn draadjes van glasvezel, die uitrekken als ze
onder trek komen te staan. De mate van oprekken is daarbij een
maat voor de trek. De toepassingen zijn ook nu al talrijk, onder
andere in de olie- en gasindustrie omdat men er veilig mee kan
werken. Fiber sensoren produceren namelijk geen vonken en er is,
in tegenstelling tot elektronische meetapparatuur, geen brand-
of explosiegevaar. Deze fiber sensoren zijn naar verhouding
goedkoop, maar de bijbehorende afleesapparatuur is dat niet.
Er zijn op dit moment twee meettechnieken gangbaar. Bij de ene
zend je wit licht door de sensor en je meet de breking met een
spectrometer. Die breking is dan een maat voor de oprekking.
Bij de andere bied je licht van een bepaalde kleur aan. De manier
waarop dat door de sensor gaat, zegt ook iets over de oprekking.
Beide methoden werken goed, maar ze zijn duur vanwege één
specifiek duur onderdeel; bij de eerste methode is dat de
spectrometer, bij de tweede een instelbare laser. Het meest
gangbare apparaat kost daardoor meer dan 30.000 euro.
Het is ons gelukt om de sterke kanten van beide technieken te
combineren, waarbij de dure onderdelen niet meer nodig zijn.
Al met al verwachten wij dat de afleesapparatuur die wij hebben
bedacht daardoor een factor vijf tot tien goedkoper kan worden.
In het laboratorium hebben we aangetoond dat het principe werkt
en de aanvraag voor een Europees patent is in behandeling.
De markt voor fiber sensoren neemt snel in omvang toe en andere
toepassingen, bijvoorbeeld in de medische wereld, zijn ook
veelbelovend. Een ondernemer die ons principe om kan zetten in
goedkope en efficiënte afleesapparatuur kan inspringen op die
groeiende markt. Wij kunnen helpen bij het verder ontwikkelen van
het technische principe. Ook over de wijze waarop het principe
uiteindelijk in een afleesapparaat verwerkt wordt laten wij graag
ons licht schijnen.’
REMCO NIEUWlAND
SBIR 2013 | 45
fIBER SENSOREN GOEDKOpER afLEZEN
SENIOR, CHECK jE pLEK!
‘We hebben onderzoek gedaan in een grote Nederlandse stad.
Het bleek dat veel ouderen moeite hebben om erachter te komen
welke mogelijkheden er zijn om langer zelfstandig te blijven
wonen. Hebben ze die informatie uiteindelijk wel, dan lukt het
niet altijd om de juiste instantie te vinden. Ouderen wachten
daarom vaak met het nemen van maatregelen. Jammer, want
met tijdig ingrijpen waren veel problemen te voorkomen geweest.
Een andere conclusie van ons onderzoek was, dat op de situatie
gerichte adviezen beter werken dan algemene. Daarom hebben
we ‘Check je Plek’ bedacht, een computerprogramma dat
persoonlijk advies combineert met een integrale aanpak.
Het programma begint met een inventarisatie van de gezondheid,
de woonsituatie en de wensen van een oudere en koppelt daar
tips en een advies aan, bijvoorbeeld over aanpassingen in de
woning, gebruik van voorzieningen in de wijk en aanpassingen
in de levensstijl. Daarna volgt informatie over instanties die
concreet verder kunnen helpen. liefst dicht in de buurt.
Met deze aanpak kunnen gemeenten, verzekeraars, woning-
stichtingen en andere adviserende instanties ouderen gericht
informeren. Er zijn ook andere doelgroepen. Denk maar aan
mensen die in ons land komen wonen en hun weg zoeken in de
wirwar van instanties of aan mensen die na ziekte hun leven
weer willen opbouwen.
Wij zoeken contact met een ondernemer die de applicatie ‘Check
je Plek’ verder ontwikkelt en in de markt zet. Voor de gemeente
waar we onderzoek hebben gedaan zijn conceptschetsen en een
overzicht van te stellen vragen beschikbaar¸ inclusief een lijst
van instanties waar ouderen kunnen aankloppen. Een onder-
nemer kan het landelijk uitrollen en voor andere doelgroepen
geschikt maken. Daarnaast moet de computerprogrammatuur
uitontwikkeld worden. De verkoop van licenties aan overheden is
commercieel interessant en tegelijkertijd help je mensen die wel
wat steun kunnen gebruiken. Een mooie combinatie, nietwaar?’
ESTHER FElIX
46 | TECHNOLOGIE ZOEKT ONDERNEMER
20
SBIR 2013 | 47
DE TIJD DAT JE AlS 65-PlUSSER IN EEN BEJAARDENTEHUIS VERZORGD WERD IS VOORBIJ. DE OVERHEID WIl DAT OUDEREN lANGER ZElFSTANDIG BlIJVEN WONEN EN OUDEREN WIllEN DAT ZElF OOK. ZIJ VRAGEN ADVIES OVER MOGElIJKHEDEN OM TE BlIJVEN WONEN WAAR ZE WONEN, MAAR DIE ADVIEZEN ZIJN VAAK FRAGMENTARISCH EN WERKEN DAAROM NIET GOED. ‘CHECK JE PlEK’ COMBINEERT EEN INVENTARISATIE VAN WOONWENSEN EN OMSTANDIGHEDEN MET EEN OVERZICHT VAN MOGElIJKE AANPASSINGEN EN ADRESSEN WAAR OUDEREN TERECHT KUNNEN. POTENTIëlE AFNEMERS ZIJN BIJVOORBEElD GEMEENTEN, VERZEKERAARS EN WONINGSTICHTINGEN.
COLOfON
© 2013 TNO
TEKSTEN
Eric le Gras
VORMGEVING
Coek Design, Zaandam
FOTOGRAFIE
iStockphoto 8, 12, 15, 16, 19, 20, 23, 24, 27, 32, 35, 39, 44
Getty Images 36, 43
TNO 11, 28, 31, 40, 47
DRUKWERK
De Swart, Den Haag
REDACTIE EN PRODUCTIE
Tango Communicatie
ISBN
978-90-5986-421-4
TNO.NL/TECHNOLOGIEZOEKTONDERNEMER