De Stand van de Advocatuur

De Stand van de Advocatuur

2013

Voor u ligt de achttiende editie van De Stand van de Advocatuur, het jaarlijkse trendonderzoek van Sdu Uitgevers naar de advocatuur in Nederland. Net als voorgaande jaren bevat dit boekwerk een schat aan gegevens over de Nederlandse advocatuur, feiten en cijfers die we door middel van eigen onderzoek hebben verzameld.

We hebben de formule van het boekje wederom aangepast. Onze indruk is, gestaafd door wat we her en der hoorden, dat weinigen de teksten in het boek ook werkelijk lazen. Men bekijkt de Top 50, misschien ook de snelste stijgers en dalers, men bladert nog wat en dat is dat. We hebben dit jaar daarom besloten om te werken met bullits waarin enkel en alleen de belangrijkste bevindingen worden gerapporteerd. Geen lappen tekst meer, maar de tabellen, voorzien van korte en kernachtige conclusies.

Als thema van De Stand hebben we dit jaar gekozen voor advocaat en social media. We interviewden drie kantoren – Clifford Chance, JPR en Loyens & Loeff – over hun inzet op LinkedIn, Facebook en Twitter, en spraken drie individuele Twitterpioniers: de advocaten Jeroen Dallinga, Hugo Reumkens en Tjalling van der Goot. U vindt de interviews verspreid door dit boek. We deden verder een verkennend onderzoekje naar het daadwerkelijk gebruik van social media door de kantoren, en reikten de jaarlijkse innovatieprijs Gouden Zandloper dit jaar uit aan het kantoor met het beste beleid op het gebied van de social media. Het rapport van de jury vindt u aan het slot van deze uitgave.

• De Top 50• Aantallen baliebreed, verhouding man/vrouw• Salarissen, stagiairs, hoogleraren en PSL’s• Financiële kerngegevens kantoren• De arrondissementen• De advocaat van morgen• Advocatuur en social media, juryrapport Gouden Zandloper

De Stand van de Advocatuur

in Nederland 2013

Sdu Uitgevers

De Stand van de Advocatuur

2013

©: Sdu Uitgevers, Den Haag

ISBN: 978-90-12-39073-6

www.sdu.nl

Redactie

Lucien Wopereis, Sanne van Brunschot en Olaf Miltenburg

Correctie

Wander Rooijackers

Ontwerp

Dimitry de Bruin, Dimdim, Den Haag

Druk en bindwerk

Wilco, Amersfoort

Illustraties

Floris Tilanus

| De Stand van de Advocatuur 2013 |

| De Stand van de Advocatuur 2013 |

interviews artikelen

cijfers

voorwoord | De Stand van de Advocatuur 2013 |

voorwoord | De Stand van de Advocatuur 2013 |

voorwoordVoor u ligt de 18e editie van De Stand van de Advocatuur, alweer de derde editie die verschijnt onder de

vlag van Sdu Uitgevers. Net als voorgaande jaren bevat dit boekwerk een schat aan gegevens over de

Nederlandse advocatuur, feiten en cijfers die we door middel van eigen onderzoek hebben verzameld.

We hebben de formule van het boekje omgegooid. Onze indruk is, gestaafd door wat we her en der

hoorden, dat weinigen de teksten in het boek ook werkelijk lazen. Men bekijkt de Top 50, misschien ook

de snelste stijgers en dalers, men bladert nog wat en dat is dat.

We hebben dit jaar daarom besloten om te werken met bullets, waarin enkel en alleen de belangrijkste

bevindingen worden gerapporteerd. Geen grote lappen tekst meer, maar de tabellen, voorzien van

kernachtige conclusies.

We hebben dit jaar ook weer gekozen voor een thema dat los staat van de cijfers. In de editie van vorig

jaar hadden we aandacht voor de belangrijkste zakelijke partner van de advocaat, de bedrijfsjurist. Dit

jaar besteden we aandacht aan de advocatuur en social media. Door het boekje heen vindt u zes inter-

views met individuele advocaten en vertegenwoordigers van advocatenkantoren waarin zij uitleggen hoe

en wat ze doen met social media, en waarom.

Verder wordt de Gouden Zandloper, de jaarlijkse innovatieprijs van Advocatie, dit jaar uitgereikt aan het

kantoor met het beste socialmedia beleid. We waren op zoek naar kantoren die systematisch en welover-

wogen social media inzetten om in beeld te blijven bij bestaande klanten, en om in beeld te komen bij

nieuwe cliënten of bij jong aanstormend talent. U vindt het rapport van de jury in hoofdstuk 6.

Verder vindt u in hoofdstuk 6 ook een kleine verkenning naar advocatenkantoren en social media.

Kantoren zitten er allemaal ‘op’, maar wat gebeurt er eigenlijk? Hoeveel volgers hebben ze op Twitter?

Hoeveel leden hebben kantoren op hun LinkedIn-groep of op Facebook? Wordt er gebruikgemaakt van

de mogelijkheid om een dialoog te voeren, of is het eigenlijk allemaal eenrichtingsverkeer?

Kortom, harde cijfers en food for thought, dat is wat we dit jaar opnieuw hopen te bieden. De redactie

dankt iedereen die dit jaar een bijdrage heeft geleverd aan de totstandkoming van deze Stand van de

Advocatuur.

Lucien Wopereis

Hoofdredacteur

De Stand van de Advocatuur 2013 |

Na enkele jaren van stuivertje wisselen aan de kop tussen De Brauw Blackstone

Westbroek en NautaDutilh, prolongeert De Brauw dit jaar zijn koppositie. Het

verschil tussen de twee is marginaal: De Brauw heeft 272 advocaten in dienst,

NautaDutilh 270. Vorig jaar bedroeg het verschil tien advocaten: De Brauw

had toen 266 advocaten aan het werk, NautaDutilh 256. Hieronder volgen

puntsgewijs de belangrijkste bevindingen uit het onderzoek dat Sdu jaarlijks

doet onder de Top 50-kantoren van Nederland.

de stand van de advocatuur

de top 50

1

272

De Brauw Blackstone Westbroek

Top 50 | De Stand van de Advocatuur 2013 |

10 | De Stand van de Advocatuur 2013 | Top 50

2

270

3

253

4

234

186

6

180

16

1

10

135

8

133

109

132

NautaDutilh Loyens & Loeff Houthoff Buruma AKD Allen & Overy Stibbe CMS Derks Star Busmann

Pels Rijcken & Droogleever

Fortuijn

Clifford Chance

4.526De Top 50 van kantoren is qua aantal advocaten het afgelopen jaar gegroeid van

4.439 naar 4.526, een toename van 87 advocaten. De Top 50 is daarmee voor wat

betreft omvang terug op het niveau van 2010 (4.519 advocaten). In de edities 2011

en 2012 kromp de omvang van de Top 50 van kantoren licht, met respectievelijk 43

en 39 advocaten.

stabielDe posities 1 tot en met 7 zijn dit jaar stabiel. Na De Brauw

en NautaDutilh volgen Loyens & Loeff, Houthoff Buruma,

AKD, Allen & Overy en Stibbe. Daaronder zijn veel kantoren

dit jaar van positie gewisseld. CMS Derks Star Busmann

staat dit jaar op positie 8 (vorig jaar 10), Pels Rijcken &

Droogleever Fortuijn op positie 9 (vorig jaar 8) en Clifford

Chance completeert de Top 10 (vorig jaar positie 9).

duikeling dan wel stijgingVier kantoren hebben het afgelopen jaar een grote duikeling dan wel stijging – van vijf plaatsen of meer – gemaakt op de ranglijst: Baker & McKenzie, het grootste

advocatenkantoor ter wereld, daalt van positie 13 naar 19 als gevolg van het vertrek van een team van zes partners eind 2011, Boels Zanders stijgt van positie 30 naar

24 (plus negen advocaten), Van Iersel Luchtman gaat van plaats 45 naar 38 (eveneens plus negen advocaten) en VDB zakt van plaats 43 naar 48 (min acht advocaten).

701 De zeven Angelsaksische kantoren uit de

Top 30 (Allen & Overy, Clifford Chance,

Baker & McKenzie, DLA Piper, Freshfields

Bruckhaus Deringer, Simmons &

Simmons en Bird & Bird) hebben dit

jaar 701 advocaten in dienst, precies

hetzelfde aantal als vorig jaar.

De daling van het aantal advocaten

bij Baker & McKenzie wordt voor wat

betreft de omvang van de Angelsaksische

kantoren gecompenseerd door de groei

van de andere Angelsaksen, vooral DLA

Piper (van 99 naar 107 advocaten) en

Allen & Overy (van 169 naar 180).

Top 50 | De Stand van de Advocatuur 2013 | 11

1112

118

1112

109

1315

107

14

97

116

94

1618

93

119

91

120

90

131

89

1720

75

Van Doorne Boekel De Nerée DLA Piper Van Diepen Van der Kroef

Nysingh Dirkzwager Kennedy Van der Laan

Holland Van Gijzen Baker & McKenzie

Banning

2122

71

2223

69

2123

67

2430

67

242

65

2629

62

2

60

252

59

262

59

2830

58

De Haan Freshfields Bruckhaus Deringe

KienhuisHoving Boels Zanders Simmons & Simmons

Hekkelman Holla Lexence Bird & Bird BarentsKrans

3135

56

3132

53

3334

53

3334

52

323

51

3637

50

339

50345

49

342

46

3640

45

Ploum Lodder Princen

Van Benthem & Keulen

Trip JPR Poelmann van den Broek

Linklaters Kneppelhout & Korthals

Van Iersel Luchtman

SRK Rechtsbijstand

VMW Taxand

3841

45

4042

45

4344

45

4144

43

446

42

4648

38

449

36

434

35

4

35

470

34

0

34

034

Deterink Damsté Norton Rose Dommerholt Eversheds Faassen

DVDW Van Traa VDB La Gro Teekens- Karstens

Plas Bossinade

De Clercq

Totaal aantal advocaten

Daler

Ongewijzigd

Nieuw

Stijger

1011

10

10

1011

4.526

34De ondergrens om

als kantoor in de

Top 50 te komen is

dit jaar 34.

Vorig jaar was dat

35, het jaar daar-

voor 37.

12 | De Stand van de Advocatuur 2013 | Top 50

129

49

2

34

321

67

423

56

28

45

6

35

14

107

24

161

37

118

1038

46

1115

621236

180

1319

71

14

38

144

270

1622

42

141

135

127

93

120

50

1220

90

1621

91

22

34

1123

69

24

36

182

272

2635

45

32

50

102

253 17

2

132

2530

186

2631

53

3245

43

3347

60

3234

234 5

3

65

836

58

339

52

303

133

403

94

3340

59

1341

59

4246

51

743

45

4244

53

64

109

3146

97

14

45

4

34

94

67

40

75

341

89

22

35

Van

Iers

el L

ucht

man

De C

lerc

q

Boel

s Za

nder

s

Plou

m L

odde

r Prin

cen

Nort

on R

ose

La G

ro

DLA

Pipe

r

Stib

be

Van

Door

ne

SRK

Rech

tsbi

jsta

nd

Hek

kelm

an

Alle

n &

Ove

ry

De H

aan

DVDW

Naut

aDut

ilh

Ever

shed

s Fa

asse

n

CMS

Derk

s St

ar B

usm

ann

(10)

Dirk

zwag

er

Knep

pelh

out &

Kor

thal

s

Hol

land

Van

Gijz

en

Kenn

edy

Van

der L

aan

Plas

Boss

inad

e

Fres

hfiel

ds B

ruck

haus

Der

inge

Van

Traa

De B

rauw

Bla

ckst

one

Wes

tbro

ek

Dam

sté

Link

late

rs

Loye

ns &

Loe

ff

Cliff

ord

Chan

ce

AKD

Trip

Dom

mer

holt

Hol

la

Hou

thof

f Bur

uma

Sim

mon

s &

Sim

mon

s

Bare

ntsK

rans JPR

Pels

Rijc

ken

& D

roog

leev

er F

ortu

ijn

Nysi

ngh

Bird

& B

ird

Lexe

nce

Poel

man

n va

n de

n Br

oek

Dete

rink

Van

Bent

hem

& K

eule

n

Boek

el D

e Ne

rée

Van

Diep

en V

an d

er K

roef

VMW

Taxa

nd

Teek

ensK

arst

ens

Kien

huis

Hov

ing

Bann

ing

Bake

r & M

cKen

zie

VDB

22,5

-2,4 -2,4

4,2

-6,8 -7 -6,6

3,6 3,1

-8,2 -7,9

2,2

6,13,5

6,33,1

-6,4

22,5

6,4

3,1

-1,6 -1,9

21,4

15,5

9,8 9,8 9,48,1 7,3 7,3 7 6,9 6,5 6 5,6 5,5 5 4,7 4,5 4,2

3,4 3,4 3 3 2,9 2,6 2,3 21,2 0,8

nieuwNieuwe toetreders tot de Top 50 zijn het Leidse

kantoor De Clercq, Plas Bossinade en LaGro

met 34 advocaten ex aequo op gedeelde plaats

50 met TeekensKarstens en Plas Bossinade.

Smithuijsen Winters & De Vries en Van Traa zijn

dit jaar uit de Top 50 gevallen.

ZuidasBlijkens De Stand van de Advocatuur 2012 werkten er 1.895 advocaten

bij de twaalf Zuidaskantoren, dit jaar zijn dat er 1.927, een groei van

32. Als advocatuurlijk centrum van Nederland wint de Zuidas dus nog

altijd aan gewicht, ook al omdat regionale kantoren – Buren van Velzen

Guelen en Deterink – er (kleine) vestigingen openen.

46,2%DVDW wint dit jaar de Gouden

Zandloper voor het snelst

groeiende advocatenkantoor

in de periode 2009-2013.

Het kantoor groeide van 26

advocaten in 2009 naar 38

nu, een groei van 46,2%.

22,5%Het Brabantse kantoor Van Iersel Luchtman is het afgelopen jaar

het snelst gegroeid: in de editie van vorig jaar had het kantoor 40

advocaten in drie vestigingen aan de slag, nu zijn dat er 49. Dat is

een procentuele groei van 22,5%.

Top 50 groei per kantoor 2012

Top 50 | De Stand van de Advocatuur 2013 | 13

129

49

2

34

321

67

423

56

28

45

6

35

14

107

24

161

37

118

1038

46

1115

62

1236

180

1319

71

14

38

144

270

1622

42

141

135

127

93

120

50

1220

90

1621

91

22

34

1123

69

24

36

182

272

2635

45

32

50

102

253 17

2

132

2530

186

2631

53

3245

43

3347

60

3234

234 5

3

65

836

58

339

52

303

133

403

94

3340

59

1341

59

4246

517

43

45

4244

53

64

109

3146

97

14

45

4

34

94

67

40

75

341

89

22

35

Van

Iers

el L

ucht

man

De C

lerc

q

Boel

s Za

nder

s

Plou

m L

odde

r Prin

cen

Nort

on R

ose

La G

ro

DLA

Pipe

r

Stib

be

Van

Door

ne

SRK

Rech

tsbi

jsta

nd

Hek

kelm

an

Alle

n &

Ove

ry

De H

aan

DVDW

Naut

aDut

ilh

Ever

shed

s Fa

asse

n

CMS

Derk

s St

ar B

usm

ann

(10)

Dirk

zwag

er

Knep

pelh

out &

Kor

thal

s

Hol

land

Van

Gijz

en

Kenn

edy

Van

der L

aan

Plas

Boss

inad

e

Fres

hfiel

ds B

ruck

haus

Der

inge

Van

Traa

De B

rauw

Bla

ckst

one

Wes

tbro

ek

Dam

sté

Link

late

rs

Loye

ns &

Loe

ff

Cliff

ord

Chan

ce

AKD

Trip

Dom

mer

holt

Hol

la

Hou

thof

f Bur

uma

Sim

mon

s &

Sim

mon

s

Bare

ntsK

rans JPR

Pels

Rijc

ken

& D

roog

leev

er F

ortu

ijn

Nysi

ngh

Bird

& B

ird

Lexe

nce

Poel

man

n va

n de

n Br

oek

Dete

rink

Van

Bent

hem

& K

eule

n

Boek

el D

e Ne

rée

Van

Diep

en V

an d

er K

roef

VMW

Taxa

nd

Teek

ensK

arst

ens

Kien

huis

Hov

ing

Bann

ing

Bake

r & M

cKen

zie

VDB

-8,5

-13

-3,7

10

7,3

-7

-3,5-7,6

-4,7

5,1

-12,9

9,1

-8,1

9,3

-3,6

-13,6

7

13,8

-6,1

30,3

42,9

-0,8 -1,5 -1,7 -1,9-2,9 -3,1 -3,3 -4,8 -5,6 -6,3 -7 -7,6

-9,3 -10 -10,5-11,8

-17,6 -17,6-18,6

29 groeiersDit jaar noteren negentien advocatenkantoren

uit de Top 50 een daling van het aantal

advocaten, zijn vier kantoren stabiel en hebben

29 kantoren meer advocaten in dienst dan

vorig jaar. Zie hieronder voor een overzicht

vanaf 2008.

2008-2013

Editie 2008: 14 kantoren in de min,

36 in de plus, 1 stabiel

Editie 2009: 8 kantoren in de min,

34 in de plus, 8 stabiel

Editie 2010: 24 kantoren in de min,

22 in de plus, 4 stabiel

Editie 2011: 19 kantoren in de min,

26 in de plus, 4 stabiel

Editie 2012: 24 kantoren in de min,

19 in de plus, 5 stabiel

Editie 2013: 19 kantoren in de min,

29 in de plus, 4 stabiel

2009 1 (3) 2 (1) 3 (-) 4 (6) () 6 (2) (-) (4) () 10 (-)

+46,2% +38,9% +36% +35,1% +30,2% +29,6% +29,1% +28,9% +28,6% +26,4%

De 10 snelste groeiers 2009-2013 Top 50 Nederlandse advocatuur

DVDW Linklaters De Clercq Kneppelhout & Korthals

Ploum Lodder Princen

VDB De Haan BarentsKrans Van Traa Boels Zanders

14 | De Stand van de Advocatuur 2013 | Top 50

1 2 3 4 6 9

8

1011

253

74

272

48

27

0

41

234

39

186

23

180

18

161

19

135

15

133

16

118

24

327328

Loyens & Loeff

320318

De Brauw Blackstone Westbroek

311290

NautaDutilh

273280

Houthoff Buruma

209208AKD

198185

Allen & Overy

180169

Stibbe

150143

CMS Derks Star Busmann

149153

Pels Rijcken & Droogleever

Fortuijn

142134

Van Doorne

1011 12 13

151314

116

1618

141

171 1 20

132

5

109

17

107

12

89

21

93

17

90

20

93

10

97

0

91

4

67

14

137138

Clifford Chance

126134

Boekel De Nerée

119112

DLA Piper

110133

Baker & McKenzie

110110

Dirkzwager

110105

Holland Van Gijzen

104113

Nysingh

97107

Van Diepen Van der Kroef

9591

Kennedy Van der Laan

8191

KienhuisHoving

Cumulatieve Top 30 (advocaten en notarissen) 2013

2221

2275

2123

2524

226

2426 2 2 2

2830

2930

71

9

62

14

75

0

69

6

53

18

59

11

65

3

67

0

56

8

59

3

58

4

8076

De Haan

7675

Hekkelman

7591

Banning

7574

Freshfields Bruckhaus Deringer

7173Trip

7075

Lexence

6869

Simmons & Simmons

6758

Boels Zanders

6459

Ploum Lodder Princen

6264

Bird & Bird

6264

BarentsKrans

6

3.60

451

3

1112

Totaal aantal advocaten

Totaal aantal (kand.) notarissen

Daler

Ongewijzigd

Stijger

12

6 Nieuw

4.117(4.120

Totaal 2013Totaal 2012)

327Wanneer het aantal advocaten en notarissen

bij elkaar wordt opgeteld, dan komt Loyens

& Loeff als grootste kantoor uit de bus. Het

kantoor heeft 253 advocaten en 74 (kandidaat)

notarissen in dienst, een totaal van 327.

geen notarisDrie van de kantoren uit de cumulatieve Top 30

hebben geen enkele notaris in dienst. Dat zijn

achtereenvolgens Van Diepen van der Kroef, Banning

en – nieuwkomer in de lijst – Boels Zanders.

Top 50 | De Stand van de Advocatuur 2013 | 1

Nationale samenwerkingsverbanden: aantal aangesloten kantoren

Kantoren 2013

Kantoren 2012

Kantoren 2011

1. AdvocatenNet (1) 20 20 20

2. Netlaw (2) 17 17 17

3. Huis Advocaten (3) 16 15 16

4. BouwrechtNet (4) 6 6 6

Totaal 59 58 59

advoca-tennetAdvocatenNet is met twintig aangesloten

advocatenkantoren het grootste nationale

samenwerkingsverband. Het netwerk

bestaat uit kantoren als Boskamp & Willems

(Eindhoven), Castelijns Kaandorp Hoekstra

Advocaten (Alkmaar) en Claassen Kornet &

Voors Advocaten (Zwolle).

netlawNetlaw, opgericht in 1990, volgt op

de tweede plaats, met net als vorig

jaar, zeventien aangesloten kantoren.

Het netwerk omvat veelal grote en

middelgrote regionale kantoren,

zoals Schenkeveld, Holla Advocaten

en KienhuisHoving Advocaten en

Notarissen.

Totaal 2013Totaal 2012)

plaats tweeDe Brauw Blackstone Westbroek volgt in de

cumulatieve tabel op plaats twee met een totaal

van 320. Het verschil tussen koploper Loyens &

Loeff en De Brauw is daarmee geslonken van tien

advocaten en notarissen vorig jaar, naar zeven nu.

geen grote uitschieters In de cumulatieve tabel zijn wel positiewisselingen te noteren, maar geen grote uitschieters

naar boven of beneden. Noteerde Baker & McKenzie een vrij forse daling in de Top 50 van

advocatenkantoren, cumulatief is dat veel minder het geval. Het kantoor daalt één plaats naar

positie 14, met 89 advocaten en 21 (kandidaat)notarissen.

74Loyens & Loeff heeft veruit de meeste

(kandidaat)notarissen aan het werk,

74 in getal. De Brauw Blackstone

Westbroek volgt op afstand met 48

(kandidaat)notarissen.

16 | De Stand van de Advocatuur 2013 | de eersTe TwiTTeradvocaaT Jeroen dallinga

16 | De Stand van de Advocatuur 2013 | de eersTe TwiTTeradvocaaT Jeroen dallinga

de eerste twitteradvocaatjeroen dallingaHij was een van de eerste advocaten op Twitter, zo niet dé eerste: Jeroen Dallinga, twitterend onder de naam Jeroen Dalli. Sinds

de kerstvakantie van 2008 post hij berichten over juridische en persoonlijke zaken, en onderhoudt hij contact met zijn inmiddels

meer dan 1500 volgers . “Ik zag in 2008 dat fysiotherapeuten en huisartsen actief waren op Twitter. Voor mij was dat een eye-

opener: zo’n laagdrempelig medium, een prachtig communicatiemiddel. Daarvóór moesten mensen de telefoon pakken om

een vraag te stellen aan een advocaat, nu sturen ze een Tweet. Ik heb altijd alle juridische vragen beantwoord, al bestond het

antwoord er ook vaak uit dat ik ze doorverwees naar iemand anders.”

dallinga kijkt vooral met plezier

terug op de beginperiode van

Twitter. Het was pionieren, en hij was als

twitterende advocaat nog echt onder-

scheidend. Nu zijn er tal van advocaten

actief op Twitter, en is het medium

‘geëxplodeerd’. “Ik heb er nog altijd heel

veel lol in en ik blijf het ook zeker doen,

maar het echt mooie is er voor mij wel

een beetje van af.”

Zijn eerste Tweets waren zuiver juridisch

van aard, nu is er ook veel dialoog met

zijn volgers. Dallinga erkent dat dat

soms leidt tot onderonsjes die voor der-

den minder interessant zijn. “Maar dat

is helemaal niet erg. Het is en blijft een

vluchtig en kort medium.” Anderzijds

twittert hij met collega’s wel degelijk

inhoudelijk, maar dan op een besloten

kanaal, ook omdat daar het beroepsge-

heim kan spelen.

Zijn openbare activiteiten op Twitter

hebben nooit tot problemen geleid met

de geheimhoudingsplicht. “Ik ga er

voorzichtig mee om. Het beroepsgeheim

is het grootste goed van de advocaat, dus

het blijft oppassen, vooral ook omdat je

een eenmaal geplaatst bericht niet meer

kunt verwijderen. Maar het beroepsge-

heim draag je als advocaat altijd met je

mee, daar heeft sociale media op zich

niets aan veranderd.”

Hij heeft tientallen cliënten overgehou-

den aan Twitter, maar ook aan andere

digitale activiteiten van zijn kantoor KnD

in Alkmaar. Bij Twitter geldt vooral dat

volgers klanten naar hem doorverwijzen,

voor wat betreft het kantoor worden veel

klanten binnengehaald met verschil-

lende themawebsites, zoals rijbewijs-

ingevorderd.nl en strafbeschikking.nl.

Vooral de eerste is een groot succes, zegt

Dallinga.

Op de websites is veel informatie over het

betreffende onderwerp te vinden, zodat

mensen zich zelf kunnen oriënteren.

Dat kwam hem in de beginjaren nog

wel op kritiek te staan. “Dan zeiden col-

de eersTe TwiTTeradvocaaT Jeroen dallinga | De Stand van de Advocatuur 2013 | 1

de eersTe TwiTTeradvocaaT Jeroen dallinga | De Stand van de Advocatuur 2013 | 1

lega’s: je geeft al die kennis gratis weg,

dat moet je niet doen. Ik heb dat altijd

onzin gevonden. De kennis geeft je weg,

competenties niet. Als het werkelijk tot

een zaak komt, dan hebben mensen nog

altijd een advocaat nodig. Dat blijft ook

in de toekomst zo.”

Normalisatie

Gevraagd naar de toekomst van sociale

media, ziet Dallinga een terugkeer naar

intiemere en meer besloten vormen

van communicatie. “De maatschappij

is natuurlijk enorm open geknald door

internet, maar het zo massaal geworden

dat gebruikers door de bomen het bos

niet meer zien. Het is voor veel mensen

allemaal niet meer bij te houden. Ik denk

dat gebruikers daarom terugkeren naar

kleinere verbanden, naar meer overzich-

telijke vormen van communicatie. Je

zou kunnen zeggen dat het gebruik van

sociale media zich zal normaliseren.”

Dallinga geeft veel lezingen over sociale

media en recht, maar ziet zichzelf

absoluut niet als evangelist van sociale

media. “Internet en sociale media bieden

mijns inziens enorm veel kansen, maar

als je er geen zin in hebt, dan hoef je er

niet aan te beginnen. Je ziet nu vaak dat

kantoren denken: sociale media, daar

moeten we wat mee. Dat is niet de goede

drijfveer. Je moet van tevoren heel goed

nadenken over de vraag wat je er eigen-

lijk mee wilt.”

De Stand van de Advocatuur 2013 | 1

aantallen baliebreed

verhouding man/vrouw

Begin dit jaar ontstond er enig rumoer over uitspraken van algemeen deken Jan

Loorbach over de toename van het aantal eenpitters, en de mogelijk gevolgen

daarvan voor de kwaliteit van advocatuurlijke dienstverlening. De groei van het aantal

eenpitters is inderdaad aanzienlijk, zo blijkt uit de jongste cijfers: waren er vorig jaar

2.286 eenmanskantoren, nu zijn dat er 2.483. Daarmee bestaat 52% van het totale

aantal advocatenkantoren uit eenmanszaken, vorig jaar was dat nog 50,5%.

aanTallen baliebreed, verhoudingen man/vrouw | De Stand van de Advocatuur 2013 | 1

20 | De Stand van de Advocatuur 2013 | aanTallen baliebreed, verhoudingen man/vrouw

1.1 Omvang van de organisaties

2013 absoluut 2013 procentueel 2012 absoluut 2012 procentueel

1 advocaat 2.479 52 2.286 50,5

2-5 advocaten 1.665 35 1.624 35,9

6-20 advocaten 525 11 521 11,5

21-60 advocaten 74 1,5 75 1,6

> 60 advocaten 22 0,5 23 0,5

Totaal 4.765 100 4.529 100

Bron: NOvA, 10 januari 2013

1.2 Groei advocatuur 2009-2013

2013 2012 2011 2010 2009

Advocaten 17.068 16.710 16.275 15.938 15.542

Groei absoluut 358 435 337 396 591

Groei procentueel 2,1 2,7 2,1 2,5 4

Bron: NOvA, 10 januari 2013

1.3 Verhouding man/vrouw

2013 absoluut 2013 procentueel 2012 absoluut 2012 procentueel 2011 absoluut 2011 procentueel

Mannen 9.782 57,3 9.636 57,7 9.483 58,3

Vrouwen 7.286 42,7 7.074 42,3 6.792 41,7

Totaal 17.068 100 16.710 100 16.275 100

Bron: NOvA, 10 januari 2013

Top 10 mannen 1.130 57,8 1.091 57,1 1.128 58

Top 10 vrouwen 826 42,2 819 42,9 818 42

Totaal top 10 1.956 100 1.910 100 1.946 100

1.4 Top 50 Nederlandse advocatuur 2013

Totaal aantal advocaten

Buitenlands beëdigd

NL in buitenland

1. De Brauw Blackstone Westbroek (1) 272 2 13

2. NautaDutilh (2) 270 17

3. Loyens & Loeff (3) 253 15

4. Houthoff Buruma (4) 234 2 12

5. AKD (5) 186 12

6. Allen & Overy (6) 180 36 3

7. Stibbe (7) 161 10

8. CMS Derks Star Busmann (10) 135 5

9. Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn (8)

133

10. Clifford Chance (9) 132 9 6

11. Van Doorne (12) 118 1

12. Boekel De Nerée (11) 109 2

13. DLA Piper (15) 107 2 1

14. Van Diepen Van der Kroef (14) 97 5

15. Nysingh (16) 94

16. Dirkzwager (18) 93 1

17. Kennedy Van der Laan (19) 91 1

18. Holland Van Gijzen (20) 90 3

19. Baker & McKenzie (13) 89 1

20. Banning (17) 75

21. De Haan (22) 71

22. Freshfields Bruckhaus Deringer (23)

69 1

23. KienhuisHoving (21) 67

Groei advocatuur 2009-2013

+591+4%

+396+2,5%

+337+2,1%

+435+2,7%

+358+2,1%

2013

2012

2011

2010

2009

16.710

16.275

15.938

15.542

100

2,2%De balie is het afgelopen jaar

gegroeid van 16.710 naar 17.085

leden. Dat is een groei van 2,2%.

Vorig jaar groeide de balie met 2,7%,

het jaar daarvoor met 2,1%.

17.068

2013 2012 2011

9.78257,3%

9.63657,7%

9.48358,3%

7.28642,7%

7.07442,3%

6.79241,7%

Verhouding man/vrouw

Verhoudingen in de Top 10

Bron: NOvA, 2 januari 2013.

81942,9%1.091

57,1%

82642,2%1.130

57,8%

81842%1.128

58%

42,6%Aan een gestage opmars bezig, we

constateerden het al in eerdere edities

van De Stand van de Advocatuur: de

vrouwelijke advocaat. Thans bestaat

42,6% van de balie uit vrouwen, tegen

42,3% vorig jaar. In 2006 bestond

38,4% van de balie uit vrouwen.

42,2%Wat minder voorspoedig gaat het met

de vrouwelijke advocaten bij de Top 10

van kantoren: daar is het percentage

het afgelopen jaar gedaald van 42,9

naar 42,2%. Vorig jaar was er nog

sprake van een stijging van 42 naar

42,9%.

weinig beweging In 2006 was het percentage vrouwelijke advocaten bij

de Top 10 van kantoren 41,6%. Op langere termijn zit er weinig beweging in het

percentage vrouwelijke advocaten bij de Top 10 van kantoren.

826In absolute aantallen steeg het aantal vrouwelijke

advocaten het afgelopen jaar wel bij de Top 10 – van

819 naar 826 – maar het aandeel mannen steeg

sterker, namelijk van 1.091 naar 1.130.

aanTallen baliebreed, verhoudingen man/vrouw | De Stand van de Advocatuur 2013 | 21

2.479

2.286

1.665

1.624

525

521

74

75 23

22

2013

2012

2012

2013

Kant

oren

Kant

oren

Advo

cate

nOmvang van de organisaties

16.710

17.085

2-5

2-5

1

1

6-20

6-20

21-60

21-60

>60

>60

min 1 Vier kantoren hebben het afgelopen jaar de sprong gemaakt naar de

categorie zes tot twintig advocaten. De categorie kantoren met 21 tot zestig

advocaten daalde met één, net als het aantal kantoren met zestig of meer

advocaten. In die laatste categorie viel Bird & Bird met 59 advocaten (min 1) dit jaar

net onder deze grens.

1.665Het aantal advocatenkantoren met twee tot vijf

advocaten groeide eveneens, van 1.624 naar 1.665,

een groei in absoluut aantal van 47. Procentueel

zit 35% van de kantoren in deze categorie.

Bedacht moet worden dat het aantal

advocaten dat hier werkzaam

is in absolute aantallen

22 | De Stand van de Advocatuur 2013 | aanTallen baliebreed, verhoudingen man/vrouw

1

58

75

2

135

118

3

152

118

4

76

59

7

93

68

56

137

97

9

107

73

82

50

6

171

101

10

119

67

133Pels Rijcken

& Droogleever Fortuijn

253Loyens &

Loeff

270NautaDutilh

135 CMS Derks Star Busmann

161Stibbe

234Houthoff Buruma

180Allen & Overy

132Clifford Chance

272De Brauw Blackstone

Westbroek

186AKD

1 2 3 48

4

610

6

7

510

20

9

24

7

25

7

31

6

56

10

19

3

46

7

36

5

36

5

30

4

29Pels Rijcken

& Droogleever Fortuijn

31 CMS Derks Star Busmann

32Allen & Overy

37Stibbe

66NautaDutilh

22Clifford Chance

53De Brauw Blackstone

Westbroek

41Houthoff Buruma

41Loyens &

Loeff

34AKD

hekkensluiters Opvallend is dat bij de drie

hekkensluiters, Clifford Chance, De Brauw Blackstone Westbroek

en AKD het percentage vrouwelijke advocaten het afgelopen jaar

is gedaald. Dat geldt overigens ook voor de nummer 6, Houthoff

Buruma, en in heel lichte mate voor NautaDutilh.

56,4%De lijst van kantoren uit de Top 10 met

de meeste vrouwelijke advocaten wordt

net als vorig jaar aangevoerd door Pels

Rijcken & Droogleever Fortuijn. 56,4% van

de advocaten is er vrouw.

56,4%(53,3)

46,6%(45,6)

43,7%(43,8)

43,7%(43,4)

42,2%(41,3)

Percentage vrouwen Top 10-kantoren

31%(29)

22,6%(20,6)

21,9%(18,8)

16,2%(10,8)

15,2%(15,2)

ad

vo

cat

en

par

tn

er

s

aanTallen baliebreed, verhoudingen man/vrouw | De Stand van de Advocatuur 2013 | 23

1

58

75

2

135

118

3

152

118

4

76

59

7

93

68

56

137

97

9

107

73

82

50

6

171

101

10

119

67

133Pels Rijcken

& Droogleever Fortuijn

253Loyens &

Loeff

270NautaDutilh

135 CMS Derks Star Busmann

161Stibbe

234Houthoff Buruma

180Allen & Overy

132Clifford Chance

272De Brauw Blackstone

Westbroek

186AKD

1 2 3 48

4

610

6

7

510

20

9

24

7

25

7

31

6

56

10

19

3

46

7

36

5

36

5

30

4

29Pels Rijcken

& Droogleever Fortuijn

31 CMS Derks Star Busmann

32Allen & Overy

37Stibbe

66NautaDutilh

22Clifford Chance

53De Brauw Blackstone

Westbroek

41Houthoff Buruma

41Loyens &

Loeff

34AKD

1091

323

819

63

63

819

1.910

386

Totaal aantal vrouwelijke advocaten

Totaal aantal vrouwelijke partners

Totaal aantal mannelijke advocaten

Totaal aantal mannelijke partners

Totaal advocaten 2013

Totaal partners 2013

31%Pels Rijcken & Doorgleever Fortuijn voert

– ook net als vorig jaar – de lijst aan van

het kantoor met de meeste vrouwelijke

partners. Negen van de 29 partners zijn

vrouw, dat is een percentage van 31%.

41,5%(43,2) 40,6%

(39,1) 37,9%(39,7)

37,1%(41,4)

36%(38,7)

Percentage vrouwen Top 10-kantoren

dalingAKD noteert als enige

kantoor een daling van het

aantal vrouwelijke partners,

van 14,3 naar 11,8%. Het

aantal daalde van 5 naar 4.

16,2%Opvallend is de opmars van Stibbe: daar is het aantal

vrouwelijke partners gestegen van 4 naar 6, een

procentuele stijging van 10,8 naar 16,2. Dat hoge

percentage is echter mede een gevolg van de daling

van het aantal mannelijke partners, van 33 naar 31.

13,6%(10) 13,2%

(12,7)

12,2%(12,5)

12,2%(10)

11,8%(14,3)

De Stand van de Advocatuur 2013 | 24

salarissen, stagiairs,

hoogleraren en psl’s

Wat verdienen eerste-, vierde- en zevendejaars advocaten bij de grote

kantoren? We deden al jaarlijks onderzoek naar die vraag, maar hebben

dit jaar het salarisonderzoek voor het eerst laten meelopen in het reguliere

onderzoek naar de Top 50. Verder hebben we gevraagd hoeveel stagiaires,

hoogleraren en professional support lawyers (PSL’s) de kantoren in dienst

hebben. Aan het slot van dit hoofdstuk vindt u nog een aantal kerngegevens

over rechtsbijstandverzekeraars en gerechtsdeurwaarders.

salarissen, sTagiairs, hoogleraren en psl's | De Stand van de Advocatuur 2013 | 2

26 | De Stand van de Advocatuur 2013 | salarissen, sTagiairs, hoogleraren en psl's

Sim

mon

s &

Sim

mon

s 7.

800

Bird

& B

ird

7.48

5

Bake

r & M

cKen

zie

7.05

8

Boek

el D

e Ne

rée

6.56

3

CMS

Derk

s St

ar B

usm

ann

6.46

9

DLA

Pipe

r 6.

465

Lexe

nce

6.39

0

Van

Traa

6.

208

Hol

la

6.15

8

Kenn

edy

Van

der L

aan

6.05

1

Dete

rink

5.85

0

Ever

shed

s Fa

asse

n 5.

700

Bare

ntsK

rans

5.

530

Nysi

ngh

5.51

1

Plou

m L

odde

r Prin

cen

5.41

5

Knep

pelh

out &

Kor

thal

s 5.

401

Hek

kelm

an

5.28

4

AKD

5.24

5

Hol

land

Van

Gijz

en

5.20

0

Dam

sté

5.17

0

Dirk

zwag

er

5.12

1

Poel

man

n va

n de

n Br

oek

5.11

2

Boel

s Za

nder

s 5.

037

VMW

Taxa

nd

5.00

0

Van

Bent

hem

& K

eule

n 4.

900

Van

Iers

el L

ucht

man

4.

830

Trip

4.

765

Plas

Boss

inad

e 4.

764

Kien

huis

Hov

ing

4.57

2

Dom

mer

holt

4.53

7

JPR

4.51

4

Bird

& B

ird

5.42

0

Hol

la

5.10

7

CMS

Derk

s St

ar B

usm

ann

4.89

5

Bake

r & M

cKen

zie

4.82

3

Nysi

ngh

4.71

4

Boek

el D

e Ne

rée

4.54

5

DLA

Pipe

r 4.

499

Van

Traa

4.

409

Dete

rink

4.40

0

Sim

mon

s &

Sim

mon

s 4.

400

AKD

4.32

7

Hol

land

Van

Gijz

en

4.28

4

Kenn

edy

Van

der L

aan

4.21

1

Lexe

nce

4.20

7

Bare

ntsK

rans

4.

207

Hek

kelm

an

4.16

0

Knep

pelh

out &

Kor

thal

s 4.

138

VMW

Taxa

nd

4.13

7

Plou

m L

odde

r Prin

cen

4.05

5

Dirk

zwag

er

3.99

3

Ever

shed

s Fa

asse

n 3.

982

Poel

man

n va

n de

n Br

oek

3.87

1

Trip

3.

798

Boel

s Za

nder

s 3.

764

Van

Bent

hem

& K

eule

n 3.

740

Van

Iers

el L

ucht

man

3.

673

Kien

huis

Hov

ing

3.65

7

JPR

3.62

2

Dom

mer

holt

3.44

5

Dam

sté

3.44

0

Plas

Bos

sina

de

3.37

8

SRK

Rech

tsbi

jstan

d 3.

198

Hol

la

3.89

7

Nysi

ngh

3.74

0

Loye

ns &

Loe

ff 3.

449

Bake

r & M

cKen

zie

3.41

1

Bann

ing

3.

340

Bird

& B

ird

3.27

5

Sim

mon

s &

Sim

mon

s 3.

200

Boek

el D

e Ne

rée

3.09

9

CMS

Derk

s St

ar B

usm

ann

3.07

2

Van

Traa

2.

970

SRK

Rech

tsbi

jsta

nd

2.97

0

AKD

2.89

5

DLA

Pipe

r 2.

885

Dete

rink

2.87

8

Hol

land

Van

Gijz

en

2.86

3

VMW

Taxa

nd

2.83

0

Hek

kelm

an

2.76

3

Dirk

zwag

er

2.75

3

Bare

ntsK

rans

2.

727

Ever

shed

s Fa

asse

n 2.

716

Van

Bent

hem

& K

eule

n 2.

715

Kenn

edy

Van

der L

aan

2.71

3

Lexe

nce

2.70

6

Plou

m L

odde

r Prin

cen

2.68

5

Trip

2.

676

Knep

pelh

out &

Kor

thal

s 2.

665

Boel

sZan

ders

2.

656

Poel

man

n va

n de

n Br

oek

2.61

7

Kien

huis

Hov

ing

2.54

9

JPR

2.51

4

Dam

sté

2.50

1

Plas

Boss

inad

e 2.

491

Van

Iers

el L

ucht

man

n 2.

360

Dom

mer

holt

2.25

4

Minimum salaris advocaat-stagiairs vastgesteld door de Orde van Advocaten, in euro’s2013 2012 2011 2010

Eerste jaar 2.207 2.145 2.091 2.058

Tweede jaar 2.516 2.445 2.383 2.345

Derde jaar 2.795 2.716 2.647 2.605

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34

ee

rst

eja

ar

sv

ier

de

jaa

rs

Ze

ve

nd

eja

ar

sBruto maandsalaris (excl. vakantiegeld)

richtlijn De Algemene Raad van de Nederlandse Orde van

Advocaten stelt jaarlijks de minimum salarissen

vast voor advocaat-stagiaires. Het betreft hier

echter een advies aan de advocatenkantoren. Die

zijn niet verplicht dit advies te volgen, ze kunnen

zowel naar boven als naar beneden afwijken.

Bij de eerstejaars advocaten

beweegt het salaris zich

tussen € 2.254 en € 3.897

bruto per maand. Het betreft

het bruto maandsalaris

exclusief vakantiegeld en

eventuele toeslagen. Holla

betaalt de eerstejaars

advocaten het meest,

gevolgd door Nysingh en

Loyens & Loeff.

Bij de vierdejaars advocaten

zit het salaris tussen €

3.198 en € 5.420 bruto per

maand. Het best betalende

kantoor is het Haagse Bird

& Bird. Holla, CMS Derks

Star Busmann en Baker &

McKenzie volgen op enige

afstand.

Bij de zevendejaars advocaten

beweegt het salaris zich

tussen € 4.514 en € 7.800

bruto per maand. Hier voert

Simmons & Simmons de lijst

aan, gevolgd door Baker &

McKenzie en Boekel De Nerée.

salarissen, sTagiairs, hoogleraren en psl's | De Stand van de Advocatuur 2013 | 2

De Brauw Blackstone Westbroek NautaDutilh 78

Houthoff Buruma 73AKD 60

Allen & Overy 50Stibbe 46

CMS Derks Star Busmann 42Clifford Chance 40

Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn 37Freshfields Bruckhaus Deringer 32

DLA Piper 31Dirkzwager 29Van Doorne 28

Boekel De Nerée 28Kennedy Van der Laan 23

Holland Van Gijzen 23Van Diepen Van der Kroef 21

Baker & McKenzie 21Nysingh 20

Bird & Bird 18KienhuisHoving 17

Hekkelman 17Holla 17

Boels Zanders 16Simmons & Simmons 16

Lexence 16BarentsKrans 16VMW Taxand 15

Eversheds Faassen 15Banning 14Damsté 14

Linklaters 13Kneppelhout & Korthals 13

Poelmann van den Broek 11La Gro 11

SRK Rechtsbijstand 10Norton Rose 10

DVDW 10Ploum Lodder Princen 9

Van Benthem & Keulen 9Trip 8

Van Iersel Luchtman 8Van Traa 7Deterink 6

JPR 5Dommerholt 4

Plas Bossinade 4TeekensKarstens 3

VDB 2Loyens & Loeff n.b.

De Haan n.b.De Clercq n.b.

110De Brauw Blacktsone Westbroek heeft veruit

de meeste advocaat-stagiaires in dienst:

op een totaal van 272 advocaten lopen er

110 stagiaires rond. Op enige afstand volgt

NautaDutilh met 78 stagiaires.

Aantal hoogleraren Top 10-kantoren2013 2012 2011

1. NautaDutilh (1) 12 12 13

2. Stibbe (2) 7 7 7

De Brauw Blackstone Westbroek (-) 7 n.b. n.b.

4. Allen & Overy (3) 6 6 8

5. Loyens & Loeff (4) 3 3 4

6. Houthoff Buruma (5) 2 2 2

7. AKD (6) 1 1 2

Clifford Chance (7) 1 1 1

9. CMS Derks Star Busmann (-) 0 n.b. n.b.

Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn (8) 0 n.b. 0

Totaal 39 32 37

hooglerarenGeen wijzigingen op het front van het aantal aan

advocatenkantoren gelieerde hoogleraren. NautaDutilh is

lijstaanvoerder met twaalf. Op positie 2 staan Stibbe en De Brauw

Blackstone Westbroek met elk zeven hoogleraren.

psl’s Professional Support Lawyers leveren inhoudelijke

ondersteuning aan praktijk- of sectorgroepen van advocatenkantoren.

De Brauw Blackstone Westbroek heeft er het meest, al daalde

het aantal het afgelopen jaar van dertien naar elf. Pels Rijcken &

Droogleever Fortuijn volgt op plaats 2 met negen PSL’s.

Aantal PSL’s Top 10-kantoren2013 2012 2011

1. De Brauw Blackstone Westbroek (1) 11 13 11

2. Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn (-) 9 n.b. 12

3. Stibbe (2) 8 6 8

4. Allen & Overy (3) 7 6 5

5. Houthoff Buruma (6) 5 4 5

6. CMS Derks Star Busmann (5) 4 6 n.b.

7. NautaDutilh (4) 3 6 3

8. Clifford Chance (7) 3 4 0

9. AKD (8) 1 1 1

Loyens & Loeff (-) n.b. n.b. 6

Totaal 51 46 51

2 | De Stand van de Advocatuur 2013 | salarissen, sTagiairs, hoogleraren en psl's

28.000n.b.30.000

30.000 4.000

n.b.

201220112010

n.b.398.000398.000

Aantal zaken rechtsbijstandverzekeraars

St. Univé Rechtsbijstand

CNV Rechtshulp

SRK Rechtsbijstand

ARAG Rechtshulp

DAS Rechtsbijstand

St. Achmea Rechtsbijstand

40.00039.000

39.00060.000

n.b.

57.000108.000

108.000

109.000160.000

165.000

165.000

464746

n.b

.

1721

5

0 0 0

45

SRK Rechtsbijstand

ARAG Rechtshulp

DAS Rechtsbijstand

St. Achmea Rechtsbijstand

St. Univé Rechtsbijstand

CNV Rechtshulp

2012

2011

2013

Aantal advocaten werkzaam bij rechtsbijstandverzekeraars

Aantal juristen werkzaam bij rechtsbijstandverzekeraarsJuristen 2013 wo

Juristen 2013 hbo

Totaal 2013

Totaal 2012

Totaal 2011

1. DAS Rechtsbijstand (1) 551 42 593 476 435

2. St. Achmea Rechtsbijstand (2) n.b. n.b. 460 460 386

3. ARAG Rechtshulp (3) 343 337

4. SRK Rechtsbijstand (4) 239 32 271 197 207

5. St. Univé Rechtsbijstand (5) 100 80 180 197 166

6. CNV Vakmensen (-) 30 0 30 n.b. n.b.

Totaal 1.673 1.531

Top 5-gerechtsdeurwaarderskantorenGdw 2013

Kand.gdw 2013

Totaal 2013

Totaal 2012

1. GGN (1) 54 94 148 148

2. Flanderijn (2) 21 40 61 57

3. Groenewegen & Partners (3) 23 26 49 53

4. LAVG (5) 15 33 48 24

5. AGC (4) 11 14 25 25

Totaal 124 207 331 307

Aantal juristen gerechtsdeurwaarderskantorenJuristen

2013Juristen

2012Juristen

20111. GGN (1) 37 37 48

2. Flanderijn (3) 31 29 16

3. LAVG (5) 24 6 7

4. Groenewegen & Partners (3) 13 10 15

5. Janssen & Janssen c.s. (4) 8 9 7

Totaal 113 91 93

rechtsbijstandverZekeraars

de TwiTTerende besTuursvoorziTTer: hugo reumkens | De Stand van de Advocatuur 2013 | 2

de TwiTTerende besTuursvoorziTTer: hugo reumkens | De Stand van de Advocatuur 2013 | 2

Aantal juristen gerechtsdeurwaarderskantorenJuristen

2013Juristen

2012Juristen

20111. GGN (1) 37 37 48

2. Flanderijn (3) 31 29 16

3. LAVG (5) 24 6 7

4. Groenewegen & Partners (3) 13 10 15

5. Janssen & Janssen c.s. (4) 8 9 7

Totaal 113 91 93

de twitterende bestuursvoorZitterhugo reumkensHij is – voor zover wij weten – de enige bestuursvoorzitter van een groot Nederlands advocatenkantoor die (zeer) actief is op

Twitter: Hugo Reumkens van Van Doorne. Dagelijks zet hij artikelen door, vaak afkomstig uit buitenlandse media. Die gaan over

marketing, social media, leiderschap en berichten die de advocatuur in het algemeen betreffen. Een enkele keer stuurt hij een

persoonlijke noot de wereld in. “Er was wel koudwatervrees toen ik eraan begon. Maar ik heb mijn eigen account ook doelgericht

ingezet voor bewustwording binnen het kantoor.”

reumkens was altijd al intensief

bezig met nieuwe media. Zo nam

hij zeven jaar geleden podcasts op over

zijn vakgebied, het ondernemingsrecht.

Het waren een soort columns, in de

sfeer van Met het oog op morgen. Vrien-

den, bekenden en familie vonden het

prachtig, maar buiten die kringen werd

er nauwelijks naar geluisterd. “Het werd

niet het succes dat het had moeten zijn”,

zegt Reumkens met een glimlach.

In 2009 stapte hij over naar bloggen.

Dat was niet ingegeven door zakelijke

motieven, maar juist zeer persoonlijke.

In het voorjaar van 2009 werd zijn

middelste kind levensbedreigend ziek.

Reumkens bracht twee maanden door

in het Ronald McDonald huis van het

Emma kinderziekenhuis in Amsterdam.

Hij stelde zijn inner circle op de hoogte

van de stand van zaken via e-mails,

maar merkte dat die kring almaar groter

werd. Dat beviel hem eigenlijk maar

matig. “Het waren natuurlijk tranen-

trekkende verhalen, en die stuur je dan

ook op naar mensen die daar helemaal

niet op zitten te wachten. Die willen

wel op de hoogte blijven, maar niet

twee of drie keer per week. Dus zocht ik

naar een manier om te communiceren

waarbij de mensen de informatie niet

ongevraagd kregen, maar zelf op moes-

ten halen. Dat werd bloggen, een soort

dagboek van die periode.” Met zijn zoon

Julius is alles overigens goed gekomen.

Later stapte hij over naar Twitter, maar

niet nadat hij eerst de kat uit de boom

had gekeken. “Ik heb eerst een paar

anonieme accounts aangemaakt, en

gekeken wat er zoal gebeurde. Twee jaar

geleden heb ik een account onder eigen

naam aangemaakt. Ik wist toen al dat

ik bestuursvoorzitter zou worden. Som-

mige partners waren er wel een beetje

nerveus over, dat klopt. Maar ik heb

Twitter ook ingezet om de mensen bin-

nen kantoor bewust te maken van vele

mogelijkheden die social media bieden.

In zijn algemeenheid hebben we als

kantoor op het gebied van social media

grote stappen gezet. Al kun je tegelijker-

tijd ook zeggen dat het allemaal nog in

de kinderschoenen staat. De echte slag

moet nog komen.”

30 | De Stand van de Advocatuur 2013 | de TwiTTerende besTuursvoorziTTer: hugo reumkens

30 | De Stand van de Advocatuur 2013 | de TwiTTerende besTuursvoorziTTer: hugo reumkens

Verantwoordelijkheden

Reumkens is zich zeer bewust van de

verantwoordelijkheden die zijn rol als

bestuursvoorzitter met zich meebrengen.

Zomaar een beetje losgaan op Twitter

is er niet bij. “Het is natuurlijk lastig, je

staat als bestuursvoorzitter voor een grote

organisatie. Maar je moet er mijns inziens

ook niet al te krampachtig mee omgaan.

Ik heb me op Twitter ook wel eens boos

gemaakt, bijvoorbeeld over de vrouw met

een Nederlands paspoort die in Iran werd

opgehangen. Kijk, vroeg of laat zal er wel

eens een controversiële Tweet komen. Dat

is tot dusver echter niet het geval.”

Van Doorne is wel bezig geweest met

de vraag of het kantoor via social media

niet meer kleur zou moeten bekennen in

maatschappelijke discussies, bijvoorbeeld

in het debat over beloningen van topbe-

stuurders, of de private equity ‘sprinkha-

nenplaag’ van voormalig staatssecretaris

Wijn. “Je ziet dat er in die discussies nogal

eens een eenzijdig beeld worden neerge-

zet. Wij hebben er over gedacht om via

social media ook de andere kant van het

verhaal te laten horen. Uiteindelijk heb-

ben we dat niet gedaan. We doen dat wél

via de vele maatschappelijke organisaties

waar we deel van uitmaken, of bij expert-

meetings bij ministeries.”

Wat het oplevert? Volgens Reumkens

moet je social media niet beschouwen als

marketinginstrument. “Je laat zien wat je

bezig houdt en interessant vindt om te

delen. Daardoor krijgen je volgers een

beeld van jou als persoon. Het heeft mij

contacten opgeleverd waar later ook werk

uit is voortgevloeid voor het kantoor. Maar

social media inzetten als verkoopkanaal,

dat werkt niet.”

financiele kerngegevens van kantoren

Om de financiële stand van zaken in de Nederlandse advocatuur in kaart te

brengen, heeft de redactie de jaarcijfers van alle advocatenkantoren die als

Naamloze Vennootschap bij de Kamer van Koophandel staan geregistreerd

naast elkaar gelegd en geanalyseerd. De resultaten vindt u in dit hoofdstuk.

Kanttekening: de cijfers hebben betrekking op 2011, aangezien nog lang niet alle

kantoren hun gegevens over 2012 hebben gedeponeerd.

Financiele kerngegevens van kanToren | De Stand van de Advocatuur 2013 | 31

32 | De Stand van de Advocatuur 2013 | Financiele kerngegevens van kanToren

297.544298.979

NautaD

utilh

Nysingh

BarentsK

rans

De Brau

w Blackst

one West

broek

Pels

Rijcke

n & Drooglev

er Fo

rtuijn

Dirkzw

ager

Holla Po

elman

Van Le

euwen

Advoca

ten

Houthoff Buruma

CMS D

erks S

tar Busm

ann

KienhuisH

oving

Boels Za

ndersSti

bbe

Van Doorne

Lexen

ce

Hekke

lman

SpigthoffAKD

DLA Pi

per

Kenned

y Van

der La

an

Van Ben

them &

Keulen

Poelm

ann Va

n den Broek

Dommerholt

Baker

& McK

enzie

Boekel

de Neré

e

Banning

VMW Taxa

nd

Loye

ns & Lo

eff

Omzet 2011 (x1000, gesorteerd op omzet, grijze getallen betreffen omzet 2010)

7.87

011.1

70

9.78

414.1

85

13.4

73

12.7

3016.6

71

15.3

24

16.7

1119.6

04

21.3

43

21.1

6926.4

9930.1

35

40.3

69

37.4

1644.0

6450.0

39

44.8

75

62.4

79

64.8

3171.7

65

115.

958121.

931

147.

506

15.8

09

8.64

5

10.9

94

13.5

89

13.6

47

13.6

66

13.7

75

15.8

75

16.0

36

17.3

2621.0

96

21.3

43

21.4

9726.4

55

28.7

54

36.7

0241.3

13

43.8

75

45.0

05

45.4

32

62.4

79

64.8

31

75.6

20

113.

34412

0.49

2

151.

837

11.8

01

top 10Voor wat betreft de omzet is de Top 10 van

advocatenkantoren ongeveer gelijk gebleven,

met Loyens & Loeff als soevereine koploper.

Met ruim € 297,5 miljoen deed het kantoor

het net iets minder goed dan in 2010.

Nummer 2 NautaDutilh deed het juist een

stukje beter, maar staat wel op afstand.

inhaalslagDe Top 13 van kantoren gesorteerd naar omzet, is

hetzelfde als vorig jaar. Daaronder heeft DLA Piper

Boekel de Nerée ingehaald als nummer 14. Drager

van de rode lantaarn is kantoor Dommerholt,

dat wel een flinke inhaalslag heeft gemaakt op

Poelmann Van den Broek.

vijf kantorenTen opzichte van vorig jaar staan er vier extra kantoren

in de omzetlijst. Van de kantoren Boekel de Nerée,

DLA Piper, Kennedy Van der Laan, Baker & McKenzie

en Van Benthem & Keulen zijn nu van beide jaren

omzetgegevens beschikbaar in het handelsregister.

Van Pellicaan, Van Iersel Luchtman en Kneppelhout & Korthals waren niet van beide jaren omzetcijfers beschikbaar

Financiele kerngegevens van kanToren | De Stand van de Advocatuur 2013 | 33

VMW Taxa

nd

DLA Pi

per

Dirkzw

ager

AKD

Dommerholt

Van Doorne

Baker

& McK

enzie

Boels Za

nders

Loye

ns & Lo

eff

Lexen

ce

Kenned

y Van

der La

an

De Brau

w Blackst

one West

broek

Stibbe

Poelm

ann Va

n den Broek

BarentsK

rans

Houthoff Buruma

Banning

Van Ben

them &

Keulen

NautaD

utilh

Nysingh

KienhuisH

oving

Holla Po

elman

Van Le

euwen

Advoca

ten

Hekke

lman

Boekel

de Neré

e

Pels

Rijcke

n & Drooglev

er Fo

rtuijn

CMS D

erks S

tar Busm

ann

Spigthoff

38,89

10,429,85

8,217,61

5,374,65

3,682,94

1,55 1,43 1,240 0 0

-0,17-0,43-0,48-1,18-1,58

-2,25

-3,79-4,58 -4,77

-9,08-10,06

-25,35

minieme groeiOndanks de crisis laten de omzetcijfers van

de onderzochte kantoren over de gehele

linie bekeken een groei zien. Weliswaar gaat

het relatief gezien om een te verwaarlozen

percentage van 0,02, maar absoluut gezien

gaat het toch om een kwart miljoen euro.

8,2%Boels Zanders noteert een

omzetgroei van 8,2%. Vorig

jaar steeg de omzet van Boels

Zanders met 3,4%, waarmee het

kantoor de Top 5 completeerde

van kantoren met de hoogste

relatieve omzetgroei.

hoogvliegerTen opzichte van 2010 is VMW Taxand een hoogvlieger met een

omzetgroei van 38,89%. Saillant is dat het kantoor vorig jaar nog met

afstand hekkensluiter was met een omzetdaling van 19,7%. Vorig jaar

een stap achteruit, dit jaar twee vooruit.

Groei omzet 2011 (in %)

2010

Groei omzet 2007 - 2011 (gesorteerd op groei)

Omzet 2007

(x1000)

Omzet 2011

(x1000)Groei %

DLA Piper 29.673 41.313 39,23%

BarentsKrans 12.421 16.036 29,10%

Hekkelman 11.553 13.666 18,29%

Boels Zanders 11.720 13.775 17,53%

Baker & McKenzie 54.262 62.479 15,14%

Dirkzwager 23.798 26.455 11,16%

Poelmann Van den Broek 9.896 10.994 11,10%

Banning 15.686 17.326 10,46%

Dommerholt 7.878 8.645 9,74%

Houthoff Buruma 103.541 113.344 9,47%

Loyens & Loeff 272.224 297.544 9,30%

Kennedy Van der Laan 19.583 21.096 7,73%

KienhuisHoving 20.157 21.497 6,65%

Pels Rijcken & Drooglever Fortuijn

43.130 45.432 5,34%

Lexence 20.692 21.343 3,15%

Van Doorne 45.323 43.875 -3,19%

AKD 68.402 64.831 -5,22%

Nysingh 30.365 28.754 -5,31%

Stibbe 80.714 75.620 -6,31%

NautaDutilh 165.379 151.837 -8,19%

Boekel de Nerée 42.771 36.702 -14,19%

De Brauw Blackstone Westbroek

149.202 120.492 -19,24%

CMS Derks Star Busmann 56.076 45.005 -19,74%

34 | De Stand van de Advocatuur 2013 | Financiele kerngegevens van kanToren

omZet 2007-2011Het is interessant te zien hoe de omzet

van kantoren zich heeft ontwikkeld op de

(middellange) termijn van vijf jaar, juist

ook omdat er vijf jaar terug – in 2007 – nog

weinig te merken was van de opkomende

crisis. De lijst kantoren in deze tabel is fors

korter ten opzichte van de andere tabellen,

aangezien er over 2007 van veel minder

kantoren omzetcijfers beschikbaar waren.

0,3%Gemiddeld steeg de omzet van de

onderzochte kantoren in 2011 met 0,3% ten

opzichte van 2007. Gesommeerd gaat het

om een absolute totale omzetstijging van

€ 3,4 miljoen. Tweederde van de

onderzochte kantoren droeg bij aan deze

stijging.

Groei omzet per werknemer (in %, gesorteerd op groei)

33,3

17,5

13,2

9,9 9,48,0

6,2 5,44,4 4,2 3,4 3,1

1,6 1,3 1,2 0,90 0

-0,3 -0,5-1,8 -2,0 -2,2

-4,8 -5,2

-10,6

-21,4

Spigthoff

Van Ben

them &

Keulen

Dommerholt

Houthoff Buruma

Kenned

y Van

der La

anCM

S Derk

s Star

Busman

n

Poelm

ann Va

n den Broek

Hekke

lman

Stibbe

De Brau

w Blackst

one West

broek

DLA Pi

perHolla

Poelm

an Va

n Leeu

wen

BarentsK

rans

Lexen

ce

Dirkzw

ager

Boels Za

ndersBoek

el de N

erée

VMW Taxa

nd

KienhuisH

oving

Banning

Nysingh

AKD Loye

ns & Lo

eff

NautaD

utilh

Van Doorne

AKD

Pels

Rijcke

n & Drooglev

er Fo

rtuijn

Baker

& McK

enzie

opmarsDLA Piper boekte in de afgelopen vijf jaar de

grootste relatieve omzetstijging. Het kantoor

zette de afgelopen vijf jaar een omzetgroei

van 39,2% neer. Nummer 2 Barentskrans

heeft het met 29,1% ook prima gedaan, maar

kan toch niet tippen aan de nummer 1, die

ook nog eens een veel groter volume heeft.

bijna 20% krimpKantoren die hun omzet de afgelopen vijf jaar

zagen dalen zijn Boekel de Nerée, De Brauw

Blackstone Westbroek en CMS Derks Star

Busmann. De twee laatstgenoemde kantoren

zagen hun omzet slinken met bijna 20%.

17,5%Ondanks dat het relatief kleine Dommerholt

zoals bovenvermeld nog steeds in de

onderste regionen verkeert voor wat

betreft de omzet per werknemer, heeft het

kantoor relatief een respectabele inhaalslag

gemaakt. Ondanks een lichte krimp van het

personeelsbestand, boekt het kantoor een

relatieve groei van de omzet per werknemer

van 17,5%. Het kantoor staat daarmee op de

tweede plaats.

omZet- groei per werknemerVMW Taxand, dat de ranglijst van relatieve omzetgroei juist

aanvoerde, bungelt onderaan de lijst kantoren gesorteerd naar de

relatieve omzetstijging per werknemer. Oorzaak is de investering in

personeel die het kantoor heeft gedaan.

Financiele kerngegevens van kanToren | De Stand van de Advocatuur 2013 | 3

Spigthoff

NautaDutilh

Lexence

Stibbe

DLA Piper

Baker & McKenzie

Houthoff Buruma

De Brauw Blackstone Westbroek

AKD

Loyens & Loeff

Van Doorne

Kennedy Van der Laan

BarentsKrans

Boels Zanders

Pels Rijcken & Drooglever Fortuijn

KienhuisHoving

CMS Derks Star Busmann

Hekkelman

Boekel de Nerée

Holla Poelman Van Leeuwen

Dirkzwager

Nysingh

VMW Taxand

Van Benthem & Keulen

Banning

Dommerholt

Poelmann Van den Broek

75

668

90

351

183

291

554

573

319

1534

239

121

89

75

280

135

319

86

245

108

187

224

60

112

141

77

105

fte’somZet210,8

220,8

237,1

204,5

204,5

214,7

209,3

212,79

203,2

194,9

184,4

162,0

169,7

169,7

160,3

156,8

156,9

156,7

164,8

154,4

141,7

134,5

163,1

126,7

118,5

102,2

106,4

281,0

230,1

224,7

223,7

220,9

214,7

208,4

208,1

203,2

196,7

186,7

183,4

180,2

178,9

165,8

159,2

154,1

153,6

147,4

147,0

146,2

136,3

128,2

126,4

123,8

120,1

117,0

Slechts twaalf van de 27 onderzochte kan-

toren durfde haar keurkorps aan werkne-

mers uit te breiden of dit gelijk te houden.

Uitschieter is VMW Taxand, dat ten opzichte

van 2010 75% meer werknemers in dienst

heeft, oftewel 46 FTE’s.

27 werknemers minderCMS Derks Star Busmann haalde flink de bezem door het

personeel, en heeft ten opzichte van 2010 27 werknemers

minder. Het resultaat daarvan is dat het kantoor in de

middenmoot staat van de ranglijst gesorteerd naar omzet

per werknemer. Deze lijst wordt overigens aangevoerd door

Spigthoff, gevolgd door NautaDutilh.

€120kPoelmann Van den Broek is het enige kantoor dat een

omzet per werknemer heeft van minder dan € 120K, al piept

Dommerholt slechts een fractie boven die grens uit. Ter

vergelijking: de omzet per werknemer van NautaDutilh is

ongeveer twee keer zo hoog als die van de hekkensluiter.

Omzet (x1000, gesorteerd op omzet in 2011)... ...per werknemer

42

660

95

338

187

291

544

579

319

1513

235

115

89

77

274

135

292

89

249

108

181

211

106

108

140

72

94

36 | De Stand van de Advocatuur 2013 | Financiele kerngegevens van kanToren

bruto winst-margeNet als in 2010 hebben slechts vijf kantoren

een bruto winstmarge die boven de 5% ligt.

VMW Taxand, KienhuisHovingh en Baker

& McKenzie zitten daar voor het tweede

achtereenvolgende jaar bij. Dirkzwager

en Boekel de Nerée completeren de Top 5

gemeten naar de verhouding tussen de omzet

en het bedrijfsresultaat.

Bruto winstmarge (in %, gesorteerd naar marge)In onderstaande tabel zijn alleen de kantoren opgenomen met een bruto winstmarge van meer dan 5% in 2011

VMW Taxa

nd

Dirkzw

ager

Boekel

de Neré

e

KienhuisH

oving

Baker

& McK

enzie

deals en dealwaardeVoor wat betreft het aantal deals dat kantoren hebben begeleid alsmede de

gesommeerde gepubliceerde waarde daarvan, zijn de cijfers over 2012 wél beschikbaar.

Deze zijn afkomstig uit de fusie- en overnamedatabank van OverFusies.nl.

Top 5-kantoren naar omvang transacties

Omvang (miljard) 39 30,8 29,8 25,1 21,6

Aantal deals74

De Brauw Blackstone Westbroek

29Freshfields Bruckhaus Deringer

51Stibbe

73Loyens & Loeff

72Allen

& Overy

€ 39 miljardDuidelijk bovenaan de lijst kantoren met de hoogste totale gepubliceerde dealwaarde is

De Brauw Blackstone Westbroek. De 74 deals die in 2012 werden aangekondigd en waarbij

het kantoor in 2012 adviseerde, hadden een totale gepubliceerde waarde van € 39 miljard.

Nummer 2 Freshfields Bruckhaus Deringer deed het met € 30,8 miljard ook goed.

31,529,6

9,0 8,6

6,2

9,14 8,76

5,98

28,3528,55

-2,95%

-1,25%

-0,22%

0,16%

0,16%

Financiele kerngegevens van kanToren | De Stand van de Advocatuur 2013 | 3

12

12

34

34

6

56

10

91025

3

41

13

2

22

234

41

180

32

186

34

272

53

133

29

135

31

161

37

270

66

5,25,3

Loyens & Loeff

55,6

Clifford Chance

4,73,9

Houthoff Buruma

4,64,3

Allen & Overy

4,54,3AKD

4,13,8

De Brauw Blackstone Westbroek

3,63,4

Pels Rijcken & Droogleever

Fortuijn

3,42,8CMS

Derks Star Busmann

3,43,1

Stibbe

3,12,9

NautaDutilh

1

1.95

638

6

1112

Totaal aantal advocaten

Totaal aantal partners

Daler

Ongewijzigd

Stijger

12

leverageVoor wat betreft de leverage (de verhouding

tussen het aantal partners en totaal aantal

advocaten per kantoor) heeft Clifford Chance

stuivertje gewisseld met Loyens & Loeff. De

leverage van de twee kantoren ontloopt elkaar

met respectievelijk 5,2 en 5,0 advocaten

per partner weinig, al is het volume van de

nummer 1 dubbel zo groot.

aantal dealsDe ranglijst met kantoren, gemeten naar het

aantal in 2012 aangekondigde deals waarbij

geadviseerd is, wordt eveneens aangevoerd

door De Brauw Blackstone Westbroek. Hier was

het letterlijk tot de laatste dag van het jaar

spannend welk kantoor bovenaan zou eindigen.

De nummers 2 en 3, Loyens & Loeff en Allen &

Overy, adviseerden bij respectievelijk 73 en 72

transacties die in 2012 werden aangekondigd.

50 of meer dealsDe nummers 4 en 5 Stibbe en

Houthof Buruma volgen op

respectabele afstand van de

Top 3, maar waren in 2012

desalniettemin beide bij vijftig of

meer transacties betrokken.

geen nieuw-komersAKD maakt een sprong van plaats 6 naar

een plekje in de Top 3. Het kantoor heeft

4,7 advocaten per partner. Verder werd hier

en daar stuivertje gewisseld door kantoren

binnen de Top 10, maar bestaat de Top 10

uit dezelfde kantoren als afgelopen jaar. Dat

was overigens vorig jaar ook al het geval ten

opzichte van 2009.

Top 5-kantoren naar aantal transacties

Aantal deals 74 73 72 51 50

Omvang (miljard) 39 25,1 21,6 29,8 14,9

De Brauw Blackstone Westbroek

Loyens & Loeff

Allen & Overy

Stibbe Houthoff Buruma

Leverage

3 | De Stand van de Advocatuur 2013 | Financiele kerngegevens van kanToren

Top 5-advocaten naar omvang transacties

14

Jan-Paul van der Hoek

14

Paul Cronheim

11Ton

Schutte

10

Joost den Engelsman

10

10,51 0,8315,47

0,87 0,38

Top 5-advocaten naar omvang transacties

4

Paul Cronheim

11

Alexander Kaarls

5

Teska van Vuren

2

Patrick van Oppen

1

19,3 15,47 12,13 11,73 11,3

Allen & Overy

Houthoff Buruma

De Brauw Blackstone Westbroek

De Brauw Blackstone Westbroek

NautaDutilh

Freshfields Bruckhaus Deringer

De Brauw Blackstone Westbroek

Houthoff Buruma

NautaDutilh Loyens & Loeff

burggraafGemeten naar het aantal in 2012 aangekon-

digde transacties waarbij geadviseerd is,

staan twee advocaten bovenaan. De nummer

3 van vorig jaar – Jan Louis Burggraaf van

kantoor Allen & Overy – adviseerde net als

Jan-Paul van der Hoek van Houthoff Buruma

bij veertien deals. Het feit dat de gepubliceer-

de totale dealwaarde bij Burggraaf hoger lag,

brengt hem naar de top van de ranglijst.

van der staay

Jan Willem van der Staay eindigde in 2012

bovenaan het klassement van advocaten met

de hoogste totale gepubliceerde dealwaarde.

Was deze ranglijst een week later vastgesteld,

dan had nummer twee Paul Cronheim van

De Brauw Blackstone Westbroek de lijst

aangevoerd. Toen stond namelijk vast dat de

overname van TNT Express van € 4,5 miljard

door het Amerikaanse UPS niet doorging.

Aantal deals

Aantal deals

Omvang (miljard)

Omvang (miljard)

de acTivisTische TwiTTeraar: TJalling van der gooT | De Stand van de Advocatuur 2013 | 3

de acTivisTische TwiTTeraar: TJalling van der gooT | De Stand van de Advocatuur 2013 | 3

de activistische twitteraartjalling van der gootStrafrechtadvocaat Tjalling van der Goot is sinds anderhalf jaar actief op Twitter, en met succes: hij heeft inmiddels meer

dan duizend volgers. Hij heeft twee duidelijke doelstellingen met het kanaal: enerzijds geeft hij de berichten die op de

website van Anker en Anker verschijnen een breder en nieuw publiek, en anderzijds neemt hij stelling tegen het in zijn ogen

sterk verslechterde strafrechtklimaat, waarin de positie van de verdachte steeds verder wordt uitgehold. “Ik zie het als een

maatschappelijke taak van de strafadvocaat om tegengas te geven aan het doorgeschoten veiligheidsdenken.”

van der Goot zegt het meteen:

hij had, voordat hij zijn account

opende, helemaal niets met Twitter.

Allemaal mensen met niet of nauwelijks

ter zake doende belevenissen en menin-

gen, hij moest er niets van hebben.

Totdat hij een praatje hield op een mid-

delbare school. Daar bleek dat vrijwel

geen van de leerlingen nog een papieren

krant las. Dat zette hem aan het denken

over de toekomst van de traditionele

media, zoals dagbladen.

Hij besloot een boekje te kopen over

sociale media, en zag in dat er wel

degelijk voordeel te behalen was. Hij

opende een account, en twitterde de

berichten op de website van zijn kantoor

door. “Een website is toch een vrij

statisch gebeuren. Je plaatst er nieuwe

berichten op, maar mensen weten niet

wanneer dat gebeurt. Door Twitter maak

je de buitenwacht erop attent dat er

iets nieuws is geplaatst. Ik heb vrij veel

journalisten als volgers, dus dan wordt

het nieuws veel sneller opgepikt.”

Dat heeft ook praktische voordelen. Ten

tijde van de Amsterdamse zedenzaak,

Van der Goot stond Robert M. bij, werd

het kantoor helemaal gek gebeld. “Jour-

nalisten belden telkens opnieuw met

vragen over de zaak. Dat is natuurlijk

hun goed recht, maar het is wel zeer

belastend. Nu kan ik twitteren als er

ontwikkelingen zijn, en dan staat het

nieuws binnen twee minuten op het

ANP. Daarmee vang je een deel van de

telefoontjes af.”

Tijdens die zaak werd Van der Goot

nadrukkelijk geconfronteerd met de

minder aantrekkelijke kanten van

sociale media: het gevloek en getier

van mensen die van mening zijn dat

een man als Robert M. überhaupt geen

verdediging verdient, en aan de hoogste

boom moet worden opgehangen.

“We kregen enorm veel haatmail, en

op sociale media waren er soms ook

schandalige reacties. Voor mijzelf heb

ik de conclusie getrokken dat ik vooral

heel zakelijk moet blijven. Over de zaak

geen meningen verkondigen. In zijn

40 | De Stand van de Advocatuur 2013 | de acTivisTische TwiTTeraar: TJalling van der gooT

40 | De Stand van de Advocatuur 2013 | de acTivisTische TwiTTeraar: TJalling van der gooT

algemeenheid kun je stellen: hoe meer

mening, hoe feller de reacties.”

Van der Goot reageerde zelf niet op

scheldkannonades of andere inbreng.

“In die zin ben ik een asociale sociale

deelnemer. Ik twitter een bericht, maar

meng me niet in de eventuele discussie

die naar aanleiding daarvan ontstaat.

Als ik wel wil reageren op een meer

genuanceerde reactie, dan doe ik dat

niet in het openbaar, maar privé.”

Maatschappelijke plicht

Zoals gezegd, Van der Goot twittert ook

over ontwikkelingen in het strafrecht.

Volgens hem is het veiligheidsdenken in

Nederland – en niet in de minste plaats

de Nederlandse politiek – doorgeslagen,

en is het de maatschappelijke taak van

de strafadvocaat om daar tegenwicht

aan te bieden. “Als Teeven weer eens

met een draconisch voorstel komt dat

de positie van de verdachten nog verder

uitholt, dan ageer ik daar tegen. Er wordt

voortdurend ingespeeld op de angst van

de burgerij, terwijl uit onderzoek blijkt

dat de criminaliteit afneemt en het met

de veiligheid veel beter gaat. ”

Van der Goot is niet gaan twitteren om

klanten te werven, maar zegt hij, het

account kan wel bijdragen aan zijn

positionering. “Volgers zien dat ik mij

kritisch opstel jegens de autoriteiten.

Het kan zijn dat een verdachte dat

aanspreekt, en zich graag door een der-

gelijke advocaat laat bijstaan.”

de arrondisse-

mentenGrote kantoren in de Randstad worden door de media gevolgd en dientengevolge ook regelmatig genoemd, maar uiteraard doen

zich in de regio ook interessante ontwikkelingen voor. Vandaar dat u in De Stand van de Advocatuur altijd een hoofdstuk vindt

over de regio’s. Een opmerking vooraf: bij het vaststellen van de Top 5 per arrondissement tellen de kantoren uit de Top 50 niet

mee, omdat de grote kantoren anders ook deze ranglijsten zouden domineren.

de arrondissemenTen | De Stand van de Advocatuur 2013 | 41

42 | De Stand van de Advocatuur 2013 | de arrondissemenTen

4.930Het aantal advocaten in Amsterdam zit nog

altijd onder de vijfduizend, en ten opzichte

van vorig jaar is er zelfs sprake van een

lichte daling, van 4.981 naar 4.930. Eerder

constateerden we al dat de Zuidaskantoren

nog altijd groeien in omvang.

limburgIn Limburg werken naar verhouding de

minste vrouwelijke advocaten: 39,3% van

de advocaten is er vrouw. Het landelijk

gemiddelde bedraagt 42,6%.

de nieuwe arrondissementenAmsterdam (Amsterdam)

Den Haag (Den Haag, Gouda, Leiden)

Limburg (Maastricht, Roermond)

Midden-Nederland (Almere, Amersfoort, Lelystad, Utrecht)

Noord-Holland (Alkmaar, Haarlem, Haarlemmermeer,

Zaanstad)

Noord-Nederland (Assen, Groningen, Leeuwarden)

Oost-Brabant (Eindhoven, ’s-Hertogenbosch)

Oost-Nederland (Almelo, Zwolle, Arnhem, Zutphen)

Rotterdam (Dordrecht, Rotterdam)

Zeeland-West-Brabant (Bergen op Zoom, Breda,

Middelburg, Tilburg)

Aantalmannen

9.782

Aantal vrouwen7.286

aantal advocaten per arrondissement in 2013

Totaal aantal advocaten in 2013+

= 17.068 (16.710 in 2012)

Bron NOvA, 10 januari 2013

2.046

847

371

480

785

333

826

406

2.884

995

488

498

644

1.091

1.106

594

AmsterdAm

den HAAg

noord- HollAnd

noord- nederlAnd

oost- BrABAnt

oost- nederlAnd

rotterdAm

ZeelAnd- West-BrABAnt

4.930

1.842

874990

midden- nederlAnd

1.864

859

831

1.124

1.876

1.932

1.000

318492

limBurg

810

41,5%

46,9%

41,8%

42,7%

43,2%

40,1%

46%

42,8%

40,6%

39,3%

de arrondissemenTen | De Stand van de Advocatuur 2013 | 43

gerechtelijke kaartDe negentien rechtbanken zijn per 1 januari 2013 samengevoegd tot tien nieuwe

rechtbanken. Het aantal gerechtshoven is van vijf naar vier gegaan: de gerechtshoven

Arnhem en Leeuwarden zijn gefuseerd. Per 1 april 2013 wordt de rechtbank Oost-

Nederland nog gesplitst in de rechtbanken Overijssel (Almelo en Zwolle) en Gelderland

(Arnhem en Zutphen). Dan zijn er dus elf rechtbanken en vier gerechtshoven.

Hogan Lovells 32Ekelmans & Meijer 31Thuis & Partners 22Wijn & Stael 32Smithuijsen Winters & De Vries 31Yspeert VWL 23Bogaerts & Groenen / TRC 20

De Kempenaer 27

Borsboom & Hamm 27

Adriaanse Van der Weel / Rassers 29

limBurg

oost-BrABAntZeelAnd-West-BrABAnt

rotterdAm

midden-nederlAnd

AmsterdAm

noord-HollAnd

noord-nederlAnd

den HAAg

oost-nederlAnd

Advocaten 2013

Topkantoor

Topkantoren per arrondissementExcl. Top 50-kantoren

hogan lovells In het arrondissement Amsterdam is

Hogan Lovells de nieuwe lijstaanvoerder met 32 advocaten. Vorig

jaar was dat Höcker met 34 advocaten, het kantoor is met dertig

advocaten nu gezakt naar plaats 4.

46,9%Koploper qua aandeel vrouwelijke

advocaten is de regio Midden-

Nederland (Almere, Amersfoort,

Lelystad, Utrecht) met 46,9%. Den

Haag volgt op de voet met 46%.

44 | De Stand van de Advocatuur 2013 | de arrondissemenTen

427Tegen de landelijke trend in is het aantal

eenpitters in Amsterdam stevig gedaald,

van 479 naar 427, een afname van 52.

Het aantal kantoren met twee tot vijf

advocaten is eveneens gedaald, van 346

vorig jaar naar 327 nu. In Rotterdam

(Rotterdam en Dordrecht) steeg het aan het

aantal eenpitters wel, van 262 naar 276.

2.479 + 1.665 + 525 + 74 + 22

1 2-5 6-20 21-60

>60

Aantal advocaten per

vestiging

Totaal in 2013

aantal vestigingen per arrondissement in 2013

= 4.765(4.529 in 2012)

Bron: NOvA, 2 januari 2012.

AmsterdAm

427 327 112 20 14 900

den HAAg

322 170 55 10 1 558

rotterdAm

276 186 64 6 4 536 oost-BrABAnt

169 128 35 6 1 339

limBurg

142 112 31 2 287

midden-nederlAnd

358 212 68 6 1 645

oost-nederlAnd

320 202 50 13 1 586

noord-nederlAnd

142 99 34 3 278

noord-HollAnd

165 108 35 3 311

ZeelAnd-West-BrABAnt

158 121 41 5 325

de arrondissemenTen | De Stand van de Advocatuur 2013 | 4

Arrondissement Rotterdam

Advocaten 2013

1. Borsboom & Hamm 27

2. Van den Herik & Verhulst

24

3. Schaap & Partners 21

5. De Bok Roijers Gasseling

20

Leeman Verheijden Huntjes

20

Ten Holter 20

Arrondissement Zeeland-West-Brabant

Advocaten 2013

1. Adriaanse Van der Weel 29

Rassers 29

3. Haans 28

4. De Voort 26

5. MannaertsAppels 23

Arrondissement Oost-Brabant

Advocaten 2013

1. Bogaerts & Groenen 20

TRC 20

3. Boskamp & Willems 19

4. Bierens Incasso 18

5. Capra 16

Arrondissement Limburg

Advocaten 2013

1. Thuis & Partners 22

2. Vlaminckx 19

3. Paulussen 18

4. Adelmeijer Hoyng 15

Meulenkamp 15

Arrondissement Den Haag

Advocaten 2013

1. Ekelmans & Meijer 31

2. EBH Elshof 29

RWV 29

4. Delissen Martens 25

5. Buren Van Velzen Guelen 23

GMW 23

Arrondissement Noord-Nederland

Advocaten 2013

1. Yspeert VWL 23

2. Rechtshulp Noord 21

3. BoutOveres 20

4. Dorhout 17

Machiels 17Arrondissement Midden-Nederland

Advocaten 2013

1. Wijn & Stael 32

2. Marree en Dijxhoorn 27

3. Bosselaar & Strengers 26

4. KBS 25

5. Okkerse & Schop 19

Arrondissement Oost-Nederland

Advocaten 2013

1. De Kempenaer 27

2. Bierman 26

3. Daniëls Huisman 25

4. Benthem Gratama 23

5. OMVR 22

Arrondissement Amsterdam

Advocaten 2013

1. Hogan Lovells 32

2. Fort 31

Spigt 31

4. Höcker 30

5. Wieringa 28

Arrondissement Noord-Holland

Advocaten 2013

1. Smithuijsen Winters & De Vries

31

Pot Jonker Seunke 31

3. Schenkeveld 27

4. Köster 25

5. Tanger 19

Topkantoren per arrondissementExcl. Top 50-kantoren

46 | De Stand van de Advocatuur 2013 | cliFFord chance: social media erin, prinT eruiT

46 | De Stand van de Advocatuur 2013 | cliFFord chance: social media erin, prinT eruiT

clifford chancesocial media erin, print eruitBij Clifford Chance ligt de nadruk als het om social media gaat (nog) het meest op Twitter. Communications manager Jeroen de

Bruin volgt de ontwikkelingen echter op de voet. Zijn collega, recuitment manager Claire Ramaker, is er zelfs van overtuigd dat

advertenties en wervingscampagnes op papier binnen vijf jaar helemaal zullen verdwijnen.

Hoe gaat het volgens jullie met social

media in de advocatuur?

Jeroen de Bruin: “Je ziet in de advocatuur

wel een zekere terughoudendheid als het

gaat om social media. Wij komen allebei

uit de accountancy en daar zijn ze eigen-

lijk al twee, drie jaar verder. Social media

zijn daar veel meer ingeburgerd, terwijl

de advocatuur er nog een beetje onwen-

nig in kan zijn.” Claire Ramaker: “Ja, in

het algemeen vind ik de advocatuur er

wel conservatief in. Dat heeft vaak ook te

maken met onbekendheid. Het publiek

is heel groot en het staat meteen online,

dat vindt men ook een beetje eng. Maar

er zijn andere grote bedrijven die al veel

langer met social media bezig zijn.”

Hoe ver is Clifford Chance

met social media?

De Bruin: “Sinds 2010 hebben we een

Twitter-account en ik heb mezelf toen het

target opgelegd dat ik in december van

2012 aan de duizend volgers wilde komen.

Dat is gelukt, en wat betreft aantal volgers

op Twitter zijn we zo’n beetje nummer

een van de grote kantoren. We willen met

social media een voortrekkersrol spelen,

ook met LinkedIn. Voor Facebook zie je

verder toch vooral recruitmentmoge-

lijkheden.” Ramaker: “Een aantal jaren

geleden hebben we besloten heel erg

te gaan investeren om employer of choice

te worden. Met name Facebook heeft

heel positief bijgedragen aan de manier

waarop wij momenteel bekend zijn in de

arbeidsmarkt. Het is een goed middel om

te laten zien wat er gebeurt op kantoor.”

Houden jullie je aan beleid of een

richtlijn wat betreft social media?

De Bruin: “Wereldwijd volgen wij de

guidance van de Engelse Law Society,

waarin zij bijvoorbeeld aangeven dat je

voorzichting moet zijn met wat je zegt.

Verder werken we lokaal met praktische

do’s & don’ts. De don’ts zijn vooral gericht

op bewustwording. En omdat er natuur-

lijk altijd wat fout kan gaan, zijn we ook

voorbereid op de-escalatie. We hebben

een doordachte de-escalatieladder die

ons handvatten geeft voor als het mis

mocht gaan.” Ramaker: “Ik denk wel dat

het heel strak regisseren van het gebruik

van social media ook zijn nadelen heeft.

Als het maar positief is, krijg je veel vrij-

heid. We zijn absoluut niet de hele dag

bezig met het monitoren van mogelijk

schadelijke berichtjes. Ons uitgangspunt

cliFFord chance: social media erin, prinT eruiT | De Stand van de Advocatuur 2013 | 4

cliFFord chance: social media erin, prinT eruiT | De Stand van de Advocatuur 2013 | 4

is dat we social media niet als bedrei-

ging, maar als een kans moeten zien.”

Hoe is de verhouding wat betreft

social media met jullie kantoren in

andere landen?

De Bruin: “Nederland is wat dat betreft

echt een gidsland. Niet zozeer Clifford

Chance Nederland, maar Nederland

in het algemeen loopt enorm voorop

met social media. Wat hier gebeurt,

gebeurt in andere landen misschien pas

over een jaar. Dus als het gaat om onze

positie in ons global network wordt er ook

naar ons gekeken; vanuit Londen wordt

regelmatig ons advies gevraagd. Wij zijn

verder met hoe wij intern mensen willen

betrekken en we zoeken kanalen meer

actief op.”

Hoe ziet de social media-toekomst van

Clifford Chance eruit?

Ramaker: “Ik verwacht een flinke groei.

Als je kijkt naar de komende vijf jaar, dan

denk ik dat het gebruik van Facebook

nog verder geactiveerd gaat worden.

Onze wervingscampagne gaat bovendien

volledig worden gericht op social media,

waarbij ook LinkedIn en Twitter zullen

groeien richting de startende doelgroep.

Dat betekent dat de printcampagne

helemaal verdwijnt. Misschien niet in de

komende twee jaar, maar wel over vier,

vijf jaar. De kosten zijn relatief hoog, en

die kosten spelen momenteel binnen

de advocatuur een grote rol.” De Bruin:

“Omdat we best wat spin-off zien van

social media houden we in onze strategie

ook rekening met ontwikkelingen op dat

gebied, zodat we kunnen meebewegen.

Het is uitgesloten dat het over vijf jaar

nog allemaal hetzelfde is.”

De Stand van de Advocatuur 2013 | 4

de advocaat van morgen

Net als vorig jaar heeft de Universiteit Leiden de grootste rechtenfaculteit van Nederland, gemeten

naar het aantal rechtenstudenten en ook gemeten naar het aantal eerstejaars. De Erasmus

Universiteit volgt op beide ranglijsten op plaats 2. Echter, gemeten naar output voert de Erasmus

Universiteit Rotterdam de lijst aan met 687 afgestudeerde rechtenstudenten. De Rijksuniversiteit

Groningen volgt hier op plaats 2 met 631 afgestudeerden. Belangrijke kanttekening: de Universiteit

van Amsterdam, vorig jaar hoog in verschillende ranglijsten, was dit jaar helaas niet in staat om

cijfers aan te leveren. Dat geldt ook voor de Open Universiteit.

de advocaaT van morgen | De Stand van de Advocatuur 2013 | 4

0 | De Stand van de Advocatuur 2013 | de advocaaT van morgen

3.748

2.595

2.592

2.278

1.677

1.595

1.650

1.386

n.b.

n.b.

4.9944.950 + 3.978

4.210 + 3.7743.928 + 3.283

3.339 + 3.0453.320 + 2.457

n.b. + 2.3102.348 + 2.264

3.553 + n.b.4.093 + n.b.

n.b.

1.246

1.383

1.182

1.005

1.368

862

660

878

n.b.

n.b.

1 2 34

46

7

6 8

5

3

10Universiteit

LeidenErasmus

Universiteit Rotterdam

Rijks universiteit Groningen

Universiteit Utrecht

Universiteit van Tilburg

Radboud Universiteit Nijmegen

Vrije Universiteit Amsterdam

Universiteit Maastricht

Universiteit van Amsterdam

Open Universiteit Nederland

687 631 463 406 504 359 472 372 n.b. n.b.

1.4331.232 + 1.191

902 + 1.0441.113 + 1.039

833 + 9461.134 + 937

741 + 853n.b. + 697

629 + n.b.1.272 + n.b.

n.b.

746 560 581 633 442 578 381 325 n.b. n.b.

12

25

34

46

3

67

1 10

Erasmus Universiteit Rotterdam

Rijks-universiteit Groningen

Universiteit Utrecht

Universiteit van Tilburg

Universiteit Leiden

Universiteit Maastricht

Radboud Universiteit Nijmegen

Vrije Universiteit Amsterdam

Universiteit van Amsterdam

Open Universiteit Nederland

Aantal rechtenstudenten wo 2011/2012

Bachelors

totaal 2011/2012totaal 2010/2011

Masters/ doctoraal

26.10529.741

8.1407.856

Bachelors

totaal 2011/2012totaal 2010/2011

Masters/doctoraal

Aantal afgestudeerde rechtenstudenten wo 2010/2011

de advocaaT van morgen | De Stand van de Advocatuur 2013 | 1

30 17 9 9 16 7 4 n.b. n.b. n.b.

135148 + 89

66 + 7767 + 37

52 + 36n.b. + 30

30 + 250 + n.b.

30 + n.b.79 + n.b.

n.b.

105 72 68 28 20 23 21 n.b. n.b. n.b.

1 24

3 45

6 8

7

2 10

Universiteit Utrecht

Universiteit Maastricht

Universiteit van Tilburg

Erasmus Universiteit Rotterdam

Radboud Universiteit Nijmegen

Rijksuniversiteit Groningen

Universiteit Leiden

Vrije Universiteit Amsterdam

Universiteit van Amsterdam

Open Universiteit Nederland

1 2 3 47

4

983

1.15

4

1.53

8

785

790

826

830

737

754

n.b

588

723

707

687

677

Universiteit Leiden

Erasmus Universiteit Rotterdam

Universiteit Utrecht

Universiteit Maastricht

Rijksuniversiteit Groningen

56

8

6 10

616

599

502

587

471

462

469

n.b.

399

868

597

n.b.

n.b.

n.b.

n.b.

Universiteit van Tilburg

Vrije Universiteit Amsterdam

Radboud Universiteit Nijmegen

Universiteit van Amsterdam

Open Universiteit Nederland

429472

5.88

15.62

35.84

5

6

.6

1112

Daler

Ongewijzigd

Totaal eerstejaars-rechtenstudenten wo 2009/2010

Totaal eerstejaars-rechtenstudenten wo 2010/2011

Totaal eerstejaars-rechtenstudenten wo 2012/2013

Nieuw

Stijger

12

Bachelors

totaal 2011/2012totaal 2010/2011

Masters/doctoraal

Aantal eerstejaarsrechtenstudenten wo

Aantal cum laude afgestudeerde rechtenstudenten wo 2010/2011

universiteit leidenDe Universiteit Leiden heeft met bijna vijfduizend studenten verreweg de grootste

rechtenfaculteit van Nederland. De rechtenfaculteit van de Erasmus Universiteit Rot-

terdam telt ruim duizend studenten minder, en bezet daarmee de tweede plaats.

cum laudeKoploper qua aantal cum laude afgestudeerde studenten is de

Universiteit Utrecht. Het aantal, bachelor én master, is 135, net

iets minder dan vorig jaar (148). De Universiteit Maastricht volgt

op plaats 2 met 89, de Universiteit van Tilburg op plaats 3 met 77.

2 | De Stand van de Advocatuur 2013 | de advocaaT van morgen

Aantal rechtenstudenten hbo

2011/20122010/20112009/2010

1 2 3 4 69

8

3-

6-

7-

--

Hogeschool van Amsterdam

Juridische Hogeschool Avans-Fontys

Hogeschool Utrecht Hogeschool Arnhem en Nijmegen

Hanzehogeschool Groningen

Windesheim Saxion Hogeschool Inholland

(Rotterdam)

Hogeschool Leiden

Hogeschool Zuyd Haagse Hogeschool

1.974 1.477 n.b. 1.100 973 398 425 1.365 772 561 n.b.

1.091 1.506 2.270 n.b. 923 420 376 n.b. 638 548 1.442

1.738 1.620 1.347 1.055 980 393 374 n.b. n.b. n.b. n.b.

12

24

3 45

1 6

86

1618

710

83

17

84

7

79

72

6

n.b.

n.b.

66

9

51

3

42

5

n.b.

n.b.

36

3

10097

Loyens & Loeff

9170

De Brauw Blackstone Westbroek

7977

Houthoff Buruma

7868

CMS Derks Star Busmann

77108

NautaDutilh

7551

Baker & McKenzie

5457AKD

4728

Freshfields Bruckhaus Deringer

4025

Allen & Overy

3954

Stibbe

911 12

181213 14

18101

1316

141 1

161 20

21

36

3

32

6

34

2

35

32

2

31

2

29

2

25

23

1

23

3943

Boekel De Nerée

3842

Dirkzwager

3636

Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn

3525

Boels Zanders

3442

Clifford Chance

3331

DLA Piper

3130

Van Doorne

25n.b.

Hekkelman

2428

Nysingh

2321

Kennedy Van der Laan

2125

2022

2223

2224 2

351426 2

33235

231

2530

21

20

19

17

2

17

1

15

13

2

14

13

12

2115

KienhuisHoving

2024

Holla

1917

Van Benthem & Keulen

1917

Bird & Bird

1810

Lexence

1530

Holland Van Gijzen

1511

Norton Rose

1410

Banning

1312

Simmons & Simmons

1215

Kneppelhout & Korthals

Aantal studentstages woduur stage gemiddeld zes tot acht weken.

7.5079.0459.214

de advocaaT van morgen | De Stand van de Advocatuur 2013 | 3

amsterdamDe Hogeschool van Amsterdam telt de

meeste rechtenstudenten hbo. De Juridische

Hogeschool Avans-Fontys staat op plaats 2,

de Hogeschool Utrecht op plaats 3.

3138

3239

2233

2434

283

2936 3

30v3 3

3340

2741

12

11

10

1

11

9

2

8

n.b.

10

1

8

7

1

6

1

7

128

Van Traa

117

Ploum Lodder Princen

1110

De Haan

1116JPR

1113Trip

1113

Linklaters

11n.b.

PlasBossinade

813

Damsté

87

TeekensKarstens

711

BarentsKrans

714

Deterink

4142

3143 44 4

4446

424

424 4

470

141 2

6

5

5

3

3

3

2

2

0

n.b.

n.b.

n.b.

n.b.

65

DVDW

512

Poelmann van den Broek

53

Dommerholt

3n.b.SRK

Rechtsbijstand

33

VMW Taxand

34

Eversheds Faassen

24

Van Iersel Luchtman

2n.b.

La Gro

02

VDB

n.b.3

Van Diepen Van der Kroef

n.b.n.b.

De Clercq

Aantal studentstages woduur stage gemiddeld zes tot acht weken.

Aantal studentstages hbo

Advocatuur Notariaat Totaal 2012

Totaal 2011

1. SRK Rechtsbijstand

9 9 n.b.

2. KienhuisHoving 4 4 1

3. VDB 3 3 2

Nysingh 3 3 1

5. Trip 1 1 2 n.b.

De Haan 2 2 1

7. Baker & McKenzie

1 1 2

Eversheds Faassen

1 1 0

Holla 1 1 n.b.

NautaDutilh 1 1 n.b.

TeekensKarstens 1 1 n.b.

Totaal 24 4 28 7

negen hbo’ersSRK Rechtsbijstand ziet er wel toekomst in.

Het kantoor had in 2012 negen hbo’ers aan

boord voor een stage.

vier stage-plaatsenVan de ‘echte’ advocatenkantoren

is KienhuisHoving koploper met vier

stageplaatsen voor hbo’ers. VDB en

Nysingh volgen met drie stageplaatsen.

van 108 naar 77Er zijn een paar opvallende verschuivingen in de

ranglijst: NautaDutilh liet in 2012 beduidend minder

rechtenstudenten stage lopen dan in 2011: het aantal

daalde van 108 naar 77. Het kantoor zakt daardoor van

positie 1 naar 5.

47Freshfields Bruckhaus Deringer nam juist fors

meer rechtenstudenten in huis: van 28 in 2011

naar 47 in 2012. Ook Allen & Overy stijgt flink,

van positie 18 naar 9: in 2011 had het kantoor

25 stageplaatsen, in 2012 waren dat er veertig.

stageLoyens & Loeff heeft de meeste

rechtenstudenten in huis. In totaal

lopen er honderd rechtenstudenten

stage, 83 in de advocatuur en 17 in

het notariaat.

kleine aantallenHbo’ers krijgen in de advocatuur nog altijd

geen poot aan de grond. Althans, slechts een

handjevol kantoren stelt rechtenstudenten

hbo in staat om een stage te lopen, en dan

vaak in kleine aantallen.

4 | De Stand van de Advocatuur 2013 | de advocaaT van morgen

20112012 2010 2009 2008

585592

433429

631

436

651

491

574

482

wo

hbo

Gemiddelde stagevergoeding wo en hbo per maand (in euro’s)Aantal internationale stagesBeschikbare

plaatsenGebruikte plaatsen

1. Loyens & Loeff 36 30

2. NautaDutilh 24 22

3. Van Doorne 12 12

4. AKD 8 6

5. De Brauw Blackstone Westbroek

9 5

6. Houthoff Buruma n.b. 5

7. Stibbe n.b. 3

8. Freshfields Bruckhaus Deringer

4 2

9. Clifford Chance 1 1

Simmons & Simmons 1 1

Boels Zanders n.b. 1

36Loyens & Loeff biedt de meeste internationale

stages aan. Het kantoor heeft 36 plaatsen,

waarvan er dertig ook zijn bezet. NautaDutilh

volgt op plaats 2, Van Doorne op plaats 3.

150De gemiddelde stagevergoeding voor

een wetenschappelijke rechtenstudent

is per maand ruim € 150 hoger dan voor

een hbo-rechtenstudent.

592 per maandEen rechtenstudent verdiende in 2009 nog € 651 per

maand in zijn stageperiode, nu is dat gemiddelde

bedrag teruggelopen naar € 592 per maand.

de advocaaT van morgen | De Stand van de Advocatuur 2013 |

6 | De Stand van de Advocatuur 2013 | Jpr advocaTen: gezond versTand is ons social media-beleid

6 | De Stand van de Advocatuur 2013 | Jpr advocaTen: gezond versTand is ons social media-beleid

jpr advocatengeZond verstand is ons social media-beleidJPR is een van de advocatenkantoren met de meeste volgers op Twitter. Directeur Bert Hokken en advocaat Peter Buursen over

‘unfollowen’, gezond verstand en arbeidsmarktcommunicatie. “Wat we wel eens hebben gehad is dat we zelf per ongeluk een

tegenpartij zijn gaan volgen. Toen kreeg de betreffende advocaat een boos berichtje met de beschuldigende vraag of hij op die

manier aan informatie probeerde te komen.”

Wanneer begon JPR Advocaten met

social media en waarom?

Bert Hokken: “We zijn een jaar of twee

geleden begonnen met kijken wat we

met social media kunnen. Omdat we een

modern kantoor zijn en social media niet

meer weg te denken waren, zijn Peter,

twee andere jonge advocaten en ik toen

regelmatig bij elkaar gaan zitten. Je kunt

social media in deze tijd niet links laten

liggen. We hebben goed nagedacht over

hoe we het wilden gebruiken en hebben

ons Twitter-account toen geïntrodu-

ceerd als een informatiekanaal.” Peter

Buursen: “Twee jaar terug was men in

de advocatuur nog beduidend minder

actief met social media. Wij vonden het

passend om op tijd in te stappen. We

hebben er meteen bewust voor gekozen

om er geen reclamezuil van te maken,

maar om het informatief te houden.”

Op Twitter heeft @JPRadvocaten veel

volgers, inmiddels ruim 1300. Wat zijn

dat voor volgers?

Hokken: “Dat hebben we toevallig laatst

eens geanalyseerd. En wat opvallend

was, is dat 90% van onze volgers echt uit

ons werkgebied komt, en ondernemer

is. Natuurlijk heb je ook van die idiote

volgers, zoals iemand die zich ‘Escortgirl’

noemt, maar dat is dan maar zo.” Buur-

sen: “Wat we wel eens hebben gehad is

dat we zelf per ongeluk een tegenpartij

zijn gaan volgen. Toen kreeg de betref-

fende advocaat een boos berichtje met

de beschuldigende vraag of hij op die

manier aan informatie probeerde te

komen. Tja, daar loop je tegenaan, maar

je kunt het niet helemaal voorkomen. We

zijn toen gestopt met het volgen van die

tegenpartij, en hebben er zelfs even over

nagedacht of we beleid moesten maken

over wie we wel of niet volgen. Maar

dat doen we niet. We volgen twitteraars

waarvan wij denken dat ze interessante

informatie bieden.”

Hebben jullie helemaal geen beleid op

dat gebied?

Hokken: “Gezond verstand is ons social

media-beleid. We hebben gezegd; wat

je normaal niet tegen iemand kan zeg-

gen, moet je ook niet op Twitter zetten.

Je moet er namelijk van uitgaan dat

klanten het ook lezen.” Buursen: “Er zijn

kantoren die dikke reglementen hebben,

Jpr advocaTen: gezond versTand is ons social media-beleid | De Stand van de Advocatuur 2013 |

Jpr advocaTen: gezond versTand is ons social media-beleid | De Stand van de Advocatuur 2013 |

waarin ze voorschrijven hoe je je LinkedIn

-profiel moet inrichten en waar je wel en

niet over mag twitteren. Dat gaat best

ver. Maar dan kun je in onze beleving net

zo goed ook tegen ze zeggen wat ze ’s

avonds wel en niet mogen zeggen op een

receptie.”

Hebben jullie social media-plannen

voor de (nabije) toekomst?

Hokken: “We willen social media steeds

actiever inzetten om kennis te delen. We

twitteren nu één keer per dag en voor een

inhoudelijk bericht is dat het maximum.

Maar als we nieuwe mogelijkheden zien,

moeten we proberen om mee te lopen.”

Buursen: “Voor de toekomst moeten we

kijken wat voor ontwikkelingen er zijn,

en als dat ontwikkelingen zijn waarvan

wij denken dat het bij ons past, moeten

we daarop inspringen. Als we het doen,

dan doen we het goed.”

Jullie zijn voorlopig dus niet van

plan social media in te zetten

voor arbeidsmarktcommunicatie,

bijvoorbeeld via Facebook?

Hokken: “Die plannen zijn er op dit

moment niet, maar ik sluit niet uit dat

we dat in de toekomst wel gaan doen.

We hebben ons tot nu toe steeds gericht

op het MKB.” Buursen: “We hebben ook

geen aparte website voor werving, zoals

je bij veel kantoren ziet. Wij doen dat

echt via de meer ouderwetse, geëigende

kanalen, zoals banenbeurzen en derge-

lijke.” Hij kijkt Hokken aan: “Toch gek

eigenlijk, hè?” Hokken heeft er wel een

verklaring voor: “De noodzaak is wat

lager, omdat we in deze arbeidsmarkt

veel sollicitanten krijgen zonder dat we

er veel voor hoeven te doen. Maar mis-

schien is de fase wel aangebroken dat we

het moeten oppakken.”

| De Stand van de Advocatuur 2013 | social media in de advocaTuur

| De Stand van de Advocatuur 2013 | social media in de advocaTuur

social media in de advocatuurEr zijn drie social media waarvan we kunnen zeggen dat ze wereldwijd bekend zijn geworden. Slechts weinig mensen hebben

geen enkele account op Facebook, Twitter of LinkedIn, en nog minder mensen hebben er nog nooit van gehoord. En als zelfs oma

tegenwoordig op Facebook zit, kunnen advocaten natuurlijk niet achterblijven.

Zowel de kantoren als de advocaten

die er werken hebben accounts

van verschillende social media, zoveel

is zeker. Een beetje rondstruinen in die

digitale wereld is voldoende om een

beeld te krijgen van de activiteit van

advocatenkantoren op die pagina’s.

Zeker als het om middelgrote tot grote

kantoren gaat, is een pagina op LinkedIn

wel het minste dat men kan doen om

zich op het internet te laten zien aan

geïnteresseerden en medewerkers.

Hoe de pagina wordt ingevuld, varieert

overigens van kantoor tot kantoor. Erg

veel is er over het algemeen niet op te

vinden, is de indruk. Behalve vacatures

en wat algemene informatie over het

kantoor en met wat geluk ook over de

rechtsgebieden die het bedient, wordt

er weinig uitgewisseld met de mensen

die het kantoor ‘volgen’. We kunnen

ons afvragen hoe ‘social’ dit medium

is voor advocatenkantoren. Overigens

wordt er onder individuen volop ‘gelinkt’

op LinkedIn. Met bekenden, maar ook

compleet onbekenden, is de ervaring.

Want wie weet waar het ooit nog toe kan

leiden. Toch?

En dan is er nog Twitter. Sinds een jaar

of vijf slingeren miljoenen mensen en

bedrijven korte berichtjes de wereld in,

over belangrijke en minder belangrijke

zaken. Bij voorkeur op je smartphone

scroll je daar doorheen en scan je de

krantenkoppen, titels van publicaties,

klik je eens door naar een fotootje

en heb je je bedenkingen bij de vage

opmerkingen van die net zo vage kennis-

sen. Er zijn zelfs politici die vaak alleen

nog via Twitter een reactie geven. Kun-

nen ze het lekker kort houden. De pers

hoeft ze alleen nog te volgen om een

quote te kunnen optekenen.

Advocatenkantoren lijken nog erg

zoekende naar de beste manier om zich

op Twitter te gedragen. Vijf keer per dag

linken naar allerlei publicaties of zo nu

en dan iets informatiefs, afgewisseld

met een persoonlijk noot? Is meer beter?

Of is less juist more? Vacatures duiken

op bijna elk Twitter-account wel op,

maar verder varieert zowel de frequentie

als de inhoud van de berichten enorm.

En dan zijn er nog de kantoren die wel

een account, maar nog nooit een tweet

verstuurd hebben. Reden daarvan lijkt te

zijn dat ze de accountnaam willen clai-

men, maar nog geen concrete plannen

hebben om te gaan twitteren.

Omdat het aantal volgers iets zegt over

de populariteit van de twitteraar en/

of zijn tweets, maakten we een Top

10-ranking van de Top 50-kantoren met

de meeste volgers op Twitter (peildatum

31 januari 2013):

social media in de advocaTuur | De Stand van de Advocatuur 2013 |

social media in de advocaTuur | De Stand van de Advocatuur 2013 |

Plaats Twitternaam Aantal

kantoor volgers

1. @AllenOvery 10.308

2. @Freshfields 2.052

3. @Linklaters 1.389

4. @JPRadvocaten 1.313

5. @Clifford_Chance 1.072

6. @HouthoffBuruma 875

7. @KennedyvdLaan 856

8. @BoelsZanders 829

9. @twobirdsIP 711

10. @NautaDutilh 659

Er zitten een heleboel ‘maren’ aan dit

lijstje, maar het is altijd leuk om kanto-

ren te vergelijken. Gezegd moet worden

dat de Top 3 bestaat uit drie internati-

onale kantoren, en dat Allen & Overy

er bijvoorbeeld voor heeft gekozen één

algemeen Engelstalig Twitter-account

te hebben voor het hele kantoor. De

andere grote kantoren hebben daarnaast

vaak nog accounts voor specifieke

rechtsgebieden, waardoor de volgers

wat meer verspreid zijn. Bird & Bird

heeft verschillende accounts en die van

de sectie IP blijkt het goed te doen qua

volgers en komt op plaats 9. Ook benoe-

menswaardig is Linklaters, de nummer

3. Vrij veel volgers, maar nog nooit een

tweet verstuurd. Tot slot is opvallend dat

na die drie internationale kantoren, op

nummer 4 JPR Advocaten komt. En dat

vrijwel al hun volgers ‘echt’ zijn.

‘Nepvolgers’ zijn namelijk ook een

bestaand doch raadselachtig fenomeen.

Het zijn inactieve volgers, aangemaakt

door (computers van) bedrijven die

willen spammen of iets dergelijks. Op

de een of andere manier heeft bijna

iedereen er wel een aantal. Omdat er

bedrijven en personen zijn die denken

dat ze interessanter lijken als ze meer

volgers hebben, komt het zelfs voor dat

er volgers worden gekocht. Voor € 24,95

heb je er zo vijfhonderd bij. De indruk is

echter dat advocatenkantoren daar niet

aan meedoen.

Als je naar twitterende advocaten zelf

kijkt, los van hun kantoor, dan zie je

dat de een het medium vrijwel alleen

gebruikt om kennis te spuien of werkge-

relateerde links te delen. Voor de ander

is Twitter juist ook een kanaal om – in

het openbaar, dat wel – persoonlijke

berichten te delen. Gewoon, om met

vrienden en bekenden te ouwehoeren

over nieuws, voetbal, BN’ers en poli-

tiek. Gecombineerd met af en toe iets

juridisch. Het is een kwestie van de juiste

balans vinden tussen die twee.

Tot slot Facebook. Facebook staat erom

bekend vooral (ook) onder jongeren

populair te zijn. Een kleine digitale

rondgang leert dat het het minst inge-

burgerde sociale medium is onder

advocatenkantoren. Het is goed voor te

stellen dat men het geen zakelijk kanaal

vindt, dat het voor het contact met de

(potentiële) business te informeel is.

Waar het echter wel heel goed voor

gebruikt kan worden is recruitment.

Want hoe bereik je jongeren beter dan

via het medium waarmee ze zich toch al

dagelijks vermaken? Steeds meer kanto-

ren hebben dat ook door.

Op de Facebook-pagina’s van advoca-

tenkantoren zie je veel foto’s van recruit-

mentevenementen en andere ‘gezellige’

dingen die op kantoor gebeuren, zoals

de nét opgetuigde kerstboom. Verder

ook aankondigingen van masterclasses

en achteraf berichten als ‘Bedankt dat

jullie er waren, wij vonden het super’. De

bedoeling is dat de pagina studenten en

starters een beeld geeft van de identiteit

van en de sfeer binnen het kantoor.

Ook hier zie je overigens dat het ene

kantoor er enthousiaster aan meedoet

dan het andere. Als het laatste berichtje

stamt van november of december vorig

jaar maakt dat de pagina er niet aantrek-

kelijker op. Eigenlijk lijkt voor alle social

media te gelden: als je er aan meedoet,

doe het dan bewust. Denk na over wat je

ermee wil bereiken en gebruik het dan

met regelmaat. Dan weten je volgers of

‘vrienden’ ook wat ze aan je hebben.

60 | De Stand van de Advocatuur 2013 | social media in de advocaTuur

60 | De Stand van de Advocatuur 2013 | social media in de advocaTuur

linkedin leadingLinkedIn is op dit moment het leidende social media-platform onder advocaten. Het wordt gebruikt om informatie of nieuwe

klanten te vinden, sociale contacten te onderhouden, vacatures te vervullen of informatie te delen. Facebook volgt op al die

punten op afstand, terwijl Twitter het vooral goed doet als nieuwsmonitor. Dat blijkt uit de verkennende survey Social Media –

Advocatuur, die we in november vorig jaar via Advocatie hebben uitgezet.

aan het onderzoek hebben zestig

respondenten deelgenomen. Zoals

te verwachten, maken veruit de meeste

deelnemers gebruik van social media.

Toch geeft 7% van de respondenten aan

geen enkel gebruik te maken van social

media.

LinkedIn kan als het toonaangevende

social mediaplatform worden geken-

schetst: 90% van de respondenten

maakt er gebruik van. Ruim 70% zit op

Twitter, terwijl ruim 60% aangeeft actief

te zijn op Facebook. Op de vraag of op

die platforms een persoonlijk profiel is

aangemaakt, liggen de verhoudingen

ongeveer hetzelfde, al scoort Facebook

daar iets beter: 70 in plaats van 60%.

We vroegen verder of het kantoor waar

de respondent werkzaam is een profiel

heeft aangemaakt op de platforms.

Ruim 70% van de respondenten beant-

woordt die vraag positief ten aanzien van

LinkedIn, tegen 56% voor Twitter en 50%

voor Facebook. Ook hier scoort LinkedIn

dus het best, al zijn de verschillen wat

minder groot dan bij de eerdere vragen.

Zakelijk gebruik

In zijn algemeenheid kan worden gesteld

dat LinkedIn vooral zakelijk wordt

aangewend door de respondenten. Dat

zakelijke gebruik ziet dan op het vinden

van benodigde informatie (65%), het

vinden van nieuwe klanten (96%), het

vervullen van vacatures (92%), acquisitie

van prospects (85%) en het delen van

informatie (74%).

De achterstand van Facebook is in het

sociale gebruik (onderhouden van

sociale contacten en communiceren met

collega’s) minder groot. Twitter wint

het op één punt van LinkedIn en ook

Facebook: bijna 80% gebruikt Twitter als

nieuwsmonitor. LinkedIn volgt met 60%

en Facebook met 30%.

Tot slot hebben we gevraagd hoeveel

tijd de respondent besteedt aan sociale

media. 45% geeft aan er minder dan

vier uur per week mee bezig te zijn en

38% vier tot acht uur per week. De echte

adepten besteden acht tot twaalf uur

(8%) of zelfs meer dan twaalf uur per

week (eveneens 8%).

Voor het komende jaar verwachten veel

deelnemers dat de hoeveelheid aan

social media te besteden tijd zal toene-

men. 37% zegt dat het bij minder dan

vier uur per week zal blijven, en 27% ver-

wacht er tussen de vier en acht uur mee

bezig te zijn. Klappers zitten bij de veel-

gebruikers: bijna 24% verwacht in 2013

acht tot twaalf uur per week te besteden

aan social media, en bijna 12% denkt dat

dat meer dan twaalf uur zal zijn.

Social media in de advocatuur | De Stand van de Advocatuur 2013 |

Social media in de advocatuur | De Stand van de Advocatuur 2013 |

Juryrapport Gouden ZandloperSocial mediabeleidSdu Uitgevers reikt jaarlijks de juryprijs Gouden Zandloper uit aan een advocatenkantoor dat zich op een bepaald terrein als

voorloper en vernieuwer laat kennen. Twee jaar werd de innovatieprijs uitgereikt aan het kantoor dat zich het meest innovatief

betoonde in het delen van kennis met cliënten (Dirkzwager), vorig jaar werd de Gouden Zandloper gewonnen door het kantoor

met het meest vernieuwende prijsarrangement (Endts & Co). Dit jaar wordt de Gouden Zandloper uitgereikt aan het kantoor met

het beste beleid op het gebied van social media. Hieronder het rapport van de jury.

de jury ontving dit jaar veertien

inzendingen voor de Gouden

Zandloper voor het beste social mediabe-

leid. Een record. Er deden kleine advoca-

tenkantoren mee, middelgrote en grote:

zes van de veertien inzendingen kwamen

voor rekening van een kantoor uit de Top

50. Het onderwerp social media lééft,

zoveel is duidelijk.

De jury speelde aan de hand van de

inzendingen een tijd met de gedachte

om dit jaar twee Gouden Zandlopers uit

te reiken. Eén voor een klein kantoor

waar de advocaten zelf het beleid op

het gebied van social media maken én

uitvoeren, en één voor een groot kantoor

waarbij de afdeling marketing en/of com-

municatie de taak heeft om advocaten

te wijzen op social media, hen bewust te

maken van de kansen en mogelijkheden

die het biedt en de advocaten waar nodig

te enthousiasmeren en begeleiden. De

uitdagingen voor deze twee verschil-

lende groepen zijn zo verschillend, dat

onderscheid in twee categorieën gerecht-

vaardigd leek.

Uiteindelijk heeft de jury daar toch van

afgezien. Dat heeft twee oorzaken: de

uiteindelijke winnaar stak – zonder af

te doen aan de kwaliteit van de andere

inzendingen – naar het oordeel van de

jury echt met kop en schouders boven

de rest uit. “In deze nominatie zie je de

advocatuur van de toekomst,” aldus

een jurylid tijdens de beraadslagingen.

U vermoedt misschien al een beetje: de

Gouden Zandloper gaat dit jaar naar een

klein kantoor.

De tweede reden is dat de grote kantoren

met de communicatieafdelingen elkaar

eigenlijk niet zoveel ontlopen. Bij de een

ligt het accent op het delen van kennis,

de ander richt zich wat meer op de regu-

lering van het gebruik van social media

binnen kantoor en weer andere kantoren

hebben individuele advocaten in de

geledingen – waarover straks meer – die

zich op individueel niveau onderscheiden

door zeer goed gebruikte twitteraccounts

of interactieve blogs.

Zeer prijzenswaardig, en de jury wil

graag benadrukken dat ze de inspannin-

gen van de kantoren op het gebied van

social media als zeer positief waardeert.

De jury zag bij de grote kantoren echter

niet een uitzonderlijke uitschieter. De

inzenders zijn allemaal actief en goed

bezig met social media.

| De Stand van de Advocatuur 2013 | Social media in de advocatuur

| De Stand van de Advocatuur 2013 | Social media in de advocatuur

And the winner is…

Maar dus nog niet zo goed als de uit-

eindelijke winnaar: het Amsterdamse

kantoor Axon Advocaten, een life

science-nichekantoor bestaande uit vier

advocaten en één stagiaire. Van dit kan-

toor ontving de jury een buitengewoon

inspirerende nominatie, een die inder-

daad kan gelden als een blauwdruk voor

de advocatuur van de toekomst.

In grote lijnen is de social media strate-

gie van het kantoor samen te vatten met

de woorden: being the voice of authority.

Om aan te geven hoe dat in zijn werk

gaat, hieronder enkele passages uit de

nominatie:

De kantoorfilosofie van Axon is dat alle

knowhow ten dienste van cliënten staat en dat

cliënten betalen voor toegepaste know-how.

Axon doet daarom niet aan lokkertjes met de

rest van de informatie achter een paywall of

een webform waar persoonsgegevens moeten

worden ingevuld. Ook is er geen controle op de

verstrekking van informatie aan eventuele con-

currenten; Axon gaat ervan uit een voldoende

voorsprong in haar niches te hebben. Overigens

is Axon voor een belangrijk deel afhankelijk

van referral werk. Het opsluiten van content

voor eventuele concurrenten zou Axon van

goede reclame beroven. Alle presentaties van

conferenties en seminars, Axon blogs en artike-

len (waar mogelijk) worden gratis beschikbaar

gemaakt.

(…) Axon richt zich behalve op de usual

suspects als Twitter en LinkedIn ook op

specialistische communities zoals bijvoorbeeld

de Elsmar Cove, een online community van

regulatory affairs managers in de life sciences

die de kwaliteit van Axon valideren. Door actief

deel te nemen aan de discussies op Elsmar Cove

krijgen advocaten van Axon “creds” punten

op Elsmar Cove, waaraan anderen objectief

kunnen afmeten hoeveel nuttige bijdrage

een persoon aan discussies heeft geleverd.

Onderzoek heeft uitgewezen dat de mensen die

actief zijn op Elsmar Cove het publiek is dat in

de zaal zit bij internationale conferenties waar

advocaten van Axon spreken, zodat activiteit

op de Elsmar Cove bijdraagt aan de “creds”

van de advocaten van Axon en deze op de con-

ferentie makkelijker kunnen netwerken omdat

het publiek ze al kent als geloofwaardige en

gevalideerde expert.

Axon linkt haar Medicaldeviceslegal blog op

WordPress actief aan andere blogs actief op

WordPress, zoals QC is Dead en Medicaldevice-

sclinical, die aanpalende onderwerpen binnen

hetzelfde gebied beschrijven. Bijvoorbeeld:

QC is Dead beschrijft auditing processen in

de medische technologie industrie. De mensen

die hiermee te maken hebben, hebben ook te

maken met de juridische regels waar Medical-

deviceslegal van Axon over gaat. Zo komen

lezers in een relevant ecosysteem van elkaar

validerende en aanvullende blogs terecht, wat

weer de geloofwaardigheid van de respectieve-

lijke blogs valideert.

Ook binnen LinkedIn zijn de advocaten actief

binnen groups die specifiek over de expertise

van Axon gaan, zoals bijvoorbeeld voor

geneesmiddelen (Bio & Pharma Nederland),

voor medische technologie (European Medical

Devices Group en Clinica MedTech Intelligence),

food (EU Food Law) en voor biotechnologie

(Masterclass BioBusiness en Netwerk Sociale

Innovatie Medical Science). Via LinkedIn wor-

den veel nuttige contacten opgedaan door actief

deel te nemen aan de discussies in de groepen.

Het Italiaanse kantoor in de Alliance hebben

we bijvoorbeeld leren kennen via discussie in

een group op LinkedIn (European Medical

Devices Regulatory group).

(…) In onze ervaring leiden de social media

initiatieven indirect tot cliënten vanwege de

opgebouwde geloofwaardigheid en bekendheid,

die tot een sterke goodwill in de markt leidt.

Het gebeurt ons regelmatig dat we pitches

winnen omdat personen in het team van de

prospectieve cliënt ons kennen via social media

en blogs en dus al een goed beeld van onze

expertise hebben.

De jury realiseert zich dat Axon zich richt

op een bijzonder goed georganiseerde

nichemarkt, met professionele partijen

aan de andere kant van de tafel. Dat

maakt doelgericht opereren op social

media mede mogelijk. Bij andere

rechtsgebieden – denk aan markten met

veel particulieren die slechts eenmalig

gebruikt maken van een advocaat – ligt

Social media in de advocatuur | De Stand van de Advocatuur 2013 |

Social media in de advocatuur | De Stand van de Advocatuur 2013 |

dat veel moeilijker. Dat neemt niet weg

dat Axon naar het oordeel zeer goed

doordacht en consistent gebruik maakt

van de mogelijkheden die social media

bieden. De jury denkt bovendien dat

Axon als inspirerend voorbeeld kan die-

nen voor andere kantoren, én individuele

advocaten.

Eervolle vermeldingen

De jury is ook zeer te spreken over de

inspanningen van een aantal individuele

advocaten op social media, en heeft

besloten die advocaten hier eervol te

vermelden. Hugo Reumkens, bestuurs-

voorzitter van Van Doorne (zie het

interview elders in deze Stand) stimuleert

het gebruik van social media binnen

zijn eigen kantoor enorm door een

voorlopersrol te vervullen op Twitter. Hij

twittert dagelijks over marketing, social

media en leiderschap. Verder Jens van

den Brink van Kennedy Van der Laan die

met het blog Mediareport.nl en Twitter

is uitgegroeid tot een nationaal bekende

advocaat en specialist op het gebied

van mediarecht. De laatste eervolle

vermelding gaat naar Allard Knook van

CMS Derks Star Busmann oprichter en

eigenaar van één van de populairste

blogs op het gebied van Europeesrechte-

lijke actualiteiten. Daarnaast heeft hij de

goed draaiende LinkedIn groep Staats-

steun opgericht.

Tot slot

De jury wil haar grote waardering

uitspreken aan alle inzenders. De

deelnemende kantoren hebben de jury

een bijzonder leerzaam kijkje in keuken

gegund, waarvoor dank.

De jury 2013 bestond uit Christ’l Dullaert (Le

Tableau), Eline Schiebroek, (BrentsKrans, voor-

zitter van de Jonge Balie Nederland) en Gerard

Tanja (Venturis Partners). Namens Sdu werd de

jury bijgestaan door Nico Mookhoek (uitgever

Stand van de Advocatuur) en Lucien Wopereis

(hoofdredacteur).

64 | De Stand van de Advocatuur 2013 | social media in de advocaTuur

64 | De Stand van de Advocatuur 2013 | social media in de advocaTuur

loyens & loeffgeen twitter, wel linkedin en facebookMet het Twitter-account van Loyens & Loeff is nog nooit een tweet verstuurd, maar dat betekent niet dat het kantoor niets doet

met social media. Via de Facebook-pagina kunnen studenten en starters volgens manager recruitment Olivier Wilmink en

corporate recruiter Joost Kok namelijk perfect kennismaken en communiceren met het kantoor.

Wanneer is Loyens & Loeff begonnen

met social media en wat was de

aanleiding?

Olivier Wilmink: “Eind 2011 lanceerden

we een nieuwe wervingscampagne en

dat vonden we een goed moment om te

starten met Facebook en LinkedIn. We

zien het als een kans om te communice-

ren met onze doelgroep. We bespraken

het met een aantal partners en zijn toen

gewoon begonnen. LinkedIn wordt door

studenten vooral gebruikt als ze bijna

klaar zijn met hun studie of op zoek zijn

naar een baan, Facebook begint al veel

vroeger.” Over Twitter zegt Joost Kok:

“Daar doen we bewust niet aan mee. We

hebben erover nagedacht, maar vroegen

ons af wat de nieuwswaarde is. Als je

kijkt wat kantoren over het algemeen op

Twitter posten, dan zit daar vaak veel her-

haling in, of alleen maar nieuwsfeitjes.

Bovendien wordt er weinig getwitterd

door onze doelgroep.”

Wat posten jullie zoal en hoe vaak?

Kok: “Op Facebook kondigen we activi-

teiten aan en zetten daarvan vervolgens

foto’s online. Ook plaatsen we interes-

sante artikelen die geschreven zijn door

medewerkers of we laten zien dat we

een prijs gewonnen hebben. Maar ook

als Sinterklaas langskomt of we met

zijn allen kijken hoe Epke Zonderland

goud wint, plaatsen we daar foto’s van

op de pagina.” Wilmink: “We hebben

er bewust voor gekozen onderscheid te

maken tussen wat we op Facebook en

LinkedIn plaatsen. Met onze Facebook-

pagina Loyens & Loeff Academy geven we

een gezicht aan onze organisatie. Het is

eigenlijk een soort etalage, en mensen

bepalen zelf of ze er langs lopen of niet.

LinkedIn is wat zakelijker ingericht

en bevat bijvoorbeeld vacatures. Qua

frequentie hebben we afgesproken dat

we twee keer per week iets op Facebook

posten en dat er variatie moet zitten in de

berichten. Het moet geen spam worden.”

Is het daadwerkelijk sociaal? Oftewel:

is er sprake van tweerichtingsverkeer?

Kok: “Jazeker. Het is voor veel studenten

gemakkelijk om bij ons op de pagina

een regel achter te laten, ze zitten toch

al veel op Facebook. Wilmink: “We

krijgt reacties in de vorm van likes of een

berichtje onder een post. En laatst had

iemand een foto gestuurd dat hij in het

Vondelpark aan het beachballen was

met een beachbalset van Loyens & Loeff,

social media in de advocaTuur | De Stand van de Advocatuur 2013 | 6

social media in de advocaTuur | De Stand van de Advocatuur 2013 | 6

die we lang geleden uitdeelden. Wij

zetten die foto erop en dan komen daar

ook weer reacties op. En onder het tabje

‘Contact a recruiter’ op onze Facebook-

pagina kunnen studenten en starters ons

ook gemakkelijk een vraag stellen. Dat

gebeurt wekelijks.”

Hij vervolgt: “We meten ook hoeveel men-

sen uit ons eigen netwerk en daarbuiten

een bericht gezien hebben en liken. Ook

krijgen we elke week een update van

hoeveel mensen er op Facebook bij zijn

gekomen. Elke dag komen er nog likes bij.

We zitten nu op 877, maar tegen de tijd

dat dit interview gepubliceerd is zijn dat er

misschien wel duizend, dat denk ik echt.

We zijn een van de snelst groeiende Face-

book-accounts binnen de advocatuur.”

Volgen jullie een richtlijn, protocol of

beleid op het gebied van social media?

Wilmink: “Bij alle berichten die wij

plaatsen op onze Facebook- en LinkedIn-

pagina gebruiken we ons gezond

verstand. Daarnaast hebben we binnen

Loyens & Loeff een gedragscode met

elkaar vastgesteld om te voorkomen

dat medewerkers op een netwerksite de

plank totaal mis slaan. Uitgangspunt

blijft dat er een grote mate van vrijheid

is. Wel moet uit de berichtgeving blijken

dat het bericht vanuit privépersonen is

geplaatst en niet vanuit ons kantoor.”

Denken jullie na over de toekomst van

social media?

Wilmink: “Nou, er is al veel veranderd

sinds we begonnen. Toen hadden we

nog niet de vacatures op de Facebook-

pagina staan en nog niet de ‘Contact a

recruiter’-optie. Maar natuurlijk moet

je altijd kijken wat er speelt in de markt.

Voor hetzelfde geld komt er straks iets

nieuws en gaan we daar in mee. We

denken erover na en experimenteren ook

wel. Voor een nieuwe concept van ons,

de Loyens & Loeff Inside Student Semi-

nars, hebben we bijvoorbeeld helemaal

niet geadverteerd maar puur Facebook

gebruikt, en we hebben nu al bijna 150

aanmeldingen. Dat werkt dus wel anders

dan een paar jaar geleden, en zullen we

zeker vaker gaan doen.”

De Stand van de Advocatuur

De Stand van de Advocatuur

2013

Voor u ligt de achttiende editie van De Stand van de Advocatuur, het jaarlijkse trendonderzoek van Sdu Uitgevers naar de advocatuur in Nederland. Net als voorgaande jaren bevat dit boekwerk een schat aan gegevens over de Nederlandse advocatuur, feiten en cijfers die we door middel van eigen onderzoek hebben verzameld.

We hebben de formule van het boekje wederom aangepast. Onze indruk is, gestaafd door wat we her en der hoorden, dat weinigen de teksten in het boek ook werkelijk lazen. Men bekijkt de Top 50, misschien ook de snelste stijgers en dalers, men bladert nog wat en dat is dat. We hebben dit jaar daarom besloten om te werken met bullits waarin enkel en alleen de belangrijkste bevindingen worden gerapporteerd. Geen lappen tekst meer, maar de tabellen, voorzien van korte en kernachtige conclusies.

Als thema van De Stand hebben we dit jaar gekozen voor advocaat en social media. We interviewden drie kantoren – Clifford Chance, JPR en Loyens & Loeff – over hun inzet op LinkedIn, Facebook en Twitter, en spraken drie individuele Twitterpioniers: de advocaten Jeroen Dallinga, Hugo Reumkens en Tjalling van der Goot. U vindt de interviews verspreid door dit boek. We deden verder een verkennend onderzoekje naar het daadwerkelijk gebruik van social media door de kantoren, en reikten de jaarlijkse innovatieprijs Gouden Zandloper dit jaar uit aan het kantoor met het beste beleid op het gebied van de social media. Het rapport van de jury vindt u aan het slot van deze uitgave.

• De Top 50• Aantallen baliebreed, verhouding man/vrouw• Salarissen, stagiairs, hoogleraren en PSL’s• Financiële kerngegevens kantoren• De arrondissementen• De advocaat van morgen• Advocatuur en social media, juryrapport Gouden Zandloper