1 Inleiding bestuursrecht

1 .1 Inle iding

Dit hoofdstuk geeft een algemene inleiding in het bestuursrecht. Daarbij wordtingegaan op wat bestuursrecht is en wat het belang, de plaats en de kenmerkenvan het bestuursrecht zijn.

1 .2 Bestuursrecht

Het bestuursrecht bevat de regels die de overheid nodig heeft om te kunnen enmogen besturen en de regels die de burger nodig heeft om tegen dit besturente kunnen optreden.

Er wordt onderscheid gemaakt tussen het algemeen en bijzonder bestuursrecht.Het algemeen bestuursrecht wordt in de Algemene wet bestuursrecht (hierna:Awb) behandeld. In deze wet worden algemene regels gegeven over de rechts-bescherming, handhaving en bijvoorbeeld de begrippen bestuursorgaan, dele-gatie, attributie, mandaat, besluit en beschikking. De Awb kent een aantal doelen:meer eenheid brengen in de bestuursrechtelijke wetgeving, de bestuursrechtelijkewetgeving systematiseren en vereenvoudigen en ten slotte normen die in derechtspraak zijn ontwikkeld codificeren (= opnemen in een wet).

Het bijzonder bestuursrecht richt zich op een bepaald onderdeel van hetbestuursrecht. Het vreemdelingenrecht, belastingrecht, milieurecht en hetruimtelijk bestuursrecht zijn voorbeelden van onderwerpen die in speciale(bijzondere) bestuursrechtelijke wetten worden geregeld.

1 .3 De plaats van het bestuursrecht

Je kunt recht onderscheiden in privaatrecht en publiekrecht.

15

Privaatrecht regelt de relatie tussen burgers onderling. Met ‘burger’ wordt zoweleen natuurlijk persoon als een rechtspersoon bedoeld. Een natuurlijk persoonis een mens. Een rechtspersoon wordt met een natuurlijk persoon gelijkgesteld(art. 2:5 BW). Voorbeelden van privaatrechtelijke rechtspersonen zijn eenstichting en een bv.

Voorbeeld van privaatrechtJe koopt een boek in een boekhandel. Als je ontevreden bent over hetboek omdat er een aantal pagina’s ontbreekt, vind je in het privaatrechtregels over wat je in een dergelijk geval kunt doen.

In het krantenartikel hierna zie je een praktijkvoorbeeld van de overheid als‘burger’.

NEC wil stadion kopen en uiteindelijkdoorverkopen

Bron: www.gelderlander.nl, 21 febru-ari 17, ingezien op 21 maart 2017

Voor de vernieuwing van hetGoffertstadion is het noodzakelijkdat NEC het voetbalstadion terug kankopen van de gemeente Nijmegen.

De club heeft in december een boduitgebracht dat dicht in de buurt ligtvan de eerdere vraagprijs van degemeente. Van Ingen hoopt dat degemeente nu wil meewerken.

Publiekrecht regelt de relatie tussen overheden onderling en die tussen deoverheid en de burger. De overheid is dan ‘machtspersoon’ (heeft dan eenexclusieve bevoegdheid).

In het krantenartikel hierna vind je een praktijkvoorbeeld van de overheid als‘machtspersoon’. De burgemeester maakt gebruik van zijn exclusieve bevoegd-heid om een aantal vrijheden van de burger te beperken.

Bestuursrecht

16

Noodverordening tijdensSinterklaasintocht Maassluis

Bron: www.trouw.nl, 11 november2016, ingezien op 27 maart 2017

In Maassluis, waar morgen de lande-lijke intocht van Sinterklaas wordtgevierd, geldt vanaf ’s ochtends 3.00

uur een noodverordening. Dat bete-kent dat groepen mensen die deopenbare orde willen verstorenmakkelijker kunnen worden verwij-derd, teruggestuurd of opgepakt.

Voorbeeld van publiekrechtAls je studiefinanciering wilt hebben, moet je deze aanvragen bij deoverheid. De overheid bepaalt dan (als machtig orgaan) of je wel ofniet voor studiefinanciering in aanmerking komt.

Het publiekrecht kun je onderverdelen in:1. het strafrecht;2. het staatsrecht;3. het bestuursrecht.

Figuur 1 geeft het onderscheid tussen de verschillende rechtsgebieden aan.

recht

privaatrecht

strafrecht

staatsrechtbestuursrecht

algemeen bestuursrechtpubliekrecht

bijzonder bestuursrecht

Verschillende rechtsgebiedenFiguur 1

1 .4 Mater ieel en formeel bestuursrecht

Het materieel bestuursrecht bevat rechtsnormen waarin voor burgers enbestuursorganen aanspraken of verplichtingen zijn opgenomen. Een voorbeeldvan materieel bestuursrecht is een bepaling in de Wet algemene bepalingen

1 Inleiding bestuursrecht

17

omgevingsrecht, waarin de voorwaarden staan waaraan een aanvraag voor eenomgevingsvergunning moet worden getoetst.

Voorbeeld materieel bestuursrechtArtikel 2.1 lid 1 van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht

Het is verboden zonder omgevingsvergunning een project uit te voe-ren, voor zover dat geheel of gedeeltelijk bestaat uit:a. het bouwen van een bouwwerk,b. het uitvoeren van een werk, geen bouwwerk zijnde, of van werkzaam-heden, in gevallen waarin dat bij een bestemmingsplan, beheersveror-dening, exploitatieplan of voorbereidingsbesluit is bepaald,c. etc.

Onder formeel bestuursrecht verstaat men de procesrechtelijke regels die deburger nodig heeft om tegen het optreden van de overheid iets te ondernemen.Een voorbeeld van formeel bestuursrecht is de mogelijkheid om bezwaar temaken tegen de afwijzing van een omgevingsvergunning.

Voorbeeld formeel bestuursrechtIn het krantenartikel hierna zie je een praktijkvoorbeeld van een aantalgemeenten die beroep hebben ingesteld tegen een besluit van eenminister bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State.Het instellen van beroep is formeel bestuursrecht.

Gemeenten in beroep tegen gasbesluitKamp

Bron: www.trouw.nl, 10 maart 2015,ingezien op 27 maart 2017

In Groningen gaan 21 gemeenten inberoep bij de Raad van State tegenhet gaswinningsbesluit van ministerHenk Kamp (Economische Zaken).

Dat hebben de betrokken collegesvan burgemeester en wethoudersvandaag besloten.

De gemeenten stellen dat het belangvan de veiligheid onvoldoende ismeegewogen in het winningsbesluit.

Bestuursrecht

18

1 .5 Bronnen van bestuursrecht

Het bestuursrecht kun je vinden in het internationale recht, de nationale wetge-ving, jurisprudentie en het ongeschreven bestuursrecht.

Het Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentelevrijheden (hierna: EVRM) is een voorbeeld van een rechtsbron van internationaalrecht. Artikel 6 van dit verdrag speelt een grote rol in procedures voor denationale bestuursrechter. De burger kan zich beroepen op partijdigheid vande bestuursrechter of schending van een redelijke termijn.

De nationale wetgeving bestaat uit een groot aantal bestuursrechtelijke wettenin formele zin (dit zijn wetten die door de regering en de Staten-Generaal wordenvastgesteld (art. 81 Grondwet)). Bijvoorbeeld: de Gemeentewet, de Grondwet ende Wet op de Raad van State.

Bij wetten die zijn vastgesteld door de lagere (decentrale) wetgevers kan wordengedacht aan: de gemeentelijke verordeningen, zoals de APV en de bouwveror-dening, provinciale verordeningen en keuren van waterschappen.

Door rechterlijke uitspraken worden soms nieuwe regels gevormd. Met dienieuwe regels moeten burger en overheid voortaan rekening houden.

Het ongeschreven (bestuurs)recht wordt ook wel gewoonterecht genoemd. Hetvertrouwensbeginsel en het rechtszekerheidsbeginsel zijn ongeschrevenbeginselen waar de overheid rekening mee moet houden en waarop de burgereen beroep kan doen.

1 .6 Kenmerken van het bestuursrecht

Een van de kenmerken van het bestuursrecht is dat voor overheidsoptreden hetlegaliteitsbeginsel van toepassing is. Dit beginsel houdt in dat de bevoegdheidvan de overheid om op te treden in de wet is terug te vinden. De bevoegdheidom als overheid te handelen mag slechts voor zover de wettelijke regels enrechtsbeginselen dit toestaan.De overheid heeft veel macht. De overheid kan bijvoorbeeld een boete opleggenvoor te hard rijden, de burger dwingen om belasting af te dragen en als deoverheid het wil een zonder vergunning gebouwde schuur slopen.

1 Inleiding bestuursrecht

19

Instrumenten die de overheid heeft om gebruik te maken van die macht staanin een op democratische wijze tot stand gekomen wet. De overheid die de burgerverplichtingen kan opleggen, is daartoe alleen in staat als de bevoegdheid in eenwet in formele zin is opgenomen. Het verbod of gebod mag vervolgens alleendoor de lagere wetgever worden opgenomen indien de grondslag is terug tevinden in een wet in formele zin.

Voorbeeld legaliteitsbeginselDe bevoegdheid van het gemeentebestuur om bestuursdwang toe tepassen, is opgenomen in artikel 125 van de Gemeentewet. Metbestuursdwang wordt een onrechtmatige toestand hersteld. DeGemeentewet is een wet in formele zin. In lokale noodsituaties kande burgemeester alle bevelen geven die hij noodzakelijk acht terhandhaving van de openbare orde of ter beperking van gevaar. Zo kande burgemeester in een noodverordening (= een gemeentelijke wet)een bepaling opnemen dat er met bestuursdwang wordt opgetreden.

Een ander kenmerk van het bestuursrecht is het specialiteitsbeginsel. De overheidbehartigt vele algemene belangen. Het algemeen belang is een ruim begrip.Om te voorkomen dat de overheid te gemakkelijk zich kan beroepen op hetdienen van het algemeen belang, wordt in de wet telkens het specifiek belangaangegeven. De bevoegdheden om het specifiek belang te behartigen, wordenin de wet nauwkeurig omschreven. De overheid mag bij het gebruik van eenbevoegdheid, alleen het belang behartigen waarvoor die regeling speciaal isbedoeld.Het specialiteitsbeginsel houdt in dat de bevoegdheid van de overheid alleenkan worden aangewend voor het specifieke doel waarvoor die wet is bedoeld.Dat doel is meteen ook de grens voor de bevoegdheidsuitoefening. Indien deoverheid zijn bevoegdheid voor een ander doel aanwendt, is sprake van détour-nement de pouvoir (zie par. 9.5). In het voorbeeld hierna zie je een voorbeeld vanhet specialiteitsbeginsel.

Voorbeeld specialiteitsbeginselArtikel 2.2.2, eerste lid, van de APV bepaalt dat het verboden is zondervergunning van de burgemeester een evenement te organiseren. Inhet tweede lid van dit artikel is bepaald dat een vergunning kan wordengeweigerd in het belang van:

Bestuursrecht

20

a. de openbare orde;b. het voorkomen of beperken van overlast;c. de verkeersveiligheid of veiligheid van personen of goederen;d. de zedelijkheid of de gezondheid.

Op grond van dit artikel verlenen burgemeester en wethouders eenvergunning voor een dancefestival aan een organisatie. Ze verbindenaan de vergunning de voorwaarde dat de organisator € 1.000 betaaltaan de gemeente. Dat doen ze puur en alleen om de gemeentelijkekas te spekken. Gelet op het specialiteitsbeginsel is dat niet mogelijk.Voorwaarden mogen wel gesteld worden. Die voorwaarden moetenwel te maken hebben met de belangen die door het vergunningensys-teem worden behartigd. Dat is bijvoorbeeld de openbare orde, hetvoorkomen of beperken van overlast, enzovoort.

1 .7 Gelede normstel l ing

Regelgeving komt op verschillende bestuurlijke niveaus tot stand, waarbij eenlagere regeling niet in strijd mag komen met een hogere.

In figuur 2 vind je een overzicht van de regelgeving op de verschillende niveaus.

VerdragenStatuutGrondwetWetten in formele zinKB’ s die regels bevatten (zoals AmvB’s)Ministeriële regelingen (verordeningen)Provinciale verordeningenGemeentelijke verordeningen en waterschapsverordeningenBeleidsregelsVergunningsvoorschriften

••••••••••

Overzicht regelgevingFiguur 2

Met gelede normstelling wordt bedoeld dat de toepasselijkheid van een rechts-regel niet zomaar in één wet is te vinden, maar in een combinatie van met elkaarsamenhangende regelingen.

1 Inleiding bestuursrecht

21

Voorbeeld gelede normstellingEen burger die een omgevingsvergunning aanvraagt voor de bouwvan een woning krijgt te maken met bepalingen (regels) op verschil-lende niveaus.De norm voor het bouwen is opgenomen in artikel 2.1 lid 1 van deWetalgemene bepalingen omgevingsrecht. In dat artikel staat dat het ver-boden is een bouwwerk te bouwen zonder vergunning. Tevens geldtdat het bouwwerk onder andere dient te voldoen aan de normen vanhet bestemmingsplan, de beheersverordening en het Bouwbesluit.

1 .8 Openbare l ichamen

Nederland is een gedecentraliseerde eenheidsstaat. Overheidsmacht is verspreidover verschillende niveaus. Op elk van deze niveaus treffen we openbare licha-men aan: de Staat, de provincies, de waterschappen, de gemeenten en de licha-men waaraan krachtens de Grondwet verordenende bevoegdheid is verleend.Deze openbare lichamen bezitten rechtspersoonlijkheid (art. 2:1 BW).

Deze openbare lichamen bestaan uit bestuursorganen. Bij de Staat zijn dat bij-voorbeeld de ministers en de regering. De provincie wordt bestuurd door pro-vinciale staten, gedeputeerde staten en de commissaris van de Koning (art. 6Provinciewet). Gemeenten worden bestuurd door de gemeenteraad, burgemees-ter en het college van burgemeester en wethouders (art. 6 Gemeentewet).

Hierna zie je een logo van een openbaar lichaam.

provincieelderlandDe Sociaal-Economische Raad (SER) en de product- en bedrijfschappen (PBO-schappen) zijn openbare lichamen die ten aanzien van personen publiekrechte-lijke bevoegdheden uitoefenen.Hierna zie je een voorbeeld van een advies dat aan de SER wordt gevraagd.

Bestuursrecht

22

SER-advies ontslagrecht opgeschort

Bron: www.trouw.nl, ingezien op 27maart 2017

Werkgevers en de vakbewegingslagen er nog niet in om het kabinette adviseren over de toekomst van desociale zekerheid. Vooral versoe-peling van het ontslagrecht en

investering in scholing splijten departijen.

Tijdens een overleg in de Sociaal-Economische Raad hebben socialepartners besloten een rustperiode inte lassen.

1 .9 Overheid en privaatrecht

De openbare lichamen bezitten rechtspersoonlijkheid. De overheid staat gelijkmet een natuurlijk persoon (art. 2:5 BW). De overheid kan allerlei overeenkom-sten aangaan en bijvoorbeeld eigenaar zijn van roerende en onroerende zaken.

Wanneer de overheid privaatrechtelijk handelt, moet zij rekening houden methet feit dat zij handelt in het algemeen belang. Geldverspilling is in strijd metde eisen van het behartigen van het algemeen belang.

In het krantenartikel hierna vind je een voorbeeld van de gemeente Amsterdamdie privaatrechtelijk handelt. De gemeente vindt dat een metroverbinding hetalgemeen belang dient. Van de metroverbinding wordt in de toekomst door eengroot aantal personen gebruikgemaakt. Het (bijzonder) belang van een aantalhuizenbezitters moet hiervoor wijken. Als een huizenbezitter niet wil meewerkenaan de verkoop van zijn huis aan de gemeente dan kan de gemeente eenpubliekrechtelijk instrument inzetten (nl. onteigening).

Gemeente koopt woningenVijzelgracht

Bron: www.telegraaf.nl, 10 maart2009, ingezien op 24 maart 2017

AMSTERDAM – De gemeenteAmsterdam heeft de afgelopen tijdzeven woningen opgekocht aan de

1 Inleiding bestuursrecht

23

Vijzelgracht. Het gaat om appar-tementen of hele huizen die vorigjaar verzakten door werkzaam-heden aan de Noord-Zuidlijn, een

nieuwe metroverbinding. Datmaakte een gemeentewoordvoersterbekend.

De overheid die als ‘burger’ optreedt, moet rekening houden met de algemenebeginselen van behoorlijk bestuur (art. 3:1 lid 2 Awb en art. 3:14 BW).Hierna zie je een voorbeeld van een overheid die privaatrechtelijk handelt enbij dit handelen rekening moet houden met het gelijkheidsbeginsel.

Voorbeeld privaatrechtelijk handelenAls de overheid als verhuurder van kantoorpanden wel optreedt tegenhuurder A omdat deze de huur niet betaalt, maar niet optreedt tegenhuurder B die de huur ook niet betaalt, dan handelt de overheid instrijd met het gelijkheidsbeginsel (het gelijkheidsbeginsel is een alge-meen beginsel van behoorlijk bestuur).

Het komt voor dat naast de publiekrechtelijke bevoegdheid de overheid gebruikkan maken van een privaatrechtelijke bevoegdheid.

Voorbeeld publiekrechtelijk handelenHet gemeentebestuur kan tegen een huurder optreden door een lastonder dwangsom op te leggen (publiekrechtelijk instrument) als dehuurder gebruik maakt van een woning op een wijze die in strijd ismet het bestemmingsplan. Als de gemeente tevens verhuurder is vande woning, kan de gemeente de illegale situatie ook beëindigen opgrond van het feit dat de huurder zijn verplichtingen uit de huurover-eenkomst niet nakomt. De gemeente maakt dan gebruik van privaat-rechtelijke bevoegdheden en rechten.

De leer dat, indien een publiekrechtelijke bevoegdheid bestaat, ook gebruik magworden gemaakt van een privaatrechtelijke bevoegdheid, noem je de tweewegen-leer.

In het Windmill-arrest wordt aangegeven in hoeverre de overheid kan kiezenvoor de publiekrechtelijke dan wel de privaatrechtelijke weg.Wanneer de betrokken publiekrechtelijke regeling daarin niet voorziet, is voorde beantwoording van de vraag of gebruik van de privaatrechtelijke bevoegdheden

Bestuursrecht

24

is toegestaan beslissend of de publiekrechtelijke regeling op onaanvaardbarewijze wordt doorkruist.

Bij de toetsing of van een onaanvaardbare doorkruising sprake is, moet ondermeer worden gelet op:1. inhoud en strekking van de regeling;2. de wijze waarop en de mate waarin in het kader van die regeling de belangen

van de burgers zijn beschermd, een en ander tegen de achtergrond van deoverige geschreven en ongeschreven regels van publiekrecht;

3. en voorts of de overheid door gebruikmaking van de publiekrechtelijkeregeling een vergelijkbaar resultaat kan bereiken als door gebruikmakingvan de privaatrechtelijke bevoegdheid, omdat, zo zulks het geval is, dit eenbelangrijke aanwijzing is dat geen plaats is voor de privaatrechtelijke weg.

De tweewegenleer bepaalt dat als de publiekrechtelijke weg openstaat, de pri-vaatrechtelijke weg in beginsel is afgesloten. Maar als in de wet niet duidelijkwordt aangegeven dat het om een exclusief publiekrechtelijke bevoegdheid gaat,kan op dit beginsel een uitzondering worden gemaakt.

1 .10 Communicat ie met de overheid

Communicatie tussen burgers en overheid kan op allerlei manieren plaatsvinden:schriftelijk, mondeling en ook digitaal. Burgers kunnen zich direct in verbindingstellen met de overheid. Maar burgers kunnen ook gebruik maken vangemachtigden, zoals een advocaat.

De Algemene wet bestuursrecht kent daarvoor enkele regels. Volgens artikel2:1, eerste lid, Awb kan een ieder zich in het verkeer met bestuursorganen latenbijstaan of door een gemachtigde laten vertegenwoordigen. Met ‘laten bijstaan’bedoelt de wetgever dat iemand jou begeleidt in de contacten met de overheid.Met vertegenwoordiging bedoelt de wetgever dat iemand namens jou contactheeft met de overheid. De overheid mag bijstand of vertegenwoordiging weigerenals tegen de persoon ernstige bezwaren bestaan. Dat mag niet als een advocaatbijstand verleent of de vertegenwoordiger is. Dit is geregeld in artikel 2:2 Awb.

Documenten, die aan een bestuursorgaan zijn gericht terwijl een anderbestuursorgaan bevoegd is, moeten worden doorgezonden naar het bevoegde

1 Inleiding bestuursrecht

25

orgaan. Dat staat in artikel 2:3 Awb. Kan het document niet worden doorgezon-den, dan moet het document worden teruggezonden naar de afzender.

Een belangrijk deel van de communicatie vindt nu digitaal plaats. De Algemenewet bestuursrecht kent ook daarvoor regels. De wet maakt een onderscheidtussen de elektronische verzending van stukken door het bestuursorgaan en deelektronische verzending van stukken aan het bestuursorgaan. De hoofdregelis dat elektronische communicatie mogelijk is als de ander dat kenbaar heeftgemaakt.

Artikel 2:14 Awb zegt dat een bestuursorgaan een bericht aan iemand elektro-nisch kan verzenden als die ander kenbaar heeft gemaakt dat hij langs die wegvoldoende bereikbaar is. Vraagt een burger om toezending via de mail, dan isdat voldoende. Maar als zo’n verklaring ontbreekt, mag het bestuursorgaan nietzonder daarnaar bij de burger te hebben geïnformeerd gebruik maken van deelektronische weg.

In het krantenartikel hierna zie je een voorbeeld van een gemeente die groten-deels via elektronische weg communiceert.

Molenwaard eerste loketloze gemeente

Bron: www.trouw.nl, 20 februari2016, ingezien op 27 maart 2017

Fusiegemeente schaft gemeentehuisaf. Het digitale raadhuis is altijdopen.

‘Het gemeentehuis is 24 uur per daggeopend, en je kunt met een specialepincode zelf de behandeling vanaanvragen volgen. Voor wie eendigitale aanvraag een stap te ver is,zijn we altijd telefonisch bereikbaar.En desnoods komen we aan huis.’

Jurisprudentie elektronische communicatieEen student kreeg een negatieve beslissing op zijn studiebeurs entekende daartegen bezwaar aan. Dat bezwaar bleek echter te laat omdatde beslissing al veel eerder genomen en digitaal verzonden was. Vol-gens de student was die beslissing hem niet op de juiste wijzebekendgemaakt. Weliswaar had hij een elektronisch bericht ontvangenmaar hij had nooit ingestemd met elektronische berichtgeving aan

Bestuursrecht

26

hem. De Centrale Raad van Beroep (hierna: CRvB), de hoogste rechtervoor dit rechtsgebied, vond echter dat die stelling niet klopte. De stu-dent had immers op de site van DUO via het aanvinken van hetbetreffende vakje kenbaar gemaakt in te stemmen met elektronischebekendmaking van beslissingen over zijn studiebeurs. De studentvoerde verder nog aan dat hij inmiddels een ander mailadres had.Maar ook dat mocht niet baten. De CRvB overwoog dat hij dan aanDUOhet gewijzigdemailadres hadmoeten doorgeven. Nu hij dat nietgedaan heeft, kan DUO niet worden verweten dat het bericht naar eenverkeerd mailadres is gestuurd.(CRvB 29-7-2011, ECLI:NL:CRVB:2011:BR6528)

Andersom kan het ook. Een bericht kan elektronisch naar een bestuursorgaanworden verzonden voor zover het bestuursorgaan kenbaar heeft gemaakt dathet langs die weg voldoende bereikbaar is. Het bestuursorgaan kan nadere eisenstellen aan het gebruik van de elektronische weg. Onder elektronisch verzendenwordt ook de fax verstaan. Theoretisch zou ook Whatsapp of sms onder elektro-nisch berichtenverkeer kunnen vallen maar de overheid heeft dat vaak uitgeslo-ten.

Gemeenten kunnen zelf bepalen hoe elektronisch verkeer met hen mogelijk is.Hieronder volgt artikel 2 van de ‘Verordening nadere eisen betreffende hetberichtenverkeer langs elektronische weg tussen burgers en bedrijven met debestuursorganen van de gemeente Zeevang.’

Artikel 2 Openstelling elektronische weg1. Berichten kunnen elektronisch naar de gemeente Zeevang worden

verzonden.2. Bestuurlijke berichten worden alleen in behandeling genomen

wanneer deze verstuurd zijn via het daarvoor bestemde webformu-lier.

3. Overige elektronische berichten worden alleen in behandelinggenomen wanneer deze verstuurd zijn via het daarvoor bestemdewebformulier of wanneer deze verzonden zijn naar de algemenepostbus.

Artikel 2:16 Awb bepaalt dat een handtekening digitaal mogelijk is als de methodedie voor authentificatie gebruikt wordt voldoende betrouwbaar is. Vaak wordtgebruik gemaakt van het middel van DigiD, maar dat voldoet niet aan de eisen

1 Inleiding bestuursrecht

27

van een zogenoemde gekwalificeerde elektronische handtekening. Een gekwa-lificeerde elektronische handtekening is een handtekening waarbij een gekwa-lificeerd certificaat is gebruikt. Zo’n certificaat is een digitaal bestand dat aanhet oorspronkelijke document is toegevoegd. Er zijn speciale instanties die cer-tificaten uitgeven, de zogeheten certificatiedienstverleners. De Nederlandseoverheid maakt gebruik van een certificaat dat wordt uitgegeven door PublicKey Infrastructure (PKI)-overheid. Deze handtekeningen zijn altijd rechtsgeldig.

Soms is het belangrijk te weten wanneer een bericht verzonden is. Bij brievenis dat eenvoudig: je kijkt naar het poststempel op de envelop. Bij fax is dat meestalook eenvoudig, zeker als een registratie wordt bijgehouden. Bij elektronischeberichten is dat allemaal minder makkelijk. De Algemene wet bestuursrechtbepaalt in artikel 2:17 dat het tijdstip waarop een bericht het systeem van gege-vensverwerking bereikt waarover het bestuursorgaan geen controle heeft, hettijdstip is waarop het bericht door het bestuursorgaan elektronisch is verzonden.Voor berichten die zijn verzonden aan het bestuursorgaan geldt dat een berichtis ontvangen op het moment waarop het bericht het systeem van gegevensver-werking van het bestuursorgaan heeft bereikt. Het komt er dus op neer wanneerde mail de server van de gemeente verlaat en wanneer die daar binnen komt.

1 .11 Samenvatt ing

Het bestuursrecht geeft regels die de overheid nodig heeft om te kunnen enmogen besturen en de regels die de burger nodig heeft om tegen dit besturente kunnen optreden.

Er wordt onderscheid gemaakt tussen het algemeen, bijzonder, materieel enformeel bestuursrecht. Bestuursrecht vind je in het internationale recht, denationale wetgeving, jurisprudentie en het ongeschreven bestuursrecht.Kenmerken van het bestuursrecht zijn het legaliteitsbeginsel en het specialiteits-beginsel.

Met gelede normstelling wordt bedoeld dat er in verschillende regelingen normenstaan die van toepassing zijn voor een bepaald geval.

De Staat, de provincies, de waterschappen, de gemeenten en de lichamenwaaraan krachtens de Grondwet verordenende bevoegdheid is verleend, zijnopenbare lichamen. Deze openbare lichamen bestaan uit bestuursorganen.

Bestuursrecht

28

De overheid heeft als rechtspersoon privaatrechtelijke bevoegdheden en rechten.De overheid moet altijd rekening houden met het behartigen van het algemeenbelang. De algemene beginselen van behoorlijk bestuur spelen bij elk overheids-optreden een rol.De leer dat indien een publiekrechtelijke bevoegdheid bestaat, ook gebruik magworden gemaakt van een privaatrechtelijke bevoegdheid, noem je de tweewegen-leer. Deze leer wordt ook wel de leer van de onaanvaardbare doorkruisinggenoemd.

Communicatie met de overheid kan plaatsvinden via de burger zelf, maar hijmag zich ook laten bijstaan door een derde of zich laten vertegenwoordigen. Deoverheid mag weigeren dat een bepaalde persoon iemand bijstaat of vertegen-woordigt. Daar moeten dan wel goede redenen voor zijn. Een advocaat magnooit geweigerd worden.

De communicatie met de overheid is meestal schriftelijk per brief. Maar ookcommunicatie langs elektronische weg is mogelijk. Daaronder wordt fax verstaanmaar ook digitale communicatie. Elektronische communicatie is alleen mogelijkals de overheid de elektronische weg heeft opengesteld dan wel als de burgerdaarmee uitdrukkelijk heeft ingestemd.

1 .12 Kennisvragen

1. Wat is bestuursrecht?2. Leg uit wat onder formeel bestuursrecht wordt verstaan.3. Leg uit wat onder materieel bestuursrecht wordt verstaan.4. Leg uit wat onder algemeen bestuursrecht wordt verstaan.5. Leg uit wat onder bijzonder bestuursrecht wordt verstaan.6. In welke bronnen vind je bestuursrecht?7. Wat houdt het legaliteitsbeginsel in?8. Wat houdt het specialiteitsbeginsel in?9. Welke openbare lichamen zijn er?10. Wat houdt de tweewegenleer in?11. Wanneer mag de overheid bijstand of vertegenwoordiging weigeren?12. Wanneer is communicatie langs elektronische weg mogelijk?

1 Inleiding bestuursrecht

29

1 .13 Open vragen

Lees het volgende krantenartikel en beantwoord dan de vragen.

Pastoor mag luide kerkklok niet vroegluiden

Bron: www.trouw.nl, 20 oktober2010, ingezien op 24 maart 2017.

De Tilburgse pastoor Schilder magde klok van zijn Mariakerk niet tevroeg luiden.

In de verordening van de gemeente-

raad staat dat het geluid van de klokvoor 07.30 uur niet harder mag zijndan 80 decibel. De gemeenteraadwas volgens de rechtbank bevoegdom regels te maken. De pastoorheeft de regels overtreden en hetcollege heeft terecht opgetreden,aldus de bestuursrechter.

Vragen:1. Welke rol speelt het legaliteitsbeginsel?2. De gemeente heeft om de overlast te bestrijden zowel publiekrechtelijke als

privaatrechtelijke instrumenten ter beschikking. Van welk instrument heeftde gemeente in het gegeven geval gebruikgemaakt? Motiveer je antwoord.

3. Is de gemeenteraad een openbaar lichaam?

1 .14 Meerkeuzevragen

1. Het bestuursrecht maakt deel uit van het publiekrecht.Deze stelling is:a. juist.b. onjuist.

2. Een van de doelstellingen van de Awb is het bevorderen van verscheidenheidin de bestuursrechtelijke wetgeving.Deze stelling is:a. juist.b. onjuist.

Bestuursrecht

30

3. Het openbaar bestuur heeft tot taak het algemeen belang te behartigen. Dithoudt in dat het openbaar bestuur geen belangen van individuele burgersmag treffen.Deze stelling is:a. juist.b. onjuist.

4. Het openbaar bestuur heeft tot taak het algemeen belang te behartigen. Dithoudt in dat het openbaar bestuur gericht moet zijn op datgene wat in iedersbelang is.Deze stelling is:a. juist.b. onjuist.

5. Het publiekrecht regelt onder andere de verhouding tussen de overheid ende burger.Deze stelling is:a. juist.b. onjuist.

6. De Algemene wet bestuursrecht behoort tot het bijzonder bestuursrecht.Deze stelling is:a. juist.b. onjuist.

7. Het legaliteitsbeginsel houdt in dat de overheid alleen dan de burger ietskan gebieden of verbieden als de wet dat uitdrukkelijk toelaat.Deze stelling is:a. juist.b. onjuist.

8. Op grond van de tweewegenleer mag een gemeentebestuur een winkelierniet via de burgerlijke rechter (= privaatrecht) dwingen om een illegaal uit-hangbord te verwijderen als er ook een publiekrechtelijke regeling is omhandhavend op te treden en die regeling meer waarborgen biedt voor deburger om voor zijn belangen op te komen.Deze stelling is:a. juist.b. onjuist.

1 Inleiding bestuursrecht

31

9. De Sociaal-Economische Raad is een openbaar lichaam.Deze stelling is:a. juist.b. onjuist.

10. Om inzicht te krijgen in de vraag in hoeverre de overheid kan kiezen voorde publiek- dan wel privaatrechtelijke weg, speelt het Windmill-arrest eenbelangrijke rol.Deze stelling is:a. juist.b. onjuist.

11. Het specialiteitsbeginsel houdt in dat de bevoegdheid van de overheid alleenkan worden aangewend voor het specifieke doel waarvoor die wet is bedoeld.Deze stelling is:a. juist.b. onjuist.

12. Wanneer de betrokken publiekrechtelijke regeling daarin niet voorziet, isvoor de beantwoording van de vraag of gebruik van de privaatrechtelijkebevoegdheden is toegestaan beslissend of de publiekrechtelijke regeling oponaanvaardbare wijze wordt doorkruist. Bij de toetsing of van een onaan-vaardbare doorkruising sprake is, moet onder meer worden gelet op deinhoud en strekking van de regeling.Deze stelling is:a. juist.b. onjuist.

13. Jan vraagt een omgevingsvergunning aan bij het college van burgemeesteren wethouders in zijn woonplaats Arnhem. Hij wil namelijk zijn huis dras-tisch verbouwen, omdat hij de woonkamer en de slaapkamers in verbandmet gezinsuitbreiding te klein vindt. Zijn buurman Klaas is woedend engaat over tot actie.Deze casus ligt op het terrein van het:a. bestuursrecht.b. huurrecht.c. strafrecht.d. burenrecht.

Bestuursrecht

32

14. Een auto van de gemeentelijke plantsoenendienst veroorzaakt een ongeluk.De gemeente besluit een schadevergoeding toe te kennen aan de gedupeer-den. De gemeente handelt op basis van het:a. strafrecht.b. bestuursrecht.c. burgerlijk recht.

15. Wanneer de gemeente Amersfoort een aantal nieuwe computers aanschaftom op het gemeentehuis de oude computers te vervangen, is sprake vaneen:a. privaatrechtelijke rechtshandeling.b. publiekrechtelijke rechtshandeling.c. besluit.d. feitelijke handeling.

16. Het bestuursrecht maakt deel uit van het:publiekrecht.a.

b. staatsrecht.c. strafrecht.d. privaatrecht.

17. Wat is de betekenis van het specialiteitsbeginsel?Dat de overheid haar bevoegdheden niet mag misbruiken om daarmeeoneigenlijke doeleinden na te streven.

a.

b. Dat de overheid alleen haar bevoegdheden mag gebruiken om diebelangen te behartigen waarvoor de regeling waarop de bevoegdheidberust is vastgesteld.

c. Dat de overheid de bijzondere belangen van burgers in haar besluitvor-ming dient mee te wegen.

d. Dat de overheid haar bevoegdheden slechts mag gebruiken na het door-lopen van de speciale, op het besluit toegespitste besluitvormingsproce-dures die de Awb voorschrijft.

18. Welke van de onderstaande stellingen is juist?Een burger mag zich door elke advocaat laten bijstaan.a.

b. Een burger mag zich laten bijstaan als de overheid daarmee instemt.c. Een burger mag zich nooit laten bijstaan, alleen vertegenwoordiging is

mogelijk.d. Een advocaat mag alleen als vertegenwoordiger niet worden geweigerd.

1 Inleiding bestuursrecht

33

19. Welke van onderstaande stellingen is juist?Appcontact met het gemeentebestuur is altijd mogelijk.a.

b. Appcontact met het gemeentebestuur is alleen rechtsgeldig als degemeente daarmee instemt.

c. Alleen een advocaat kan rechtsgeldig gebruik maken van communicatievia de fax.

d. Elektronische verzending van berichten door het gemeentebestuur isaltijd rechtsgeldig.

20. De gemeente Roderloo sluit met de stichting Hogeschool van Roderloo (deHvR) een contract om ambtenaren op MBO-niveau op te leiden voor eenHBO-diploma. De HvR krijgt hiervoor een vergoeding. Welke bewering overdit contract is juist?a. De stichting HvR en de gemeente Roderloo behoren tot de overheidsor-

ganisatie en daarom valt het contract onder de regels van het bestuurs-recht.

b. Op het contract tussen de HvR en de gemeente Roderloo is het privaat-recht van toepassing.

c. Volgens de tweewegenleer is het de gemeente Roderloo verboden omcontracten te sluiten met de HvR.

21. Het gemeentebestuur van Arnhem besluit, om zijn gemeentekas te spekken,dat uitsluitend een rijbewijs wordt afgegeven indien hiervoor een vergoedingvan € 1.500 wordt betaald.Stelling: Het besluit om aan de uitgifte van eenrijbewijs een financiële bijdrage van € 1.500 te koppelen is in strijd met hetspecialiteitsbeginsel.Deze stelling is:a. juist.b. onjuist.

22. De gemeente Arnhem geeft opdracht aan Bouwbedrijf Middendorp om hetgemeentehuis te verbouwen.Deze opdracht is:a. privaatrechtelijk van aard.b. publiekrechtelijk van aard.

23. In welke van de volgende situaties is geen sprake van publiekrechtelijkhandelen?

Bestuursrecht

34

De gemeente Arnhem koopt een dienstauto voor de burgemeester.a.b. Jan-Willem wordt wegens diefstal veroordeeld tot een werkstraf van twee

maanden.c. Het gemeentebestuur van Nijmegen verleent Robert een vergunning

voor het bouwen van een dakkapel.

24. De provincie Utrecht bestelt bij cateringsbedrijf Meezen een maaltijd voorhet college van Gedeputeerde Staten. Wat is juist? De koopovereenkomst iseen:a. privaatrechtelijke rechtshandeling.b. publiekrechtelijke rechtshandeling.c. besluit.d. feitelijke handeling.

1 Inleiding bestuursrecht

35