2 Fondsenwerving in het onderwijs | VOS/ABB · Bij de introductie van digiborden en tablets speelt...

18

Kate

rn

Fond

senw

ervi

ng in

het

ond

erw

ijs

2 Fondsenwerving in het onderwijs | VOS/ABB

Bezoekadres: Polanerbaan 15, Woerden Postadres: Postbus 162, 3440 AD Woerden Telefoon: 0348 - 40 52 00Fax: 0348 - 40 52 05E-mail: [email protected]

Fondsenwerving in het onderwijs


Woord vooraf 5 1. Recente ontwikkelingen 6

2. Tweede geldstroom 9

3. Wat mag wel en wat mag niet? 11

4. Fondsenwerving: méér dan 14 geld genereren

5. De school als onderdeel van de 18 community

6. Het belang van een goede case 20 for support

7. De organisatie van fondsen- 21 werving

8. Registratie, keurmerk en 24 belasting

9. Mogelijke alternatieve 27 financieringsbronnen

10. Het belang van een 35 fondsenwervingbeleid

11. IF Academy / Instituut 36 Fondsenwerving Bronnen 37

Inhoud

5Fondsenwerving in het onderwijs | VOS/ABB

In tijden van bezuinigingen is het voor u als schoolbestuurder, manager of leerkracht een uitdaging de kwaliteit van het onderwijs op peil te houden. Het uitgangspunt dat VOS/ABB als belangenbehartiger van de openbare en algemeen toegankelijke scholen heeft, is dat kwalitatief funderend onderwijs altijd voor alle kinderen toegankelijk moet blijven. Zij hebben immers, ongeacht hun achtergrond, allemaal recht op een goede toekomst. U spant zich daar voor in.

Om uw doel te bereiken, is het soms nodig zaken op een andere manier te organiseren dan u gewend bent. Dat kan bijvoorbeeld van toepassing zijn op het aantrekken van alternatieve geldstromen om uwfinanciëlearmslagteverruimen.Ditkaterngaatover de mogelijkheden om alternatieve geldbronnen aan te boren. Dat is geen gemakkelijke klus, maar het kan veel opleveren. Scholen zijn vaak al bekend met subsidies van hun gemeente, de provincie of de Europese Unie. Er is echter meer mogelijk: in Nederland zijn duizenden particuliere fondsen die geld beschikbaar stellen voor maatschappelijke doelen, zoals het onderwijs. Om het zoeken naar alternatieve geldbronnen te ondersteunen, heeft VOS/ABB een convenant gesloten met het Instituut Fondsenwerving (IF).

Het doel hiervan is om fondsenwerving voor het openbaar en algemeen toegankelijk onderwijs te ontsluiten. Als uw onderwijsorganisatie lid is van VOS/ABB, kunt u gebruikmaken van de kennis en kunde van het IF. Zo is sinds eind 2011 een breed opleidingsaanbod beschikbaar voor scholen in het primair en voortgezet onderwijs.

VOS/ABB heeft dit katern ontwikkeld in samenwerking met auteur Deny de Jong, die opleider en trainer bij het IF en de IF Academy is.

Ritske van der Veen, directeur VOS/ABB

Woord vooraf


Bezuinigingen in het onderwijs hebben ertoe geleid dat schoolbesturen moeten snoeien in hun uitgaven. Onderzoek van het CPS (april 2011) wijst uit dat er in het primair onderwijs zowel op bovenschools als schoolniveau is gekort op onderwijzend personeel (gemiddeld 12%) en de inhuur van derden voor scholing en/of projecten (28%). Verder is bezuinigd op onderwijsondersteunend personeel (OOP), op nascholing en op ICT.

Ook in het voortgezet onderwijs hebben bijna alle scholen in het boekjaar 2011 bezuinigingen doorgevoerd. Daar nam de formatie van onderwijsgevend personeel (OP) met 11% af, terwijl bij de formatie van OOP sprake was van een daling met 12%. De inhuur van derden en invallers daalde in het voortgezet onderwijs met 18 respectievelijk 29%.

De PO-Raad signaleerde in 2012 dat steeds meer basisscholen in de problemen raken. Klassen werden en worden groter, voor conciërges isminder geld beschikbaar, op de schoonmaak van gebouwen wordt bezuinigd en collega’s die voorheen uitsluitend extra zorg en ondersteuning leverden, komen vast voor een groep te staan. De sectororganisatie waarschuwde de politiek, omdat de dalende lijn niet meer is vol te houden.

Daarnaast zijn er ook ‘stille’ bezuinigingen. Zo stegen de werkgeverslasten, waaronder de verplichte premies voor de pensioen- en vervangingsfondsen, veel sneller dan de rijksvergoedingen daarvoor. Hetzelfde geldt voor materiaalkosten en energieprijzen. De bekostiging van bijvoorbeeld digiborden is nog gebaseerd op de minder prijzige ouderwetse zwarte schoolborden met krijtjes. Ten slotte zijn in het onderwijs opgebouwde reserves aanzienlijk geslonken. Ongeveer 85% van de begroting van scholen gaat op aan loonkosten. Daarom is het logisch dat daar als eerste op wordt gekort. Een vermindering van het aantal leraren leidt wel tot grotere klassen en dus tot meer werkdruk, zo waarschuwen de vakbonden. Contracten van ambulante medewerkers worden vaak niet verlengd, waardoor de druk op bestaand personeel nog verder toeneemt. Scholen moeten ook nog op andere zaken dan personeel beknibbelen. Zo stellen ze de aanschaf van nieuwe boeken uit. Op korte termijn is het voor schoolbesturen een logische stap om bij zware en structurele overheidsbezuinigingen te korten op de uitgaven. Op de langere termijn schuilt hier een gevaar: de kwaliteit van het onderwijs komt in het geding. Dit benadrukt dat het raadzaam kan zijn alternatieve

1. Recente ontwikkelingen


geldbronnen aan te boren.Er zijn meer ontwikkelingen die voor scholen relevant zijn om op zoek te gaan naar alternatieve geldbronnen : OudersVeel ouders zijn kritische onderwijsconsumenten. Zij willen het beste onderwijs voor hun eigen kind. ‘Shoppende’ ouders, die hun kind een aantal keren van school laten wisselen, zijn geen uitzondering. Soms onderkennen schooldirecteuren en/of leerkrachten onvoldoende wat ouders met bepaalde specifieke kwaliteiten (denkt u aancommunicatie, website, fotografie etc.) voor deschool kunnen betekenen. Hierbij is het van belang te vermelden dat ouders met een niet-Nederlandse culturele achtergrond vaak ten onrechte als minder inzetbaar worden beschouwd. Met betrekking tot fondsenwerving zijn de kwaliteiten, energie en betrokkenheid van ouders cruciale factoren.

InspectieDe eisen van de Inspectie van het Onderwijs worden strenger om de kwaliteit van het onderwijs voor de gehele samenleving te waarborgen. Een school doet het niet alleen goed als de Cito- of examenresultaten bovengemiddeld zijn, maar ook

als er een optimaal sociaal-pedagogisch klimaat is.

GemeentenDe rijksoverheid legt de gemeenten op tal van terreinen bezuinigingen op. Tegelijk hebben zij als onderdeel van de decentralisatie van overheidstaken veel beleidsvrijheid. Dit heeft gevolgen voor de wijze waarop zij geld voor onder andere schoolaccommodaties, sport en cultuureducatie inzetten. Het is essentieel in het contact met de gemeente(n) de inhoudelijke randvoorwaarden te kennen voor het verkrijgen van subsidies.

KrimpIn veel regio’s buiten de Randstad is sprake van bevolkingskrimp. De afname van de bevolking leidt met name op het platteland tot minder leerlingen. Dit noodzaakt scholen om meer werk te maken van goede communicatie, merkenbouw en leerlingenwerving. Dit kan uitstekend samengaan met fondsenwerving.

Personeelsoverschot of –gebrekVanwege demografische krimp en bezuinigingen kunnen leerkrachten boventallig worden. Een schoolbestuur heeft de verplichting om voor langere tijd deze leerkrachten salaris uit te blijven betalen.


Dit biedt kansen om personeel in te zetten voor andere taken dan onderwijs, zoals fondsenwerving en communicatie. In andere regio’s is er een gebrek aan goede leerkrachten en zoekt het bestuur extra personeel. De aantrekkelijkheid van een baan in het onderwijs hangt niet alleen af van de bereikbaarheid van de school en bepaalde zekerheden, maar ook van de sfeer, de inbedding van de school in de gemeenschap en de verhouding met de leerlingen/ouders. Een school met een prettig klimaat is als werkplek natuurlijk altijd aantrekkelijker dan één waar spanning heerst. Ook op dit punt kan fondsenwerving een positieve bijdrage leveren. Veranderende samenlevingDe opmars van internet en sociale media, de financiële en economische crisis en de groeiendekloof tussen de burger en de overheid leiden tot eenandererelatietussenprofessionalsencliënten.Voor het onderwijs betekent dit dat de school en de leerlingen/ouders anders met elkaar omgaan. Wordt de leraar meer coach dan brenger van kennis? Hoe kunnen scholen internet en sociale media constructief inzetten? Is er nog toekomst voor het klassikale onderwijs nu het internet schijnbaar alle kennis ontsluit? In dit kader is essentieel om

te weten dat ook onderwijsorganisaties zich voor succesvolle fondsenwerving moeten verbinden met al hun stakeholders (alle partijen die direct of indirect bij de school betrokken zijn).

DigitaliseringWat op het vorige punt aansluit, is de voortgaande digitalisering in het onderwijs. Bij de introductie van digiborden en tablets speelt de vraag op welke wijze er voldoende digitale content beschikbaar kan komen om het leerproces in te richten. Vanuit fondsenwervingperspectief is dit een interessante case for support (doel om te steunen). Iedereen snapt dat er geld nodig is om een (digitale) kwaliteitsslag te maken. Bovendien spreekt het ouders en fondsen aan als de school investeert in ICT om leerlingen (nog) beter voor te bereiden op de toekomst.

Gezond levenVan scholen wordt verwacht dat zij leerlingen bewustzijn bijbrengen over een goede gezondheid, ziektepreventie en het belang van bewegen. Daartoe zijn speciale programma’s ontwikkeld. Hier liggen kansen om fondsen en sponsors aan te trekken. Daarnaast kan ouders worden gevraagd aanvullende activiteiten en begeleiding te realiseren en geld te genereren


De universiteiten zijn er al mee vertrouwd: het genereren van geld voor de eigen instelling. Daar is sprake van vier verschillende geldstromen. De eerste geldstroom is rechtstreeks afkomstig van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). De tweede heeft betrekking op de financiering van kwalitatief onderzoek. Dederde geldstroom is projectgebonden financieringvan andere ministeries en/of bedrijven. De vierde ten slotte bestaat onder andere uit donaties en giften van alumni (oud-studenten), fondsen en/of bedrijven.

In navolging van universiteiten in de Verenigde Staten, ontwikkelen ook steeds meer universiteiten in Nederland een fondsenwervingprogramma dat op alumni en grote gevers is gericht. Zo worden bepaalde projecten binnen de universiteit mogelijk, zoals een nieuw gebouw of de oprichting van een instituut. Een voorbeeld is het VU Medisch Centrum in Amsterdam, dat met de opbrengst van een fondsenwervingactie in samenwerking met de Vriendenloterij een centrum voor vroegdiagnostiek op het gebied van kankerbestrijding heeft opgericht. De Rijksuniversiteit Groningen heeft al meer dan een eeuw het Ubbo Emmius Fonds om geld in te zamelen voor eigen projecten.

Noodzaak en reële optieVoor het primair en voortgezet onderwijs kan het creëren van een additionele geldstroom zowelnoodzaak als een reële optie zijn. Er bestaandiverse financieringskansen, zoals donaties, giftenen verkoop (particulieren), subsidies (overheid en vermogensfondsen) en sponsoring (bedrijven). Fondsenwerfacties zijn niet nieuw. Tal van scholen halen geld op voor goede doelen of het opknappen van bijvoorbeeld het schoolplein. Iedereen kent de fancy fair, de veiling en de sponsorloop. Wat deze acties met elkaar gemeen hebben, is dat ze vaak incidenteel zijn en veel inspanning vergen in relatie tot het doorgaans bescheiden resultaat.

Als scholen een tweede geldstroom willen aanboren, is het voor een blijvend resultaat van belang dit planmatig aan te pakken. Dit kost verhoudingsgewijs weinig energie, heeft een duurzaam karakter (elk jaar structurele opbrengsten) en kan optimaal worden ingebed in de schoolpraktijk. Het is mogelijk dat de opbrengsten op korte termijn beperkt blijven en dat pas op de (middel)lange termijn substantiëleresultaten worden geboekt. Een planmatige en effectieveaanpakvanfondsenwervingisnamelijkineerste instantie vooral gericht op het investeren in optimale interne randvoorwaarden, het opbouwen

2. Tweede geldstroom


van relatienetwerken en het onderzoeken van de mogelijke case for support (het uiteindelijke doel). Een valkuil kan zijn om alleen maar geld te vragen en te verzuimen een goede en betrokken relatie met potentiële geldgevers op te bouwen.De uitdaging bij structurele en planmatige fondsenwerving is daarom dat er eerst in een reeks van weloverwogen stappen bij alle relevante stakeholders binnen de school draagvlak wordt gecreëerd. Nadat deze interne groep zich eraanheeft verbonden, wordt er pas gecommuniceerd met externe doelgroepen en de buitenwereld.

Als er een goed en gedegen structureel fondsenwervingprogramma wordt opgezet, is het mogelijk om jaarlijkse basisinkomsten te genereren. Dat lijkt misschien riskant, maar er zijn veel goededoelenorganisaties met honderden medewerkers die geheel afhankelijk zijn van donateurs en sponsors. Wat begint als een additionele of incidentele geldstroom, kan -mits goed ingezet en gemanaged- binnen afzienbare tijd een structurele bron van inkomsten worden.


Mag een school zomaar geld werven en dit aan het onderwijs besteden? En waaraan mag dat geld worden uitgegeven en waaraan niet? Om deze vragen correct te beantwoorden, is het nodig om te kijken naar de wet, naar de wijze waarop de minister de beleidsruimte voor de scholen interpreteert en naar de manier waarop u kunt omgaan met de regels in geval van twijfel. Een ander belangrijk element is het convenant ‘Scholen voor primair en voortgezet onderwijs en sponsoring’ (februari 2009). Hierin staan afspraken tussen het ministerie van OCW, de scholen, werkgevers- en werknemersorganisaties, belangenbehartigers van ouders en scholieren, educatieve uitgeverijen en de Consumentenbond. Samengevat staat er in het convenant het volgende:

Voor een beslissing inzake sponsoring is het noodzakelijk dat er draagvlak is bij de schoolorganisatie en de betrokkenen rondom de school. Het moet altijd voor een ieder kenbaar zijn dat er sprake is van sponsoring. Sponsoring in het onderwijs moet verenigbaar zijn met de pedagogische en onderwijskundige taak alsmede de doelstelling van de school. Er mag geen schade worden berokkend aan de geestelijke en/of lichamelijke gesteldheid en ontwikkeling van leerlingen. Partijen zullen bevorderen

dat scholen en bedrijven bij het afsluiten van sponsorovereenkomsten een gezonde leefstijl van kinderen mogelijk, gemakkelijk en aantrekkelijk maken. Het bevorderen van gezond gedrag is immers een van de kerndoelen van het onderwijs. Sponsoring moet ook in overeenstemming zijn met de goede smaak en het fatsoen. Zo mag sponsoring niet appelleren aan gevoelens van angst of bijgelovigheid of misleidend zijn. De sponsor mag geen voordeel trekken uit onkunde of goedgelovigheid van leerlingen. Ook mag sponsoring niet de objectiviteit, de geloofwaardigheid, de betrouwbaarheid en de onafhankelijkheid van het onderwijs, de scholen en de daarbij betrokkenen in gevaar brengen. Samenwerking met bedrijven of sponsors mag niet de onderwijsinhoud beïnvloeden of daarmee in strijd zijn. Zo mag in lesmaterialen en leermiddelen geen (impliciete) reclame voorkomen en mag daarin geen sprake zijn van onvolledige of subjectieve informatie. Indien er op een andere wijze in schoolverband reclame wordt gemaakt, mag dit de leerlingen niet stimuleren tot een ongezonde leefstijl en/of gevaarlijke activiteiten. Ten slotte mag de continuïteit van het onderwijs niet in gevaar komen doordat op enig moment sponsormiddelen wegvallen. Het uitvoeren van de

3. Wat mag wel en wat mag niet?


aan de school wettelijk opgedragen kernactiviteiten mag niet afhankelijk worden van sponsormiddelen. De overheid zorgt voor de reguliere bekostiging van de scholen, waarmee scholen in staat worden gesteld te voldoen aan de wettelijke verplichtingen.

In de praktijk kan het op basis van het convenant soms moeilijk zijn grenzen te trekken. Hoewel de school de wettelijk opgedragen kernactiviteiten niet met sponsorgeld mag betalen, is het wel toegestaan geld te zoeken voor leerkrachten. Er zijn tal van scholen die extra leerkrachten bekostigen uit ouderbijdragen of andere geldbronnen.

Dat hier verwarring over kan zijn, laat een zaak uit 2011 zien. Toen reageerde de minister van OCW op Kamervragen van de SP over de gereformeerd-vrijgemaakte basisschool De Basis in de Groningse plaats Mussel. De vraag was of het wettig en aanvaardbaar was dat ouders meebetaalden aan een extra leerkracht. De minister antwoordde dat dit mag, mits de medezeggenschapsraad (MR) ermee instemt. Als ouders niet willen meebetalen, mogen hun kinderen niet worden uitgesloten van de lessen van die leerkracht. Onder deze voorwaarden mag het dus wel, zelfs als het structureel gebeurt. Kortom: scholen en ouders die het zelf willen,

mogen fondsen werven voor diverse schoolzaken.

Geen winstoogmerkEen ander punt is dat de wet bepaalt dat scholen geen winstoogmerk mogen hebben. Valt fondsenwerven daaronder? En hoe kunt u omgaan met de verkoop van artikelen met winst, waarbij het geld naar de school gaat?

De interpretatie die in dit katern wordt aangehouden, is dat er slechts sprake is van winst als de rechtspersoon zelf winst maakt en deze op enige wijze uitkeert. Als de schoolbegroting met de inkomsten uit sponsoring of fondsenwerving wordt gedekt, is er geen sprake van winst maar van inkomsten. Winst ontstaat pas als er een positief verschil is tussen uitgaven en inkomsten. De relevante wettelijke bepalingen vindt u in artikel 55 van de Wet op het primair onderwijs (WPO) en artikel 49 van de Wet op het voortgezet onderwijs (WVO).

Bij fondsenwerving is het dus belangrijk om de relevante wetgeving en de speciale afspraken die daarover zijn gemaakt, in acht te nemen. Er moet binnen de school en de MR draagvlak zijn voor het werven van extra middelen. Bedrijven mogen geen invloed hebben op de lesinhoud


of de leerlingen en de school mag geen winst maken. Scholen mogen, ook van de minister, geld werven voor leerkrachten, lesmaterialen, voorzieningen en activiteiten zolang de continuïteit van het onderwijs niet in gevaar komt en leerlingen niet buitengesloten worden van het onderwijs.


Fondsenwerving is niet alleen het ophalen van geld. Er komt veel meer bij kijken. Het heeft alles te maken met relaties, communicatie en passie van mensen die het bestaan en de functie van de school belangrijk vinden. De oorspong van fondsenwerving ligt in de Verenigde Staten. Met een beperkte overheid, is er in de VS weinig geld voor maatschappelijke functies, zoals bibliotheken en ook scholen. Daarom worden middelen voor veel publieke functies daar vaak door particulieren, fondsen en bedrijven bijeengebracht. Veel Amerikanen zijn bereid geld te doneren, omdat ze relatief weinig belasting betalen en weten dat de overheid slechts een beperkte bijdrage kan leveren.

Benjamin Franklin, een van de founding fathers van de Verenigde Staten, verrichtte baanbrekend werk voor fondsenwerving. Zijn credo was:

1. Ga eerst naar de mensen van wie u weet dat ze zullen geven.2. Ga dan naar de mensen van wie u niet zeker bent dat ze zullen geven en toon hun de lijst van de mensen die geven.3. Ga dan naar de mensen van wie u denkt dat ze niet zullen geven.

De laatste stap confronteert de fondsenwerver met

het eigen denken verwachtingspatroon. Eens te meer blijkt dat mensen aan wie nooit gevraagd wordt een donatie te geven, ook nooit zullen geven. De beeldvorming over fondsenwerving is in Nederland niet zo positief. Vooral de ongevraagde toezending van bedelbrieven met acceptgiro leidt vaak tot irritatie. Zelfs medewerkers van goededoelenorganisaties vinden het soms lastig geld te vragen aan vrienden en bekenden voor hun eigen doel, terwijl deze organisaties geheel afhankelijk zijn van fondsenwerving. Mensen die collecteren, halen doorgaans ook niet veel geld op. Acties via internet, waarbij in eigen sociale netwerken sponsors worden gezocht voor het neerzetten van bijvoorbeeld een (sport)prestatie voor een goed doel, leveren daarentegen vaak goede resultaten op.

Nederland fondsenwervingslandOndanks de irritatie over bedelbrieven, ongevraagde acceptgiro’s en bijklussende studenten op markten die donateurs proberen te werven, doen steeds meer instellingen in Nederland aan fondsenwerving: universiteiten, ziekenhuizen, zorginstellingen, culturele instellingen en nu ook het primair en voortgezet onderwijs. Soms werft men een tweede of derde geldstroom. Het komt echter ook voor dat een instelling geen andere geldbronnen

4. Fondsenwerving: méér dan geld genereren


meer heeft (bijvoorbeeld cultuurinstellingen). Jaarlijks wordt er € 4,7 miljard (2009) aan particulier geld geworven voor tal van goede doelen en maatschappelijke initiatieven. Dat geld komt vooral van huishoudens (1,9 miljard) en bedrijven (1,7 miljard) en in mindere mate van loterijen (461 miljoen), nalatenschappen (232 miljoen) en vermogensfondsen (215 miljoen). Het meeste geld gaat naar kerk en levensbeschouwing (891 miljoen). In 1995 werd voor € 85 miljoen bijgedragen aan onderwijs en onderzoek. In 2009 was dat bedrag gegroeid tot € 285 miljoen. Het gemiddelde bedrag aan giften per Nederlands huishouden is € 210 per jaar. Uit onderzoek komen de volgende motieven van donateurs naar voren:1. De donor is gevraagd.2. De behoefte aan een gift is duidelijk.3. Donor geeft om ontvanger.4. Eigen reputatie verbeteren/bevestigen.5. Donor ziet zichzelf als een gever.6.Eenbeterewereldwillencreëren.7.Denkendatgiftenefficiënteneffectiefzijn.Onderzoek wijst ook uit dat mensen precies willen weten wat er met hun geld gebeurt. Het blinde vertrouwen dat mensen vroeger in de ontvangende

organisatie hadden, is verdwenen. Omdat grotere donors meer contact hebben over de besteding van hun geld, hebben ze meer vertrouwen in de organisatie die de gift ontvangt dan kleine donors. Mensen geven over het algemeen liever aan kleine dan aan grote organisaties en ze spreiden hun giften over verscheidene goede doelen.

De verwachting is dat de fondsenwervingmarkt verder zal groeien. Met name lokale bedrijven geven aan dat zij maatschappelijk verantwoord willen ondernemen. Steun verlenen aan maatschappelijke initiatieven hoort daarbij. Particuliere donateurs geven steeds vaker geld aan lokale doelen: een onderwijsinstelling is bij uitstek een geschikt lokaal doel.Daarnaast is er een groei waar te nemen van het aantal gemeentelijk opererende vermogensfondsen (community foundations), die zijn opgericht door ondernemers of vermogende inwoners. In Nederland bestaan er vele duizenden vermogensfondsen, die eenmalige subsidies verstrekken aan maatschappelijke initiatieven.

Meer dan geld alleenFondsenwerving is veel meer dan het inzamelen van geld alleen. Feitelijk is geld het


resultaat van een samenspel van drie cruciale factoren: relaties, passie en communicatie.

RelatiesHiermee worden de relaties bedoeld tussen de school en de stakeholders. Hiertoe behoren leerlingen, ouders, personeel, bestuur, directie, collega-directeuren, leveranciers, maar ook de gemeente, provincie, inspectie, het ministerie en zelfs de Europese Unie. Zij hebben immers allemaal belang bij een goede school en goed onderwijs. Via ouders kunt u in contact komen met een bedrijf dat positief tegenover sponsoring staat. De gemeente heeft mogelijk een potje voor onderwijsvernieuwing of het aanpakken van het schoolplein. De Inspectie van het Onderwijs is relevant,omdateeninspectierapportvoorpotentiëledonoren bepalend kan zijn om geld te geven. Het werven van fondsen is effectief als uuitgaat van het contact met bestaande relaties. Fondsenwervers spreken van ‘warme relaties’.

PassieIn de praktijk blijkt vaak dat alleen een relatie met eenpotentiëlegeveronvoldoendeisomeendonatiete ontvangen. Het is van cruciaal belang om te weten wathemofhaarbeweegt.Isdepotentiëlegeverecht

geïnteresseerd in uw verhaal? Vroeger konden goede doelen volstaan met het bekendmaken van de naam van hun organisatie om potentiëlegeversteinteresseren.Nuishetnodigeencase for support (zaak om te steunen) te hebben. De gever wil weten wat met zijn of haar geld wordt gerealiseerd.Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat gevers guller zijn als wordt ingespeeld op hun eigen gevoelens, terwijl presentaties met statistieken en feiten averechts werken. Het is dus essentieel om mensen te raken met een goed verhaal. Zeker voor scholen is dat goed mogelijk, omdat in het onderwijs veel passie aanwezig is. Leerkrachten staan immers met hart en ziel voor de klas om hun leerlingen voor te bereiden op de toekomst.

CommunicatieAls de relaties en passie optimaal zijn, is het zaak de juiste vorm te kiezen waarin u het contact tot stand brengt en een donatieverzoek doet. Een zorgvuldige keuze is belangrijk. Een verzoek per collectebus geeft een andere opbrengst dan een goed ingekleed persoonlijk verzoek. De vorm die u kiest, heeft alles te maken met de doelgroep. Ook de juiste keuze van het communicatiekanaal is van belang. Een grote potentiëlegeverbenadertupersoonlijkenophoog


niveau, terwijl dat voor een grote groep mensen niet nodig is. Daar kiest u een minder persoonlijke benadering, bijvoorbeeld via internet en/of sociale media. Natuurlijk komt er nog meer bij kijken dan alleen aandacht voor de fondsenwervingformule. Daar gaat dit katern later nog op in.

Succesvoorbeelden

Dat fondsenwerving niet is voorbehouden aan grote en krachtige scholen, blijkt uit het feit dat de openbare basisschool Meester Lok in het Friese dorpje Ravenswoud een businessclub heeft voor het genereren van particuliere bijdragen. De Haarlemse Montessori School slaagt er elk jaar in om twee dramadocenten te financieren uit de vrijwillige ouderbijdragevan € 500 per kind. Een ander voorbeeld is de Stichting Vrienden van het Schoonhovens College, met bijna 100 bedrijven. De stichting draagt geld bij aan diverse projecten, zoals nieuwbouw, de herinrichting van techniek- en natuurkundelokalen en de aanschaf van apparatuur.


De basis van succesvolle fondsenwerving is het binden van mensen die betrokken zijn bij de school. Dit is iets wat oprichters van maatschappelijke instellingen in de beginfase van hun activiteiten altijd moeten doen: er moet een community worden gecreëerd.

Dit gebeurt tegenwoordig steeds vaker virtueel. Via het internet kunnen mensen met dezelfde interesse en voorkeuren elkaar vinden, ongeacht hun sociale achtergrond, taal, nationaliteit, uiterlijk enz. Het gaat om die ene interesse die hen bindt. Hetzelfde geldt voor een school. Het maakt dus niet uit wat de achtergrond van leerlingen, ouders, leerkrachten en directie is: de school en daarmee het belang van goed onderwijs brengt hen samen. Hoe kritisch ouders soms ook zijn, ze voelen zich altijd betrokken bij goed onderwijs voor hun eigen kind. Deze positieve betrokkenheid kunt u benutten voor fondsenwerving. Bijzondere kwaliteitenVanuit de community kan de school de kracht en kwaliteiten van ouders (en eventueel andere stakeholders) inzetten. Sommige ouders hebben bijzondere kwaliteiten en/of beroepen, die uitstekend inzetbaar zijn voor fondsenwerving.

Denkt u hierbij aan een notaris voor de oprichting van de vriendenstichting, een accountant als penningmeester, een stratenmaker voor de renovatie van het schoolplein en de eigenaar van een reclamebureau voor het ontwikkelen van de nieuwe huisstijl. Als u ouders daarom vraagt, zullen veel van hen meer voor de school willen betekenen dan alleen voorleesouder of barman tijdens schoolfeesten. Bijkomend voordeel is dat als ouders uit de community zich bezighouden met fondsenwerving, het veel gemakkelijker is om een donatieverzoek te doen aan andere ouders dan als dat verzoek louter van de schoolleiding komt. Actieve ouders die andere ouders over de streep trekken, noemen fondsenwervers superpromotors.

Fondsenwerving valt of staat met goede communicatie met de community, vooraf én achteraf. Slechte communicatie nadat er geld is opgehaald, is fnuikend voor de toekomst. Een fonds dat geen goede rapportage of terugkoppeling over de besteding van subsidie ontvangt, kan de bijdrage zelfs terugvorderen. Voor de particuliere donateur geldt dat die zonder bedankje meestel geen nieuwe donatie doet. Glossy brochures zijn niet nodig, een authentiek en persoonlijk verhaal wel. Dat kan bewondering en waardering oogsten, bij ouders en

5. De school als onderdeel van de community


ook bij grote bedrijven.Fondsenwerving kan worden vergeleken met het werven van leerlingen. In beide gevallen is werving pas mogelijk als de communicatie op orde is. Het is lastig vanuit een slechte reputatie te werven, tenzij de case for support zo overtuigend is, dat mensen juist geld geven omdat de school er zo slecht aan toe is. Normaal gesproken is het echter van groot belang de reguliere communicatiekanalen op orde te hebben: een goede en aantrekkelijke schoolgids, een wervende open dag, regelmatig positieve aandacht in de lokale media, eventueel een publieksjaarverslag en natuurlijk een informatieve en aantrekkelijke website.

Daarnaast moet het dagelijks contact tussen de school en (potentiële) leerlingen en hunouders goed zijn. Zo moet u adequaat kunnen reageren op problemen én op initiatieven uit de community. U moet stakeholders ook goed kunnen uitleggen waar de school voor staat. Dit alles vormt het fundament voor leerlingenwerving en dus ook voor goede fondsenwerving.


Succesvolle fondsenwerving is alleen mogelijk als u helder kunt vertellen wat u wilt verwezenlijken. Het blijkt steeds vaker dat donateurs precies willen weten hoe uw droom eruitziet, wat de realisering ervan moet kosten en hoe de bijdrage waar u om vraagt wordt ingezet. De tijd is voorbij dat u donateurs kunt overtuigen door alleen maar iets te vertellen over uw organisatie. De droom die u concreet maakt en waarmee u mensen wilt raken en die u voorziet van een financieel plaatje, is de case for support.

Met een goed geformuleerde case for support verheldert u effectief de ambities en behoeftesvan uw organisatie, waarmee u toekomstige donateurs kunt inspireren. Een case for support bevat in elk geval de missie, visie en geschiedenis van de organisatie, een overzicht van huidige en toekomstige programma’s en diensten, een duidelijkeonderbouwingvandefinanciëlebehoefteen de wijze waarop de donateur daar een bijdrage aan kan leveren. Het belangrijkste is dat u de case for support opstelt vanuit het oogpunt van de donateur en niet enkel vanuit de behoefte van uw organisatie.

Vragen die u zich stelt bij het opstellen van een goede case for support, hebben betrekking op het te ontwikkelen plan, waarom dit plan urgent

is en welke stakeholders er belang bij hebben. U moet de case for support kort en krachtig kunnen toelichten: geen lange verhalen, maar een puntige presentatie van hooguit één minuut!

6. Het belang van een goede case for support


Een belangrijke reden voor scholen om (nog) niet met fondsenwerving te beginnen, is de vrees dat het te veel tijd kost. Omdat het inderdaad veel meer is dan een koud kunstje, moet u het slim aanpakken.

• Creëer draagvlak voor fondsenwerving bij uwteam, de ouders en anderen uit de community van de school. Als betrokkenen de noodzaak en kansen niet onderschrijven, wordt het voor een eenling een langdurige en zware klus. Voor het creëren van draagvlak is een goedgeformuleerde case for support essentieel.

• Stel een commissie, werkgroep of teamsamen met vooral ouders die hun kwaliteiten willen inzetten voor de toekomst van de school.

• Zorg voor een grote gangmaker. Dat hoeft nietper se de uitvoerder van alle activiteiten te zijn.

•Alsutotaalgeenbudgetvoorfondsenwervinghebt,zorgt u ervoor dat iedereen alles gratis doet en zorgt u voor reservering voor toekomstige investeringen. Fondsenwerving is van iedereenDit is een principe dat voor alle organisaties geldt die afhankelijk zijn van externe donaties, giften,

subsidies en sponsoring. Het is niet wenselijk om alle verantwoordelijkheid en uitvoering uitsluitend bij de fondsenwerver neer te leggen. Dit doen goededoelenorganisaties dan ook niet.

Een mooi voorbeeld is KWF Kankerbestrijding, met een opbrengst van € 100 miljoen per jaar. De beroepsfondsenwervers zijn daar de professionals die het proces bewaken, aansturen en monitoren. Daarnaast zijn er de collectanten, ambassadeurs, toezichthouders, de projectenafdeling en de receptioniste.

Als u dit vertaalt naar de school, is het zaak dat er in eerste instantie draagvlak is bij het bestuur, de directie, het team en ouders om fondsen te werven. Vervolgens is het van het grootste belang dat al deze groepen in de community verschillende taken op zich nemen. Het grote voordeel van de gezamenlijke inspanning is dat alle betrokkenen enthousiast raken om een goede case for support te realiseren.

Wat moet een fondsenwerver kunnen?Ukonhetaleerderinditkaternlezen:eeneffectievefondsenwerver moet goed kunnen communiceren. Het moet iemand zijn die door zijn of haar inhoudelijke kennis van het vakgebied niet alleen

7. De organisatie van fondsenwerving


snapt wat fondsenwerving is, maar ook zelf durft te vragen om geld. Dat laatste ervaren veel mensen als lastig, omdat ze het al snel beschouwen als bedelen. De realiteit leert echter dat de mensen die om geld wordt gevraagd, dit vaak niet zo ervaren. Als er passie is, de boodschap goed overkomt en er vertrouwen aanwezig is, zijn de meeste mensen bereid geld te doneren. Dat is wat Benjamin Franklin bedoelde toen hij zei: ‘Ga dan naar de mensen van wie u denkt dat ze niet zullen geven’. Vragen staat vrij en mensen beslissen zelf of ze ja of nee zeggen.

Fondsenwerving is de laatste jaren verder geprofessionaliseerd. Er zijn gespecialiseerde bureaus, die fondsenwervingsacties en campagnes uitvoeren. Fondsenwervers zijn regisseurs, brengen relaties tot stand en onderhouden die. Natuurlijk stellen zij op het juiste moment en in rechtstreeks contactmet de potentiële gever de geldvraag. Ditwordt relatiegericht fondsenwerven genoemd. Een andere ontwikkeling is het toenemende aantal fondsenwervers die in hun eigen sociale netwerken actief geld werven voor een goed doel. Denkt u hierbij aan Alpe DuZes (wielrennen voor kankerbestrijding), de Nierstichting Elfstedentocht (schaatsen voor nierpatiënten) en de Nacht van de Vluchteling(wandelen van Rotterdam naar Den Haag). Deze

actieve fondsenwervers halen veel meer geld op dan de collectant. Dit komt doordat er ook een prestatie aan verbonden is.

FondsenwervingcommissieHet is verstandig om bij fondsenwerving in de school een werkgroep, comité of commissie op te richten, met daarin vertegenwoordigers uit het bestuur, de directie, het team en de ouders. De fondsenwervingcommissie (FC) heeft in elk geval de volgende taken:

- Vaststelling van de case for support en het fondsenwervingprogramma.- Overleg en afstemming over fondsenwervingactiviteiten.- Bepalen en accorderen van te behalen resultaten.

Staffunctionaris fondsenwervingAls een schoolbestuur ervoor kiest om een medewerker geheel of gedeeltelijk vrij te maken voor fondsenwerving, is de functie van deze persoon te vergelijken met die van de professionele fondsenwervers bij goede doelen. Hij of zij bedenkt, ontwikkelt, initieert, plant, coördineert en monitort. De grote valkuil is dat bij elke taak voor fondsenwerving wordt geredeneerd dat de school daar een eigen


functionaris voor heeft. Daarmee krijgt diegene een te zware last toebedeeld. Fondsenwerving is en blijft van de community, dus niet van een eenling die er uren voor heeft gekregen. Stichting Vrienden van …Hoewel het goed mogelijk is om zelf fondsen te werven, kiezen steeds meer scholen ervoor om een vriendenstichting op te (laten) richten. Dat heeft een aantal voordelen. Met een onafhankelijke stichting die zelf geld werft en ook bepaalt waar het geld naartoe gaat, is er meer externe controle op inkomsten en uitgaven. De controlebalans tussen gevers en uitgevers is optimaal.

Geadviseerd wordt om de directeur of bestuurder geen onderdeel uit te laten maken van het bestuur van de vriendenstichting. De belangrijkste reden hiervoor is om werving, transparante besteding en verantwoording niet door elkaar te halen. Om dezelfde reden mag een directeur van een stichting ook geen lid zijn van een bestuur.

Een vriendenstichting richt u op bij een notaris en laat u registreren bij de Kamer van Koophandel.

Stichting of vereniging?Alles is mogelijk, zolang de fondsenwervende instelling maar een rechtspersoon is. De vereniging waarborgt optimale democratie en medezeggenschap, maar is in de praktijk logger dan een stichting. Besluitvorming in een vereniging kost vaak veel tijd, terwijl een stichting met een bestuur van vijf mensen daadkrachtig kan opereren.


De overheid -de Belastingdienst!- en het Centraal Bureau voor de Fondsenwerving (CBF) controleren fondsenwervende organisaties.

Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI)Als de school fondsen werft, is het in de eerste plaats verstandig om uw onderwijsorganisatie bij de Belastingdienst te registreren als Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). De school kan dit zelf doen of laten doen door de Stichting Vrienden van … . De Belastingdienst heeft in Nederland duizenden goede doelen en maatschappelijke organisaties aangemerkt als ANBI. Een instelling kan slechts een ANBI zijn, als die zich voor minstens 90% inzet voor het algemeen nut. Scholen kunnen een ANBI-registratie aanvragen. Dat geldt ook voor vriendenstichtingen die voor scholen fondsen werven. Met een ANBI-registratie vallen giften, erfstellingen en legaten onder het nultarief van het schenkingsrecht en de successierechten. Een donateur kan dan giften als aftrekpost opvoeren bij de inkomsten- of vennootschapsbelasting.

Belastingvoordelen van een ANBI: •EenANBIbetaaltgeenbelastingovererfenissenen schenkingen, mits de instelling die gebruikt voor

het algemeen belang.•AlseenANBIzelfschenkingendoetinhetalgemeenbelang, hoeft de ontvanger daar geen belasting over te betalen.•DonateursvaneenANBImogenhungiftenaftrekkenvan de inkomsten- of vennootschapsbelasting.

Vrijwilligers die voor een ANBI werken, kunnen onder bepaalde voorwaarden een vrijwilligersvergoeding ontvangen. Meer informatie staat op www.anbi.nl. Neemt u bij twijfel over de interpretatie van de belastingregels altijd contact op met de Belastingdienst of met uw accountant!

Centraal Bureau FondsenwervingHet Centraal Bureau voor de Fondsenwerving (CBF) houdt gegevens bij over fondsenwerving en goede doelen in Nederland. Deze gegevens staan overzichtelijk gerangschikt op www.cbf.nl. Daarnaast houdt het CBF toezicht op goede doelen in Nederland. Op verzoek van de fondsenwervende instelling of kansspelbegunstigde beoordeelt het CBF het bestuur en beleid van de instelling: hoe krijgt de instelling het geld binnen, hoe wordt het besteed en hoe wordt dat verantwoord? Als goede doelen aan de criteria van het CBF

8. Registratie, keurmerk en belasting


voldoen, krijgen ze een stempel van goedkeuring: het CBF-Keur voor grote goededoelenorganisaties of het CBF-Certificaat voor kleine organisaties.Klachten over goede doelen worden, voor zover het CBF daartoe over de middelen beschikt, in behandeling genomen.

Fondsenwervende instellingen moeten minimaal drie jaar actief zijn in Nederland, voordat zij een erkenning kunnen krijgen van het CBF. Het bureau controleert goede doelen op het gebied van bestuur, beleid en bestedingen, fondsenwerving en verslaggeving. Het CBF hanteert voor goededoelenorganisaties een kostenmaximum van 25% van de opbrengsten.Veel startende goededoelenorganisaties kiezen ervoor om in eerste instantie een ANBI-registratie aan te vragen. Pas later komt de vraag aan de orde ofeenkeurmerkofcertificaatvanhetCBFnodigis.De aanvraagprocedure bij het CBF en de periodieke verantwoording vergen veel werk. Het is daarom goed om te weten dat de veronderstelling dat donateurs pas geld geven aan organisaties als die een CBF-keurmerk of –registratie hebben, in de praktijk niet wordt bevestigd.

Belastingdienst •Notarieelschenken:Hetkanvooreendonateurfiscaalextrainteressantzijn om een goed doel in het testament op te nemen. Stel dat u vastlegt dat er na uw overlijden vijf jaar lang een bedrag naar het gekozen goede doel gaat. In dat geval mag u dat bedrag nu reeds aftrekken voor de inkomstenbelasting. U hebt dus direct een fiscaalvoordeel, zonder dat u feitelijk een donatie doet.

•Btw:Veelstichtingenenverenigingendievanbtw-heffingzijn vrijgesteld, proberen met nevenactiviteiten extra geld binnen te halen. Dat doen ze bijvoorbeeld door entreegeld te vragen voor uitvoeringen en wedstrijden of door tegen vergoeding een zendmast op het gebouw te laten plaatsen. Andere voorbeelden zijn reclame voor ondernemers die al of niet in natura sponsoren, kantineactiviteiten en de verhuur van ruimtes. Deze nevenactiviteiten vallen in veel gevallen niet binnen de btw-vrijstelling, in tegenstelling tot fondsenwerving. Wanneer aan de voorwaarden voor de toepassing van de btw-vrijstelling wordt voldaan en de met de fondsenwerving gemoeide ontvangsten voor leveringen van goederen jaarlijks niet meer bedragen dan € 68.067 en voor diensten niet meer dan € 22.689


(voor sportorganisaties: € 31.765), is fondsenwerving vrijgesteld van btw.

De fondsenwervingvrijstelling mag worden toegepast door instellingen die een van de volgende btw-vrijstellingen toepassen:

- verzorging en verpleging in een inrichting; - jeugdwerk; - sport; - aangewezen sociaal-cultureel werk; - wettelijk onderwijs; -niet-commerciëlemaatschappelijkeorganisaties.

Voor andere organisaties werkzaam op sociaal, recreatief of cultureel terrein bestond tot en met 2011 een goedkeuring om de fondsenwervingvrijstelling toe te passen. Die goedkeuring bleek in strijd met Europese regelgeving en is daarom met ingang van 1 januari 2012 door de staatssecretaris van Financiën ingetrokken. Eveneens ingetrokkenis de goedkeuring voor toepassing van de btw-vrijstelling voor fondswervende organisaties, zoals een steunstichting of Stichting Vrienden van … . Ook hier geldt de ingangsdatum 1 januari 2012, maar organisaties die de goedkeuring daarvoor al toepasten, mochten dat in het kader van een

overgangsregeling tot 1 juli 2012 blijven doen.

Dit geldt ook voor steunstichtingen van de hiervoor opgesomde instellingen (waaronder het wettelijk onderwijs). De gewijzigde goedkeuringen kunnen voor schoolbesturen een goede reden zijn hun btw-positie kritisch tegen het licht te (laten) houden.

Zie ook www.belastingdienst.nl (zoek op ‘Vrijstelling voor fondsenwervende activiteiten’).


In voorgaande hoofdstukken hebben we vooral stilgestaan bij de achtergrond, de aanpak en de randvoorwaarden van fondsenwerving. Daarbij lag het accent op relaties, passie en communicatie. Geld mag niet het eerste onderwerp zijn dat een fondsenwerverbijeenpotentiëlegeveraandeordestelt. De volgende pagina’s gaan wel over geld.

We spreken over aanvullende financiering als eentweede geldstroom voor het onderwijs. De eerste geldstroom is de reguliere bekostiging door het ministerie van OCW. De aanvullende financieringis al het geld dat de school voor het onderwijs kan en mag werven. Wij houden hier ook het geld buiten beschouwing dat de gemeente inzet voor voorzieningen vanuit het gemeentefonds (bijvoorbeeld de bouw van een nieuwe school of het reguliere onderhoud van gebouwen).

Mogelijke alternatieve financieringsbronnen:a. Subsidies van overheid en vermogensfondsenb. Sponsoring door bedrijvenc. Ouder als donateurd. Inzamelingsacties/evenementen/veilingen loterijen e. Verkoop van materialen en merchandising

f. Cause related marketing g. Ouderbijdrageh. Verhuur van voorzieningeni. Verhuur van knowhow

a. Subsidies van overheid en vermogensfondsen In hoofdstuk 2 is al ingegaan op de verschillende geldstromen die Nederlandse universiteiten inzetten. Voor het primair en voortgezet onderwijs is het onderscheid gemaakt tussen de eerste geldstroom via het ministerie van OCW en de tweede geldstroom, die alle additionele bronnen betreft. Subsidies zijn onderdeel van de tweede geldstroom. Er zijn subsidies van de overheid en van vermogensfondsen. Die laatste subsidies worden vaak aangeduid als schenkingen. OverheidsinstellingenSubsidie wordt door de overheid ingezet als middel om bepaalde beleidsdoelen te bereiken. U kunt daarbij denken aan subsidie voor energiebesparing en voor innovatie. De laatste jaren bezuinigt de overheid veel op subsidies, maar toch is er nog veel geld dat wordt ingezet om ontwikkelingen in de samenleving te bevorderen. Waren er vroeger maatschappelijke instellingen die structureel subsidie

9.Mogelijkealternatievefinancieringsbronnen


ontvingen, tegenwoordig wordt subsidie vooral ingezet om innovaties te bevorderen en om complexe problemen te helpen oplossen. Daarmee hebben subsidies bijna altijd een tijdelijk karakter gekregen.

Op alle niveaus worden subsidies verstrekt. Gemeenten doen dit, maar ook provincies, ministeries en de Europese Unie. Er bestaan bij zelfstandige bestuursorganen speciale regelingen voor het aanvragen van subsidies. Een voorbeeld is het Agentschap NL voor subsidies voor onder meer energiebesparing. Interessante regelingen voor het onderwijs hebben betrekking op onderwijsvernieuwingen, kennisuitwisseling, samenwerkingsprojecten, een betere afstemming van het onderwijs op de arbeidsmarkt, energiebesparing en het inhalen van sociale achterstanden. De kunst bij subsidiewerving is om te ontdekken welke ‘potjes’ van toepassing zijn op de case for support van de school. Toelichtingen op de verschillende subsidieregelingen staan op internet en in brochures. Ook worden er voor bepaalde regelingen voorlichtingsbijeenkomst gehouden. De subsidieaanvraag moet schriftelijk worden ingediend. U moet formulieren invullen en bijlagen meesturen, zoals een jaarverslag, beleids- of projectplan en begroting.

Particuliere vermogensfondsenEen particulier vermogensfonds beheert vermogen en keert het rendement daarvan uit in de vorm van schenkingen en subsidies. Voorbeelden zijn het Oranje Fonds, het Prins Bernard Cultuurfonds en het VSBfonds. In Nederland zijn veel van deze particuliere fondsen. Er staan er 700 in het Fondsenboek, maar in werkelijkheid zijn er misschien wel 20.000. Veel fondsen blijven graag onbekend, uit angst om te worden overladen met aanvragen. Een goede behandeling van een aanvraag kost veel tijd. Bovendien moeten afwijzingen goed worden uitgelegd en verantwoord.

Bij vermogensfondsen is de aanvraagprocedure vergelijkbaar met die bij de overheid. Er wordt voornamelijk schriftelijk gecorrespondeerd, veelal via formulieren. U moet een aanvraag goed onderbouwen en documenteren. Voor toekenning van een subsidie moet de aanvraag uiteraard voldoen aan de criteria van het fonds, maar die zijn in de praktijk niet altijd helemaal helder. Daarbij komt dat het fonds bij een overschot aan aanvragen zelf afwegingen maakt. Het is niet mogelijk om hiertegen in beroep te gaan, wat bij de overheid meestal wel kan. Over een afwijzing kan wel een nadere toelichting worden gevraagd.


Bij toekenning van een subsidie is het traject daarna ook van belang. Daarom moet u de voorwaarden waaronder de subsidie is toegekend goed kennen en deze uiteraard nakomen. Dit betreft de inzet, verantwoording, rapportage en opvraagbaarheid van voorschotten.

Dit katern gaat niet uitgebreid in op de diverse stappen voor het aanvragen van subsidies bij overheidsinstellingen en particuliere vermogensfondsen. In opleidingen van de IF Academy gebeurt dat wel.

b. Sponsoring door bedrijven

Sponsoring door bedrijven ligt in het onderwijs gevoelig. Geen enkele school wil dat bedrijven op het plein, in de gangen en lokalen of bijvoorbeeld op onderwijsmaterialen reclame maken. Ook bestaat de angst dat bedrijven leerlingen verplichten om bepaalde producten af te nemen. Daarom is in het onderwijs het Convenant Sponsoring gesloten. Dit is de leidraad voor wat op het gebied van sponsoring in het onderwijs niet mag (het convenant kunt u op diverse websites vinden). In deze bijdrage gaan we in op wat in het onderwijs wél mogelijk is met bedrijven als sponsor.

Iedereen kent sponsoring in de sport. Tal van voetbalclubs worden door bedrijven gesponsord. Landelijk gaat het om vele miljoenen euro’s. Hoewel op lokaal niveau de bedragen minder groot zijn, vormen ookdieeensubstantiëleaanvullingvandeclubkas.Soms lukt het om met sponsoring grotere projecten tefinancieren,zoalsdeaanlegvaneenkunstgrasveldof de verbouwing van de kantine of kleedkamers. Een bedrijf dat de voetbalvereniging sponsort, doet dat vaak niet omdat het daardoor meer omzet verwacht. Meestal is de reden om te sponsoren dat het bedrijf een binding met de vereniging heeft, bijvoorbeeld doordat de directeur er speelt of zijn of haar kinderen.

De omvang van de bijdrage is gerelateerd aan het sponsorpakket. Daarin staan afspraken over de waarde voor de begunstigde (vaak uitgedrukt in geld, maar ook wel in reclame-uitingen of niet-materiële waarde) en een tegenwaarde voor desponsor (bijvoorbeeld naams- en logovermelding en gratis toegang). Voorbeelden van sponsoring in het onderwijs is geld van de plaatselijke bank voor het opknappen van het schoolplein, een computerbedrijf dat gratis computers levert en een hovenier die gratis de tuin van de school bijhoudt. De motieven van de sponsorende bedrijven variëren. Sommige willensimpelweg hun steentje bijdragen, andere sponsors


willen graag in beeld komen bij de ouders van de leerlingen. Maatschappelijk verantwoord ondernemenDe laatste jaren ontdekken steeds meer bedrijven dat het nodig is om met geld en/of de inzet van personeel (mede)verantwoordelijkheid te nemen voor wat er in de samenleving gebeurt. Dit heet maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO). Bijvoorbeeld de Rabobank en Post NL brengen dit in de praktijk. De Rabobank ondersteunt veel maatschappelijke initiatieven op gemeentelijk niveau, terwijl Post NL logistieke steun verleent aan de Wereld Voedselorganisatie. Bijna elk groot en middelgroot bedrijf in Nederland doet tegenwoordig aan MVO. In het midden- en kleinbedrijf raakt het ook steeds meer bekend, en juist daar liggen kansen voor het onderwijs. Scholen kunnen zich heel goed als maatschappelijk of goed doel opstellen, omdat ze kinderen en jongeren kansen bieden op een betere toekomst. Sommige bedrijven zetten zich graag in om met alle personeelsleden een dag het schoolplein op te knappen of de school te verven. Een nieuwe ontwikkeling is corporate community involvement. Dit betekent dat bedrijven zich verbinden aan

maatschappelijke vraagstukken of doelen die bij hun karakter passen: Post NL is goed in het bezorgen van post, dus is het een logische stap naar de logistiek in de voedselvoorziening. Een accountantskantoor weetallesoverfinancieelbeheer,duskanpersoneelvan dat kantoor jongeren leren hoe ze goed met hun geld kunnen omgaan. Een dansschool kan danslessen onder schooltijd verzorgen. De kern is dat het hier gaat om een langdurige samenwerking tussen de school en een bedrijf. Soms is er helemaal geen geld mee gemoeid, terwijl de school zich er zonder extra uitgaven aantrekkelijker mee kan maken voorbestaandeenpotentiëledoelgroepen.

In trainingen die de IF Academy voor het onderwijs organiseert, wordt uitgebreid ingegaan op sponsoring van scholen door bedrijven.

c. Ouder als donateurEducatief partnerschap tussen de school en betrokken ouders is niet alleen de sleutel tot een goed leerklimaat, maar ook tot mogelijkheden om ouders bereid te vinden donaties te doen. Omdat zij het beste onderwijs voor hun kinderen willen, blijken ouders bereidwilliger dan over het algemeen wordt gedacht omhiervooreenfinanciëlebijdrageteleveren.Veelouders met voldoende geld betalen bijvoorbeeld


al voor Cito-trainingen en huiswerkbegeleiding bij commerciële bedrijven. Dus waarom zouden zijgeen donatie willen doen voor bijvoorbeeld een hoogbegaafdenklas, een vakleerkracht cultuur of techniek, een nieuw speelplein of een extra leerkracht voor een te volle klas?

Veel directeuren en bestuurders zijn er terecht alert op dat het recht op gratis onderwijs intact moet blijven. Ook wijzen zij op het risico dat niet alle ouders kunnen meebetalen. Het interessante bij een ouderdonatie is juist dat er keuzevrijheid is. Het is mogelijk er richtlijnen voor op te stellen, maar die zijn altijd vrijblijvend. Het is uiteindelijk aan de ouders zelf om te bepalen of en zo ja hoeveel geld ze willen doneren.

Als scholen zich oriënteren op de mogelijkhedenom donaties bij ouders te werven, is het belangrijk om een aantal van hen hier actief bij te betrekken. Het helpt om ouders die positief en enthousiast zijn over de school, in de zetten als superpromotors. Bij fondsenwerving is een positief verhaal van een ouder voor andere ouders veel overtuigender dan wanneer de boodschap van de schooldirecteur komt.

Voordat de school ouders benadert met de vraag of zij willen doneren, is het belangrijk om te onderzoeken of de verhouding tussen het bestuur, de directie, het team en de ouders in orde is. Het kan bijvoorbeeld zo zijn dat ouders zich druk maken over pestgedrag en het team verwijten daar te weinig tegen te doen. In die situatie is het niet goed om een fondsenwervende actie te beginnen. U moet zorgen voor een positieve sfeer in de school, zodat een donatieverzoek in goede aarde kan vallen. Het verzoek moet bovendien zo concreet mogelijk worden onderbouwd. Dit is al eerder in dit katern aangeduid bij de uitleg over de case for support (hoofdstuk 6).

Het is goed denkbaar dat scholen bij ouders met een sterke sociaal-economische positie meer en hogere donaties kunnen ophalen dan bij ouders van wie die positie minder sterk is. In dat laatste geval is het voor de school interessanter om te kijken naar mogelijke subsidies bij de overheid en fondsen en naar sponsoring door bedrijven.

De technische aanpak van de werving van donateurs onder ouders is te uitgebreid om in dit katern aan de orde te stellen. In trainingen van de IF Academy wordt dit verder uitgelegd en geoefend.


d. Inzamelingsacties, evenementen, veilingen en loterijen Deze fenomenen zijn bij veel scholen bekend. Er zijn legio mogelijkheden, die ook nog eens met een evenement kunnen worden gecombineerd:

- Fancy fair: rommelmarkt met tweedehandsspullen die worden gedoneerd om te verkopen voor het goede doel, in dit geval de school. Op scholen is voldoende creativiteit aanwezig om tegelijkertijd door kinderen zelfgemaakte kunstvoorwerpen te laten verkopen.

- Veiling: markt voor waardevolle spullen, uitjes en aanbiedingen die per opbod worden verkocht. Het is daarbij vooral lucratief om interessante aanbiedingen te regelen, zoals een rondvlucht in een zweefvliegtuig, een weekend in een vakantiehuisje of een etentje in een restaurant.

- Loterij: zoveel mogelijk loten verkopen voor aardige prijzenpakketten. Dit kan een goede insteek zijn voor de lokale middenstand.

- Collecte: inzameling door met de collectebus langs de deuren te gaan. U hebt hiervoor een vergunning en toestemming van de gemeente nodig.

- Evenement: de aanleiding kan een jubileum of jaarlijks moment zijn. Dit is een prima kans om alle stakeholders bij elkaar te brengen, hun de noodzaak tot werving te presenteren en een beroep op hen te doen om te geven. U kunt diverse inzamelvormen inzetten, zoals de veiling, loterij, fancy fair en verkoop van hapjes en drankjes.

Het voordeel van evenementen of fondsenwervende acties is dat ze relatief gemakkelijk zijn te organiseren. Bovendien bevordert zo’n actie het gemeenschapsgevoel binnen de school. De organisatie kost wel veel tijd. Een ander nadeel is dat deze vormen van inzameling geen structureel karakter hebben en dus geen duurzaam rendement opleveren. Elk jaar moet de school er weer met dezelfde energie en tijd tegenaan. Een wervingsactie voor donateurs levert vaste inkomsten en daarmee een hoger rendement op.

e. Verkoop van materialen en merchandising Leerlingen kunnen langs de deuren gaan om spullen te verkopen, bijvoorbeeld kaarsen of kerstkaarten die goedkoop worden ingekocht. De moderne varianten hierop kunnen erg inventief zijn. Zo zijn er inAustraliëspecialeexclusieveschoolverkoopactiesvan zonnebrand. In Nederland bestaat de website


www.sponsorplan.nl, waar ouders bij bedrijven spullen kunnen bestellen. Een deel van de opbrengst komt vervolgens ten goede aan de school van hun kinderen. Het voordeel voor de aangesloten bedrijven, is dat ze de communityvandeschoolalspotentiëleklantenkring bereiken. De productprijzen wijken overigens niet af van de reguliere online-prijzen. De koper betaalt dus nooit meer dan de normale prijs, ook al gaat een deel naar het goede doel.

f. Cause related marketingCause related marketing is de relatie tussen een product en een goed doel. Een voorbeeld is het Panda-broodje van de Nederlandse bakkers, waarvan een deel van de opbrengst naar het Wereld Natuurfonds gaat. Toetjes van Danone met darmvriendelijkebacteriënzijneenandervoorbeeld:het geld dat daarmee wordt verdiend, gaat voor een deel naar de Maag Lever Darm Stichting. De sympathie van het goede doel wordt verbonden met een product dat daarbij past. De opbrengst bestaat uit een afdracht per verkocht product.

g. OuderbijdrageDe vaststelling, verhoging en besteding van de ouderbijdrage zijn vaak beladen kwesties. De school moet een aantal regels respecteren. In de eerste

plaats is de ouderbijdrage vrijwillig. Deze bijdrage kan dus nooit worden verplicht. In de tweede plaats mag de ouderbijdrage alleen worden ingezet voor uitgaven buiten het reguliere lesprogramma. Wat ook belangrijk is om te weten, is dat de medezeggenschapsraad instemmingsrecht heeft bij het vaststellen van het bedrag. Voorts is vermelding in de schoolgids verplicht, dient er een schriftelijke overeenkomst te worden opgesteld met de ouders en moetendebestedingengoedwordengespecificeerd.Bovendien moet reductie of kwijtschelding van de vrijwillige ouderbijdrage mogelijk zijn.

Dit alles maakt de verhoging van de ouderbijdrage een lastig instrument voor fondsenwerving. Toch zijn er tal van scholen die een –soms forse– verhoging doorvoeren. In de praktijk blijkt dat ouders er weinig moeite mee hebben om extra geld bij te dragen aan de school. Het moet echter wel duidelijk zijn waarvoor deze hogere bijdrage is bestemd. Bovendien moet de school er zeer zorgvuldig over communiceren met de ouders, zowel voor als na de besteding van het geld.

De Haarlemse Montessori School vraagt ouders om een vrijwillige ouderbijdrage van € 500 per jaar per kind. Van deze bijdrage worden onder meer twee


vakleerkrachten in creatieve vakken gefinancierd.Er zijn wel meer scholen te noemen die een (veel) hogere ouderbijdrage hanteren dan het over het algemeen geaccepteerde bedrag van ongeveer € 35 per jaar. Toch geeft een voorstel voor een aanzienlijke verhoging vaak een stevige discussie met ouders, wat onwenselijk kan zijn. Een vrijblijvende donatie door ouders kan daarom meer perspectief bieden (zie hiervoor c: Ouder als donateur).

h. Verhuur van voorzieningenScholen hebben vaak prachtige voorzieningen die ’s avonds en in de weekeinden ongebruikt blijven. Denkt u daarbij aan gymlokalen en docentenkamers. Tegelijk zijn er tal van maatschappelijke instellingen die ruimte zoeken om buiten schooltijd te vergaderen, te sporten of een bijeenkomst of congres te organiseren. Verhuur van die ruimtes aan derden is dan een optie. Het is ook mogelijk dat basisscholen ruimtes verhuren aan organisaties voor buitenschoolse opvang of kinderopvang.

i.Verhuur van knowhowHet is mogelijk dat scholen hun deskundigheid inzetten om tegen betaling extra begeleiding te verzorgen. Voorbeelden zijn huiswerkbegeleiding en volwassenenonderwijs.


Omdat fondsenwerving veel meer is dan op korte termijn geld binnenhalen, moet u strategische keuzes maken om te bepalen of uw school met fondsenwerving moet beginnen. Daarbij is het belangrijk om antwoord te hebben op de volgende vragen:

1. Is er nu of in de nabije toekomst voor uw school noodzaak om een begin te maken met het werven van een tweede geldstroom?

2. Zijn er aanwijsbare urgente en belangrijke doelen en uitgaven binnen de school waarvoor een tweede geldstroom zinvol is?

3. Is het bestuur bereid om het werven van een

tweede geldstroom op te nemen in de strategie en dat

naar ouders en andere stakeholders in het kader van

versterking van onderwijskwaliteit te verantwoorden?

4. Is het bestuur bereid om planmatig te werk te gaan en

een serieuze fondsenwervingpraktijk op te bouwen?

5. Is het bestuur bereid om mensen (deels) vrij

te roosteren om voor langere tijd in de opbouw

van relaties en fondsenwerving te investeren?

6. Is er bereidheid om mensen die zich intern met

fondsenwerving bezighouden, een opleiding te laten

volgen en te begeleiden?

De IF Academy geeft regelmatig presentaties

en workshops aan bestuurders en directeuren

van scholen om na te gaan of fondsenwerving

een optie voor hun school of scholen is. Steeds

vaker blijkt dat zij daar vanwege de bezuinigingen

kansen zien, maar veel scholen weten niet waar

ze moeten beginnen. Zonder een gedegen aanpak

en goede opleiding van de mensen die zich met

fondsenwerving (gaan) bezighouden, mondt

enthousiasme vaak uit in teleurstelling, omdat

resultaten uitblijven. Goede fondsenwerving kost

jaren werk, maar levert ook jaren rendement op.

10. Het belang van een fondsenwervingsbeleid en -programma


Mocht u met uw organisatie een start willen

maken met fondsenwerving, dan kunt u voor

meer informatie, vrijblijvend advies en opleidingen

terecht bij de IF Academy (www.if-academy.nl).

De IF Academy biedt algemene opleidingen

voor fondsenwerver A en B, maar ook specifieke

opleidingen voor het onderwijs. Deze opleidingen

richten zich op onder anderen onderwijsbestuurders

en schooldirecteuren, maar ook op ouders. De

theorie van het fondsenwerven en de praktijk

komen aan bod. Er is uitgebreid aandacht voor

het ontwikkelen van een goede case for support,

het presenteren van uw verhaal en het maken van

een inhoudelijke match met fondsen en sponsors.

Er zijn opleidingen op verschillende locaties in

het land. Het is ook mogelijk om een in company-

training te laten verzorgen.

Informatie: IF Academy, Carmen van der Aa,

070-2050060 of [email protected]

11. IF Academy / Instituut Fondsenwerving


Convenant ‘Scholen voor primair en voortgezet

onderwijs en sponsoring’ (2009).

Zie www.rijksoverheid.nl (> documenten en

publicaties > convenanten)

Corporate community involvement, Lakin en

Scheubel (2010), Greenleaf Publishing

Fondsenboek 2012, Vereniging van Fondsen in

Nederland (2012), Walburg Pers

Handboek Vermogensfondsen (2012), Walburg Pers

Subsidie Almanak 2012 (2012), Elsevier Fiscaal

www.anbi.nl

www.cnf.nl

www.if-academy.nl

www.instituutfondsenwerving.nl

Bronnen

Voor meer informatie over de katernenreeks van VOS/ABB en het bestellen van extra exemplaren:

zie www.vosabb.nl (Publicaties) of neem contact op met het secretariaat van de Vereniging VOS/ABB:

0348-404816, [email protected].

Uitgever: VOS/ABB

Auteur: Deny de Jong, Instituut Fondsenwerving en IF Academy

Eindredactie: drs. Martin van den Bogaerdt, VOS/ABB

Vormgeving: Momumedia, Schiedam

Druk: Manuel, Vaassen

Woerden, september 2012

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een

geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige manier, hetzij

elektronisch, mechanisch, door fotokopie, opnamen, of enige andere manier zonder voorafgaande

schriftelijke toestemming van de uitgever.


Colofon

39

Verschenen in de VOS/ABB-katernenreeks:Katern 1 - Arbobeleid en Veiligheid (herziene online versie)Katern 2 - Wegwijzer Wet Bescherming PersoonsgegevensKatern 3 - Wet op de Beroepen in het Onderwijs (BIO)Katern 4 - Auteursrechtelijke bijdragen (vervallen)Katern 5 - Levensloop (inclusief de nieuwe regeling ouderschapsverlofkorting)Katern 6 - Functiewaardering en FUWA POKatern 7 - Toelating en verwijdering leerlingen VOKatern 8 - Toelating en verwijdering leerlingen POKatern 9 - Vervangingsfonds, Participatiefonds en RisicofondsKatern 10 - Algemene wet bestuursrecht (Awb) (herziene online versie)Katern 11 - Wegwijzer AanbestedenKatern 12 - Normtaak en taakbeleid in het primair onderwijsKatern 13 - Btw-richtlijnen in het onderwijs (geheel herziene druk)Katern 14 - Aanstellings- en ontslagbeleidKatern 15 - School en aansprakelijkheidKatern 16 - Goed onderwijs, goed bestuurKatern 17 - Stichten van scholen, primair onderwijsKatern 18 - Fondsenwerving in het onderwijs

2 Fondsenwerving in het onderwijs | VOS/ABB · Bij de introductie van digiborden en tablets speelt...

Documents

Transcript of 2 Fondsenwerving in het onderwijs | VOS/ABB · Bij de introductie van digiborden en tablets speelt...