JVestetheemtijdscHriftyoof' dh

H. K.'

AWN

, - ..U««ti?16 i«

In de twaalfde eeuw groeide aan denoordkant een stad met een eigen om-walling. Toen Zutphen stadsrechtenkreeg, werd de wal vervangen door eenstenen stadsmuur. In 1312 voegde mende "nieuwe" stad samen met het oudecentrum.In de zeventiende eeuw werd het be-stuurlijk centrum gesloopt, om plaatste maken voor een plein. De adellijkestadspaleizen, zoals de residentie vande heren van Bronckhorst, werdensteeds aan dit plein gebouwd. In 1995kon dit plein geheel worden opgegra-ven, zodat daarmee de complete bewo-ningsgeschiedenis van zo'n 2000 jaarzichtbaar werd.

Tijdens onze stadswandeling hebbenwe heel veel informatie gekregen overde panden waar we langs liepen. (Jegaat toch met andere ogen naar zo'ngevel kijken als je hoort dat deze is ge-bouwd in de tamelijk zeldzaam voor-komende Romano-Gothische stijl, eenbouwstijl met nisramen en een hoed-vormige bekroning, die de allervroeg-ste burgerwoningen kenmerkt. Je be-sluit ter plekke tot het volgen van eenstudie bouwhistorie!)

In Zutphen zijn nog vrij veel wonin-gen te herleiden tot de 14e eeuw. Er iszelfs een verbrande brouwerij uit 1284opgegraven onder een pand dat nu alscafé in gebruik is. Tot de vondsten be-hoorden naast proto-steengoedkruikenook ontkiemende haver, die voor hetbierbrouwen als grondstof diende. In1350 was de hele stad al gebouwd inbaksteen, wegens het grote brandge-vaar. Op het bouwen in hout stondzelfs gevangenisstraf! In de dertiendeen veertiende eeuw werden de bakste-nen huizen gepleisterd en bont be-schilderd. Pas in de vijftiende eeuwwerd de baksteen (met siermetsel-werk) "kaal" gelaten. Als dakbedekkingwerden onder- en bovendakpannen ge-bruikt ("paters en nonnen"). Deze oor-spronkelijk rode pannen kleurden alna een jaar groen, door de algen die erop groeiden. De huizen, die alle, een

eigen naam hadden, waren standaardvijf meter breed. (5,02 meter is éénRijnlandse Roede). De huizen moetenvan binnen vrij donker zijn geweest,omdat niet alle ramen altijd "echt"waren: sommige waren als "blindevensters" op de gevel geschilderd!We hadden graag nog veel meer de-tails van Michel willen horen, maarons vermogen tot opname van infor-matie was duidelijk aan het eind.Iedereen was toe aan een consumptie,die ons werd geserveerd in de keldervan "De Driekant", een historisch pand(met een veertiende-eeuwse vloerplankals toonbank). Onder het genot vaneen drankje en warme snacks werdhier de dag feestelijk besloten.Langzamerhand keerden de AWN'ersweer huiswaarts, terugkijkend op eenzeer interessante en gezellige dag enruim voorzien van documentatie omthuis alles nog eens te kunnen nalezen.

Zevenbergen, oktober 2000Anne-Marie Visser

Stichting Mergor inMosam

Een roestvrijstalen koker met inhoudis geplaatst in het grind van het onder-waterdepot op de 3 de fase Kraaijen-bergse plassen, Linden, gemeenteCuijk, door de stichting Mergor inMosam. Dit ter ingebruikname van hetdepot in december van het jaar 2000.Dit depot kwam tot stand met hulpvan B.V. Grint- en Zandexploitatie-maatschappij v/h Gebrs Smals Cuijk,de gemeente Cuijk en de stichtingMergor in Mosam.

De stichting Mergor in Mosam (voor-heen de WOOR, Werkgroep Onder-waterarcheologie Oostelijk Rivieren-gebied) nam het initiatief om een"tijdelijk"onderwaterdepot te realise-ren om de door haar gedane vondstentijdelijk op te slaan. Het betreft vond-sten gedaan onder water of vondsten

IX

die het best onder water bewaard kun-'nen worden. Het gaat om een "tijdelij-ke" opslag omdat amateurarcheologengeen eigen depot mogen beheren, ditis alleen voorbehouden aan de rijks-overheid. De vondsten die geplaatstworden zijn vondsten die de Rijks-overheid (Rijksdienst voor het Oudheid-kundig Bodemonderzoek) niet kan ofwil opnemen in een van haar depots,vondsten die nu nog niet echt als ar-cheologisch beschouwd worden envondsten van de stichting in afwach-ting van verdere verwerking/afwer-king. De stichting wil met het plaatsenvan de koker voorkomen dat in de toe-komst wanneer dit depot gevondenwordt met nog archeologische resten,men zich gaat afvragen waar ze van-daan komen en waarom, ze juist opdie plaats aangetroffen worden. Dit integenstelling tot de wagen die men nuheeft als iets archeologisch gevondenwordt.

De tijdelijk in het depot opgeslagenvondsten worden ook gebruikt als ob-jecten bij het opleiden van duikendeamateurarcheologen. Zo kunnen zedan bijvoorbeeld het inmeten van on-derwaterobjecten leren. En natuurlijkkan er onder begeleiding ook recreatiefgedoken worden op het depot.De stichting richt het depot in, houdteen doorlopend register bij van devondsten die geplaatst/verwijderd wor-den en beheert het,

De gemeente Cuijk verleende vergun-ning tot het aanleggen en instandhou-den van het depot op de 3de faseKraaij enbergse plassen. Tevens ver-leende de gemeente een projectsubsi-die van f500,- voor het maken van ditdepot.

Smals zorgde voor het "fundament"van het depot door het aanbieden enstorten van een dikke grindlaag, 150m', op de bodem, zodat redelijk "stof-vrij" gewerkt kan worden.

In de koker worden naast de brief ver-der bijgevoegd:

- een document over de WOOR/-Mergor in Mosam,

- de vergunning van de gemeenteCuijk,

- de gemeentegids van Cuijk2000/2001 en topografische kaart,

- een voorontwerp van de nieuweMaasboulevard van Cuijk, een plandat nog moet worden uitgevoerd.

- informatiefolders/prospectus vanSmals Beheer en Nederzand B.V.,met onder meer info over het huidigeplassengebied in de gemeente Cuijk,

- een presentatiefolder van de combi-natie Waterpark De KraaijenbergsePlassen, een nog aan te leggen re-creatieplan aan de Kraaijenbergseplassen,

- een folder van Duik- & LasbedrijfBoeren BV, sponsor/donateur van st.Mergor in Mosam,

- Munten, in gebruik voor de overgang •• naar de Euro's.

De koker werd op vrijdag 19 januari2001, omstreeks 16.30 uur, geplaatstop/in het onderwaterdepot door eenduiker van de stichting nadat dezehem was overhandigd door A. van denWollenberg, wethouder van de ge-meente Cuijk, P. Hartman, projectbu-reau B.V. Grind- en ZandexploitatieMij. v/h Gebrs. Smals en f. van denBesselaar, voorzitter van de stichtingMergor in Mosam.

HistorieDe stichting Mergor in Mosam is op-gericht 12 december 2000 als opvolgervan de Werkgroep Onderwaterarcheo-logie Oostelijk Rivierengebied(WOOR), die opgericht werd in 1993.Deze oprichting vloeide voort uit deactiviteiten van een groot aantal dui-kers die hadden deelgenomen aan deopgraving van de restanten van eenRomeinse brug in de Maas bij Cuijk,waaronder de ontdekkers van de brug.De WOOR sloot zich aan bij deArcheologische Werkgemeenschapvoor Nederland (AWN), een overkoe-pelende werkgemeenschap voor ama-teur archeologen uit Nederland.

Binnen de AWN, maakte men deel uitvan de Landelijke Werkgroep Archeo-logie Onder Water (LWAOW), regioZuioost/grote Rivierengebied, waar deWOOR een jarenlange voorttrekkersrol gespeeld heeft. Het leden aantalvan de WOOR bevond zich altijd tus-sen de 10 en 15 leden. De leiding wasselectief met het binnenhalen vannieuwe leden, het moesten immersamateur archeologen zijn/worden die^hun hobby verrichtten middels duiken,het was geen duikclub. De WOORrichtte zich vooral op archeologischeverkenningen in de Nederlandse bin-nenwateren, in het bijzonder op de ri-vieren, Maas, Waal en Rijn, als medeop alle andere stilstaande wateren.Ook op zee en internationaal was zijactiefin een. ondersteunende rol; ver-kenningen op het VOC-schip"Amsterdam" te Hasting (GB). DeWOOR claimde archeologische ver-kenningen 1e doen in de breedste zinvan het woord, zij verstond daar ookonder verkenningen in het kader vande paleontologie en verkenningen naarresten uit de 2de Wereld Oorlog (watheden ten dagen nog niet echt gezienwordt als archeologie). Verkenningeno.a. verricht door de WOOR:

- jarenlang (tot heden en nog in de toe-komst) het doen van verkenningenop de restanten van de Romeinsebrug te Cuijk en Romeinse overblijf-selen van oever- en kadewerken in deMaas,

- verkenningen naar de resten vanRomeinse brug in de Maas teMaastricht,

- verkenningen naar restanten vanscheepswrakken in de grote rivieren,Heesselt, Nijmegen, Neer, Gendt,enz,

- verkenningen naar Romeinse bewo-ningssporen in het Wijchens Meer teWijchen,

- het zoeken, vinden en schenken (na-tuurmuseum te Nijmegen) van eenmammoetschedel in de GroeneHeuvels (zandgat) te Bergharen,

- verkenningen naar resten van een P51 Mustang (vliegtuig 2de W.0.) in de

Maas bij Gennep,- verkenningen naar resten van ver-

schillende kastelen, gelegen inNederlandse binnenwateren, o.a. kas-teel van Maarten van Rossum inPoederoijen,

- deelname aan expedities naar hetVOC - schip "Amsterdam" voor dekust van Hastings (GB),

- betrokkenheid bij de verkenningennaar Romeinse resten (Nehelennia)voor de kust van Colijnsplaat,Oosterschelde,

- verkenningen in onder water gelopentunnels van de vestingstad Grave,

- verkenningen in de Niers nabij HuisGennep, naar Romeinse resten,

- verkenningen naar Middeleeuwse be-woningssporen in de Maas bij Cuijk,

- het doen van vele losse vondsten.

De WOOR heeft al haar verkenningenen resultaten gearchiveerd. Verderwerd er een uitgebreid foto en dia, ar-chief bijgehouden. De vondsten ble-ven, of in eigen beheer, of gingen naarde overheid (ROB/NISA, NederlandsInstituut voor onder water en ScheepsArcheologie), of gingen naar een mu-seum (o.a. museum Ceudum,Cuijk/museum Het Valkhof, NijmegenNatuurmuseum Nijmegen).

XI

HedenAls opvolger van de WOOR is de stich-ting Mèrgor in Mosam opgericht. Zijis voornemens verder te gaan op de-zelfde voet als de WOOR. Het toene-mende materiaal (3 boten met b.b.m.,compressoren, opgravingsmateriaal,onderkomens, gereedschappen), toe-komstverwachtingen, eigen locatie aande Kraaijenbergse plassen, verkrijgingvan financiële steun, maakten hetwenselijk over te gaan naar een stich-ting. Het stichtingsbestuur bestaat uit5 leden, voorzitter/secretaris:Joost vanden Besselaar, Haps; penningmees-ter/ledenadministratie: Noud Cornelis-sen, Stevensbeek; bestuurslid archeo-logische zaken: Jos van der Heijden,Tilburg; bestuurslid technische zaken:Wilco Verlanen, Beers en bestuursliddigitale communicatie/web-site:Martien Verrijt, Millingen aan de RijnDe ie. officiële daad is het openen vandit onder water depot op de Kraaijen-bergse plassen.

ToekomstNaast het doen van archeologische ver-kenningen onder water (zelf uitvoerenof laten uitvoeren), wil de stichtingzich ook gaan richten op het geven vande NAS (Nautical ArcheologicalSociety) cursus voor amateurarcheolo-gen. De praktische uitvoering zal opdit depot plaatsvinden. Verder zal destichting zich ook gaan inzetten voorhet beheren van de te verkrijgen loca-tie aan het water en het onder waterdepot. De stichting zal ook proberenzich internationaal bezig te gaan hou-den, enerzijds door het leggen vancontacten met zusterorganisaties, an-derzijds het deelnemen aan internatio-nale expedities/opgravingen. Ook zalde stichting zich op professionele com-merciële opgravingen gaan richten, aldan niet in samen werking met eenduikbedrijf of overheid.

Stichting Mergor in Mosam n.d.J. van den Besselaar

"Tijdelijk" onderwater-depot

Op 19 januari 2001 werd door destichting Mergor in Mosam haar "tij-delijk" onderwaterdepot ingebruiks-genomen. De stichting nam het initia-tieftot de realisatie hiervan omvondsten door haar gedaan hier tijde-lijk op te slaan. Het betreft vondstendie uit een "natte" omgeving komenen het best onder water bewaard kun-nen worden. De vondsten die geplaatstzullen worden kan (capaciteit) of wilde overheid niet plaatsen in haar de-pots. Ook vondsten in afwachting vanverwerking en afwerking kunnen inhet depot worden ondergebracht. Insamenwerking met de gemeente Cuijken ontgronder Smals werd een ge-schikte plaats op de Kraaijenbergseplassen gevonden. Smals zorgde op destoffige bodem voor een dik grindpak-ket zodat enigszins stofvrij gewerktkan worden. De vondsten worden ge-nummerd, ingemeten, en verpakt indoorlatend worteldoek, geplaatst in hetgrind. De stichting gaat het depot be-heren een doorlopend register bijhou-den van de vondsten.In.het depot worden niet alleen tijde-lijk vondsten opgeslagen, er komt ookeen houten wrakje voor instructiedoel-einden. Het is de bedoeling om dui-kende amateur-archeologen een inter-nationaal certificaat voor onderwater-archeologie (NAS-certificaten) te latenbehalen dat in de toekomstige wetge-ving kan dienen als certificering voordeze amateurs. Op dit depot kan hetpraktijkgedeelte van de cursus plaats-vinden. Om de ingebruikneming eenfeestelijk en memorabel tintje tegeven, werd door wethouder Van deWollenberg van de gemeente Cuyck enprojectleider Hartman van Smals, een"tijdsdocument" (een roestvrijstalenkoker) overhandigd aan een duiker diedeze vervolgens in het depot plaatste.In de koker zijn allerlei documentengestopt die op de een of andere manieriets met dit depot te maken hebben.

XII