J anuari 998 Jaargang 4 3 n r . 223

II CA

Periodiek von de Faculteit der Economische Wetenschappen en Econometrie aan de Un iversiteit van Amsterdam, uitgegeven door de Sefa

Workshop McKinsey & Company

Management Consultancy, iets voor jou?

In april 1998 organiseren we voor de derde keer een workshop voor een beperkt aantal vierde- en vijfdejaars studenten en promovendi op ons kantoor in Amsterdam. Tijdens deze informele en interactieve workshop krijg je een goede indruk van onze werkwijze. Een groot deel van de dag zal bestaan uit het in

teamverband werken aan een oplossing van een probleem uit de praktijk. Daarnaast zullen wij de carrieremogelijkheden bespreken die wij je bieden. Gedurende de hele dag is er volop gelegenheid om met onze consultants kennis te maken.

We verwachten dat er ook dit jaar veel belangstelling voor deze workshop zal zijn. Derhalve zijn we genoodzaakt om een selectie te maken van het aantal inschrijvingen dat wij ontvangen.

Als je ge'lnteresseerd bent om onze workshop bij te wonen, vraag dan een inschrijfformulier aan bij : Karin de Kip of Clara Vrielink, McKinsey & Company,

Amstel344, 1017 AS Amsterdam, e-mail: AM-recruiting@McKinsey.com. telefoon: 020-5513 700.

Graag ontvangen we je inschrijving uiterlijk 15 februari 1998.

McKinsey&Company

De studie-adviseurs

Wat vinden wij van de student? Ais studieadviseur hebben we op zoveel verschillende manieren

met studenten te maken, dat daar geen kort antwoord op te

geven is. Wij denken bij zo'n vraag aan een heleboel verschillen­

de verhalen en gezichten. Zoals Wim Vingerhoed al schreef: ' de

student' bestaat niet.

Wij geven voorlichting aan complete zalen met (aankomende)

studenten, organiseren cursussen voor groepen studenten en

daarnaast spreken we natuurlijk veel studenten individueel tij­

dens onze spreekuren. We kennen dan ook heel veel studenten op

z'n minst van gezicht en sommige kennen we wat beter. Onze

spreekuren raken steeds voller waaruit we maar concluderen dat

onze adviezen populair zijn. Maar niet altijd . Soms raden we een

student aan maar liever eens 14 studiepunten per trimester te

plannen in plaats van pakweg 6 vakken, in totaal 42 studiepun­

ten. Ja, misschien is dat wei beter zeggen ze dan. Waarna ze zich

als een speer via de barcode om de hoek voor 10 vakken inschrij­

ven. Ja, onze adviezen zijn vaak bijzonder stimulerend.

Annelon Karsten en Anneke Soppe

Studenten die nog 1 vak moeten doen komen soms vragen welk

vakje ze er 'nog even bij kunnen doen'. Zo'n vraag maakt ons

altijd wat ongemakkelijk en is bovendien tricky. Docenten waar­

deren dergelijke adviezen van ons niet. ' Ja ik wil me bij u inschrij­

ven want de studieadviseur zegt dat ik uw vak er wei even bij kan

doen. En kan ik dan over een week een mondeling bij u doen

want ik moet daarna op wintersport ' (onze studenten snowboar­

den volgens de Panorama). En als je een keer een 'ouwehoervak'

(nee, we noemen geen namen) hebt geadviseerd aan een wis­

kundig aangelegde student, dan ben je genezen van het geven

van kant en klare adviezen.

Studenten die bij ons komen zijn meestal in een goede stemming,

ok, soms lichtelijk in mineur. Eens in de zoveel tijd staan studen­

ten echter schuimbekkend voor de deur. Omdat ze een conflict

hebben met een docent bijvoorbeeld. Dat is dan meestal niet eens

uitgesproken tegen de docent omdat ze bang zijn een lager cijfer

te krijgen en/of de docent in een verschrikkelijk toorn zal ontste­

ken . Dat doen docenten echter maar zelden is onze ervaring ,

meestal is er met deze bullebakken verbazingwekkend goed te

praten over het onmogelijke van extra opdrachten, colleges in

tentamenperiodes enzovoorts. De problemen lossen zich over het

algemeen goed op dankzij of wellicht ondanks onze bemiddeling .

Ais dank ontvangen we wei eens een doos bonbons (maar een

biertje is ook goed, het is tenslotte ons werk).

JANUARI 199

Tot slot nag even over de vooriichtingen. Kortgezegd: daar valt op

dat vaak de best geinformeerde studenten komen, terwijl hun col­

lega's die de informatie of hulp dringender nodig hebben in geen

velden of wegen te bekennen zijn. Op die voorlichtingen en ook

daarbuiten verdwijnen onze folders en studiewijzers altijd razend­

snel, een bekend probleem aan deze faculteit (zie Rostra jrg. 43,

nr. 222, p.3). Zijn die voor medestudenten? Wij geloven daar niets

van. Onze theorie is dat die worden gespaard om als borstlap te

dienen bij de volgende Elfstedentocht of wintersportvakantie.

En om terug te komen op de vraag: Wat wij vinden van de stu­

dent? Die vinden we gewoon heel leuk en de moeite waard,

anders deden we dit werk niet. In ieder geval hielden we dan dit

werk niet vol!

We wensen jullie allemaal een goed 1998 toe. En wie weet tot

ziens.

m Ellen de Jong, Anne/on Karsten en Anneke Soppe zijn de studie-adviseurs aan de faculteit der Economische Wetenschappen en Econometrie van de Universiteit van Amsterdam.

3

REDACTION EEL

1997 was in economisch opzicht een topjaar. Het Poldermodel maakte wereldwijd furore en de particuliere belegger wist nog beter dan voorheen de weg te vinden naar Beursplein 1. Het nieuwe jaar is net begonnen, maar volgens menigeen hoeven we ons over 1998 evenmin weinig zorgen te maken. Blijff er bij al dit goudgeklater eigenlijk nog wei iets over om over na te denken. Natuurlijk l Als je stil blijff staan ga je in principe immers achteruit en dat is het laat­ste wat we willen. De Rostra heeff daarom weer een aantal zaken voor je op een rijtje gezet waarmee je ontwikkelingsdrang gevoed kan worden.

In eerste instantie zijn er de door de Sefa georganiseerde Amsterdamse Carriere Dagen. Zoals elk jaar komt erweer een keur aan bedrijven en instellingen richting Roetersstraat 110m informa­tie te geven met betrekking tot de carriere-perspectieven van jonge academici binnen hun organisatie. Gedurende presentalies zullen zij zich aan de academici voorstellen en de academici op hun beurt krijgen de kans zich aan de ondernemingen Ie presenteren. In hel midden van deze Rostra vind je een bijlage die geheel gewijd is aan de adiviteiten die er gedurende deze dagen zullen plaatsvinden.

Het mag in Nederland dan wei allemaal koek en ei zijn op e(ono­misch gebied, maartoch blijff er natuurlijk nog altijd een grool aan­tal zaken om over na te denken . ln andere landen gaat het immers structureel een stuk minder goed en om hier op in te haken wordt er in dit nummer stilgestaan bij de internationale ontwikkelings­hulp door de jaren heen. Daarnaast wordt er aandacht besteed aan de gevolgen van het feil dat Nederland bol staat van de academici. Het lijkt natuurlijk in eerste instantie perfect om een hoog oplei­dingsniveau onder de bevolking te hebben, maar zoals in dit num­mer zal blijken heeff dit echter bepaalde gevolgen voor de lager opgeleiden die ons land lelt. Hel feit dal er zoveel academici in Nederland zijn, kan echter niets Ie maken hebben mel de hoogte van de boekenprijzen in Nederland. De prijs van boeken wordl immers kunstmatig hoog gehouden en wanneer je gaat kijken wat hier de redenen voor zijn, blijken aan deze argumenlen heel wat haken en ogen te zillen. Professor dr. Uitermark geeft in dit num­mer niet zozeer argumenten waarom deze vasle boekenprijs afge­schaff moet worden, maar haalt op zijn eigen manier de argumen­ten van de boekverkopers onderuil.

De redadie

4

ROSTRA

ECONOMICA

JANUARI

1998 )AARGAN·G 43 NR. 223

Verdringing op de arbeidsmarkt ee Door de achteruitgang van de studiefinancieril te kunne voorzien. Daarbij accepteren zij mee~ de dupe van. De vooruit zichten zijn dan ook . opgeleiden. terwijl voor hogeropgeleiden er 6:

_ Reineke Poll

Jarenlang gold Thailand als het toonbeeld van het Aziatische Economis( maakte Thailand een enorme economische groei door. Toch kwam er aar

sche kijk op de situatie van een land. waal

Amsterdamse Carriere Dagen Spec Op 17. 18 en 19 februari zal de faculteit tijdeli Carriere Dagen plaatsvinden. georganiseerd dl ven brengt. Ruim veertig bedrijven zullen naar een breed scala aan bedrijven aanwezig zijn z Zoek het bedrijf dat bij je past en ontdek je ei.

Gerrit Zalm is Minister van Financien sinds 1994 na een lange. VOOI

van de mogelijkheden die economiestudenten in hun toekomsl Carriere Dagen op gepaste wijze geopend worden. In zijn opening z

lijkheden van economie -en econometriestudenten en zal hij

EN VERDER ... Column: Wat vinden wij van de student? 3 Ellen de Jong, Annelon Karsten en Anneke Soppe

Redactioneel 4 Pieken & Dalen 5

Economische Groei en De Overheid 9 Tijmen Daniels

Biblinfo 13

Een scriptie van twintig duizend gulden 14 Kim van den Berg

Facts & Figures: Piet Eichholtz 18

ROSTRA ECONOMICA

~n probleem?

VOORPAGINA

MAruJE BLOEMER

ANKE T EUNISSEN

ng nemen studenten steeds vaker een bijbaantje om in hun onderhoud stal werk dat beneden hun niveau ligt. De lageropgeleiden zijn hiervan .niet erg positief. Sinds 1990 zijn er 200.000 banen minder voor lager-30.000 banen zijn bijkomen.

Thailand: De gewonde Tijger che Mirakel. Evenals Singapore en Maleisie 1 deze groei plotseling een einde. Een kriti­rYan de toekomst erg onzeker is geworden.

Tai Thanh Yo

:ial ijk een ander gezicht krijgen. Dan zullen namelijk de Amsterdamse oor de Sefa, die ook dit jaar weer de student dichter bij het bedrijfsle­r Amsterdam komen om kennis te maken met de FEE student. Er zal odat elke student aan de FEE zijn of haar eigen keuze kan bepalen. gen mogelijkheden.

Dagopener: Gerrit Zalm

rspoedige carriere. Hij is een goed voorbeeld t hebben. Zodoende zullen de Amsterdamse :al de heer Zalm ingaan op de carrieremoge­zijn visie geven op de huidige arbeidsmarkt.

Voedselzekerheid in de Derde Wereld Urdice Sno

Poland: investors paradise!? Martin van Ginkel en Jasper ter Stroot

Boeken en prijzen Prof. dr. Pi. Uitermark

Investeren in secundair onderwijs? Marit van Sandwijk

Associaties

Facnieuws

Roetersstraat 11

JANUARI 1998

20

24

25

28

31

38

39

-I­<C V

.... -l­V .... D::

PIEKEN & DALEN

Dal professor Heertje binnen de financiele wereld voor opschudding heeft gezorgd, slaal vasl. Hij is nieuws. Dus dal er artikelen over hem worden geschreven, is een logisch gevolg. Maar 101 onze grole verbazing las de redactie in hel artikel'Professor Arnold Heertje, een onfortuinlijke raddraaier' in de FEM hel volgende: HHel facul­leilsblad Roslra Economica verklaarde hem (red: professor Heertje) dezer dagen zelfs 'knellergek'.H Een reclificalie was loen zeker op zijn plaats. De auleur van hel artikel had waarschijnlijk niel de moeile genomen om de Roslra Economica goed door Ie lezen. In Roslra Economica nummer 222 is professor Heertje gefnlerviewd voor Fact & Figures. Daarin werd Heertje als volgl gecileerd: De voorziller van de commissie - de heer Walle!, de vleesgeworden middelmaligheid - probeert mij mel slok en zweep Ie dwingen 101

hel geven van slandaard uilwerkingen voor lenlamens. Hij is echl knellergek.'. Hieruil blijklloch heel duidelijk dal Heertje iemand anders als knellergek kenschelsle. Hel daarop volgende nummer van de FEM slond er een reclificalie.

Bron: FEM, 13 december 1997

Z Sleeds meer Amerikaanse bedrijven kennen geen pardon bij hel .... misbruik van hel inlernel op hel werk. Uil een onderzoek dal in de Z VS is uilgevoerd, blijkl dal 30 procenl van de werkgevers hel surf-

gedrag van medewerkers wei degelijk in de galen houdl. Oil Z varieert 101 hel bijhouden van de bezochle websiles 101 hel bekijken o van versluurde en ontvangen e-mail. Oe meesle werkgevers zijn -a. nog niel snel geneigd 101 hel slraffen van de overtreder. Maar de

'" angsl zilloch diep bij veel werknemers. Oe korte omschrijving van de zoeklerm kan niel garanderen dal de werknemer niel gepasle

.... websiles onlvangl. Oil kan weer leiden 101 verkeerde inlerprelalie : van de conlroleerde werkgever, waardoor iemand zijn baan kan V verliezen zonder kwade bedoelingen. Oe meesl economische :::::J manier om dil probleem aan Ie pakken, is ervoor Ie lorgen dal de

gebruiker op de hoogle is dal de werkgever kan mee kijken en o hieruil zijn conclusie kan Irekken, mel aile gevolgen van dien. ....

B ron: Compulable, 12 december 1997

5

Verdringing op de arbeidsmar een probleem? De onderkant van de arbeidsmarkt is verdeeld in twee kampen. Aan

de ene kant staan de laag opgeleide en werkloze jongeren. Deze

jongeren hebben hooguit een LBO-diploma, vaak zelfs niet meer

dan de basisschool. Het andere kamp bestaat uit studenten en de

pas afgestudeerden. Tussen deze twee kampen is er strijd om werk,

waarbij het tweede kamp vaak met de banen die voor het eerste

kamp bedoeld zijn aan de haal gaat.

REINEKE POLL

De Jongerenorganlsarie C V en her

Imersredelijk Srudenrenoverl eg (ISO) sp re­

ken van verdringing aan de onderkam van

de arbeidsmarkt. Srudenren nemen een bij­

baanrje naasr hun srudi c en pas afgesru­

deerden nemen na hun srudic CCIl rijdelijk

baanrje, rerwijl verder gezoen r wordr naa r

werk waar ze eenr voor zijn o pgele id .

Jongeren mer een hoge op leidi ng nemen

hier dus ner werk, waar laagopgele ide jon­

geren nog ner gesch ikr voor zijn . De afge­

lopen ja ren is deze ve rdrin ging a ileen maar

roegenomen.

Jeugdwerkloosheid f1uetu eerr hefriger dan

werkloosheid in het algemeen. Wanneer

her goed gaa r met de economie dan pro­

flre ren jongeren daa r er a ls eers re vall, maar

gaa r her war slech rer d an zijn de jongeren

daar als eerste de dupe van . H er gaar n u

gocd mer de Ned erl andse eco no mie, dus

zou je kunnen vero ndersrelien dar h er goed

gaa r mer de werkge legenh eid onder jo ngc­

reno Toch ge ld t dit nic t voo r a ile jongercn.

Foro'S, ANtE TEUNISSEN & MARIJE BLOEMER

6

VOOI· de minder hoogopgelcide jo ngeren is

er srecds minder werle H er is ze lfs zo dar

jongercn die de middelbare school zonder

dip loma ver laren hehben , drie

keer rn i nder

kans hebbe n op een baa n dan

d ege nen di e d e middelbare

schoo l wei hebben afge rond . De

voo ruirzichren 'l_ijn ook nie r e rg

posit ier. De belangrijksre oo rzaak

ligr bij de rnindere f1 exibele inzer

van lageropgeleiden. Si nds 1990

zijn er ruwweg 200.000 banen

minder voo r lageropgeleiden, rer­

w ijl her aanra l banen voor de

hogeropgeleiden is gesregen mer

630.000. Lageropgekide

Jongeren krijgen vake r te maken met

O"csubs idiccrde ,\I·beid en tijdelij k werk. Dir

komt tor ui ring in onder an dere het

Jeugdwerkoarant iep lan (JWG ) en dc

Mdk rrhanen. Op dir moment I.i jn er w' n

20.000 jongcren aan her werk op basis van

een J WC-betrekkln g. Deze jongeren had­

den missehien ook wel gewoon als rypi sr of

cass iere een baan kunnen krij gen, als deze

banen niet door srudenren waren ingeno­

men . Hi eruir wordr duidelijk dar de posirie

van lagcropgclciden ni cr op zichzelf sraat.

Dc afgelopen jaren zi jn srudenren door de

verminderde srud iefinanciering sreeds m eer

genoodzaakr naast hun srudie een baa nrj e

re zoeken. Maar vooral voor veel pas afge­

stlldeerden is her moeilijk om meteen pas-

send werk te vinden. De nieuwe bijsrands­

wer stel t dar sch oo lverlarers voor ieder

werk geschikt zi jn. Zo wo rden H BO'ers en

WO'ers verplicn r om werk beneden hun

nivea u rc accepre ren. H er bovensraa nde

wordt wei aangedu id mer de rerm verd rin­

gl ng.

Verd ringing in theorie

De ar.aclopl"ll ja ren zi jn er di verse stud ies

ve rrichr naar verdringing op de a rheids­

marin. Van verdrin ging is sprake wa nneer

hoge ropgele id e n geen werk vind en op

eigen funcrieniveau en gaan so lli citeren

naar functies op een lager niveau. In deze

sitllarie reageren werkzoekenden met her

gcvraagdc o pleid ingslliveall en we rkzo l;­

ken de n met ee n hoger dan vere ist op le i­

dingsniveall op een vaca ture. W erkgeve rs

gcvcn hierbiJ dan de voo rkeur aa n de we rk­

zoekende met een hoger d an vereJst oplei­

dingsni veall. Her gevolg hierva n is ccn vc r­

lies van de invesrering in de opl eiding. Er is

sprake van overscholi ng. D e men ingcn

om rren r her ve rdri ng i ngs mec ha n isme

lopen nogal lIiteen. Zo menen Va n Ours

en Ridd er d ar verdringin g ni cr ccn e rg

grom probJeem is op de Ned e rlandse

arbeidsm~,.I<t. Voor academici is her ailee n

, a rbeid op HBO-nivea u te 7..Oe­

ken, m r werkloosheid onder middelbaar

en lageropgeleiden is hoger dan un der

ROSTRA ECONO\IIC,I

opgcleiden op HBO- en WO-niveau. Voor

hoger opgeleiden geefr her solliciteren

onder hun niveau geen grorere kans op een

baan. Her is hierom dus nier erg realisrisch

dar hogeropgeleiden op grote schaal gaan

solliciteren naar funcries op lager niveau.

Van Ours en Ridder menen dar verdrin­

ging op de arbeidsmarkr zich beperkr tor

her ve rdringen van HBO' ers door

WO'ers. Zij berrekken in hun onderzoek

nier de 1'01 die srudenren en pas afgesru­

-deerden op de arbeidsmarkr spelen.

De Beer Stelr dar de laag opgeleide werl<1o­

zen meer moeire hebben met het vinden

van werl<. Volgens hem wordr dir juist, in

regensrelling tor Van Ours en Ridder, ver­

klaard door de verdringing van laagopgelei­

den door hoogopgeleiden. Groor en

Maassen van den Brink delen deze mening,

maa r brengen in deze srelling roch nog een

belangrijke nuancering aan . Her gemid­

delde opleidingsniveau van de J\:cderlandse

bevolking neemr aileen maar toe. Tevens is

het aantal banen voor hoogopgeleiden

gestegen. Een verklaring hiervoor kan zijn

dat hogeropgeleiden funcries vervullen die

voor lageropgeleiden bedoeld zijn. Hier is

dan sprake van diploma-inAarie; her oplei­

dingsniveau van de beroepsbevolking stijgr

sneller dan de opwaardering van de

beroepsarbeid in Nederland. Groor en

Maassen van den Brink concl uderen hier­

uir dar wanneer e r sprake is van verd rin­

ging, de overscholing in Nederland moer

zijn roegenomen.

Uir onderzoek blijkr dar overscholing rus­

sen 1982 en 1995 vrijwel gelij Ie is gebleven.

Hoe kan de bewering dar overscholing de

beiangrijksre verklarende factor is bij de

toegenomen verdringing in Nederland nu

in srand worden gehouden? Groor en

Maassen van den Brink komen tor de vol­

gende conclusie: overscholing is geconcen­

rreerd bij drie groepen werknemers. De

eersre groep werknemers zij n de herintre­

dende vrouwen. Vrouwen onderbreken

vaker hun loopbaan dan mannen, vanwege

her verzorgen van kinderen. Bij herintre­

ding is er sprake van een achrersrand in

kennis, hetgeen erroe leidr dar er vaak een

stapje rerug moer word en gedaan. De

rweede groep we rknemers zijn de deelrijd­

werkers. Voor werkgevers zijn de vasre kos­

ren van werk, zoaJs her geven va n rrainin-

JANUARI 1998

gen en de inwerkrijd hoger voor deelrijd­

werkers dan voor volrijdwerkers. Doordar

zij minder uren per week werken, kunnen

deze kosren minder snel worden rerugver­

diend. Voor werkgevers is her dus voordeli­

ger om aan deeirijdwerkers hogere oplci­

dingseisen re srelle", waardoor de inweri<­

rijd lager wordr en er minder geld hoefr re

worden besreed aan rrainingen. De derde

groep zijn de jongeren. O verscholing komr

bij werknemers onder de derrig vaker voor

dan bij de oudere werknemers. Een belang­

rijke verkJaring hiervoor is dar overscholing

bij jongeren een compensarie is voor hun

gebrek aan ervaring. Vooral bij deze laatsre

groep is er sprake van een tijdelijk ver­

schijnsel. Bij de oversrap van studie naaf

werk vormr overscholing hier een onder­

deel van her proces va n aanpassing aan de

eisen van de arbeidsmarkr. De invesrerin­

gen gedaan in de opleiding worden uirein­

delijk roch benuL

Tot slot

Srudenren en pas afgestudeerden verdrin­

gen dus -zij her tijdelijk- de lager opgelei­

den van de arbeidsmarkr. Welke maarrege­

len zouden de verdringing op dir niveau

kunnen regen gaan) Zoals in her begin van

dir arrikel wordr aangegeven , hangr de

posirie van laagopgeleiden srerk samen met

de posirie van srudenren en pas afgesru­

deerden op de arbeidsmarkt. Her is dus

nier voldoende om aileen aandacht re

schenken aan her scheppen van werk aan

de onderkanr, wanneer de oorzaak van de

verdringing nier wordr wcggenomen.

Srudenren zijn steeds meer gaan werken

door de achreruitgang van de srudiefinan­

ciering. Srudenren hebben weinig andere

keus dan re gaan werken , wanneer zij nier

willen lenen. Het is moeilijk een indicarie

re geven hoeveel srudenren er werken.

Zwarrwerken onder studenten is namelijk

erg populair. Zwarrwerken is zowel voor

de studenr als voor de werkgever voordelig,

want er wordr gewerkr mer flexibele rijden

en zonder een vasr conrract. Bijna e'en op

de drie bedrijven werkt mer srudenren. Uit

onderzoek bleek dar bijna de helfr van de

bedrijven aa ngaf dar dir werk ook door

laaggeschoo lden gedaan kon wo rden. Zij

geven echrer de voorkeur aan srudenren

omdar deze her werk over her algemeen

sneller oppiken. De meesre bedrijven

gaven aan dar de flexibele inzet van studen­

ren de belangrijksre reden is om srudenren

aan te nemen. Toch blijken er aan het in

diensr nemen van studenren nadelen te zir­

ren. Er moet sreeds weer g6nvesreerd wor­

den in nieuwe mensen. Er zijn namelijk

meer mensen in diensr dan wanneer er

aHeen full rimers zouden zijn. Dir berekenr

weer invesreren in nieuwe vverknemers en

ze sreeds opnieuw vaardigheden aanleren.

Ook voor de vasre krachten is de grore inzer

van studenren nadelig. Dir komr voora.! ror

uiring bij bijvoorbeeld de supermarkren.

Her vas re person eel heeft her roezicht op de

hulpkrachren, hetgeen leidr ror em vergro­

re werkdruk.

Her opdoen van relevanre ervaring rijdens

de srudie zou hoger gewaardeerd moeten

worden dan her hebben van een bijbaantje

om in levensonderhoud te kunnen voor­

zien. Srudenren moeten bijvoorbeeJd meer

mogelijkheden 11ebben om studiepunten re

verkrijgen door her verrichren van werk op

hun eigen niveau en vakgebied. Dit zal ook

de aansluiring van opleiding en de arbeids­

markr ren goede komen, hetgeen ook ver­

dringing van laagopgeleiden door pas afge­

srudeerden voorkomt. Dir alles kan nier

bereikr worden zonder dar er goed overleg

is tussen sociale partners op centraa'! en

decenrraal niveau. Dir is een moeilijk pro­

ces, dar op lokaal niveau zou moeten begin­

nen. De overheid, sociale partners en uir­

zendbureaus zouden voor srudenren aan­

rrekkelijke alrernatieven moeten onrwikke-

len, die studenren de kans moeren geven

om op eigen niveau bij re verdienen. [J

Literatuur

- J . van Ours, G. Ridder, Job marching and job comperirion: are lower educated wo[­

kers ar rhe back of job queues? European Economic Review, 1995. - P. de Beer, Laag opgeleiden: minder kans op een baan, meer kans op onrslag, ESB, 6 november 1996. - W. Groor, H. Maassen van den Brink, Overscholing en verdringing op de arbeids­

markr, ESB, 24 november 1996. Gezamenlijke nomle van de

Jongerenorganisarie CNV en her Inrersredelijk Studenrenoverleg (ISO), De slag om de onderkant, 11 november 1997. - J. van Ours en Ridder, Job marching and job competition: are lower educated wor­

kers ar rhe back of job queues? European Economic Review, 1995.

7

Academici die overtuigd zijn van hun kunnen, melden zich nu aan voor de Academy.

ABN AMRO lOekt nieuwe mensen dic

zich wil len meten met de wereldlop. Academici

die bereid en in staat zijn te bankieren met

crea ti vileiL dud en inzet. En daarvoor graag

hun kcnn is nog wat verdeI' venJicpen aan de

AB N AMRO Academy.

Een academicus neemt cen schat aan

eigen ideeen en ke nnis mee. AB N AMRO sliol U­

ieen je die kennis en inzichren nam vore n Ie bren­

gen. Ideeen te opperen en verder le ontwikkelen.

De rui mte en de rnogdijkheden orn hee l ver door

te groeien. die krijg je. Een plaats op ccn vOe(,lUK

moet je le i!' veroveren. maar dat vermoedde je al.

Als je binnenk0J111 bij de bank, slart je

mel het Corporale Introducl ion Programme aa n de

ABN ,,\M RO Academy. Daa rn a vo lgl een

Entry Leve l Programlne van eni ge maa nden,

tocgcs pitst op de divisie of de line of business

waarbinnen je gaat werken. Je verdere loopbaan

bepaai je zelf. Door je al11biti e en de male

waarin jc je lale nt wee t te ont wikkcien.

Wi! jc l11 ee r wercn, vraag dan de

hrochurc aao bij AB N AMRO Bank NY.,

de heer me H. Tabbcrna l, afdel ing Recrui tme nl &

Bcgclcicling Management Trai nees (AP 1424),

Poslhus 2g3, 1000 EA Amsterdam

Of vraag de brochure aa n via Internet:

hl lp:flwww.abnal11ro.nl

~ ABN'AMRO De bank

Economische Groei en

VERHEID Economische groei in het licht van de Miljoenennota 1998

TIJMEN R. DANIELS

Inleiding

In een InterVIew mer hcr NRC­

H andelsblad stelr ministcr Wijers van

Economiscl1e Zaken dat een economische

groei van minsrens drie procenc noodzake­

lijk is voor Nederland. 'We moe ten ons

land uit de problemen weg invcsteren',

beroogt de minister. Wijers denkt door

extra invesreren in milieu , infrasrrucwu r

en kennis deze hogere groei te kunnen

bewerkslclligen (Van Ewijk (997), p.8).

Bij het aanueden van her kabiner Paars

werd in het regccrakkoord nog uitgegaan

van een eco nomische groei van ruim 2 pro­

cenL Maar de wens van Wijers zal waar­

schijnlijk in vervulling gaan: inmiddels zier

het er naar uir dat de gemiddcldc groei over

de periode 1995-1998 daadwcrkelijk zo'n

3.25 procent zal bedragen. Daarnaasr geeft

de onverwachr<=: groei van de economie de

regering wat meer financicle speeiru imre.

In her li chr van Wijers uirspraak ligr her

voor de hand dat de regering deze extra

ruimte benur om ecn hogere groei ook in

de roekomsr veilig re srellen. Want vrijwel

iedereen is her er over eens dar her huidige

kabinct vooral 'de economische wind mee

heeft'.

Nu de Miljoenennota 1998 op tafel ligt

kan \vol·den beoordeeld welke maatregelen

de regering daadwerkclijk wil nemen ter

bevorder ing vall de economische groei.

Van belang daarbij is in de eers[e plaars of

JANUARI ) 1)l)X

deze m~~lrcgclen een strucrurele groei kun­

nen bevorderen en bovendien of dc rcge­

ring een goede afweging russen de verschil­

lende alrernatieven heefr gemaakt.

Om dit goed re kunnen beoordelen mocr

eersr worden onderzocht over welke insrru ­

men ten de overheid beschikr om de econ­

onomische groei re b6nvloeden. Anders

gezegc: welke alrernarieven zijn er eigenlijk'

War zijn de voor- en nadelen van deze

maarregelen' Aan de hand van de

Miljoenennota 1998 kan vervolgens wor­

den bekeken van welke mogelijkheden de

overheid van plan is gebruik te maken. De

effecrivireir van haar beleid bn dan binnen

een kader van alrernaricven bez.ien worden.

De invloed van de overheid

De overh eid beschikc over een aaIHal

mogclijkhcdcn om de economische groei

te b6nvloeden. De belangrijksre pijler van

economische groei wordr gevo rmd door

invesreringen. Immers, door voldoendc re

invcsrcrcn groeir cle hoevcelheid kapitaal

(Mankiw (1997) , p.84). Hierdoor neemr

de productiecapacireir en dus de omvang

van de economic toe (Mankiw (1997),

p.82). De overheid kan dus door her sri­

muleren van investeringen de groei van de

economie versterken. De insrrumence n die

de overheid heefr om dc economische groei

re bevorderen zijn daarom gebaseerd op l1et

be'invloeden van de invesreringen.

Investeren in economische groei

Wanneer het op invesreren aankomt is er

een aancal vormen van kapitaal waarmee de

overhe id rradiriegerrouw her vOOrtouw

neemL In her genoemde incerview noemt

minisrer Wijers er drie , namelijk de infra­

struccuur, de kennis en het milieu.

Deze drie vormen van kapitaal dragen op

hun eigen manier bij aan de welvaart van

een land. H er verbereren van de infrastru­

cuur maakt een land aantrekkelijker voor

bedrijven. Scholing - invesreren in kennis -

verbetert de arbeidsproductiviteir van

werknemers. Daardoor kan met dezelfde

hoeveelheid arbeiclers meer geproduceerd

worden (Mankiw (1997), p.109). Het eco­

nomische belang van investeren in milieu

is weHicht minder evident. Maar een scho­

ncr milieu is ook een vorm van wclvaart en

besp:urt bovendien op rermijn allcrlei

sane rings- en ziekrekosren.

Om voor exr ra invesreringen re zo rgen zou

de overheid haar uirgaven op deze gebie­

den kunnen vergroten. Anderzijds heeft de

overheid ook mogelijkheden om bedrijven

tot invesreren te srimuleren, bijvoorbeeld

door hier belastingvoordelen aan re verbin­

den. In de volgendc paragrafen worden de

effecren van een toename van de over­

heidsinvesreringen enerzijds en srimulering

van particuliere inves tcri ngen anderzijds

war verdeI' uirgediept.

9

associaties Age/NOBAS

Age/Nobas is in 1996 ontstaan door het samengaa n van de Age

(Actiegroep Economen) en de NOBAS ( Nieuwe Organisatie voor

de Belangenbehartiging van Amsterdamse Studenten).

Deze SEFA-associatie houdt zich bezig met verschillende activitei­

ten gerich t op het welzijn van de srudenten aan de FEE.

Zo houden wij ons onder andere bezig met de onderwijskwaliteit

aan de FEE en de organisatie van activiteiten zoals een politiek

debat met de lijsmekkers van a il e grote politieke partijen. Maar ook

zaken als prijs en kwaliteit van mensamaalrijden, aantal computers

voor studenten of klachten over het onderwijs worden door ons in

het oog gehouden. Daarnaasr willen we dit jaar ook bon'e1s en ande­

re "srudenr-onrspannende" activiteiren organiseren.

De invloed van de Age/Nobas op het onderwijsbe leid komr vooral

tot uiting doordar wij de sruden rleden voordragen van de verschil­

lende raden en commissies die onze facliiteit rijk is.

De Age/Nobas heeft regelmarig nieuwe mensen nodig om de

inspraak van srudenten re waarbo rgen en om onze andere acrivirei­

ten te organiseren: In de verschillende Opleidingscommissies en de

studenrenraad komen regelmatig posities vrij en kunnen we alrijd

enthousiasre mensen gebruiken. Lidmaatschap is graris en je krijgt

bovendien een graris e-mailnummer.

Aarzel niet en kom gerust even langs op ollZe kamer (E 0.13) of

vraag bij de SEFA balie naar een van onze mensen.

Age/NOBAS RULES.

Tel. 020-5254122

FOR YOU II r

FINANCIELE STUDIEVERENIGING AMSTERDAM (FSA)

Ook in 1998 staat er bij de groome financiele srudievereniging van

Nederland weer een aantal interessante projecten voor de deur. De

London Banking Tour en de Accountancy \X/eek zijn inmiddels al

weer achter de rug, evenals her seminar 'Big Business in Brazil'. Er

swan drie workshops op de agenda: MeesPierson (22 januari), ABN

AMRO (l6 februari) en Rabobank (26 maarr).

Op 5 januar'i staat de Informatiedag Financide Beroepen op het

programma. Jonge academici van zo'n 25 Nederlandse toponderne­

mingen verrellen over hun organisa tie, carrieremogelijkheden,

bedrijfsculruur en ervaringen van pas afgestudeerden. Oe nadruk

ligt op functiepresenraties. Na het bijwonen van deze presenraties,

zul je je een duidelijker beeld kunnen vormen over wa t je straks te

wacluen staat als je gaat solliciteren en werken. [n vier sessierondes

kun je bedr ij ven van jouw keuze bezoeken. Bedrijven uit verschil­

lende financiele disciplines zullen aanwezig zijn: accountantskanto­

ren , banken, multinationals, consultanrs. H et programma biedt een

gevarieerd aanbod voor iedereen mer gezonde interesse in financiele

beroepen. De dag wordt ingeleid door Emile Ratelband die een

morivatiesessie van een uur houdt; beslist een ervar ing op zich! Aan

het eind van de dag kun je tijdens een paneldiscussie al je branden­

de vragen stellen aan recruiters, afgestudeerden en andere deskundi­

gen. Er zal door hen gedebarreerd worden over de steeds krap per

wordende arbeidsmarkt en hoe dit de ca rrierekansen van srudenren

JANUARI 199X

b6nvloedr. H er vo lledige dagprogramma, inclusief lunch en borrel

is voor FSA-leden gratis en voor niet-Ieden een tienrje. De [FB is

een musr voor iedere f1nancieel-georienteerde student!

Op 3 maart organiseert de FSA een congres over 'SharehoJder

Value'. Toenemende globalisering en deregulering in de financide

markren maken dat kapitaaJverschaffers steeds flexibeler met hun

vermogen kunnen omgaan, waardoor ze steeds strengere eisen gaan

stellen aan ondernemingen waarin zij hun geld beleggen. Het gevolg

hiervan is , dat Nederlandse topmanagers de laarsre jaren sreeds

nadrukkelijker aangeven dat er wordt gesrreefd naa r her creeren van

aandeelhouderswaa rd e. Uitspraken van bijvoorbeeld Philips-presi­

dent Boonstra bevestigen dir beeld. Tijdens het congres zal er door

'leer prominente sprekers worden ingegaan op de Nede rl andse prak­

rijksiruatie, die nag voor een groat dee! lijnrechr tegenover het

Angelsaksische denken staat, waarin 'Shareholder Value Crearion' aJs

o ndernemingsdoelstellin g veel minder controversieel is.

Met name voor studenren die Managemenr Accounrin g vo lgen is

her congres zeer interessanr, temeer umdat Tim Koller' van

McKinsey & Company, Inc.~een internarionale autoriteir op het

gebied van Corporare Finance en waardemanagemenr en mede­

auteur van het boek 'Valuarion, measuring and managing the va lue

of companies'- de openingsspeech zal verzorgen. Daarnaasr zullen

de heren Van Ters (Raad van Besruur ABN AMRO), Van H alder

(directeur Corporate Control Philips) en Maas (Vice President T he

Boston Consul ring Group) een lezing geven. Na de lunch worden er

workshops gehollden. Afsluirend is er een paneldiscussie onder lei­

ding van dagvoorzitter Van de Poe! (d irectieraad ABP).

FSA

Kamer EO.12

Telefoon / Fax: 020-6220816

Srudiereis naar Warschall

Voor de (vveede keer organiseren de Sefa en M&O Linking Pin

samen een srudiereis. Die jaar is als besremming Warschall (Polen)

gekozen. De reis heefr als doe! srudenten inzicht re geven in her

funcrioneren van t cn economie die zich al ver in hc( a ergangspro­

ces van een cenrraa l-geleide naar een markteconomie bevindt.

Tevcns worden de (on-)mogelijkheden bekeken die dir overgangs­

proces mer zich meebrengr voor binnen- en buitcnlandse onderne­

mel's. De reis heeft dan ook als rhema: "Poland: Investors

Paradi..<ef?"

Sinds de val van her communisme in 1989 is Polen hard op weg

haar eco nomi e om re vormen tot een vrije markreconomie. Hier is

zij voor een deel in geslaagd door mid del van het in 1994 ingeseel­

de economisch programma: Srrategie voor Polen. De huge BNP­

groei in 1995 en 1996 zorgt ervoor dat Polen een plaars krijgt Polen

russen de snelst onrwiklelende landen in de wereld. Aan de andere

kant vol'mr de hoge werkloos heid , als gevolg van de privatisering

van inefflcienre sraarsbedrijven, een groot probleem. Polen is hard

bezig zich te onrwikkelen rot een volwaardig lid van de Europese

Unie.

31

Conclusie

De Miljoenennora 1998 laar zien dar her

kabiner waarde hechr aan invesreringen in

onde rwij s en mili eu. Hier wordr her

komende jaa r exrra geld voor uirgerrokken

en dar za l de economische groei zeker ren

goede komen.

Toch lijkt her kabiner nier onvoorwaarde­

lij k voor hogere economische groei re kie­

zen. Zo neemt het kabi net geen besluiten

over verberering van de infrastrucruur.

Ook andere strucrurele investeringen in

groei worden op een wat halfslachtige wijze

aangepakt. H er valr met name op dat naasr

een reducrie van het begro tingstekort

tevens voor een lastcnverliehting wordr

gekozen. Oat lijkt elkaar re bijten. Veel cri­

ri ei zien dit geld liever aan een verdere

reducrie va n het begrotin gsrekort besreed,

remeer omdar door de lasrenverliehring de

koopk rachr nauwelijks zal roe nem en .

Bovendien zal de lasrenverliehr ing onder

de huid ige economische voorspoed pro­

cycliseh werken, en ondermijnt daardoor

juisr de srrucrure le groei

(NRCwebpagina's, www.nrc. nl/w2/lab/Rb98

/ Arrl arr004. h rml).

Een reductie van her begro ringsrekorr

biedt op de lange termijn waa rschijnlijk

ook een berere indekking regen her ve rgrij­

zingsp robleem dan het doo r de overheid

ingesteJde AOW-fonds. Bovendien kan

oo k ander onheil, wals een toekomsrige

recess ie, dan berer ondervangen worden.

De economische voo ruitziehren voor 1998

zijn buitengewoon gunsrig. Er is meer geld

dan waarop was gerekend. Door lastenver­

lichring re ve rkieze n boven terugd ringen

va n her begrotingstekorr laat de overheid

een kans lopen om haar fin ancien te sane­

ren zonder de kosten af te hoeven wenrelen

op de burger. O at lijke haar mogelijkheden

om hogere economische groei ook in de

(Jekomst zeker te stellen in de weg te staan.

JANUARI 1998

- NRC Webpagi !la's ( 1997), Houfiilijllen uit de

Lireratuu r:

- Ewijk, C. va n en F va n der Ploeg (I997),

Propedmse maC1'o-eco17omil'. Amsterdam:

begroting. Inrerner: up:llwww.nrc.nllw2I1ab/rb98

Ihoofdlijncn.h rml

Univcrsi reir v;:t n Amsterdam .

- Mankiw, N. Gregory ( 1997). Macroeconomics.

Ncw York: Worth Publ ishcrs

- NRC Webpagina's (1997), Zondc/lflL van eenzort­

dagskabillet. Imcrnet: tp:/lwww.nrc.n I/W2/Lab IRb98

IAstl art004.html

Juryrapporr

Drie studenten waren dit jaar genomineerd: hun werksruk is door de docent gewaardeerd met een 9.

T. R. Daniels D. Molthof E. Hengeveld

De jury hestond uir:

C. van Ewijk, Macro-economie W van Oostvoorn, Vaardigheden Reineke Poll, Rostra Economica Peter Leijgraaff, Rostra Economica

De jury was unaniem in haar oordeel: T.R. Daniels heeft dit jaar de beste teksr geschreven. De drie genomineerde teksten hadden aile inhoudelijk een hoog niveau. T.R. Daniels is er echrer her best in geslaagd ook te voldoen aan de schrijftechnische eisen. De juryle­den gaven de volgende beoordeling:

De tekst heeft een heldere, duidelijke structuur en is goed inge­deeld in alinea's. Theoretische kennis is op een goede manier toege­past. De schrijver doet geen losse beweringen, maar geeft voldoen­de uideg en onderbouwing. De tekst is vlot geschreven, de formu­leringen lopen goed, het geheel is prettig leesbaar.

Onze complimenten aan de winnaar.

Namens de jury,

Willem van Oostvoorn Onderwijsgroep Vaardigheden

11

Hoe je he t ook wendt of kee n , veel in he t leven draa it nog altijd

om geld. Ee n intercssa nt gegeve n dat werke n bij hel Ministerie

va n Financie n bijzo ndc r kle urrijk maakt. Sia de kranl e r maa r op

na . Thema's als de EM U e n de invoering van de Eu ro in ederland, de

hoogle va n he l financi e ringsleko rt , hel economisch beleid e n ga zo maar

door. Op de Generale T hesa urie (ee n va n de pijlcrs waar hel Mini slc r ie

van Financie n op gebouwd is) werk je aa n onde rwerpen die vrijwel

e lke dag de economische kalernen en de opiniepagina' s van de kran te n

beheerse n. Ais algemeen, macro- of mi cro-econoom zil je bij de

G enerale Thesauri c dan ook a ls een spin in he l financieel-economi sche

web. Je zit - als je ee n inbre ng hebl tenminste - met de Minister om de

tafel en wordl nauw betrokken bij he t voeren van een sa menh angend

financi eel-economi sch en mon e ta ir beleid.

Mel Iwee bellell in de maalschappij SlOan. Van aile zaken di e er op he t mi ni ste rie worden ve rricht. is de Miljocne n­

nota ongetwijfe ld de meest be ke nde. Het resultaa t van ee n jaar lang hard

werken va n het hele ministe rie, in het bijzonder va n he t Directoraat­

G eneraal van de Rijksbegro ting. Bij he t same nstel len va n de Rijks­

begroting wordt lOveel mogelijk reke ning gehouden met de wensen van

burgers. bedrijve n en depart eme nte n. Wat zijn de financiele conseq ue nties

van koopkrach tbeho ud en va n he t as ie izoe kersbeleid? Wat kost de WAO"

am al die maatschappe lijke discussies en politie ke beslissingen te kunn en

vertalen Jlaar een dege lijk uitgavenbeleid, sp reekt het vanzelf dat je als

bestuurskundige of econoom bij he t Directoraat-Generaal van de

Rijksbegroting mee r moe t kunnen dan aileen uitstekend de cijfers op een

rijtje zetten.

Werken aWl boeiende fiscale zakell, Voor een fiscaal gunstig klimaat kun je gewoon in e ige n land blijven.

Op het Directoraa t-Ge ne raa l voor Fiscale Zake n wordt dat fi scale klimaat

immers gro te ndee ls be paald. Fisca le we tgeving is een belangrijk be le ids­

instrument waar he t gaa t o m de o nde rste uning van de economie e n de con­

currentiepositie die Nederl and inneemt te n opzichte van he t buitenland .

Door de toe neme nde internalionaie fisc ale concurrenti e en he t wegvallen

va n fy sieke grenze n worde n niculYe eisen gesteld aan het Nederlandse

be lasti ngstelse l. Bij he t Directo raa t-Generaa l voor Fisca le Zake n sta

j e voor de uitdaging om mee l~ den ken over belastingconceplen voor

de toekomst.

De wereld achier de blauwe ellvelop. H et Dircctoraa t-G eneraa l de r Be lasti nge n is he t sChar nierpunt tusse n

de pOli tie k en de Belas tingdiclht. Dit Directora at is de concernstaf van

de Be las tingdi enst en daarmee vcra ntll'oordelijk vilor de strategische

be lc idsvorming. Hier komell onder mee r de adviezen vandaan over

toepassing van belas tingwe tt e n. Natuurlijk verlellcn we niets nieuws a ls

we zeggen datnie mand graag belasting betaalt. Daarom proberen we

belasting ook lOvee l moge lijk te rechtvaardigen. Door te overleggen

met o rga nisa ti es van bijvoorbee ld co nsumenlen. bclastingadviseurs en

ondernemers. D oor continu de dienslverlening te verbeteren. Werken

bij het Dirccto raa t-G e neraal de r Belastingen be tek ent werke n voor e ll

met de Belastingdien st. Loopbaa nwisse ling tusse n de Belas tingdienst

en dit directoraa t is da n ook va ll zelfspre ke nd . Ee n hele le uke uitdaging

voor jou. Maar beslis t geen makke lijke.

R uikjij je kal/sel/ bi; hel Millislerie vall Fillallciell ? am een orga nisa ti e met zo' n 1700 medewerkers soepel te laten func­

tio neren. kun je nie t om ee n stafafde ling heen: de Centrale Directies.

Werk je hi e r, dan draag je je steentje bij aan de bedrijfsvoering en

organi satie van he t Ministerie van Financien. Ais we het hebbell ove r

Centra le Directies , dan kun je bijvoorbeeld denkell aan functi es bij

voorlichting. personee l en o rgani sa tie. accountantsdi ensl. juridisc he en

fin ancie le afd elingen. kortom. bij de Centrale Dirccti es kun je vanuit

a il e denk bare invalshoeken de dagelijkse gang van za ken ondersteunen.

Over vee lzijdig gesp roke n.

Ruik jij jc kansen bij he t Ministerie va n Financie ll e ll wil je meer infor­

matie. vraag dan de uitgebreide brochure aa n, te lefoon (070) 342 7 1 16.

Korte Voorhou t 7,251 1 CW Den Haag.

WER KEN AAN DE TOEKOMST VAN NEDERLAND, @ MINISTERIE V AN FINANCIEN

"War is de roekomsr van ons huidige kapiralis­

risch sysrcem)"

Deze vraag hield de grore economen Adam

Smirh en Karl Marx reeds bezig. In de rwintigste

eeuw bogen John Maynard Keynes en Joseph

Schumpctcr zich evenecns over deze vraag. Deze

vier economen zijn wellicht de knapsren uir de

geschiedenis. Alle vier voorspelden zij (op basis

van uiteenlopende analyses en visies) het einde

van het kapitalisme, maar het systeem bleek raai- -"'111.11 er dan verwacht. Het f10reerr thans als nooit

tevoren. IllUSTRAnE: ANNEM IEKE STEINMETZ

Robert Heilbroner is de aureur van 'Kapitafisme in de 21e

eeuw'(l994). Hij is verbonden aan de 'New School for Social Re­

search' en werd wereldberoemd als de aureur van' the worldly phi­

fosopheri(l9 .. ). Heilbroner gaat in dit boek op lOek naar de dy­

namiek achrer her kapitalistisch systeem en komt ror de conclusie

dat de krachr van de dynamiek van dien aard is, dar hij verwacht dat

het kapitalisme nog gcruime tijd het leiden-

de economisch systeem zal blijven.

toekomstige loop van de conjunctuur. Zelfs het ver­

leden blijkt op basis van de economische theorie

soms onverklaarbaar. Er ontbreekr essenrii'le infor­

matie over de dynamische werking van de economie.

Deze onvoorspelbaarheid van de dynamiek wordt

veroorz.aakt doordat mense.lijk gedrag nier te voor­

spellen is.

De auteur legt in zijn beschouwing juist veel nadruk

op de invloed die de mens uitoefent op de processen

binnen her kapitalisme. Welke drijfveren leiden tot

het menselijk handclcn waardoor die processen in

werking treden? Heilbroner lijkr re willen zeggen dar

de economische analyse besrudering van de oorzaken van menselijk

gedrag (psychologie) dient te bevatten. Hij geeft het volgende voor­

beeld aan de hand van de werking van een markr. Bij een rekon op

de graanmarkt lOrgen hogere prijzen voor meer aanbod. 1 egelijker­

rijd daalr de vraag naar graan. Beide rendensen vinden elkaar in het

nieuwe marhevenwicnt. Maar stel nu dar het geruchr van een

potenriele droogte op de marh de ronde doet. Verkopers zullen in

dat geval hun voorraden vastnouden, in afwach­

ring van een nog gunstiger graanprijs. Evenzo

zullen kopers bereid zijn uir vrees voar verdere

prijssrijgingen tegen de nllidige, noge prijs graan De auteur begint zijn beschollwing van net

kapitalisme door dit systeem vanuit net ge­

zichtspunr van een lid van een jagersge­

meenschap uit de Kalahari woestijn (Zui­

delijk Afrika) te bekijken. Dit is cen slimme

KAPITALISME IN te kopen. In regensrelling rot wat de theorie dlls

beweerde wordr het rekort groter, in plaats van

dar er een evenwicnr russen vraag en aanbod

worde bereikt. "Markrsroringen komen nicr

slechrs voon uir de in roenemende mare gesrruc­

tllreerde produkrie. Ze nebben revellS een eerder

psychoLogische dan tecnnische of organisatoriscne

acnrergrond. "

DE 21 E EEUW stap van Heilbroner, aangczicn we ons zo

realiseren dar her kapiralismc slecnrs een

van de mogelijke sysremen is. Deze onder­

kenning vergemakkelijkt de analyse.

Heilbroner gaat vervolgens in zijn analyse uirgebreid in op de men­

selijke drang tot kapitaaLaccumuLatie, ofwel de inspanning die men­

sen zich getroostcn om rot bevrediging van hun verlangens of fan­

tasieen te komen. Daarna belicht hij het mechanisme van vraag en

aanbod dar wij kennen als hcr marktsysteem. Ook bespreekt

Heilbroner de politiel? in het kapitalisme, in her licht van de tegen­

srrijdige belangen tussen paniculier en publiek domein die rei kens

opnieuw mer elkaar in borsing komen. Dit alles geschiedr mer her

doe! een voorzichrige voorspell ing te doen over de toekomst van her

kapiralisme.

Maar Heilbroner weer als geen ander dat de toekomsr moeilijk (zo

niet onmogelijk) te voorspellen is. Waar psychologen het toekom­

srige gedrag van een kind mer traumarische ervaringen niet kunnen

overzien, daar kan een econoom slechts (gefundeerd) gissen naar de

JANUARI 1998

'Kapitalisme in de 21e eeuw' benaden een economisch vraagsruk

vanllir een sociaal(mens)wetenschappclijke visie. Hcilbroner voIgt

de rraditie van economen als Adam Smith en Karl Marx en introdu­

ceen op succesvolle wijze hisrorische, sociologische en psycho­

logiscne el ementen in zijn economische analyses. Her resultaaE is een

interessante bescnollwing van ons kapitalisriscn sysreem waarin

voorzicnrig de grensgebieden tussen enkele socia.le werenschappen

worden verkend. Of deze aanpak binnenkon een vervolg zal krijgcn,

valr nier re voorspellen. De rijd zal het !eren. [J

JanHein Chrissroffe!s

Roben Heilbroner, Kapitalisme in de 21e eeuw. 112 paginas,

f1.34,90, Uirgeverij Van Gennep, Amsterdam, 1993.

13

scripti Een scriptie van

twintig duizend gulden 'Een uitstekend stukje denkwerk, origineel en praktisch bruikbaar.'

Toch leuk als een vakkundige jury dat over je scriptie zegt. Zeker als

je er twintig duizend gulden mee verdient. Een interview met

Marielle de Groot, de eerste UvA-student die zich winnaar van de

Randstad Scriptieprijs mag noemen.

KIM VAN DEN BERG

'Synthese tussen Total Quality Management

en de lerende organisatie.' Marietle de

Groot, afgestudeerd bij de vakgroep

Strategisch Management en Markttheorie,

blijf[ verbaasd over de prijs die deze scrip­

tie haar heeft opgeleverd: 'Toen ik mij

opgaf had ik mijn twijfels, omdar ik geen

empirisch onderzoek had gedaan. Het is in

ieder geval geen standaard scriptie, er moet

mer een beerje fantasie naar gekeken wor­

den.' Haar begeleider Hans Banens weer

duidelijk aan te geven waarom jllisr zij het

is geworden: 'De scriprie is opgevallen

door zijn persoonlijke karakrer. Marielle

kan goed schakelen russen abstracre model­

len en concrete siruaties en beschrijfr de

verbanden hierrussen op haar eigen

manier. Dar maakt de scrip tie bijzonder.'

De Groot werd na drieeneenhalf jaar

'rondgezwalkt' te hebben op de universiteit

en een carriere bij de SEF (regenwoordig

Sefa) srudent-assisrente bij de JeersroeJ

Bedrijfsorganisatie en Arbeidsverhoudingen

(BOAV). Hiervoor volgde zij her speciali­

sJrievak Srraregisch Managemenr en

Organisarie (SMO) en daarmee was her

raak. 'Je leen daar op een andere manier

naar de wereld kijken. Aan de ene kant is

her vakgebied heel prakrijkgebonden, aan

de andere kan r klln je er lekker over Filoso­

feren. Vooral de menselijke kant van orga­

nisaries in combinatie mer succes spreekt

mij aan.'

De aanloop naar de scriprie was een srage

bij het consulrancybureau eBE. Daar

14

moesr De Groor een g6ntegreerd model

opsrellen van Business Proces Reengineering

(BPR) en TotaL Quality Management

(TQM). Deze [wee rheorieen waren echrer

moeilijk naar elkaar toe te schrijven. 'Die

scriprie lukte echt niet, ik ben in bijna elke

valkuil gestapr waar je maar in klint stap­

pen. Ik ben er heel veel omheen gaan lezen

om mlJn gebrek aan prakrijkervaring te

compenseren: systeemtheorie, chaostheorie

enZOVOOI't. Uiteindelijk liep ik helemaal

vast en ben ik iets anders gaan zoeken. Toen

kwam ik terecht bij de lerende organisatie,

waa r i k u i t interesse al veel over geJezen

had. De ler'ende organisarie is een interes­

sant concept, omdat het de dubbelzinnig-

De winnende scriptie: Synthese tussen Total Quality Management en de lerende organisatie; Voor Totale Kwaliteit zal een organisatie moeten leren leren. Hoe kan het concept van de lerende organisatie bijdragen aan het ont­wikkelingsproces naar een Totale Kwaliteits Organisatie?

TOM en de lerende organisatie zijn twee concepten die een duurzame ontwikkeling en verbetering van de organisatie voor ogen hebben. Bij TOM wordt de nadruk gelegd op het beheersen en verbeteren van sys­temen en processen binnen een organisatie. De theorie van de leren­de organisatie richt zich meer op de leerprocessen die de mensen in de organisatie moe ten doormaken om daarmee het denken en uitein­delijk het handelen te blijven verbeteren. Oit gebeurt door zich te bekwamen in de volgende vijf disciplines: systeemdenken, persoonlijk meesterschap, een gemeenschappelijke visie, teamleren en mentale modellen.

Er wordt een ontwikkelingspad geschetst aan de hand van het model van de Nederlandse Kwaliteitsprijs (NKP). Oit model deelt de ontwik­keling naar een Totale Kwaliteitsorganisatie op in vijf fasen: product-, proces-, systeem-, keten- en maatschappijgerichtheid. Toegevoegde waarde van de concepten van de lerende organisatie is dat zij een bij­drage kunnen leveren aan de ontwikkeling van het den ken en het denkvermogen dat zich achter het concrete verschuilt in de ontwikke­ling van de genoemde disciplines,

De Randstad Scriptieprijs is de grootste scriptieprijs van Nederland. Naast de twintig duizend gulden voor de student, ontvangt de UvA zelf vijf duizend gulden. Oaarnaast is natuurlijk de eer belangrijk. Scriptiebegeleider Hans Banens: 'Het is een leuke opsteker voor de vakgroep. Het onderzoek dat studenten hier doen in hun afstudeerfa­se telt op nationaal niveau mee met andere faculteiten.'

ROSTRA ECONOMICA

heid in her menseliJk den ken en gedrag als

ui tgangsp unt neernt. Her necmr afsrand

van de p ure rario nali reit.

'lk heb de lerende organismic verbo nden

aan TQM, omdat deze rheorieen eigenlijk

rwee ka ntcn van hetzelfde proces bcsch rij ­

ven. De kern van mijn scriptie is dar ver­

andering nier ail een in het zichrbare plaats­

vindt. Een heleboel wcrksysrcmen zijn ook

den ksysrcmen. Ais je cen organisatic Acxi­

bel w ilt maken, moer je nier a ileen dc sys­

rcmen Aexibel maken, maar ook her den­

kcn van mcnsen.'

Op het moment is De G root druk bezig

Ill cr so llicircrcn; zc zockt her in de consul ­

tancy. ' Ik wil bij cen bureau wcrken waar ik

de I ans kri jg om mijn ciO'en dcn ken te ont­

wikkelen en me niet allecn maar moer ver­

piaarscn in bepaalde standaardprocedures.'

Hoe zicr haar leven er over rwintig jaar lIit?

'Ik heb geen fl auw idee en daar ben ik heel

blij Illee. Oat maakt het [even nog een

beetje spanncnd.' In ieder geva ll ijkt her er

niet op dar ze wordt war ze aan het begin

van haar studie ambieerde: acco untant. [J

JANUARI 1998

Rostra Redacteuren

Gezocht

Kamer EO.05 020-525 4297

of Sefa

020-627 9653 vraag naar

Re ineke Poll of

Peter Leijgraaff

Hans Banens ell Marielle de Groo t

15

KPMG

Werkzaam voor 1 op de 3 wereld­

concerns uit de top 1.000.

Actief in 147 landen, met ruim

78.700 medewerkers. Samen goed

voor een omzet van US$ 8,1 miljard.

In Nederland vertegenwoordigd

met meer dan 41 kantoren en

4.200 professionals. Onder wie

(forensic) accountants , consultants ,

due diligence assistants, interim­

administrateurs, belastingadviseurs

en specialisten op het gebied van

international business support.

Gemiddelde leeftijd: 33 jaar.

-c

O'l

E

Interesse?

Wie de confrontatie met zijn of haar eigen talent aandurft,

neemt voor meer informatie contact op met KPMG Accountants ,

Bureau Werving & Selectie, Burgemeester Rijnderslaan 20,

1185 Me Amstelveen, telefoon (020) 656 71 62.

HI',.. ... ~ Accountants

o N

The Advisory Firm

Het is genetiseh bepaald . ledereen krijgt van nature meerdere

talenten mee. Besluit je om die verder te ontwikkelen.

dan waeht je een lange - niet altijd even gemakkelijke - weg.

Het ultieme komt pas in zieht wanneer je 'the basics' volledig

beheerst. Oat betekent veel studeren. veel ervaring ,opdoen

en steeds weer je grenzen verleggen.

Als bedrijfskundige of bedrijfseconoom sta je bij

KPMG Accountants na je studie nog maar aan het begin.

Harde cijfers ogen vaak als droge materie . Totdat je de

verbanden ziet. Je ontwikkelt je langzaam maar zeker tot

een volwaardig financieel adviseur. Begeleidt fusies . verzorgt

subsidies. denkt mee over investeringsbeslissingen.

Met de cijfers als je basics groei je uit tot een collega van

consultants en belastingadviseurs met wie je in

multidisciplinaire teams samenwerkt. Niet dat het allemaal

vanzelf gaat. Maar de professionele KPMG-omgeving .

waarin op leidingen en persoonlijke groei sterk gestimuleerd

worden en waar je terug kunt vallen op een begeleider

die uit eigen ervaring de waarde van goede support kent.

geeft een goede uitgangspositie.

De voeten van Sofiane Sylve

basics year of birth: 1976

ongln: Academy in Nice

specialty: excellent all-round ballet technique

ultimate until now: dancing in big classics such as Sleeping Beauty

ambition: working with top choreographers

Geboortedatuml plaats 6 december 19621 Bloemendaal

~uidige functie ~oogleraa r Bouw- en Vastgoedeconomie

Meest geliefde imago Aardige man

Muzikale voorkeur Mozart. Tom Waits

Lievel ingsgerechten Eendebout. gehaktbal

Favoriete kunstenaar M. Kraay (zijn vrouw. red. )

Slechtste gewoonte ~erschrikkelijk snurken

Grootste uitdaging Rand de Middelandse zee fietsen

Grootste misvatting onder studenten Oat je moet studeren om rijk te worden

Meest gekoesterde opvatting/overtuiging

Oat markten werken

JANUARI 1l19X

ures Het toeval is er de oorzaak van dat Petrus Mattheus Alphonse Eichholtz in de

vastgoedeconomie terecht is gekomen. Na aan onze faculteit te zijn afgestudeerd

(Internationale Economische Betrekkingen en International Finance). kwam hij

als docent, ter vervanging van de dienstplicht, op de Universiteit Maastricht

terecht. Hij besloot te gaan promoveren en net toen hij aan zijn proefschrift wilde

beginnen werd hij gewezen op de mogelijkh eden binnen de vastgoedeconomie,

een terrein waar nog veel viel te ontdekken.

Sinds vorig jaar is hij een dag in de week als hoogleraar op dit gebied

verbonden aan de vakg roep Financieel Management van de FEE. 'De UvA heeft

als enige universiteit in Nederland een traditie in de Bouw- en

Vastgoedeconomie,' aldus Eichholtz. Daarnaast werkt hij nog steeds voor de

Universiteit Maastricht en heeft hij zijn eigen bedrijf Global Property Research,

dat kennis verkoopt. Eichholtz: 'Het bedrijf is begonnen op de universiteit. Voor

ons onderzoek waren we een database aan het opzetten van beursgenoteerde

vastgoedondernemingen. Daar bleek veel vraag naar te bestaan vanuit het

bedrijfsleven, zodat we de informatie zi jn gaan verkopen . De Universi teit

Maastricht was aileen bang voor claims van onze Amerikaanse klanten als de

~ informatie eventueel niet lOU kloppen, en vond dat we er maar mee moesten

~ stoppen. Toen heb ik de database zelf gekocht' Eichholtz heeft nu drie vaste § z krachten in dienst en een stagiaire. Af en toe wordt het team versterkt door aio's. "? ~ 'Maar het eerste waar we nu naar op lOek gaan is een secretaresse, het is af en

toe een ongeorganiseerde ben de.'

Ook de organ isatie van het onderwijs aan de UvA laat volgens de

hoogleraar te wensen over. 'In Maastricht is all es geregeld, daar hoef Je ail een

maar te doceren, hier moet je bijvoorbeeld zelf je zalen reserveren. Bovend ien

vindt hij dat de FEE relatief minder aandacht zou moeten besteden aan de spe­

cial e program ma 's, postdoctorale opleidingen en dergelijke. 'Het is heel simpel,

de hoofdtaak van een universiteit is het opleiden van eerste-fase studenten, dus

daar moet je je op richten.'

Tussen de studenten aan de Universiteit Maastricht en de UvA ziet

Eichholtz, ondanks de uiteenlopende onderwijsmethoden, weinig verschil. 'De

Maastrichtse studenten zien er misschien wat netter uit en ze schrijven beter,

omdat daar meer aandacht voor is in het lesprogramma.' Hoewel in Maastricht

ook meer aandacht wordt besteed aa n spreekvaardigheid bespeurt de hoogle­

raar hier weinig verschil met de Amsterdammers. 'Misschien hebben UvA-stu­

denten van nature een grotere bek.'

Een groter verschil tussen de universiteiten heeft te maken met de

docenten. 'In Maastricht is iedereen er altiJd, hier is bijna nooit iemand. Ik ging

eens wat docenten uit miJn studententijd opbellen om een keer te lunchen, maar

ik kreeg niemand te pakken .' Eichholtz vindt dit geen goede zaak. 'De weten­

schap is een ideeen-business, het belangrijkste op de universiteit is het leren van

elkaar. Mensen moeten gewoon aanwezig zijn . Bij de vakgroep Financieel

Management is iedereen er meestal wei.'

Zelf werkt de professor niet meer dan vijftig uur per week, zodat hlJ zijn

gezin ook nog ziet. Hij lOU aileen meer tijd willen voor onderzoek. 'Het is moei ­

lijk om je in te houden, mensen gaan steeds meer aan je vragen. Op een gege­

ven moment moet je een mentale switch maken en "nee" zeggen om je agenda

vrij te houden.' (KvdB)

18

voor initiatief?

Voor informa tie over een start als Commercieel

Management Trainee bij Cargill bel je (020) 580 19 11.

Vanzelfsprekend bij Cargill.

Voedselzekerheid

de • I erde Were d Naar schatting heeft een op de vijf mensen in ontwikkelingslanden een chronisch

gebrek aan voedsel. Dit zijn 800 miljoen mensen. In 1970 waren dat er nog 940 mil­

joen, terwijl de laatste kwart eeuw de wereldbevolking enorm is toegenomen . Er is

genoeg voedsel op de wereld, maar de verdeling ervan blijft ongelijk, zowel tussen

landen onderling als binnen landen. Bovendien rijst de vraag of de stijging in de voed­

selproduktie gelijke tred kan blijven houden met de bevolkingstoename.

URDICE SNO

H et blijft een moeilijke gedachte dat op de

en e plek in de wereld mensen honger lijden

en permanent ondervoed zijn, terwijl op

een andere plek voedseloverschom:n wor­

den verspild. De ri jke landen zien her al

decenni a lang als hun morele plichr o m

voedselhu lp te versrrekken aan men,en die

honger lijden . Maar met het uirdelen van

voedsel bereik je nog niet dat zij zichzelf nu

en in de toekomst kunn en voeden .

Voedselzekerheid betekent dar je constant

kunt besch ikken over kwalitatief goed en

voldoende voedsel om een acrief en gezond

leven te leiden. Er is sprake van voedselze­

ke rheid wanneer aan vier voorwaarden is

voldaan: voedsel besch ikbaarheid , stabilireit

in de beschikbaarheid, toegang tot her

voedsel, vo ld oende kwaliteit van her voed­

selpakker. D e ontwikkelingen in de afge­

lopen decennia heb ben duidelijk gemaakt

dar er geen eend uidig medicijn regen hon­

ger en ondervoeding is.

Er is wei een st rategie: Ste! mensen in staa t

om zelf meer voedsel te produeeren, of

zoveel geld te verdienen dat ze voedsel kun­

nen kopen. Dit is makkelijker gezegd dan

gedaan. H et bli jft afhankelijk van faetoren

als de loble bod emgesteldheid, het kli­

maat, de loka le politiek en de cultuur van

de bevolking. D aarnaas t kllnnen ook

moeilijk te be"invloeden factoren een rol

spelen, lOals I.angd urige droogtes, gewa­

pende eonAicten, deva luaries of srijgingen

van de graanprij s op de wereldmarkr. Dit

20

artikel behandelt voorna melijk de barrieres

van de voedseJvoorziening in de wet·eld.

War is er tot nu toe gedaan ?

In 1974 o rga niseerden de VN de eerste

\X!ereld voedselconferen tie. De olieerisis,

een scherpe stijging van de graanprijzen en

de hongersnoden in de Sahel vormden de

aanleiding. D e gedachte ove rheerste, dat

honger de wereld uitgeholpen kon worden

als er maar genoeg voedsel ge produceerd

werd op wereldschaal en op nationaal

ni veau. Er moesten voedselvoorraden wor­

den aange!egd die in geva l va n nood kon­

den worden aan gesp roken . Ook kwetsba re

groepen, zoals zuigelin gen en zwangere

vrouwen, kregen extra aandacht. "Tot ver in

de jaren zevenrig bleven dit de uitgangs­

punten op het gebied van voedselzeker­

he id. Om de wereldvoedsels iru arie te

meten, de voedseldisrributie te regelen en

de kwaliteit van voedsel te ve rbetere n, wer­

den nieuwe inremationa le organen opge­

richt: de Wereldvoedselraad, de VN -s ub­

commissie voor voeding en de commissie

voor voedselzekerheid van de FAO . Ook

reg ionale organisaties werden geereeerd om

te registreren hoe het met de oogs ten

stond, om bijtijds te kunnen waa rschu wen

voor dreigende hongersnood en om de

voedseld isr ri bu tie te tegtssere n.

' Voedselsttaregieen' moesten cr komen, die

zo ud en reslliteren in langlopende contrae­

ten tussen het ontvangende land en de

donoren. In sommige landen 7-ijn ze inder­

daad gcs ta rt, maar allem aa l zijn ze vroegtij­

dig gestopt. Donoren wilden zich uitein­

de lijk nie t voor al re lange rijd vasdeggen

en de ontvangende landen schrokken terug

voor de impliearies van de voedselstrategie

(b ijv. Ilet treffen Vdn impoplli aire maatre­

ge len reI' onderstcuning van boven

genoemde strategic). Een bekend voor­

beeld is Kenya dat in 1985 een voedsel­

noodtoestand afkondigde, om de impopll­

laire maarregeJen, wals afschafflng va n

poliriek gevoel ige subsidies, te ondopcn.

H et gevol.g was dar aile donoren zich snel

op voedselh u lp gingcn storten en de voed­

sels trategie in de la terecht kwam.

D e ja t'en zeventig waren ook de hoogtijda­

gen van de Groene Re voluti e.

Grootscha.1 ige itTigati ewerken, intensive­

ring van de landbouw, pl antenve redel ing,

kunstmes t en pesriciden - korrom een flin­

ke injec tie va n kap iraa l en kennis - moesten

rot een hogere voedselproductie leiden. Tn

enkel e land en slaagde men daar ook in

(voorn amelijk in Azie) . De voedselproduc­

tie nam tijd ens de Groene Revolutie ster­

ker roe dan de bevolkingsgroei. De nadruk

kwam edu ee re liggen op granen als rij st,

rarwe en ma',s, rerwij l vee I armere bevol­

kingsgroepen juist granen als sorghum en

gierst als bas isvoedsel had. In Afrika kwam

de Groen e Revolutie helemaal niet van de

grond. Daar bleef de bevol king dan ook

sterker roenemen dan de voedselprod uccie

ROSTRA ECONOMICA

met aile gevolgen van dien.

Na verloop van rijd wel'd duidelijk dat ver­

hoging van de voedselpwductie een te sim­

pel l'ecept was o m honger en voedselteko r­

ten te bestrijden. Vool' mensen met weinig

inkomen bleef voedse l onbereikbaar.

Beschikbaarheid van voedsel w il immers

nog niet 'leggen dar iedereen in gelijke

mare toegang heeft ror dat voedsel .

In de jaren tachtig verschoof de internatio­

nale aandacht dan ook van voedselpwduk­

tie naar inkomenszekerhcid. Ook hier ble­

ken de res ulraten nier zonder meer bevre­

digend. Wa nt een hoger inkomen lei dde

niet noodzakelijkerwijs ro t meer en berere

voeding. O ver het algemeen bepaalr de

man wat er mer her inkomen gebeurt.

Wereldwijd blij kt dar vrouwen meer dan

mannen gcneigd zijn om geld uit re

geven aan vocdse l. H er bleek zelfs nodig

naar de verdeling binnen de huishou­

dens re kijken. Men zag in dar verhogi ng

va n inkomen slechrs een voorwaarde

voor meer voedselzekerheid is. Andere

voorwaarden zi jn meer onderwij s, bere re

med ische voorzien i ngen, berere roegang

ror de markt om produkren re verhande­

len, berere infrasrmcruu r en informarie­

voorzieningen. Korrom, de gehele 011[­

wikkeling van de lokale gemeenschap.

Ook krceg men er een ander imichr bij ,

namelijk dar d e behoefte aa n voedsel

mensen vaak d wingt ror wofbouw op

hun natuurlijke omgeving. De verslech­

tering van her milieu d ie dar op leverr

(met name ewsie), is op zich weer bedr­

eigend voor de voedselzekerheid.

Dc jaren negen tig kenmel'k ten 'lich

doordat deze aa npak in onrwikkelings­

sa menwerking rrend wel'd: kleinschali ge

progra mm a's in een bepaalde regio die

zich gelijkrijdig richren op hoger inko­

men, onderwijs, gewndheidszorg en

mi li eu. Voedse lhllip blijft echter een veel

gehanteerd instrument, omdar op in[(:r­

na ri onaa l niveau er nog sreeds redenen

ror zo rg zijn mer berrekk ing rot de rora­

Ie wereld voedselproducrie.

De groei van de mondiale landbouwop­

brengsren neemr af, terwiji ontwikke­

lingslanden steeds afhankelijker worden

van voedselimporten. En mede door de ~ warerschaarsre en de

JANUARI 1998

loopr de voedselvoorziening ernsrig gevaar,

renzij de bevolkingsgroei acuut lOU afne­

men. Internarionale srudies wijzen erop dat

de wereldvoedselprod llcrie de komende

derrig jaar moee verdubbelen . Dit kome

neer op een nieuwe Groene Revo lucie,

waarbij de priorireir ligr in nieuwe milieu­

besparende rechnologi een. Inmiddels ver­

sc hillen de omstandigheden waa ro nder dar

moet gebeuren hemelsb reed van die in de

jaren zeventig. Te den ken valr onder meer

aan de hedendaagse rol van de overheid en

de vergaande libera lise ring va n de were ld­

handel.

Tevens is de afgelopen tv"intig jaar dui de­

iijk geworden dar de naruurlijke hulpbron­

nen nier onuitpuuelijk zijn. [n russen is

erkend dar vele milieuproblem en grens­

overschrijdend en soms zelfs mondiaal van

karak rer zijn, zoa ls klimaarveranderingen

en afname van biodi versire it. Jammer

genoeg is deze erkenning nog niet geheel

van roepassing op de arme landen.

Men kan zich in die landen nauwelijks de

eersre levensbehoefren veroorloven, laar

sraan zich druk re maken om her milieu .

Dir is naruu r/ijk geen exculls, maar her

blijfr een feit dar her incalculeren va n

milieukosten gepaa rd gaar mer hoge kosren

bijvoo rbeeld infras rrLlcruur, kennis, admi­

nistratiesysreem ere. Dit doet voorkomen

alsof de zorg voor her milieu een we/vaarts­

verschijnsel is. Desondanks betekent dir

dat voor de verhoging van de voedselpro-

21

ductie onder meer de landbouwintensive­

ring gekoppeld moet worden aan verbete­

ring van het waterbeheer, bodem-conserve­

ring, terugdringing van chemische bestrij­

dingsmiddelen, zorgvuldig gebruik van

bemesring en behoud van generische diver­

Slrel[.

Een bekend spreekwoord luidt:

'Geef een man een vis en hij heeft voedsel

voor een dag. Leer hem vissen en hij heeft

zijn leven lang voedsel'.

Het is een bekend uitgangspunt, maar

klopt het ook? De man uit het spreek­

woord weet waarschijnJijk heel goed te

vissen. Hij heeft echter te maken met ver­

vuilde of overbeviste wateren, met hoge

belasting op zijn vangst, met een kapotte

boot terwijl vervangende onderdelen niet

te krijgen zijn, met gebrek aan transport

waardoor zijn vangst wegrot.

Landbouw vormt nog steeds her hoofd­

middel van bestaan in de meeste ontwiIJ(e­

lingslanden. Het platteland is dan ook het

belangrijksre doelgebied binnen ontwikkc­

lingsprojecten. Vooral met het oogpunt op

voedselzekerheid. De agrarische sector in

deze landen heeft met een scala aan proble­

men re kampen. Dar maakt onrwikkelings­

hulp zo gecompliceerd en de resulraren

moeilijk meerbaar. Voedsclzekerheid speelt

zich af op vier niveaus en op aile vier

niveaus kunnen factoren aan de orde zijn

die de effecren van de inspanningen bein­

vloeden of zelfs te nicr doen.

- Op mondiaal niveau wordt voedsclzeker­

heid nier aileen bepaald door de totale

wereldvoedselptoducrie, maar mede door

prijsmaarrcgclc n, liberaliscring van de han­

del, prijsflucruaties op de markt.

- Op nationaal niveau wordr voedselzeker­

heid beinvloed door kwesries als privatise­

ring, afSchaffing van subsidicbeleid, disrri­

buriemogelijkheden, toegang tot onderwijs

ere., maar ook door bijvoorbeeld aanstaan­

de vcrkiezingcn of corruprie onder over­

heidsambtenaren.

- Op her niveau van de markt (lobal)

wordr de voedsclzekerheid mede bcpaald

door rransporr- en disrriburiemogelijkhe­

den en aanwezige markrfacilireiren. En op

het niveau van het huishoudcn spelen

7..aken mee als eigendom van land, toegang

wr krediet, toegang tot schoon water en

brandsroffen, gtoorre en samensrelling van

22

het huishouden , gezo ndheid en reactie op

lopend risico met hetrekking tot voedscl

(bijv. migratie). Korrom , er is niet een indi­

cator voor voedscl7.ekerheid. D e Jroene

Revolutic heeft bijvoorbeeld in India gcleid

tot een gigantische produktievc rhoging

van voedsel en roch lijden heel veel mcn­

sen aan ondervoeding. En een Indier die

onder de armoedegrens leefr , hee fc rwee

keer zoveel kans op ondervoeding <l Is een

Ugandees in dezelfde omsr:llldigh eden.

Kennelijk spelen in Uganda andere fac ro­

ren mee die van invlued zijn op de voedscl-

7.ckerhcid op huishoudniveau dan in India.

Lr zijn ook wei successen te melden. leem

bijvoorhcdd Mali, waar de vocdselzekcr­

heid sterk verbeterd is door enerzijds gelei­

delijke afschaffing van ovcrhcidsregulering,

prijsafspraken en subsidies en anderzijds de

invoering van kleinschalige landbouw mer

cenvoudige cechnologische hulpillidd eicn.

Of Indonesie, dac de sterk" economischc

groei van de afgelopen rwinrig jaar benuttc

om zelfvoorzienend ce wo rden op ncc

gcbied van rijst. Op her huishoudniveau

sreeg het gemiddeld aantal beschikbare

ca lorieen per dag van 2000 in 1970 naa r

2700 in 1990. Zelfs in een land als

Mozambique, een van de armsre landen in

de wereld en ror enkele jaren geleden nog

her toneel van burgeroorlog, is een voor­

uitgang zichtbaar. D e vocdsclhulp neemr

af, de prijzen van ma'is, het belangrijksrc

voedingsmiddel, zijn lager en stabiel, en e r

rrcedr meer diversi(eit in gewasscn op. Vie r

van de vijf keer is honger het gevolg van

langdurigc droogte of aanhoudende bur­

geroorlog. De noodzaak voedselhulp te

bicdcn is dan voorspelbaar. Dcsolldanks

moet er aan voedselhulp hoge cisen gcsteld

worden m.b.r de cfficienrie. Dumping van

Europese overschorren is een slcchte vorm

van voedselhulp: loble marktcn raken Ont­

wrichr, voedingspatroncn worden door­

broken. Daarom word voedselhulp gcpre­

fcrl'crd die bilareraal (van regering tot regc­

ring) of via niet-gouverneml'l1ll'le organisa­

tics (>~GO's) verscrekt worde. Over her

algemecn bestaat die uit voedselaankopen

in de regio, waardoor rraditionele voe­

dingspatroncn niet onrwricht raken en de

lokale produkrie wordt gestimuleerd. Een

barriere die wij niet uit het oog moe ten

verliezen is de concurrentiekracl1t van de

oncwikkelingslanden . De FAO waar-

schuwr voor de negatieve gevolgen van de

vergaa nde lundclsliberaliser ing (Urugllay­

ro nde v.d. ATT) voor de bocren en de

mondiale voedseb:ekcrheid . Hieromtrenc

lope n de meningen uireen. Sommigen

menen dar de graanprijzen door de libera­

lisering wilen srijgen. at pakt dan slecht

uit voor voedselimporterende landen. Ook

zo u de liber.tii".Ting vrij spel bieden aan

een klein aancal mulcinationals. Als die

ol1rwikkeling doorzec, blijfc voedsel dan

nog betaalbaClr voor de consument?

D e graanvoorraden in de wereld nemen af.

De incernationale vciligheidsvoorraad voor

oncwikkelingslanden is geslonken van 7.6

miljoen naar 5.4 miljoen ton graan per

jaae. Dat i, e,: n minindc hoeveelheid als je

bcdcnkt dat ontvvikkelingslanden 100 mil­

jocn ron graan per jaar imporreren en 10

miljoen ron per jaar aan voedsclhulp onc­

van gen. De L\O en de \J(fcrddbank ver­

wach(en dat de producrivirei(sscijging per

hec tare die in de jaren 70 bereikt werd,

gemiddeld 2.4% per jaar, voorlopig nier

meer haalbaar is. Voor de roekomst zi('I1 zij

een srijging van hooguir 1.7% per jaar. Zij

voorspellen dar de onrvvikkelingslanden

m eer voedsel zullen moeren importeren.

Omdar zekcr de armste landen daarvoor

geen geld hcbben, gaan zij crvan uit dar

voedselhulp nog lange rijd een rol zal blij­

yen spelen. De rechnische porenrie om de

wereldvoedselproduktie in derrig jaar te

ve rdllbbelen , is er zeker. Maar wat rech­

nisch mogelijk is, behoorr nier auromarisch

tOt de ccono mische mogelijkhed en.

Hie rvoor is een vorm van liberalisering

nodig di e de vocdselproducrie srimuleert,

en een inkom ens- en werkgelegenheidsbe­

leid dat landen en mensen in staar stele om

in de hel10efrc aan voedsel re voor7.ien. ' lot

slot, wat techni sc h en eco nomisch moge­

lijk is, is bng nier alrijd ecologisch veranr-

woord. II)

Literatuur:

-Vocdsclhull' ,' n ,,,llwikkclill t' . h ',duati erappo rr

van de [nspecti e Ontwikkelingssam e n ... crking te

Veldc. D c' 11 [[aag. 199 1.

-Voedsel voor o lltwikkding. Direcroraat -Genuaal fnrCrll:Llionale Sarncllwerking van hee Minis(LT ic

van Buitenlandsc I.:t kcn, 1986

ROSTRA ECONOMICA

TOP TIEN MANACiEMENTBOEKEN

o M. Metze LET'S MAKE THINGS BETTER - f 39,50

6 J.D. Koss EFFECT - f 29,90

C) S. Adams HET DILBERT PRINCIPE - f 39,90

o M. Weggeman KENNISMANAGEMENT f 59,90

" M. Salzman TRENDS VOOR DE TOEKOMST f 39,90

o V. Forrester DE TERREUR V. D. ECONOMIE f 34,90

• H. Rubin DE VORSTIN f 18,90

(3 J. Koelewijn EEN NATIONALE WAAN f 34,50

o D.H. Maister EEN ECHfE PROFESSIONAL f 49,50

~ P.L. Bernstein DE GODEN VERZOEKEN f 69,50 ~a \~

Scheltellla Holkellla Verllleulen * Brinkman's Educatieve Boekhandel

Sarphatistraat 135 Amsterdam telefoon (020) 420 53 67 fax (020) 420 64 27

POLAND

Investors paradise '7 • • De economische hervorming in Polen voltrekt zich in hoog tempo. Het proces van ver­

andering naar een marktgerichte economie is in volle gang: staatsbedrijven worden

verzelfstandigd, staatssubsidies worden afgeschaft, prijzen passen zich aan het

marktmechanisme aan en er wordt gewerkt aan de wisselbaarheid van de Pooise

munt. De Pooise regering werkt consequent aan de vrije markt.

MARTIN VAN GINKEL & JASPER TER STROOT

Na 40 jaar communisme is Polen op dir

momenr heel acrief bezig mer her opbou­

wen van een markreconomie. De ingesIa­

gen weg is onomkeerbaar en daarmee is

een definitieve einde gekomen aan het

communisme. Omvangrijke inves teringen

zijn noodzakelijk om de indusrrieen te

kunnen moderniseren en hersrructureren.

Buitenlandse kapitaal biedt hierroe de

mogelijkheid. De snelle invoering van een

markteconomie verbetert her investerings­

klimaat en de perspectieven voor buiten­

landse investeerders.

Aan de negatieve kanr staan ook de kwali­

tei ten van Iokale managers. Nederlandse

ondernemers kiezen in eerste instanrie het

liefs t voor Nederlandse management.

Nederland doet voorlopig vooral aan kleine

inves terin gen . M aa r er zijn ook uitzonde­

ringen. Un i lever, Shel l, Douwe Egberts en

Philips zijn voorbeelden van bedrijven die

tot nl! roe veel ge'investeerd hebben. Veel

bed rijven beginncn voorzichtig maar zij n

van plan in de coekomsr hun invesreringen

uir te bre id en.

~ Het investeringsklimaat in Polen is goed.

Tot positieve aspecten worden vooral gere­

kend de snelle groei van de Pooise econo­

mie, stijgende politieke stabiliteit en dalen­

de inflatie en werkloosheid percentage.

Verder is de aangeboden arbeidskracht heel

belangrijk. Die is nog steeds relatief goed­

koop en bovendien goed opgeleid.

Merkwaardig is ook de libera le wetgeving

die de buiteni andse ondernemingen gclijk

Stel t ;un Iokale bedrijven .

:;: De populairsre manier van in vesreren is een 6

2

Er zijn ook l\cgarieve kanren van het inves­

rcringsklil11:t:tL H er privatiseringsproces

verloopt ved re rraag. De telecommunica­

tieve en ~'s i ekc infrastrucfUur worden ais

een I.eer groor probleem ervaren en dit

wordt als een van de grootste, zo niet de

grootste belemmering gezien voor de onr­

wil<keling van her land. Er wordt hard

gewerkt aan de verbetering van de infrast­

rUCfUur, maar het za l nog een aanral jaren

duren vool·dar deze acceptabel is voor wes­

terse bedrijven . Bovendien is goede kan­

roorruimte erg moeiIijk re vinden. De

nuurprijzen op roplokaries zijn erg hoog.

24

joinr-venrure met de loka le partner. D e

reden daa rvoor is de bestaande afzetmarkr

en de kennis va n de weg in h et land die de

parmer heefr. D aa rnaas r komr ook de

greenfield invcs,cring, 100% overnam e in

eens en 100% overname in stappen voor.

De belangrijkste reden voor her investeren

is de marktpotenrie (40 min. mensen) . Een

rweede reden is de goedkopere arbeid of

produktie (net maandsalaris van een Pooise

wcrknemer is op die moment (ien keer lager

dan de saJaris van een Nederlandse werknc­

mer) gecombinclTd mer de goed opgeleide

beroepsbevolking in Polen. Een del·de reden

is de bedrijfsstrategische en concurrentie

overweglng.

De \icderlandsc ondernemers zien de roe­

komst van Pooisc economie duidelijk posi­

tief in. Ze zijn bereid om verdere investe­

ringen te verrichten en de bes taande uir te

breiden. Door als voorbeeld , de fin anciele

insrellingen re nemen, kan men een beeld

krijgen van de verwachringen en resu ltaren

met betrel<king to t Poolse econom le. De

financiele sector speelt een belangrijke rol

in hcr investeringswereld, het is dus door­

slaggevend dar die sector goed funcrio­

neert.

Er wordr stceds vaker door de Pooise poli­

rici hard op gev,ncn dar de zeven magere

jaren in Polen voorbij zijn. Het is heel

belangrijk dat er nu een radicale verbete­

ring van de Pooise economie tot stand

komr om cell hetn investeringsklimaat te

scheppen .. Doo r de toenemende mondiale

concurrentie is clke nieuwe marin belang­

rijk. D c markr in Polen kan immers met

zijn 40 mIn mensen een gro te markt

genoemd worden die bovendien rot op

hcden o nontgonnen is gebleven. Naar ver­

wachring za l de marktpotentie in de aan­

komcnde jaren in een werkelijke koop­

krachrsrijging omgezer kunnen worden en

dat betekent dar invcsrcerders met lef en

een beerje geduld op kone rermijn hun

vrucnrcn kunnen pIul<ken.

ROSTRA ECONOMICA

Boeken en •• prlJzen

Collectieve verticale prijsbinding (cvp) wordt in het algemeen beschouwd als een

beperking van de concurrentie welke ten minste vraagt om een op dat geval toege­

spitste, afzonderlijke verdediging. Uit hoofde van het culturele belang vinden uitge­

vers en boekhandelaren dat voor boeken zo'n vaste prijs, die door de boekhandelaar

verplicht aan de consument in rekening moet worden gebracht, dient te worden toe­

gestaan. Het is echter de vraag of de daartoe aangevoerde argumenten steek houden.

PROF. DR. P.J. UITERMARK Kader

Collecrieve venicale prijsbinding is sillds

1964 in ons land onder her regime vall de

Wer Economische Meded ingin g vel·bode n.

Onder andere voor boeken go ld echrer ee n

relkens voo r een periode van viji" jaren vasr­

gesrelde uitzond e rin g va n dir ve rbod.

Onder de nieuwe M ededingingswer (Mw),

die op 1 januari 1998 in werking is gerre­

den en die elke vorm van prijsbindin g ver­

biedr, wo rdr deze uirw ndering voorrgezer

tor minsrens 2005 . 1

Rondetafelgesprek

Door de Werkg roep Boekwere nsc hap

(Rijksuniversireir Leiden) werd onlangs

een tonderafelgesprek georganiseerd over

de coJlecrieve verri caL:: prij sbinding van

boeken, in de wa ndelgangen "de vasre boe­

kenprijs" gehercn. Aan dar gesprek namen

dee! een op de Icgendar isch e Geert van

Oorschor lijkende Engelse en een

Nederlandse concern-uirgever, een verrc­

genwoordiger va n de schrijve rsva kbond,

een Urrechrse boekhisro riclIs en (Wee eco­

nomen (de Rorrerdamse Arjo K1amel', die

ook in culrullr doe r, e n ik a ls d e

Amsrerdamse die door de voorziner voora l

ook werd opgevoerd als bockenkoper). Een

gering aancal srudenren en and ere bel a ng­

srellendcn, O.a. uir uirgeverskring. vulde

zeer scheef verdeeld de voor de bi jn :n­

komsr gereserveerde Leidse colltgcLaal.

NRC HandeLsbl.ad had er nog diezeli"de

avond voordat de bijeen komsr hegon een

pissig swkje over ai"geleverd, rerwijl Vrij

JANUARI 1998

Nederland slechrs een dissidente,

Ronerdamse, econoom had ((wa;lrgeno­

men". Her Leids Univmitair Weekblad

MARE kwam even larer mer een verhaal

waa rvan ik dachr: "bij welke bijeenkomst

ben ik die middag cigcnlijk zelf gewecst)".

Boe/(blad, her wekelijks verschijnende

orgaan van de Nederlandse boekenbran ­

che, deed een wat gwormoediger verslag

van onder andere mijn biJdrage aan her

gebeuren. Maar ief\var vewngelijkr werd

daarin geille ld , dar ik slechrs indrin gende

vragen stelde over de re!evanrie van de

vas te boekenprijs en de argllmenratic van

de voorsranders ervan en dar ik nie t mer

een alrernariefkwam. D e culruLir-econoom

Klam er kwa m er genad iger af: hij had 'lich­

zelf onschadelijk gemaakr door re berogen ,

dar voor de cuirulir a il een boekhandelare n

telden die zichzelf wegc ijferden in een 'in­

crowd' boekenlicfhebbersfeerrje en die dus

geen winst beoogden te maken. Bes t char­

manr yo nd ik dar eigenliik en ik begrecp

dan ook heel goed waarom her in de zaal

aan\"oige boekhandelaren- en lIirgevers­

conringenr agress ief begon re snui ven en

roepen relkens wanneer ik m'n vinger lIirs­

rrekte naar de inrerrllptiemicroi"oon. Ik

deed \',.diswaar m'n uirersre bes r, maa r

charmant probeerde ik nier echr gevonden

re wo rden.

Petite hisroire

Mijn "boodschap" was voo r her boekenvak

namelijk bedreigender: ik nam d e

boekenbranche op z'n woo rd en rerwijl ik

dachr aan her allereersre sruk d ar ik nog als

"" z « Vi

~ ...................... ..M

srudenr voor Rostra schreef (onder de rire!:

"Rea lireir , rheorie en hypocrisie"), onder­

wchr ik vervo lgens war dar woord waard

was.

Reeds sinds m' n ccrsre stuk, in t "SB, als

afgestudeerde (en wetenschappe!ijk med e­

werker) w ist ik dat die waarde niet indruk­

wekkend hoog moesr wo rden ingeschat en

w'n f\vincig jaren later kreeg ik die ervaring

bevesri gd w en ik de boekenbranche weder­

o m op mijn pad trof(oi" de boekenbranche

mij o p zijn pad; dar is een kwes tie van per­

specrief). Bij die verschillende gelegenhe­

den heb ik mij gewe rensvol gekweren van

mijn raak als econoom, ook al promoveer­

de ik pas veellarer. Maar die aliereersre keel'

reeds kreeg ik van een professorale oppo­

nenr re horen, dar de visie van de consu­

menr nier relevanr is en dar de econoom

die de bedriji"stak nier van binnenuir kent

ook abso lullt geen rechr van spreken heefr.

25

Operational iseren

Laa t ik om al deze rcdenen daa rom cens zo

kart mogelijk opschrijven w~arom her in

dne kwe t ic gaar, volgens mij en volgens

de boekenbranche. Natuurlijk: om de cul­

tuur. E n: om eco no mi c; lcnslotre is exrcrne

orga nisa rie c.q. . industrial organization'

niet voor llicts het voor ons inzicht in de

wcrking van een markteco nomie m eesr

relevanre vakgebied.

De boekenbranche verwacht, dat de poli­

riek en de econoum eerbiedig buigen voor

"het cu ltu rele argumenr" en constareerr in

dar ve.rband sreevas t nogal geergerd, dat

bijvoorbeel d het Verdrag van Rome "helaas

geen culturele paragraaf kent,,2 Van dat

cu lturele argum ent schrikt de goegemeen­

te, be taande uit Europese, aa ronder

cderlandse parlemenrariers, bewindslie­

den van cultuur en van economischc z.akcn

en culturele ambassadeurs , nogal en dus

lukt het uirlo kken van die buiging in de

wandeling tamelijk soepe!. Behalve in mijn

geval dus. Mijn insreek is: hoe "verra len"

we culruur in eco nomie, zodat er ook nag

iets te analysercn valt en dus niet bij voor­

baar slechts deemoedig her hoofd dienr te

worden gebogen ' Volgens mij levert dat in

kortste samenvatting het volgende verhaal

op3.

Om te kunnen beoordelen of verricale

prijsbinding de cultuur bevordert, moet je

dcze laatste operationaliseren. D e branehe

zelf beroept zich in dit verband op "een

dicht net"lverk van goed gesorreerde boek­

handels" en op "bedrijfsinrerne subsidie­

ring" van literaire debuten en gedichten­

bundels. Maar wat is - om te beginnen -

een dicht net"lverk' En war is goed gesor­

teerd? Voor de dichtheid kies je gewoon

een maatstaf, bijvoorbeeld het aantal ves ti­

gingen per gcmeente. Of je kiesr het aan­

taJ vierkante kilometer landoppervlak dat

het met een vestigingspunt moee doen

omdat het aanta] van de laatste per politie­

ke pennestreek afneem t, terwijl de sprei­

ding van de bevolking nier veranderc. Dit

is vrijwel lood-om-oud ijzer, wanr hoe je

het wendr of keen: her aanta l vestigingen

neemt aI gedurende een halve eeuw gesta­

dig af Dar proees wo rdt slechrs verrckcnd

door de omsrandigheid, dat sinds de bcgin

jaren rachrig in de statistiekcn opeens ook

kantoorboekhandels tot de zogenaamde

tlSsortimentsboekhandef worden gerekend.

26

D it brengr Oil S op her punt wat "goed

gesol"leerd" is. In lernationaal hantee rt de

boekcnbranche daa rvoor als maa tsr:t f onge­

vee r eenderde van de to rale t itelvoo rraad.

In o ns land ,we doen n iet krenterig en

nemen dus 25%, komt dar neer op ca.

25.000 titels van het I ederlandse algeme­

ne/ lite raire boek. Wie dergelijke boekhan­

dels kent (om een idee te gevcn: de wanden

van vijf it zes mocblc srudcntenkamers

tjohol boekcn) mag zich melden. In cen

woordenstrijd in her dagblad hou/U koos

er n van onze grootste llitgevcrs onl angs dus

sehielijk voor hcr aa ntal va n 10.000 titels

al$ criterium; om vervo lgens te betogen dar

van Hilke bockhandcls er vd c zijn. at

klnpt naruurlijk, maar dit is even vallLelf­

sprekend ecn fl auwe debarree rrruc en het

aantal boekhandels dar aan dit laatsre crite­

rium voldo r va lr nog bepaald tegen

bovcndien. Waarom het mij thans gaar zijn

echrer nier de exacte aanta llen, maar de

wijze van redeneren . Die varieerr van

srreng tot potsierlijk.

Interne subsidieri ng

Inrerne subsidiering van debuten c.q. poe­

zie' Kom nou; toch minstens ook van

kook- en ruinboekcn. Want interne su l,si ·

diering is niet mecr dan een constatering

achteraf: iede r boek waarop een

uitgever/boekhandebar verli es lijdr, heefr

hij namelijk intern gesubsidieerd mer dc

wins t op andere boeken die hij uirgar4.

Daar bestaan in de branche leuke vllistre­

gels voor: van tien boeken, komen er

slechts vier tor winst, namelijk twee bes t­

se llers en twee zgn. "sready sellers", oEWei de zgn. "backlist". Uitgeven gaat dus altijd

van au! Maar dat weet de uitgever zelfveel

beter dan ik; hij kent z'n "condition

humaine" c.q. menselijk tekort uitstekend,

zo bleek ook in Leiden. Sllbsidieren van

deblltcn? Grore kll!. Om een bestseller te

rreffen moet je eerst een boek op de markr

brcngen, waarvan je hoogsrcns I it 2 op de

10 keer mag hopen dat het een treffer is.

Echte interne subsidiering zou ik aanwezig

achten zodra poeziebundel s nlet

verhoudingsgewijs vier keer - een pag ll1a

bedrukr papier is een pagina bedrukt

papier - zo duur in de winkels li ggen als

li reraire romans. Die gedachte zou ook

kunnen opdoemen zodra met de opbreng­

sten van bestsellers het culcureel waardevol-

Ie boel tegen ee n lagere pri js aan de ll1<1rkt

kOl1lr dan nu het geval is. En narllllrlijk

zijn er de ui tzon dcrin gen die de regel

hevesligen : gewoon ecn lli raever d ie heel

igenwijs viodt dat een eu lru reel waardevo l

pro ject moc, omdat her - al dan niet door

Prin s Be rnh ar 1- en/of H W O- fo ndsen

ctes ubsidiccrd - gcwoo n mot5.

Maa r nee dus, u irgcv rs hanteren algemene

vuisrregels voor omvang oplage, papier­

sOO rt, bindw ijze, aantal pagina's enz. en

vervol gens VOOI' de boekha ndelspr ij s de

kosrp rij s drie keer "over de kop".

Met de - behoefte aa n vertiea le - prijshin­

d ing of "de vaste boekenprijs" heefr dat

eehter all cmaa l weinig rot niers uitstaande.

En de verond ersteld slimsten in de lIitge­

verswereld c.q. bocken branchc dckken zich

tegen dit bezwaa r de Iaatsrc tijd st eds

vaker in, namelijk door te zeg<>cn dat die

v3ste prijs helema;\l nier zo vast is. Er is

immers het zgn. ramsj-kanaal, de door de

ui tgever ze lf rcgc lmatig aangekondigdc

opheffing van de prijsbinding voo r een tite!

en er is - ren slo tte - de boekcnclub. Juristcn

gruwen tcrecht van een dergelijke "argu­

mentatie": je kunt de noodzaak en de heil­

zame werking van cen gesloten prijssys­

teem irnmers bezwaarlijk verdedigen met

het argument dat het niet zo gesloren is als

op het eerste gezieht her geval lijkt te zijn.

Als econoom ligt het daarnaasr voor de

hand om terug te den ken aa n de boeiende

brieEWisselin g die de vermaarde econoom

Alfred Marsha1l 6 zo' n honderd jaa r gel eden

voerde met zij n uitgever MacMillan .

Marshall argumenteerde roen ondermccr

dat bij verschil in diensrbetoon een versehil

in prijs behoorde en MacM illan sehreef

toen ondermeer dat als uitgever hem de

boekhandcl gestolen kon worden zolang

hij ckzc niet voor z'n winststreven nodig

had. Dit laatste is trouwens een argument

dat ook in dczc [ijd te vernemen is: "a ls ik

meer kan verdienell met elekrronica of

digitaal, blijf ik niet heel ineffIcient probe­

ren bocken of tijdschriften re produceren".

Instrument

Zoa ls we dan ook 31 mll1stens honderd

jaren kunnen weten, is de verticale prij s­

binding gewoon een instrument van uitge­

verspolitiek. Daar is eeonomisch gezien in

principe weinig mis mee. Maar met

eultullr heeft een en ander niks uitstaande.

ROSTRA ECONOWCA

Die vasre prijs in de boekhandel heb je bij­

voorbeeld nodig om de boekenclub re kun­

nen laren adverteren dar hij zo'n 20%

goedkoper is. Trouwens: bij de als je even

nier opler verplichre kwarraalafname van

her zgn. kroonboek of dubbele kroonboek,

[(of ik nlmmer Rogi Wieg, Frank

Lodeizen, Dirk van Weelden of Joosr

Zwagerman, of Nescio aan; wei Judirh

Kramz.

De "verkrijgbaarheid" van een boek is een

nogal dubbelzinnig begrip. Ais boekencon­

sumem weer je namelijk absoluur nier war

er "re koop" is; zelfs nier als je de wekelijk­

se boekenkarems speir van Trouw, de

Volkskram, NRC Handelsblad en Vrij

Nederland. De boekproducrie mag op peil

blijven, her boekhandelsassonimem ver­

schraalt ongeveer rot een tiental rop-tien­

stapels van Bruna & c. rot Librisketens en

bijvoorbeeld de rop-lijsrcn van nog war

weekbladen.

Aan die verschraling wordr in ons land een

nier geringe bijdrage geieverd door een

he use Schumpereriaanse innovarie. Na de

oorlog dachr het boekenvak de disrriburie­

efficienrie te kunnen verbereren door in

Culemborg een Centraal Boekhuis neer re

zerren. Je moer wei een heel domme boe­

kengrutter zijn om vervolgens nier te

bedenken dat je met zo'n efficient bestel­

en verdeelsysreem zelf veel minder voor­

raad hoefr re houden. En als de consumcm

eenmaal weer war hij wil, is de elekrroni­

sche bestelverbind ing snel gelegd. De

boekhandel weer immers dat wanneer een

boek blijkt te gaan lopen hij een zgn. 'een­

rjes-besrelling' in Culemborg kan plaatsen

en na enkele dagen !<an leveren. Maar uir­

gevers van her vrijwel uirgesrorven type

G eerr van Oorschor k1agcn sreen en been

over de schraalheid van de voorinschrijvin­

gen op hun prachruirgaven. War in het

merendeel van de vestigingen als aanbod

verschijm, wordt overwegend bepaald door

het collectief uironderhandelde assorti­

mem van boekhandelsketens als Bruna,

AKO en Libris. Vanuir het gezichtspunr

van de culruurbevordering is dat Cenuaal

Boekhuis voor de branche derhalve hoog­

stens een "mixed blessing". Zeker als men

daarnaast besefr, dar de apotheek binnen

24 uurlevert en de boekenclub nog dezelf­

de dag.

JANUARI 1998

Bemoeigoed

Ik besluit mer het vermelden van een laat­

ste drogreden. Een gangbare redenering is,

dar verticale prijsbinding weliswaar nier

deugt, maar dar vanwege her "merir"­

karakter van het boek (a Is culruurgoed) dar

cvp-kwaad maar moer worden geaccep­

teerd om dusdoende op overheidssubsidies

te kunnen besparen. Als je sceprisch sraar

regenover "merir-goederen" noem je ze

"bemoeigoederen". Daarmee verraadr de

econoom iets van zijn politieke voorkeur,

zo lcerde ik reeds als student aan deze

faculreit (van Goedhart). Maar in het geval

van de bockcn gaat het argument, dar eens

door J. Pen werd aangevoerd in een Advies

van de Raad voor de Kunst, toch niet op.

Kenmerk van het bemoeigoed is namelijk,

dat tengevolge van overheidsingrijpen het

keuzegedrag van de consument wordt

gewijzigd. Hiervan is nu in het geval van

verticale prijsbinding van boeken absoluut

gem sprake. Vasre prijs of niee war de con­

sumcnt nier lusr, koopt hij niet en haalt hij

evenmin bij de uirleenbibliotheek.

Eerder is het zo, dar de op schier onachter­

haalbare wijze gevormde voorkeuren van

de consument, tezamen met de uitgevers­

politick, getypeerd als 'portfolio-manage­

ment', 'return on invesrment' en 'business

unit', de overlevingskans van de echte

assorri mentsbockhandel doorslaggevend

bepalen. En mag ik in dit verband nog

suggereren, dar het vanuir de culruur

gezien - en vanuir de moraal - niet slecht

zou zijn als je naast de Max Havelaar kof­

fie, de diro bananen en de pisang Ambon

ook de Max Havelaar van Multatuli in je

boodschappenkarrc:tje zou kunnen kiepe­

ren? (Of, zoals mijzelf eens overkwam bij

de Maxis en onder het roenmaals collecrief

gehuil van de boekenbranehe, Koestler:

"Nacht in de middag" (voor fl. 2,95)).

Vaardigheden

De theOl·ie:, onthulr dat in de realiteit nogal

eens sprake is van hypocrisie. Het vermo­

gen zulks waar te nemen behoort, vind ik,

66k (Or de vaardigheden van de econoom.

Maat inderdaad: zgn. "derde geldstroom"­

onderzoek zit daar niet zo snel aan vast,

zel fs n iet In opdrachr van de

Consumentenbond. Deze bepleit de verri­

cale prijsbinding nogal eens goedmoedig

wegens de doorzichtigheid van de markt

die dat oplevert voor de consument. Het

blijfr dus robben en bij her zo nu en dan

leggen van een ei.

Rijswijk, 18 december 1997.

1) Zie bijvoorbeeld De Nederlandsc

Mededingingswet. dedI: T F K5TEN. onder redac­

tie van CR.A. 5waak en M.H. van der \Voude,

Deventer: Kluwer 1997, p. 518-519, 624 en 804-

805

2) Her zou re: ve:r voeren om hier oak nog uit re

werken dat dit sinds het Verdrag van Maastricht

iers genuanccerdcr ligr.

3) Zie nader PJ. Uitermark: "Verticalc prijsbin­

ding" , in E5B. 3 juli 1968, p 642-643 , overgello­

men in Nieuwsblad voor de Bockhandel, 15 aug. 1968, p. 1619-1621, dezelfde: "Verrica1e prijsbin­

ding van backen; concurrenrie en culruur", in P.R.

Heij en N .CM. van Niekerk (red.): Dc v:me boe­

kenprijs: pro's en contra's Reeks nr. 20 Instituut va or Onderwek van Ovcrheidsuitgavcn, 's­

Gravenhage J 986, p. 55-II I, dClelfde: "Markrwer­

king en cllltLilIr. Kanrrekeningen bij de argumen­ten vOOt een vasre boekenprijs", in SEW Tijdschrift

voor Europees en economisch recht, januari 1986,

p. 3-3 J, alsmede cle Volkslmnr, 10 mei 1985 (Forumpagina) en Trouw, 16 april en I rnei 1997

(Podiumpagina).

4) Het wordt een beetje bewerkclijk voortclurend

uitgever en boekhandelaar naast el b ;lr te behande­

len. dlls gaat her in de teksr verdcr vooral over de ccrsrc . lvfaar mutatis mutandis IJar zich voor de tweede het verhaal verder den ken.

5) Zie oak de jaarlijkse beurs van (piep-)kJeine lite­

raire uirgevcrijcn die dezcr dagen weer werd gehou­den en de prijs voor het best verzorgde boek die

vtijwel nimmer door een grote (pLiblieks-)lIirgcvcr

in de wacht wordr gesleept.

6) Zie over hem nader de schirrerende biografic

door P Groenewegen, A Soaring Eagle: Alfred

Marshall 1842-1924, Aldcrshor 1995, of voor de nieuwsgierige mer een minder lange adem het

prachrige essay ovet hem van ].M. Keynes in diens

Essays in Biography (1933 en vele malen her­drukt)

27

Investeren in

sec dair onderwijs? Nederland als kenniseconomie. Het in gang gezette kabinetsbeleid van levenslang

leren. Employability. Allemaal mooie slogans die benadrukken hoe belangrijk het voor

een land als Nederland is om in zijn human capital te investeren. Desalniettemin blijkt

uit het in december 1997 verschenen OESO-rapport dat 30 procent van de Nederlandse

jongeren (in de leeftijdscategorie van 25 tot 34 jaar) het voortgezet onderwijs verlaat

zonder een diploma op zak.

MARIT VAN SANDWIJK

De onderzoekers van de OESO, de

Organisarie voor Economische

Samenwerking en Onrwikkeling - een

groep van 29 g6ndusrrialiseerde Westerse

landen - menen dan ook dat her voor

Nederland hoog rijd is om daarregen iers re

ondernemen. Bij ongewijzigd beleid zal

Nederland in 2015 name1ijk rot het kwarr

van de OESO-landen behoren waar dit

uirvalpercentage boven de 25 procent ligr.

Nederland steekr hierbij schril af tegen lan­

den als de Verenigde Staten, Duitsland en

Engeland. Slechts een op de rien burgers

misr daar, wals her door de OESO wordr

genoemd, een 'primaire srarrkwalificarie'.

Hierondcr wordr een diploma rwcede fase

voorrgezer onderwijs (inclusief MBO) ver­

staan. Als ook nog in aanmerking genomen

wordt dat in Nederland over de gehele

bevolking gemeren (in de leefrijd van 25

tot 64 jaar), zelfs 39 procenr deze kwalifi­

catie mist, wordt duidelijk dar het kabinet

haar beleid van levenslang leren zeer serieus

moet nemen. Als doelstelling van dat

beleid is name1ijk geformuleerd dat ieder

in de bevolking van 25 tot 64 jaar een pri­

maire starrkwalificatie moet hebben. Een

belangrijke reden voor deze doelstclling is

dat de kansen op de arbeidsmarkt voor

degenen die deze kwalificatie missen,

beperkt zijn.

Een kanttekening moet vooraf wei

gemaakt worden. Omdar de OESO diplo­

ma's vergelijkt en geen prestaties, levert de

28

vergelijking van opleidingen altijd proble­

men op. Desalniettemin is het signaal dat

van dit rapport uitgaat, duidelijk genoeg.

De vraag is nu, waarin Nederland zich van

andere OESO-landen onderscheidt, als het

gaat om factoren die relevant zijn voor het

onderwijsbeleid. Wellicht kan hieruit dui­

delijk worden, wat Nederland moet doen

om haar positie binnen de OESO te verbe-

teren.

Hoewel Nederland cen van de rijkere

O ESO-landen is, wordt hier relatief wei­

nig aan onderwijs besteed. In 1994 werd

hieraan 5,4 procenr van het Bruw

Narionaal Product besteed. Dit is beneden

het gemiddelde van de OESO-Ianden

gebleven, dat voor 1994 op 6,0 procent

van het BNP ligt. Als belangrijke verkla­

rende factor hiervoor worden de bezuini­

gingen op de studiefinanciering genoemd.

Toch zijn het vooral de uitgaven voor het

primaire en secundaire onderwijs die bene­

den het gemiddelde liggen. Binnen de

Europese Unie besteedt alleen Portugal

minder aan deze vormen van onderwijs.

De kosten in het hoger onderwijs worden

vooral veroorzaakr doordat in Nederland

het wetenschappelijk ondel'wijs veelal bin­

nen universiteiten plaatsvindt. Hierdoor

zijn de kosten per studenr in het tertiair

onderwijs inrernationaal gezien hODg, maar

lager dan in bijvoorbeeld de Verenigde

Staten, Australie en Zweden.

Kenmerkend VDDI' Nederland is dat het een

relatief kleine jeugdpDpulatie heeft.

Tegelijkertijd - en dit geldt VDDr alle

OESO-landen met weinig jongeren - is de

panicipariegraad in het onderwijs waar­

voor de leerplicht geldr, rdatief hoog.

Hieruit kunnen twee conclusies getrokken

worden. Ten eerste worden de rclatief hoge

kosten als gevolg van de hoge panicipatie­

graad bij benadering gebalanceerd door de

"baten" van een kleine jellgdpopulatie. Dir

is dlls geen verklaring voor de lage onder­

wijsuitgaven van Nederland. Ten t"veede

blijkr dat de eerder genoemde grote voor­

tijdige uirval voor het overgrorc deel enige

tijd na het vervallen van de lecrplicht

plaarsvindt. Er bestaat geen sterke samen­

hang tussen het ei nde van de leerplicht en

de afname in de participatie, maar voor

Nederland geldt wei dat de panicipatie­

graad het meesr afneemt in de leefrijdscate­

gorie van 17 tot 20 jaar: van ongeveer 95

procent naar 60 procenr. In het vervolg van

dit artikel zal er daarom vooral aandacht

besteed worden aan her voortgezer onder­

Wl)S.

Her voongezet onderwijs

Als gekeken wordt naar de kenmerken van

het voortgezet onderwijs, is er een aanral

zaken dat opvalr. Ten eerste de karakteris­

tieken van de arbeidsomsrandigheden van

leerkrachten. Nederland wordr in het rap-

ROSTRA ECONOM ICA

pon sam en met de Vereni gde Staren en

Spanje ingedceld in een groep die zich ken­

merkr door een hoge werkbelasring van de

leerkrachrcn. Zo staar in N ederland een

leraar gemiddeld 954 uur per jaar voor de

klas, rerwijl zijn co llega in Frankrijk slechrs

660 um les geefr. Daarregenover sraar ech­

rer wei een haag salaris. Verder is her aan­

ral lee rlingen per leraa r hoog. Als gevolg

hiervan zijn de kosten per leedin g laag.

Ten twcede de presraries va n de leerlingen.

N ederland heefr een relar ief groor aaHtal

zirrenblijvers (18,6 proce nr boven her

O ESO-gem iddelde). Deze leerlingen heb­

ben vaak moelrc am hun nieuwe klasgeno­

ren bij re houde n. Een alge meen probleem

binnen de O ESO -I anden blljkr verder lees­

en schrij fvaa rdi gheid (literacy) te zij n. Als

voorbeeld: 10 procenr va n d e Nederlanders

is nier in sraar om docum enren als placre­

gronden , diensrroosrers va n her o penbaa r

vervoer, ercetera re gebruiken. Daarenregen

blijkr N ederland in de leefrijdscarego rie

van 9 ror 13 jaa r opvallcnd goed re presre­

ren in wiskunde en science. Jongens presre­

ren verho udingsgewijs nog wat beter dan

meisj es, maar oak die presreren bovenge­

middeld. Hierregenover sraar ccn zeer lage

sco re voor Nederland als her gaat am afge­

srudeerden in de exacre en rechn ische stu­

dierichringen (332 afges rudeerden per

100.000 petso nen rerw ijl bij voorbeeld de

VS hi er een score hebben van 938 en

Engeland een sco re va n 1296 heefr).

Terwij l er dus zeer zeker potenrieel aanwe­

zig is, lijkr N ederland er niet in te slagen

hiervan de vruch ten re plukken. Een ver­

klaring hiervoor geefr ambrelijk coordina­

to r N. D ersjanr in N RC H an delsblad (10

december 199 7): "Mogel ijk hangt d e

geringe anim o samen mer her beperkre,

korre arbeidsmari< rperspccrief voo r tech ni­

ci. Nederland is nog sreeds een diensren­

land. Als je als techneut carriere wilr maken

en manager wordt, dan volsraar een srudi e

economic: ook."

AI met al ka n geconcl udeerd worden dar de

prohl eme n in her voorrgezet onderwijs

zich voor N ederland speciflek op rwee

vlakken afspelen. Op de eerste plaars is er

cen re groot aantal leerlingen dat zijn of

haar opleiding in het geheel nier volrooit

en op de rweed e plaats kan gesreld worden

d ar men er in Nederland nier slaagr het

JANUARI 19%

potentiele exacre werenschappers en rech­

nici ook daadwerkelijk in die richting af re

laren srudel'en. Dir zou beschouwd kun­

nen wo rden als een vorm van indirecre uir­

val. Dat deze beide problemen gevolgen

hebben voor de al-beidsmarkr, is evident.

Kansen op de arbeidsmarkt

H er OESO-rapporr suggeree rr dar her

behalen van een diploma in het voorrgezer

onderwijs cruciaa l is voor de kansen op de

arbeidsmarkr. De kans op werkloosheid is

dan veel kleiner - bij voorrijdige schoolver­

larers ligr d e werkloosheid in Nederland op

7,9 proce nr, rerwijl dar voor degenen die

wei in het bezir zijn van een diploma op

4,8 procent ligr. Dir probleem is voor

vrouwe n nog gro ter dan voor mannen: een

we rkloosheid van 12,9 procent bij voorrij­

dig schoolver larcn tegenove r een werkloos­

he id van 7,7 proce nr bij mannen.

Bovendien verdienen voorrijdige school­

ve rlarers ook nog eens veel minder; voo r

mannen wordr dir geschar op zo' n 10 rot

38 procent (dit laarsre geldr voo r aile

OESO-Ianden).

D e stelling dar el- meer in secundair onder­

wijs ge'inves reerd moer worden, lijkr dus

gerech rvaard igd , zeker omdar de rate of

return voor her volrooien van het voorrge­

zer o nderwijs veel hoger is dan di e voar her

hoger onderwij s: voo r mannen gelden per­

cenrages va n respecrievelijk 14 en II pro­

cent; voor vrouwen is dit ve rschil nOg gro­

rer: 25 en II procent, respecti evel ijk.

D e vl-aag is echter hoe dit moet

gcbcu ren . Uir her rappon 'Schoolverlarers

op zoek naa r een baan 1992-1996' van de

SE~ (St ich ring Economisch O nderzoek

der Un iversire ir van Amsrerdam) blijkr dat

de arbeidsma d<t in de jaren 1992-1996

mer name verslechrerd is voo r op leidingen

ror en met LBO -ni veau (mer name LEAO

en MAVO, beide algemeen vo rme nde

o pleidingen) . Op MBO-niveau yo nd de

verslechrCfing voora l plaats op de HAVO

en her VWO (ook algemeen vo rmende

op leidingen). D eze algemene vonning kan

een reden zijn voor scholieren om hun

oplei ding nier af te maken, aangezien ze na

her vo lrooien van deze opleidingen , nog

een opleiding zouden moeten doen om een

rede/ijke kans op de arbeidsmarkt te

maken_

Een mogelijke oplossing am het voorcijdig

schoolverlaten tegen re gaan zou daarom

kunn en zijn d ar er meer beroepsgerichre

elemenren in d eze opleidingen gebrachr

wo rden, mer name op her LBO-niveau .

Onlangs is hier al cen begin mee gemaakr:

d e theo retische vakken die in het kader va n

de bas isvorming op her LBO werden g6nt­

roduceerd , worden nu gedeelrelijk terugge­

draaid . Door deze leerlingen meer beroeps­

perspeccieven re geven, zou voorkomen

kunnen worden dat zij hun opleiding voor­

tijdig afbreken _ Deze optie heefc echrer ook

een nadeel: zoals ee rder vermeld , zijn lees­

en schrijfvaa rdigheden in de O ESO-lao­

den slechrer onrwikkeld dan meesral wo rdt

vero nders reld . Het verminderen van het

aancal algemene vakken maakr dit pro­

bleem eerder grorer dan kleiner.

Wat d e voortijdige schoolverlaters van de

HAVO en her VWO berreft, kan hier mis­

schien een verband gelegd worden met her

relar ie f Ide ine aantal afgesrudeerd en in

cxacte en rechnische srudierichtingen.

H oewel her hier hoogsrwaarschijnlijk niet

om dezelfde groepen gaar, speelr e r wei een

gelijksoort ig probleem: voor beide groepen

geldr dar her beroepsperspec tief een rol

speelr: voor de schoolverlaters is her pro­

bleem dar de beroepsperspectieven te ver

weg liggen - zij hebben geen zin om nog

heel lang naar school te gaan - en voor die­

genen die aanleg hebben in de betat-ichting

ligc een econo mische opleiding vaak ook

1'00 1' de hand, aangezien deze opleiding

ook zeer goede beroepsperspecrieve n bi edr.

H er lijkt daa rom in ieder geval van belang

re zijn o m meer aandacht re richten op de

verschi llende carrieremogel ijkheden na her

voo rtgezer onderwijs. liJ

Education at a GLance. GEe D Indicators 1997 OECD, Pari s 1997. Lallcation l'olicy Analysis 1997 OECD, Paris 1997. [lcrkhour, PH.G, SchoolverLaters op zoeR naar eell baan 1992-1996. EBB-SchoolverLatersmonitor 1996. SE~, Srichring voor Econom isch O nderwek de l' Uni vcrs ireir van Amsterda m, Amsrerdam 1997. O nderwek in opdrachr va n her minisrerie Sociale Zaken en Werkgelegenheid _

29

Als student houdt niets je tegen.

Waar kom je 't snelste vooruit? Zodra je bent afgestudeerd kun je overal

aan de slag. Leg daarom nu al de mogelijkheden

van verschillende financiele dienstverleners

naast elkaar. Dan zal het je opvallen dat je bij

Deloitte & Touche al direct zelfstandig gaat

werken. Je krijgt het snelste contact met ciienten.

Je werkt met je team in een open , in­

formele sfeer. En je kunt diverse opleidings­

programma's volgen.

Daarnaast geeft onze nationale en inter­

nationale organisatie je ook nog de grootst mo­

geJijke zekerheid over perspectieven die verder

reiken dan je eerste jaar.

Kom daarover praten. Bel Alette de Vries ,

Personeelszaken: 020 - 606 11 00. Zij maakt bin­

nen de organisatie graag een afspraak voor een

gesprek, zodat je ons snel leert kennen:

Ondernemend & Alert.

ACCOUNTANTS· BELASTINGADVISEURS • CONSULTANTS

Deloitte& Touche

Meer da n 70 vestiginge n in Nede rland . Intern e t: www.delo itte. nl

associaties Age/NOBAS

Age/Nobas is in 1996 ontstaan door het samengaa n van de Age

(Actiegroep Economen) en de NOBAS ( Nieuwe Organisatie voor

de Belangenbehartiging van Amsterdamse Studenten).

Deze SEFA-associatie houdt zich bezig met verschillende activitei­

ten gerich t op het welzijn van de srudenten aan de FEE.

Zo houden wij ons onder andere bezig met de onderwijskwaliteit

aan de FEE en de organisatie van activiteiten zoals een politiek

debat met de lijsmekkers van a il e grote politieke partijen. Maar ook

zaken als prijs en kwaliteit van mensamaalrijden, aantal computers

voor studenten of klachten over het onderwijs worden door ons in

het oog gehouden. Daarnaasr willen we dit jaar ook bon'e1s en ande­

re "srudenr-onrspannende" activiteiren organiseren.

De invloed van de Age/Nobas op het onderwijsbe leid komr vooral

tot uiting doordar wij de sruden rleden voordragen van de verschil­

lende raden en commissies die onze facliiteit rijk is.

De Age/Nobas heeft regelmarig nieuwe mensen nodig om de

inspraak van srudenten re waarbo rgen en om onze andere acrivirei­

ten te organiseren: In de verschillende Opleidingscommissies en de

studenrenraad komen regelmatig posities vrij en kunnen we alrijd

enthousiasre mensen gebruiken. Lidmaatschap is graris en je krijgt

bovendien een graris e-mailnummer.

Aarzel niet en kom gerust even langs op ollZe kamer (E 0.13) of

vraag bij de SEFA balie naar een van onze mensen.

Age/NOBAS RULES.

Tel. 020-5254122

FOR YOU II r

FINANCIELE STUDIEVERENIGING AMSTERDAM (FSA)

Ook in 1998 staat er bij de groome financiele srudievereniging van

Nederland weer een aantal interessante projecten voor de deur. De

London Banking Tour en de Accountancy \X/eek zijn inmiddels al

weer achter de rug, evenals her seminar 'Big Business in Brazil'. Er

swan drie workshops op de agenda: MeesPierson (22 januari), ABN

AMRO (l6 februari) en Rabobank (26 maarr).

Op 5 januar'i staat de Informatiedag Financide Beroepen op het

programma. Jonge academici van zo'n 25 Nederlandse toponderne­

mingen verrellen over hun organisa tie, carrieremogelijkheden,

bedrijfsculruur en ervaringen van pas afgestudeerden. Oe nadruk

ligt op functiepresenraties. Na het bijwonen van deze presenraties,

zul je je een duidelijker beeld kunnen vormen over wa t je straks te

wacluen staat als je gaat solliciteren en werken. [n vier sessierondes

kun je bedr ij ven van jouw keuze bezoeken. Bedrijven uit verschil­

lende financiele disciplines zullen aanwezig zijn: accountantskanto­

ren , banken, multinationals, consultanrs. H et programma biedt een

gevarieerd aanbod voor iedereen mer gezonde interesse in financiele

beroepen. De dag wordt ingeleid door Emile Ratelband die een

morivatiesessie van een uur houdt; beslist een ervar ing op zich! Aan

het eind van de dag kun je tijdens een paneldiscussie al je branden­

de vragen stellen aan recruiters, afgestudeerden en andere deskundi­

gen. Er zal door hen gedebarreerd worden over de steeds krap per

wordende arbeidsmarkt en hoe dit de ca rrierekansen van srudenren

JANUARI 199X

b6nvloedr. H er vo lledige dagprogramma, inclusief lunch en borrel

is voor FSA-leden gratis en voor niet-Ieden een tienrje. De [FB is

een musr voor iedere f1nancieel-georienteerde student!

Op 3 maart organiseert de FSA een congres over 'SharehoJder

Value'. Toenemende globalisering en deregulering in de financide

markren maken dat kapitaaJverschaffers steeds flexibeler met hun

vermogen kunnen omgaan, waardoor ze steeds strengere eisen gaan

stellen aan ondernemingen waarin zij hun geld beleggen. Het gevolg

hiervan is , dat Nederlandse topmanagers de laarsre jaren sreeds

nadrukkelijker aangeven dat er wordt gesrreefd naa r her creeren van

aandeelhouderswaa rd e. Uitspraken van bijvoorbeeld Philips-presi­

dent Boonstra bevestigen dir beeld. Tijdens het congres zal er door

'leer prominente sprekers worden ingegaan op de Nede rl andse prak­

rijksiruatie, die nag voor een groat dee! lijnrechr tegenover het

Angelsaksische denken staat, waarin 'Shareholder Value Crearion' aJs

o ndernemingsdoelstellin g veel minder controversieel is.

Met name voor studenren die Managemenr Accounrin g vo lgen is

her congres zeer interessanr, temeer umdat Tim Koller' van

McKinsey & Company, Inc.~een internarionale autoriteir op het

gebied van Corporare Finance en waardemanagemenr en mede­

auteur van het boek 'Valuarion, measuring and managing the va lue

of companies'- de openingsspeech zal verzorgen. Daarnaasr zullen

de heren Van Ters (Raad van Besruur ABN AMRO), Van H alder

(directeur Corporate Control Philips) en Maas (Vice President T he

Boston Consul ring Group) een lezing geven. Na de lunch worden er

workshops gehollden. Afsluirend is er een paneldiscussie onder lei­

ding van dagvoorzitter Van de Poe! (d irectieraad ABP).

FSA

Kamer EO.12

Telefoon / Fax: 020-6220816

Srudiereis naar Warschall

Voor de (vveede keer organiseren de Sefa en M&O Linking Pin

samen een srudiereis. Die jaar is als besremming Warschall (Polen)

gekozen. De reis heefr als doe! srudenten inzicht re geven in her

funcrioneren van t cn economie die zich al ver in hc( a ergangspro­

ces van een cenrraa l-geleide naar een markteconomie bevindt.

Tevcns worden de (on-)mogelijkheden bekeken die dir overgangs­

proces mer zich meebrengr voor binnen- en buitcnlandse onderne­

mel's. De reis heeft dan ook als rhema: "Poland: Investors

Paradi..<ef?"

Sinds de val van her communisme in 1989 is Polen hard op weg

haar eco nomi e om re vormen tot een vrije markreconomie. Hier is

zij voor een deel in geslaagd door mid del van het in 1994 ingeseel­

de economisch programma: Srrategie voor Polen. De huge BNP­

groei in 1995 en 1996 zorgt ervoor dat Polen een plaars krijgt Polen

russen de snelst onrwiklelende landen in de wereld. Aan de andere

kant vol'mr de hoge werkloos heid , als gevolg van de privatisering

van inefflcienre sraarsbedrijven, een groot probleem. Polen is hard

bezig zich te onrwikkelen rot een volwaardig lid van de Europese

Unie.

31

associaties Aan de hand van de informatie die tijdens dczc reis wordt vert.ameld

kan door deelnemende studenten het verplichr docroraal werksruk

geschreven worden. De srudiereis vormr dus een uitgclc7.cn moge­

lijkJl eid om aan deze werksrukverplichring op een imere same,

prakrijkge richte wij ze re voldoen. Voor her werksrukonderwcrp kun

je gehruik makcn van her door de srudie reiscommissie vcrzamelde

materiaal en revens via de conracren mer de vakgroepen.

D e reis zal plaarsvinden van zondag 29 maart tot en mer vrijdag 10

april 1998 en duurt dus rwaalf dagcn . Gedurende dit verblijf wilen

ongeveer tien bedrijven bezocht worden, waaronder ABN-Amro,

KPlvlG en grore Pooise ondernemingen. De koscen van de reis wi­

len ongeveer f 550,- bedragen. lnschrijving voor de reis kan tot J 3

februari. Bij grore interesse zal selecrie plaarsvinden op basis van de

ingckverde werksrukopzerren en motivatie voor dccl name aan de

rCls.

Schrijfje sne! in voor de studio-eis naar Polen en ontde/? het lliCilwe wes­

ten in het oosten.//!

VIAE Inrernationale en Algemene Economie

Op 10 februa ri vindr er weer een Eco nom enca fe van de VIAE

plaats. D e discuss ie wordr ingeleid door Maarren van Rossem.

Maa rten va n Rosscm is Amerikanoloog en een uit de med ia beken­

de deskundige op her gebied va n polici ek ell de Verenigde Staten.

D aarnaasr is hij bijzonder hoogl eraa r geschiedenis aan de

Universireit van Urrecht. H et o nderwerp van her Economencafe is

"De econo mische politiek: een vergelijking russen de Verenigde

Staten en N ederland". Na de discll ss ie is er nawurlijk gelcgcnheid

tot naborrelen en M aarren va n Rossem zal ook hier bij aanwezig

zijn . De lokarie en de rijd waar dit Eco nomencafe plaatsvindt w ilen

nader worden bekend gemaakr; let op posters en de folia.

Tevens willen we je erop attent maken dar in de eersre week van het

derde trimeste r de VlAE-srudiereis plaatsvindt. Om je in spanning

re ho uden wilen we de bestemming nog nier vermelden en ook over

het doel van de reis lacen we je in her donker, maar ook hin geldt

weer: houd jc ogen en oren geopend en ler op de adverrenries en

posters op de faculteit. (internetsire: surf.ro /VlAE)

VSAE

Bedrijfsbeweken: Kijk achrer de schermen bij je toekomstige werk­

gever

Een van de belangrijkste taken van de VSA E is het onderhouJl'Il van

contacren met bcdrijven waar studenten acrua riaar, econometrie en

0R.t'V! na hun studie terechtkomen. Regelmatig organiseerr de

VSAJ : bedrijfsbezoeken.

De VSAE verkeert in de gelukkige positie dat zij de enige studiever­

eniging is voor studenten acruariaat. 'Actuariele bedrijven komen

dan ook vaker mer voorstellen voor activiteiten naar ons dan anders­

om,' vertellen Thorn Perers en Jurriaan Tressel, (\.vee leden van de

32

bedrijfsco ntac tencommissie. Elk trimes ter organiseert de commissi e

twee excursie per afsrudeerrichting. Srudenren acruariaar gaan voor­

al naar verzekcringsmaatschappijen en actuaride adviesbllreaus.

Ook voor srudenten economer rie en ORM organiseert de commis­

sie activireiten. De eersre groep brengt regclmatig bezoeken aan ban­

ken, min isre ri es en grore Ncderlandse bedrijvcn , de tweede groep

gaar langs bij IT-bedrijvcn en bedrijven in de logistieke sfeer.

In de regel bedenkt her bedrijf ze lf ner programma van de exclirsic.

Vaak bevat dat em kone lezing en een case-opdrachr: 'Zo kun je als

student zelf ruiken aan de problemen die zo'n bedrijf moet oplossen.

Aan de manier waarop zo'n bedrijf een exclirsic inkleedr kun je

bovendien vaak aJ war aflezen over de sfecr in 7,Q'n bedrijE'

Bedrijfsbezoeken zijn zowel voor nogerejaars als voor beginnende

studenten interessa nr: ' Bedrijven willen graag weren war vom sru­

denten er bij ons rondlopen. Ook voor o nszelf werken die bezoeken

al rijd heel moriverend. Je weet weer waa rvoor je al die sommen moet

oplosse n. Voor 3e en 4e jaa rs is het programma inhoudelijk heel

boeie nd , terwijl her voor jongerejaars !cuk is om te snuffelen aan her

werk dar ze later gaan doen. Bovendi en is het een hulp bij het beant­

woorden van de vraag " in war voor een organisatie wil ik her liefsr

werken)"

Een ander product van de contacten die de VSAE mer bedrijven

onderhoudt is de stagebank. Dir is een verzameling van stage-aan ­

biedingen voor studenren acruariaar, econometrie en ORM. Via de

sragebank vinden srudenten regclmarig cen plek om srage re lopen.

D e sragebank is een mooie manier om info te ve rzamelen over bedrij­

ve n of om je te orienteren over de mogelijkheden na je stud ie.

Komende accivireiten:

- Srudiereis naar Milaan, 30 januari - 7 februari

- Bedrijfsbezoek aan Moret Ernst & Young (acruariaar) , 16 februari

- Bedrijfsbezoek aan KLM, eind feb ruari I begin maart

- Bed ri j tsbezoek aan Brans & co (acruariecl adviesb ureau), 14 ap ril

- VSAE Carrieredag, 13 mei

ROSTRA ECONOMICA

Thailand:

de gewonde Tijger Na jarenlange hoge economische groei werd Thailand deze zomer wakker geschud

nadat de Bank of Thailand (BoT) bekend had gemaakt de Thaise baht te devalueren.

Door snel ingrijpen van het International Monetary Fund (IMF) werd Thailand behoed

van volledige bankroet.

TAl THANH VO

Op 2 juli 1997 ver li es t de Tnaise bant op

ee n dag J 8% van zijn waarde ten opzicnte

van de Amerikaanse dollar nadar de BoT

necft aangekondigd dat de bandbreedte

van de bane mer d e doll a [' wordt verruimd.

In de financiele wereld wordt deze verrui­

ming gezien als de lang verwachrc capitula­

tie en ner gevolg laat zich makkelijk ['aden:

de baht wordt gedevalueerd en onckoppeld

van de dollar. De gebeurtenissen hie rn a

volgen e lkaar In een sne l rempo op: de

beurs van Bangkok stort ineen en duizen­

den mensen zien in een dag al hun spaar­

cencjes in rook op gaan. Paniekverkopen

1.Orgen ervoor dar de beurs in de dagen

daarna verder insto rt, terwijl de baht meer

terrein verliesr ten opzichre van de dollar:

de Thaise crisis heeft haar c lim ax bereikr.

Her Tha.ise mirakel

Jarcnlang is Thailand he r toonbeeld

gewccsl va n wat wo rdt genoe md het

Aziatische Economische Mirakel, waarbij

Thailand in de voe tsporen rrad van land en

als Singapore en Maleisie. De econo mic

groeide explosieF, met als hoogrcp uoe een

economische groei van 13% in 1988. D e

export profireerde volop mee (en was zelF

de motor aehter deze fenomenale groei).

Het guns[Igc invesreringsklimaat 111

Thailand was te danken aan de eeonomi­

sche factoren 1.Oals lage loonkosten, het

rdatief lage anal fabetisme, de groeiende

export en de snel tocoemende binnenland­

se koopkracht. Een niet onbelangrijke fac-

JANUARI 19<iX

[or was de stab ilireir van her economisch

beleid; Thailand had dus als hcr ware aIle

ingredienten voor een sterke groei. Maar

onder deze welvarende economische ont­

wikke ling verroonde de Thaise economie al

de eerste barsten: een corrupr financied

sysreem, een oplopend rekort op de lopen­

d e rekening, dalende besparingen en exces­

sieve srijging van de koersen op de beurs en

op de onroerend goed markr.

Op so mmige rerrcinen is de scheiding rus­

sen de politiek en het bedrijfsleven in

Thailand vaag. Via vriendJespolitiek heb­

ben sommige ondernemingen nauwe ban­

d en met polirici. Deze hechre banden zijn

gedeelte lij k een e rFenis van her verleden:

Thaila nd heefr vele miliraire coups gekend,

waardoor de scheiding poliriek vs. bedrijf,­

leven zich maar moeilijk heefr kunnen Ont­

wilJ<elen. Bovend ien verloopr her privati­

seringsprogramma niet voorspoed ig; de

staa r behield hierdoor haar grip op de

sraarsondernern ingen. Ten slone zijn er

dan nog de finrmce companies (financie­

ringsmaatschappijen). Via deze financie­

ringsmaatschappijen, die liaisons heb ben

mer poliri ci, onrvangen (staats)onderne­

mingen kredie r tegen veelal dubieuze VOO['­

waardcn. Veel van d e verstrekte leoinge n

zijn besremd voor de onroe rend goed sec­

tor. Mede hierdoor verrezen norels, resorts,

golfbanen en kanroorpanden in een rap

eempo, waardoo[' de grondprijzen in

Thailand tOt groce hoogren stegen. En wat

het nog bedenkelijker maakt, is dat veel

van deze financieriogsmaatschappijen in

handen zijo van banken.

De economisehe groei in Tha iland van de

afgelopen jaren heeFr vee I mensen rijk

gemaakr. Banken beschikten hierdoor over

voldoende middelen en konden 1.Odoende

ongebreideld consumenreni<redieten vers­

trekken. Sommige van deze kredieten wer­

den vervolgens aangewend om te specule­

ren op de beurs; de koersen sregen dan ook

naar ongekende hoogre. Met de toegeno­

men welvaart en inkomens, secgen ook de

bcstcdingen. Her Thaise publiek koopr

massaal (luxe) goederen, veelal ook op kre­

dier, en imporeeerde naar hartelust. De

gevolgen hiervan waren desastreus, 1.Oals

dir later 1.OLl blijken.

In principe hoeFt een grote importstroom

geen nadelige gevolgen te hebben voor de

economic. In 1995 bereikte de dollar het

ene dieptepunt na her andere ten opzichte

van de yen en andere valura's. Zolang de

baht gekoppeld bleef aan de dollar, profi­

teet'de Thai land volop van de depreciatie

de do ll ar. En dir was ook her geva l. De

export verroonde een seerke groei da.nkzij

de lage koers van de bahr ren opzichte va n

andere va lura's; de grote importd rifr kon

hierdoor gerechrvaardigd worden, was de

reden ering.

De roegenomen bested Lngeo hebben wei

gevolgen gehad voor de besparingen. Het

Thaise publiek seaae niee bekend om zijn

spaardriFc. Maar doordat er steeds meer

werd bes teed, daalde de spaarquote , die

roch al rdacief laag was, cen opzichte van

33

her BBP (in 10 jaar mer 3%-pum). Her

gevolg was dar er minde r middelen

beschikbaar waren voor de ondernemingen

die hun invcsreringen en acrivireiren wil­

den financieren. De oplossing lag voor de

hand: buirenlandse financiering. En in

welke valura? Juisr, de dollar. Veel onderne­

mingen en banken werden hierdoo r srerk

afhankelijk van buirenlandse finan ciering.

De BoT srond hierdoor voor een dilemma.

Om de kapiraalinsrroom op gang re hou­

den moesr de reme en de koers van de bah r

hoog worden gehouden, maar de hoge

renre had wei als gevolg dar de kosren voor

de fin anciele secror hoger werden.

De Thaise crisis

V;maf 1996 sreeg de dollar langzaam in

waarde. De bah r sreeg mee, aangezien de

bahr gekoppcld was aan de dollar. Door

deze I o ppd ing mer de dollar en de relarief

hoge inflarie (gevolg van de oververhirre

economic) ren opzichre van de belangrijk­

sre handclsparrners, is de waarde van de

bahr veel srerker gesregen dan op grond

van de economische fundamemen gerechr­

vaardigd was; mer andere woorden, de bahr

was srerk overgewaardeerd. Hierdoor ver­

slechrre de conc urrennepOSI[Je van

Thailand met haar handelsparrners.

De exporr ked enorm onder de duurdere

hanr: In 1995 nam de exporr nog mer 23%

roe, in 1996 was dir nog maar 2%. Her

rekorr op de lopende rekening sreeg hier­

door aanzienlijk en bleef hoog (in 1996:

8% van her BBP). De verslechrering van de

schulden- en concurremieposiric heefr zijn

weerslag nier gemisr op de beurs van

Bangkok. Buirenlandse (en binnenlandse)

beleggers verloren langzaa m nun verrrou­

wen en srapren massaal uir Thaise fondsen ,

waardoor de beurs in 199640% in waarde

daalde.

De economisc he tcgenslag in 1996 heefr er

voor gelOrgd dat de onroerend goed secror

een enorme k1ap kreeg: her aanbod was

volsrrekt voorbij gega,Ul aan de vraag. De

prijren daalden dan ook sterk. Daarnaasr

heefr de economische regen wind de pro­

blemen in de fin anciele sector aan her lichr

gebracht. Zo bleek dar veel leningen, non­

performingzijn; her aandeel van deze slech­

(e leningen is maar liefsr 15% van her BBP

34

De bekendm:tking door de b:tnken dar

bovendien vee I leningen versrrekr zijn aan

de ontoerend goed secror, heeft geleid tor

een ware bankrun. Hier komt nog bij dat

veel consumentenkredieten in her verleden

aangewend werden om te speculeren op de

beurs, maar nu de beurs vol komen is inge­

srorr, lijkr her alsof aan de lijdensweg va n

de banken er geen eind aankomt. De

Thaise regering heeft inmiddels $4 miljard

beschikbaar ges teld voor de meesr acure

noodgevallen.

De maarregelen die de Thaise regerrng

heeft aangekondigd om economie en met

name de financieJe secror te herstrucw re­

ren, hebben niet veel geholpen, omdat of

deze maarregelen nier geloofwaardig over­

komen of dar de maarrcgclen stokken bij

de uirvoer ing ervan. De Thaise baht bl eef

hierdoor onder druk sraan en de BoT

moest geregeld inrervcnieren om de koppe­

ling mer de dollar te hand haven en ver­

hoogde vervolgens de rente. Een aantal

dagen larer, de 2e juli van 1997, werd de

bahr srerk gedevalueerd ren opzichte van

de dollar en wordt de koppeling losgelaten.

H et Thaise publiek kochr in grote gerallen

goud om zich lo re beschermen regen de

waardcdaling van de baht en buirenlandse

beleggers dumpren massaal Thaise aande­

len. [n polirieke rermen heer deze ontkop­

peling ee n "verruiming van de bandbreed­

tc" , maar in de realireit berekent dit een

gezichrsvcrlies en een geschaad vem·ou­

wen.

Het IMF: de dokter en het medicijn

De devaJuarie van de bahr heeft geleid rot

een flllanciele crisis die larer ook naar

andere Aziatische landen lOU verspreiden .

De directe gevolgen van de devaluatie zijn

duidelijk: de schulden die in dollars luiden,

worden, in ba.ht uirgedrukt, sterk duurder,

waardoor vee I ondernemingen en banken

in moeilijkheden zijn geraakt. De BoT

heefr van 16 fin ance companies direct na

de devaluari e de activireiren gestaakt.

Uiteindelijk moeten 56 van de oorspron­

kelijke 92 finance compan ies hun deuren

definirief sluiten . De Tnaise regering kon­

digde bovendien aan dar zij $20 miljard

van buitenlandse banken nodig lOU heb­

ben om de reddingsplan uit re kunnen voe­

reno G ezien her gebrek aan verrrouwen van

de imernarionale finan cieJe wereld en dc

verdere daling van de bahr, sraan de ban­

ken hier afkerig regenovcr.

Begin augustuS kwam de redding voor

Thailand: her IMF. Thailand lOU $17 mil­

jard lenen van her IMF. Zoals bij aile lenin­

gen van her IMF 7.ij n condiries aan deze

leningen verbonden. De maarregelen die

door de Thaise regering genomen moeren

worden, zijn in her korr:

- de overheidsfin ancien moeren srerk

omlaag;

- her belasringstel sel wordt hervormd,

waarbij de belasringen worden verhoogd;

- de financiele secto r word r geherstrucw­

reerd, waarbij ve rliesl ijdende fin ance com­

panies moeren worden opgeheven of moe­

ren worden overgcno men door banken of

andere finance companies;

- er moer meer geld komen voor her onder­

WIJS;

- diversificatie en privari sering va n staars­

ondernemingen is noodzakel ijk.

De VS stemden in mer dir reddingsplan,

maar Japan leverde de meeste middelen.

Dir is ook niet venvonderl ijk, omdatJapan

veruir de grootsre invesreerder is in

Thailand ($40 miljard in roraal) en er hier­

door aile baar bij heefr dar de Thaise eco­

nomie nier volledig insro rt.

Vooruirzichren

De devaluarie van de bahr, nu rond de

45% ten opzichte van de waarde vo6r de

ontkoppeling, heefr op korr rermijn (srerk)

nadelige gevolgen (zie ook hieryoor). Zo

zaJ de inflatie snel oplopen mede door de

duurdere import. De vooruirziciuen op

zeer kone rermijn zijn dan ook ol17.ckcr en

somber re noemen. Echrer, door de srcrke

devaluatie va n de Zuidoosr-Aziarische

valura's, zijn de Thaise of in her algemeen,

de Aziarische bedrijven "sporgocdkoop"

geworden voor Wesrerse ondernemingcn.

Daarnaasr biedr Thailand zeker nog volop

mogelijk.heden en poremie voor Wcrstcrse

bedrijven : de markr is relarief groot (60

miljoen inwoners) en de economie is zeker

nog nier volgroeid (het inkomen per capita

ligr rond de $4500) . Op war langere ter­

mijn za l de srerke devaluarie een gunsrig

effecr hebben op de export en dit komt ten

goede aan het rekorr op de lopende reke­

nin g, di e in de roekomst ongerwijfeld zaJ

ROSTRA ECONOMICA

Roepen dat het andel's moet is geen

kunst. Laten zien dat h t andel's en beter

kan, dat is waar het om draa it.

Oat kunnen aileen de e ht lopta lenten.

M its ze daarvoor de ruimle krijgen, zoals

bij Moret Ernst & Young.

In onze cultuur staan we open voor

nieuwe ideeen. We werken van hoog tot

laag constructief en open samen. M et het

doel van elkaar te leren. Beter te worden.

M eer tc betekcncn voor onze clienten.

Heb jij ccn universitaire opleiding

bedrijfscconom ie o f bedrijfskunde, ben je

ge'lnteresseerd in accountancy en val je in

de catego rie 'young & angry '?

Neem dan contact op met mevrouw

drs. PJ Samren, postbus 7883, 1008 AS

Amsterdam, te lefoon 020-5497631.

Ell MORET ERNST & YOUNG ACCOUNTANTS

Dc .nifl.:ut is CCI1 lOnll1ll .... ~ldld \.IIl S\.'.lrdl '98 H,-,(

o"JcrLOd"projcC[ SCMch ")S ll"dnzlK·kt d,' k.lIl"

\ell ell mo~cI"khcden \ oor heet ~"d",l"lI1d", b\.'drqf'kn.:'n IIp c..k gro,:IIll.trktcll \ ' ll'(11,1111 (,'11

I h.ul.lnd.

Een dag In de dealingroom. Advies voorbereiden voor een high-tech-

klant. Een cursus financiele marktanalyse volgen. Videoconferencing

met kantoor Singapore.

beursintroductie.

Brainstormen over

de opvolgers van

Vrienden maken. Meewerken aan een

Moge'ijkheden genoeg, maar je moe' er ze" op al.

de chipknip. 's Avonds nag even bij die klant gaan kijken.

Werken. Werken. Leren. Leren werken. Het project Kantoor 2005

cobrdineren. Een elgen initiatief uitwerken. Een cursus

exportfinance volgen. GevoJgen van de Euro v~~r Je klant in kaart

brengen. Overzicht samenstellen van de valutahandel. Lachen.

Advies schrijven over Telebankieren Via internet.

Een marktonderzoek initieren. Nadenken

over Je verdere carrieremogelijkheden.

Initiatief, crea tiviteit, klantgedrevenheid, teamgeest en VlSle heb je bij ons net zo hard

nodig als 'n goed studieresultaat en affiniteit met de financiele wereld. Je mogelijkheden

zijn ongekend : je creeert ze grorendeels zelf. Maar je moet ze oak zelf weten te reaJiseren.

Nieuwsgierig naar je carrierekansen? Vraag de brochure aan bij Rabobank Nederland,

Corporate Recruitment, telefoon (0 30) 216 11 46, of via http://www.rabobank.nllwerken.

Rabobank

fac nieuws AIESEC

27 en 28 januari 1998 zaJ er een inrernationaal economi sch congres

plaatsvinden in de Lurherse kerk re Amsterdam. AIESEC organ i­

seerr dir congres in samenwerking mer Move Your Wo rld (Min. van

BZ) . Tijdens deze dagen worden er Jezingen gegeven door ropmen­

sen uir her bedrijfsleven en van de overheid. O.a. dhr. Pronk , dhr.

Lindenbergh (ING), dhr. Barrh (Wereldbank) en Osianrynski

(Minisrer van Financien in Polen) zullen aanwez ig zijn. Ook zullen

er inreracri eve, vurige paneldiscllssies komen door sprekel's mer

tcgL"llsrrijdige meningen naasr elkaar te plaarsen.

Andere jaren is dir congres een groor succes geweest mer ongeveer

900 srudenren die naar her congres kwamen . Dir jaar is her rhema

van her congres ' Risks of Invesrmenrs'; de risico's die bedrijven,

organisarie en overheden lopen bij een invesrering in her GOS en

Oosr-Europa (dag I) en in Azie (dag 2). Het gaat dan nier ailee n om

de economische

risico's die inves­

reringen in deze

nieuw opkomen­

de landen mer

i zich meebrengen , o : maar vooral ook

~ om cllirurele,

i humanitaire en

~ sociale risico's. ~ '" z ~ De congesdagen b .. ~ zlJn zo opge-

bouwd dar n ie­

mand zich hoefr te vervelen. In de morgen komen de sprekers eerst

uirleg over her rhema geven, waarbij er alrijd iemand naasr de spre­

ker wordt geplaarsr om discussie re bevorderen. Door middel van

een e1ektronisch stempaneel zullen de stemmen van de srudenren

ook zeker meere llen. Na de sprekers komt er een paneldiscussie en

regelijkerrijd zal er ergens anders onder leiding van Marcel van Dam

een 'Lagerhuis'debar plaarsvinden russ en de studenren. Dag een zal

de paneldiscussie gaan over de rol van corruptie in het GOS en in

Oosr-Europa en dag [Wee zaJ de Cui rural Social Responsibility

behandelen en dan specifiek hoe bedrijven zich aan gedragscodes

houden. Elke studenr kan dan zel f besli ssen naar welk debar ze lie­

ver gaan , of de paneldiscussie of het lagerhuis. N a de lu nch zijn er

wo rkshops en is er een bo rrel.

V~~r srudenren is de roegang voor her congres (incl usief lun ch en

drank) FI. 12,50 per dag of FI. 20,00 voor beide dagen.

MAA

De Marketing Associarie Amsterdam (MAA) is de srudievereniging

voor alle in markering ge"inreresseerde studenren van de Un iversite it

van Am sterdam en de Vrije Universi teit. D e Ma rketin g Associarie

Amsterdam heen als doel een brug te slaan tussen stlldenren, de

beide llnivers iteiten en het bedrij fsleve n.

38

Nabeschouwing van het congres Interactive Marketing;

Exploring the new markets pace

D eze t irel dekte de lad ing van her op donderdag II december

geho uden congres van de Marketing Associatie Amsrerdam. Plaats

van handeling was het Randsradgebollw in Diemen. Hoofdmoor rij­

dens dir congres was het gebruik van interactive media als marke­

tinginsrrument. Ni euwe media als inrernet en cd-rom werden gedu­

rende de hele dag door diverse sp l-ckers onder de loep genomen

Om 9:30 was het aan dagvoorzirrer Ed Peeien, waarna de heer Ed

Bolk, dirccreur srraregie-onrwikkel in g van Randstad Diensren

Groep, een boeiend beroog hield. Hierbij stelde hij persoonlijk con­

racr en emotie belangrijker re vinden dan interacri ve media, dar hij

overigens weI een handig aanvullende marketingtool vond. Na deze

eerste inreractieve verkenning zette consultancy-goeroe Paul Posrma

z'n visie over het th ema 'interacr ive Ma rkering uitee n. Leidraad hi er­

bij was z'n onlangs verschenen boek " H et niellwe Marketing

Tijdperk, feesten, vrijen en frauderen".

Na de koflle (met koekje) vo lgde n er lezingen van respecrievel ijk Dr.

Ir. van Hoogsrraren van KPN-Mu lrimedia en Drs. Jue van de

Posrbank. Met name de laatste 20rgde voor de nodige inreracrie met

de zaal. Krirische noten werden geplaatsr om rrenr her individueel

bereiken van de consument waar de one ro one markering van de

Postbank voor staar.

Na de lunch waren er workshops en parallelsessies waar individueel

voor kon worden ingetekend. Diverse lezingen en cases later kwam

het hoogtep llnt van de dag: de videoconference live va nuit Bosron

door de heer J. Deighton, professor aan de Harvard Busin ess School.

Tijdens de in te ractieve lezi ng (de zaal kon reageren), verwoo rdde

Deighton middels enkele voorbeelden op sheet her belang van per­

soonlijk conracr rijdens her gebruik van inreractieve rekiame.

De dag wcrd in stijl afgesloren met de onvermijdelijke borrel; de laar­

sre mogelijkheid om nog even een praarje met een spreker aan te

knopen, aJs je honger naar inreracrie nog niet gesti ld was.

Acriviteiten kalender:

Januari:

20 jan uari: N ieuwjaa rsbor rel, vana f 18.00 Ullr in Cafe Eik&Lindc,

Planrage M idden laa n 22, Amsterdam

Februari:

4 of 5 februari: De Brenr Spar case op de VU

10 februari: De M.A.N-dag

Voor inschrijvin gen en meer informarie:

M arketing Associatie Amsterdam

UvA: Roererstraat 11 , 101 8 W B Amsterdam, kamer EO.0 6, tel: 020-

5254 154, fax : 020-525-4 182 . fax: 020-4446005, E-mail :

maa@econ.vu.nl.

ROSTRA ECONOMICA

11 ROETERSSTRAAT

Het einde van de eeuw Nog drie jaar en dan is het zover: de eenen­twintigste eeuw doet z'n intrede. Maar voor ons liggen nog een drietal jaren waarin eeono­miseh gezien, en vooral ook voor de eeonomi­sehe wetensehapper, nog heel veel zaken in het versehiet. Een mooie gelegenheid om aan het begin van dit jaar eens vooruit te kijken naar het einde van deze eeuw. Komend jaar maken de regeringsleiders uit wie er gaan deelnemen in de Euro. Daarmee is gelijk een project genoemd dat z'n gelijke in de gesehiedenis niet kent. Economieen die wezenlijk van elkaar verschillen, en totaal ver­sehillende structuren hebben, worden mone­tair aan elkaar gekoppeld. Dit geeft aan aile economisehe disciplines enorme uitdagingen: de boekhouding moet worden omgezet in Euro's, een Europese markt komt steeds dich­terbij, en hiermee wordt Europa nog nadrukke­lijker dan al het geval was het werkgebied van marketeers, die voorheen meer werden beschermd tegen de invloeden van buitenland­se collega's. Belangrijk zal zijn dat met de invoering van de Euro de consument zich nog meer bewust zal worden van internationale prijsverschillen, doordat hij of zij een betere vergelijking kan maken. Deskundigen noemen dit een van de belangrijkst tastbare gevolgen van de introductie van de Euro. En wat zullen de versehillende manieren waarop pensioenen zijn geregeld beteken voor de stabiliteit van de Euro, en de eventuele roep om steun voor een land dat geen afdoende maatregelen heeft genomen om de vergrijzing op te vangen. Verder staat Azie aan de vooravond van funda­mentele veranderingen. De Tijgerlanden zijn in het najaar hard onderuit gegaan, mede als gevolg van de veel te grote invloed van poli­tieke leiders en hun families. De organisatie van veel ondernemingen ging een effieiente werkwijze tegen, waar wij in het Westen door hogere kosten al toe werden gedwongen. Denk hier bijvoorbeeld aan de Koreaanse conglomeraten (Chaebols), die vaak zowel geheugenchips als containerschepen produce­ren. Fundamenteel zijn deze landen niet gezond, maar hun val kwam even hevig als

JANUARI 1997

onverwacht snel. Het toont eens te meer aan dat het vasthouden van hoge groei bijna nie­mand gedurende een lange periode gegeven is. In Azie is China nog steeds een slapende reus. Het land zal nieuwe voorzichtige stappen in de rkhting van een markteconomie zetten, en daarmee een steeds grotere economisehe macht worden. Ook moet het zich nog zien te ontdoen van het eommunisme, dat nog steeds in schwung is in China. Welke gevolgen zal dit hebben voor ons in Europa? lal nog meer pro­ductie verschuiven vanuit de Europese Unie en de Verenigde Staten naar lage lonenlanden zoals China dan in het afgelopen decennia het geval was? lal de roep om staatssteun en pro­tectionistische maatregelen luider gaan klin­ken? lullen meer landen de globalisering als een bedreiging gaan zien in plaats van een kans, zoals in Frankrijk? En welke Westerse bedrijven gaan strategische investeringen ple­gen in China om alvast een voet tussen de deur te hebben? De economische wetenschap krijgt hiermee na de val van het communistische regime een nieuwe reeks experimenten voorgeschoteld waarvan vee I kan worden geleerd. Naarmate de economie steeds mondialer wordt, doen oude theorieen steeds minder opgeld en wordt gevraagd naar nieuwe inzichten en visies. Dit geldt voor elke discipline binnen de economi­sche wetenschap. De mondiale consument is voor steeds meer producenten de afnemer waarop men zich rieht, terwijl deze consument nog altijd steeds individueler, dus moeilijker benaderbaar beweegt. Hoe gaan producenten daarmee om? Kortom, het einde van deze eeuw, hoe kort ook, brengt nog heel veel uitdagingen op het economisch wetenschappelijk terrein. Aan de betrokkenen bij onze faculteit om in te gaan op deze vele uitdagingen, en om bijdrage te leveren aan de problemen die al deze verande­ringen met zich mee brengen, zoals het milieu en de armoede die voort blijft bestaan. Dat is immers ook een taak van een aeademicus.

Stefan Koomen

'COLOFON Periadiek van de Faculteit der Ecanomische Wetenschappen en Econometrie aan de Universiteit von Amsterdam, uitgegeven door de Sefo.

Hoofdredadie Peter Lei jgraoff

Redadie Bernard von den Berg Kim von den Berg Soskio de Bruijn

Fotogrofie Marije Bloemer

lIIustroties Annemiek Steinmetz

Vormgeving Jeroen Buter

Adreswijzigingen Studentenadministro tie Binnengas thuiss traat 9 10 12 ZA Amsterdam

Jaarabonnement 6 nummers vaor f 30,-

Reineke Poll

Han Janssen Stefan Koomen Morit von Sandwijk

Anke Teunissen

Voor readies, brieven en open sollidtaties is de redadie bereikbaar op Roetersstraat 11 , kamer EO OS 1018 WB Amsterdam Tel. Rostra (020) S2S 42 97 of Sefa (020) 627 96 S3 (vraag naor Reineke Poll) E-mail adresROSTRA@EDUFEEHE.UVA.NL

Niets uit deze uitgave mog zonder toestemming van de redoc' tie of de externe auteur avergenamen worden. De redoctie is niet verontwaardeliik vaar de inhaud von ingezanden stukken en behaudt zich het recht voar deze in te karten.

Oplage 6000

Advertenties Torieven op oonvroag verkriigbaor Opdrochten schrifteliik ter attentie von acquisiteur Sefa, /IIochteld Roos, tel. (020) 525 40 24

Advertenties in deze uitgave

ABN AMRO Amslerdom Airporl 5chiphol Arlhur Andersen AEGON A51R Cap Gemin i Corgi ll DelaiNe 8. Touche DSM

let- en drukwerk Mebo Print BV, Amsterdam

Sefa-bestuur Joris de Rijk (voorzitter)

ING Groep KIN, KP!:,G McKi nsey Ministerie von Fil1n l1 cien Moret Ernst 8. Young Price Waterhouse Robobonk ScI,eltelllo

Sjoerd van Weele (vice-voorzitter) Mark Miltenburg (secretoris) Wouter van der Hei jden (eerste penningmeester) Noar Berkhout (tweede penningmeester) Machteld Roos (commerciele zaken) Jenneke Segers (interne zaken)

39

Wat heet,

internationaal vverkveld ... ... '"

ll'iG ING

Argentinie Australie

'" '"

lING lING

Groot Brittannie Hongarije

'" '"

II'G In'G Japan Mexico

'" '"

lING lING

Singapore Spanje

Levensverzekeringen verkopen in

Roemenie. Introductie van telebank­

ing in Canada. Een toonaangevende

bank kopen in Engeland . Een ver­

zekeringsmaatschappij overnemen in

de Verenigde Staten. Debt conver­

sion toepassen in Braz ilie. Emerging

markets stimuleren in Thailand,

Oekra'ine , Argentinie . ..

ING Groep heeft eigen vestigin­

gen in maar liefst 58 landen. Nu.

Want morgen kunnen dat er meer

zijn. Ondernemerschap kent nauwe­

lijks nog grenzen. En het is onze

overtuiging dat je als financiele

dienstverlener zo dicht mogelijk bij

je markt moet zitten. Ook al is het

... dat heet:

;

'" '" '"

lING

Brazilie China Frankrijk

'" '" '"

·'11\<-

Hong Kong

'" '"

lING

Nederland

'" '"

liNC

Tsjechie

aan de andere kant van de wereJd .

Oat is een van de aantrekkelijke

punten van werken bij ING Groep.

Want niet aileen de functies en taken

varieren enorm, maar ook het inter­

nationaal kader. De sociale en maat-

academici vIm

schappelijke situatie in een land.

De economische omstandigheden. De

manier van zaken doen.

Werken in het buitenland kan

zelfs al deel uitmaken van je trai­

neeship. Want ING Groep investeert

fors in de professionele en persoon-

liNG lING

Indonesie Italie

,. I IN\; I INc>

Polen Russische Federatie

'"

lING \\1"'" Venezuela Verenigde Staten

lijke ontwikkeling van aankomende

managers .

Daarbij kun je kiezen uit drie

instroomtrajecten; als management

trainee , commercieel trainee, Of je

kiest voor een ontwikkeling in een

vakgebied als professional trainee.

Spreekt dit je aan, heb je affini­

teit met financieIe dienstverlening en

studeer je binnenkort af? Bezoek dan

onze inte rnet site: www.recruitment.

ing.nl. Je kunt ook al meteen een

sollicitatiebrief met cv sturen naar ING

Groep , Management Development/

Recruitment, mr. A.M. de Boer,

(WT 16 .32), Postbus 810, 1000 AV

Amsterdam , telefoon: (020) 541 65 18.

ING GROEP

SPECIAL STERDAMS

EREDA

Imagine DSM Een Nederlands bedrijf. Hoewel,

met meer dan 200 plants en

vestigingen wereldwijd heb je het absoluut over een multi-

national. Met aile kenmerken van dien. Denk aileen al aan

de omzet van vele miljarden guldens. De enorme cash­

flows. De vreemde val uta. De immense investeringen, eigen

aan de kapitaalintensieve chemische industrie.

Het tekent de internationale kracht van een bedrijf dat

controllers de ruimte geeft. Om vanuit een multidisciplinair

team een eigen stempel te drukken. Direct betrokken bij de

business. Dus in de gelegenheid om te anticiperen. En te

reageren. Om verantwoordelijkheid te dragen: als adviseur

en sparring partner voor het management.

Imagine DSM. Studeer je binnenkort af als bedrijfseconoom

of als bedrijfskundige, bel dan voor de brochure met de

carrieremogelijkheden: telefoon­

nummer (045) 578 27 98. Of kijk

op Internet: http://www.dsm.nl.

DSM Chemicals & Materials

Ams i a I

Voorwoord Sefa-bestuur

Het collegejaar is inmiddels tot halverwege gevorderd. Dit betekent voor vele van ons een moment van bezinning. Hoeveel puntcn heb ik nu eigenlijk behaald, hoe ziet mijn planning eruit voor de komende maanden en waar ga ik nu eigenlijk in de toekomst werken. Studenten in Amsterdam staan bekencl als uitgaansliefhebbers en niet zozeer om hun hoge ambitieniveau. Ondanks deze reputatie blijken Amsterdamse studenten wei degelijk bezig te zijn met hun toekomst. Dit blijkt onder meer uit de grate opkomst tijdens de voorgaande Amsterdamsc Carriere Dagen.

Tijdens de Amsterdamse Carriere Dagen is er de mogelijkheid om je te orienteren op de arbeidsmarkt door formeel en infor­meel contact. Deze dagen blijken een unieke mogelijkheid om er achter te komen wat jij interessant vindt. Werkcn vormt immers steeds meer een substantieel onderdeel in het dagelijks bestaan van mensen. Wanneer je kijkt naar de arbeidsmarkt wordt er ontzettend hard gewerkt. Er wordt intensief

NW"~~~~~~'-~~~ ___ met collega's omgegaan, niet aileen tijdens werkuren maar ook daarna, in de vorm van een etentje of een potje squash. Het is clan ook zeer de moeite waard om juist dat bedrijf te vinden dar aansluit bij jouw per-soonlijkheid.

In deze Carriere Special van de Rostra Economica kun je de verhalen lezen van aantal pas afgestudeer­den die aan de slag is gegaan bij een van de bedrijven die op de Amsterdamse Carriere Dagen te zien zijn . Wij hopen dat deze dagen een goede start of vervolg betekenen voor jouw toekomst.

.... '-'.~~

Sefa bestllur '97/'98 vlnr.: Sjocrd van Weele, Jennekc Segers, Mark Milrenburg, Nom Berkhour, Joris de Rijk. Machreld Ruos, Womer van der Heijden.

War zijn de Amsterdamse Carriere Dagen?

De Sefa organiseert dit jaar opnieuw de Amsterdamse Carriere Dagen met als doel het dichter bij elkaar brengen van stu­denten en bedrijvcn. Dit jaar is er een groot aantal bedrijven aanwczig, van k1einere ondernemingen tot de grootste multi­nationals. Elk van deze bedrijven zal zich presenteren in de vorm van een presentatie, een workshop of een case, waardoor je de mogelijkheid krijgt om meer te weten te komen over het bctreffendc bedrijf. Weet je al ongeveer war je wilt en bij welk bedrijf, dan kun je op de derde dag een individueel gesprek voeren met recruiters van het bedrijf van jouw keuze. Dit kan zowel een orienterend als een selecterend gesprek zijn, de keuze is aan jou.

Tijdens de presentaties is het mogelijk kennis te maken met verschillende soorten bedrijven. Zo kun je de organisatie wat beter leren kennen en kun je meer informatie verkrijgen door de mogelijklleid om vragen te stellen. Bij de cases wordt die­per ingegaan op problemen die bij de organisatie spelen om zo op een interactieve en creatieve manier nader kennis te maken en jouw eigen kennis en vaardigheden te toetsen aan de praktijk. In de workshops kun je nog enkele vaardigheden opdoen die van pas kunnen komen in het sollicitatieproces.

vlnr.: Vicrar Jagcrman, William Hulshof, Remko v/d Peppel, Manjc v. Rh icnen , Maurice v. Erven, Machreld Roos, Antoi nerre V1ieger.

's Middags is er een uitgebreide lunch en ook wordt elkc dag afgesloten met een gezellige informele bor­rei, waar je op een andere manier contact kunt leg­gen met bedrijven. AJ met aI b ieden deze dagen je diverse mogelijkhe­den om een positieve bijd rage te leveren aan je car­riere. Wij wensen je dan ook veel plezier toe op deze dagen en hopen dat het gehed een verrijking zal zij n voor het verdere verloop van je carriere!

De Amsterdamse Carriere Dagen Commissie 1998.

3

Ams

DAGOPENER: GERRIT ZALM

Drs. G. Zalm Minister van Financien

Inhoudsopgave

Gerrit Zalm werd geboren op 6 mei 1952 te Enkhuizen.

Hij volgde daar de HBS-A-op leid ing en vo l­roo icle in 1975 zijn stucl ie algemene eco no­mle ~a n de Vrij e Uni versite it va n Amsterdam.

In 1975 rrad de heer Zalm in dienst van her Minisrerie van Financit'n. H ij bego n claa r als medewerker bij her bu reau Eco nomische Aangelegenheden van de afd clin g Bcgroringsvoo rbereiding. Va naf 1977 was hi j hoo rd va n da r bureau en vanaf 1971:1 hoofd va n de gchele afclelin g. Eind 1980 vervulde hij de funcrie van hoord van her Centraal Secretariaar H eroverweging en in 198 1 volg­

de de benoeming wr plaarsvervangend direc­reur Begroringszaken, revens hoofd van de

afdeling Begroringsvoo rbereiding.

In 1983 werd de heer 2alm plaa tsvervange nd direcreur Algemene Economische Poliriek op het Minisrerie van Economische Zaken en na anderhalf jaar direcreur van dezdfde directie. Als dircctcur was hij onder andere

5

i a I

lid va n het Comire Economische Poliriek van de Europese Gemeenschappen.

Vanaf 1988 was de heer Zalm werkzaam bij her enrraa l Planbureau, eersr als onderd i ~

recreur en sinds 1989 als directeur. Als d irec­reur was hij tevens lid van de Rand voo r Econo mische Aangelege nheden (R EA), kroonlid van de Sociaa l-Economische Ibad (SER), lid van het pres idium C en t raal Economische Commiss ie (CEC) , lid van de Central e Commiss ie voor de Sraristiek (CCS), lid van de srudiegroc p Begrorings ruimte en adviserend lid van de Wetenschappelijke Raad voo r her Regeringsbeleid (WRR).

Sinds 1990 was hij tevens bijzo nder hoogle­raa r econo mische po liriek aa n de Vrij e Universiteir te Amsterdam . Voorrs was hij lid van het besruur van her Wes tfries Gasthuis te Hoom.

Drs. G . Zalm werd op 22 augustus 1994 benoemd rot minister va n Financien in het Kabiner-Kok. Hij is lid van de WD.

Werken bij Unilever Joost van Vollenhoven

Internet merchandizing Alewijn Medendorp

7

Zet met de Amsterdamse Carriere Dagen vaart achter je carriere

We zijn op zoek naar die zeldzame wirre olifant 8 Esso

Carriere? Kermis der karakters 12 JooP Hartog

Strategische consultancy zonder ervaring 1 5 OC&C Strategy Consultants

Management trainees in a peoples business 17 KIM

De Cases van de Amsterdamse Carriere Dagen 20

Dagprogramma v.d. Amsterdamse Carriere Dagen 23

4

ar rl ere

Werken bij Unilever Joost van Vollenhoven studeerde in augustus 1995 af aan de FEE. Een maand later startte hij als assistent brand manager bij Unilever. Voor de deelnemers aan de Amsterdamse Carriere Dagen verrelt hij over zijn eerste ervaringen bij Unilever.

Om een beeld te geven van hoe het is om bij Unilever re werken, is het leuk om eens te kijken naar een paar ver­onderstellingen die ik zelf over Unilever had, toen ik nog op de faculteit rondliep. Nu, iets meer dan twee jaar later, is het interessant hoe dicht of ver weg de realiteit (in mijn specifteke geval) van de verwachtin­gen af blijkt te liggen.

Unilcn:r is cen gigantisch bedriif, en daardoor ~oms onpersoonlljk Het antwoord hierop is vrij helder: Unilever is inderdaad een groat bedrijf (met 300.000 werknemers wereldwijd!), maar door haar struc­tuur pi uk je hier in je werk vrijwel aileen de voordelen van. De werk­maatschappij waar ik begonnen ben, Lever (de was- en reinigingsmidde­lentak van Unilever met merken als Omo, Sunil, Robijn en Jif), is bij­voorbeeld een bedrijf van slechts 80 werknemers. Iedereen kent elkaar daarom door en door, en je werkt er met z'n allen heel hard aan om aile doclstellingen en plannen te realise­reno Binncn een werkmaatschappij krijg je al direct jc verantwoordelijkheden

verschillende klussen doer bij ver­schillende bedrijfsonderdelen voor­dat je echt aan de slag gaat. Aan de andere kant krijg je wei al je cursus­sen en opleidingen op een Unilever­schaal aangeboden; in de 'klasjes' waar je terechr komt, zitten mensen die in een vergelijkbare funcrie zitten als jij , maar dan ook bij andere werk­maatschappij en. Her is o!1tzerrend leuk om met deze groep collega's je ervaringen in het werk uit te wisselen en om naast de serieuze momenten van de cursus ook informed contact te houden.

Ais ie bij Unilever start, zit it binnen no time in ht:t buitenland Het antwoord hierop is niet zo dui­ddijk: het hangt ervan af wat je onder' no time' verstaat. In de prak­tijk zal je vaak zien, dat je lokaal de eerste 2 a 3 functies doorloopt, voor­dat je naar het buitenland gaat. De reden hiervoor is, dat je in je eerste 2 a 3 fl.lncties vaak de basis binnen je discipline in de vingers moet krijgen; pas na een paar jaar zal je echt begin­nen met het toevoegen van waarde aan je werkmaatschappij . Oat is vaak een goed moment om naar een func-

ga's van jouw tak van sport samen komen. Hiervoor geldr weI: dit kan per individu sterk verschillen! Onder bepaalde omsrandigheden kan het best mogelijk zijn dat je voordar je er erg in heb t in het bl.litenland zit.

Bii unilt:ver is het cllcbogenwerk Ook hier is niet makkdijk antwoord op re geven: het zou niet reed zijn om te zeggen dat dit binnen Unilever nooit zou voorkomen. Zdf ben ik hier in de praktijk nog nooit aan blootgestdd, maar ik kan me best voorstellen dat als er binnen mijn werkmaatschappij een interessante functie vrijkomt waarvoor net twee mensen geschikt zijn, deze twee zul­len conCl.lrreren voor deze fl.lnctie. Op het moment dat zo'n concurren­tie echter gaat lijken op echt ellebo­genwerk, zal dat door de collega's eromheen zeker opvallen, met aile negatieve gevolgen van dien.

Afsll.litend zou ik willen zeggen dat ik na twee jaar werken bij Unilever kan concluderen dar ik de juiste keuze gemaakt heb. Met name de directe verantwoordelijkheid, de col­legialiteit, de goede opleiding en de

binnen je eer­sre functi e. Aangezien al het 'vet' uir de

Binnen een werkmaatschappij krijg je al direct je ver­antwoordelijkheden binnen je eerste functie

internationale dimensie zijn boven verwach­ring uitgevallen.

org a nis a ri e gesneden is, zal je deze meteen aan moeten pakken: er is niemand die het werk voor je doer als jij het niet doer. Deze vroege veran twoordelijk­heid zorgt ervoor dar je nel her gevoel hebt dar je een substantiele bijdrage aan het cotaal van je werk­maarschappij leven, en dar je dus niet een nummer ergens in de grate organisatie bent. Unilever heefr dus geen management traineeship, in de zin dat je een jaar

tie in her buitenland re gaan kijken. Dit betekent trauwens niet dar je je eerste jaren nier in her buitenland kom r: ik reis voor mijn fun ctie (Brand Manager Robijn wasverzach­ter) een paar keer per maand naar verschillende steden. Hoogrepumen wat dit betreft zijn de internarionale cursussen (een week op het landgoed van Unilever in de UK, of een week advertising-curs us in Moskou) en de conferenties waar aile Eurapese colle-

Of Unilever ook bij jou past, hangr helemaal van jouw persoonlijke eisen en wensen over je toekomstige werk en werkgever. en je match mer Unilever af. Ik zou je daarom van harte willen aanraden om je op de Amsterdamse Carriere Dagen en op andere gelegenheden zo goed en breed mogelijk op je toekomstige carriere te orienteren!

5

Amsterdam Airport Schiphol 11111111111 1

Amsterdam Airport Schiphollnternetsite W\IVW. schiphol. n I/trai nees

Ams t4l'l'ftll'llll ......... / ial

Internet Merchandizing Loopbaanontwil<l<eling tijdens je studie

Alewijn Medendorp

Nadar ik een aamal jaren op de facul­teir druk bezig was gewcest mcr her verenigingsleven en sruderen werd her rijd om na re den ken hoe ik in de roekomst het geleerde ren gelde lOU gaan maken. Mer een srudie als eco­nomie is een brede keuze mogelijk en ik had nog nier echt een duidelijk beeld voor ogen van de rich ring die ik op wilde gaan.

Carriere Dagen en business courses boden de mogelijkheid om bij een aamal bedrijven een kijkje in de keu­ken re nemen. Toch wist ik hierna nog steeds nier war ik uiteindelijk wilde gaan doen en werd ik benieuwd naar zelfsrandig onderne­merschap.

Tijdens een avondje biercn werd, in de lOmer van 1995, het idee geboren om CD's via het Imernet te gaan ver­kopen. Zodoende konden wc meer leren over her drijven van handel via Imernct. De zeer geringe benodigde investeringskosten waren een groot bijkomend voordeel. Bij een van de propaedeuse vakken had ik wel eens iets gelezen over de mogelijke rechts­vormen en al snel werd besloten met z' n drieen de vennootschap onder firma "Internet Merchandizing" op te rich ten. Het bleek een peuleschil om een bedrijf te starten; na een bezoek aan de Kamer van Koophandel kan iedereen zich bin­nen een kwartier directeur noemen.

Na verloop van tijd begonnen we naast CD's de eerste homepages te verkopen. Voorjaar 1996 ging ik met de Sefa SEARCH studiereis naar Azit: en Hep aansluitend drie maan-

den srage in Taiwan. Per email kon ik comacr houden mer de business in Nederland. Bij rerugkomsr 111

Nederland werd de CD-winkel ver­kochr, lumen we een belang in een e1ektronicazaak www.goedkoop.com en werd een nieuw platform www.actief.nl gesrart, gericht op vrije tijd in Nederland.

Vanaf januari 1997 werkte ik enkele dagen per week bij een grore finan­ciele insrelling. Samen mer een pro­jectteam moest een businessplan voor een Imernenoepassing worden opgesreld. Imussen studeerde ik af en zodra her businessplan was afgerond en goedgekeurd was her alweer vakamierijd. Na mijn vakamie werd ik vanuir Imerner Merchandizing als consultant ingehllllrd om de llitwer­king van her busincssplan re begelei­den.

verschillen tussen de werkwijze bin­nen een mulrinarional en een eigen onderneming aan het licht. Zo lijkr de duur van een besluitvormingsrra­ject echr positief gecorreleerd te zijn mer de grootte van de organisatie. Bureaucratie zul je in een kleine onderneming nier snel tegenkomen.

Inmiddels is her begin 1998 en zijn we naasr de reguliere werkzaamheden bezig om, door middel van nieuwe samenwerkingsverbanden, Internet Merchandizing verder uit te bouwen.

Ik wens aile deelnemers aan de Carriere Dagen veel Sllcces bij het maken van de beroeps- en werkge­verskcllze en hoop lliteraard enkele van jllllie in de roekomst als entrepe­neur tegen her lijf te lopen!

AI snel kwam een aantal belangrijke

}~~~i!l TURN

POSTED Jtn HUNTING tru nSHING

TRE$PASSING

UN E:. WAY ... . .

, ~~RON G " .... , -, ..,.

7

arrlere Dagen pee i a I

We zijn op zoek naar die zeldzame witte olifant

De sollicitatieprocedures van de meeste multinationals staan bekend als zeer zware, lange trajecten. Een eerste selectie op basis van Cv, vervolgens een intelligentietest en psychologisch onderzoek, dan een serie gesprekken en tenslotte een assessment centre. Pas als de jonge academicus deze sta­dia heeft doorlopen, mag hij zich een volwaardig management trainee noemen. Bij Esso, en zus­termaatschappij Exxon Chemical, gaat dit verhaal echter niet op, slechts twee rondes van gesprek­ken en dan direcr training on the job. Voldoende reden om af te reizen naar Breda, waar zich her hoofdkanroor van Esso Benelux bevindt, om her Fred van Melkebeke de filosofie achter dit beleid te bespreken.

Esso Benelu x werft jaa rlijks 30 tOt 40 academici. waarva n de ene helft bestaat uit ingenieurs. rerwijl de andere helft gevo rmd wordr d oor economen en bed rij fs kundigen . Bovendien worden zij zowel in Nederland als in Belgic gewor­yen. 'AJs we kijken naar her profiel van

de mensen die wij zoeken . dan zijn dar bij voorkeur mensen die ner afgesrudeerd zijn . Mensen die zich nier zozeer gespe­cialiseerd hebben in een bepaalde rich­ring. maar veeleer generalisrisch zijn ingesreld. Daarnaasr moeren zij over vol­doende drive en ambirie beschikken en bovendien bijzonder analyrisch zijn aan­

gelegd. Iemand die meer mer fingerspir­zengefUhl werkr. komr hier simpelweg nier aan zijn trekken. Uireraard verwach­ren wij van mensen flexibiliteir en talen­kennis. Wij vinden her dan ook belang­rijk dar srudenren zich naasr hun studie oak bezig hebben gehouden mer neven­acrivireiten. en zich daarin geproftleerd hebben als iemand die vrij makkelijk de leiding krijgl of neemr. Ais je boven­sm:lI1dc zaken bij el kaar optelt. dan zie je karakterisrieken van de mt:nsen die wij graag onze o rganisatie binnen zien komen. Wij zijn op wek naar die zeldza­me witte olifant' , aid us Fred van Melkebeke.

J obrotallc

Mensen die bij Esso Benelux beginnen krijgen van meet af aan redeli jk vee! ver­anrwoordelijkheden . 'De persooll in

kwestie krijgt dan de kans om zich vrij snel te profileren en te manifesteren naar her senior management. Daarnaast geven wij ook corporate rrainingen, waarbij de persooo een brede basis voor deze organisatie vergaart. Oat is ooze leerschool.'

8

De ee rste 5 jaar van iemands carriere blij ­ken essenrieel. 'Wij moeren van iemand vrij snel kunnen inscharten of her wat wordr voor war her carriere verloop

Ervaringen van Carnie! Huisman

bert·eft. Dar moet je in korre rijd en in zoveel mogelijk ve rschillende omgevin­gen uirtesren. Wannee r je dar zou doen in een omgeving met een supervisor dan

Tijdens de Amsrerdamse Carriere Dagen van 1997 maakte ik voor her eerst kennis mer Esso Benelux. Her orienrerende gesprek, dar ik tijdens deze dagen had met Esso, leiddc tor een uitnodiging voor de Esso/Exxon Benelux Bus iness Course.

Door middel van presenraries van aile deparrementen , si te bezoeken en het uirwerken van ve le cases , kregen ik en Esso rijdens deze Business Course een goed beeJd van war we elkaar te bieden hadden . Voor mij was her de idea le manier om er achrer re komen wat de perrochemische-industrie in het algemeen en Esso Benelux in her bijzonder inhield.

Uir de Business Course kwam naar voren dar Esso Benelu x haa r medewe rkers volop de ka ns geefr am de vele mogelijkheden d ie de perroc hemische indusrrie biedr, op ver­schillende manieren te benutten , o.a . door toepass ing va n het principe van job rorarion. Daa rnaasr spraken mij aspecten aan als rra ining on the job, de open cultuur die er heersr en de resulraargerichrheid waarmee de organisa tie te werk gaat.

Reden te meer om direct na de Business Course in te gaan op de uitnodiging die ik kreeg voo r de laa tsre sollicirarieronde. D eze bestond uit rwee gesp rekken, elk mer iemand va n H uma n Resou rce Management en iemand uir de business line. Kort daarna kr eg ik een aan bieding en ill september 1997 ben ik bego nnen in de Business Planning & An alys is G ro up va n het Industry & Wholesa le 1 )epartment, een van de drie verkoopdivisies.

H er I& W Deparrment is gerichr op de indusrri ele markering en is opgesplitst in busi­ness lines zoals Aviarion , Marine, Asphalr en LPG. D oor middel van analyses houdr de Business Planning & Analysis G roup zich voorn amelijk bezig mer de ondersteuning van de Sa les Forces van de verschillende M arkering groepen. Ikzelf sra in direct contact mer de Sales Force voor het verklaren van de afwijkin gen die ik bij de analyse van de jaar­budgetten en de werkelijke opbrengsten en kos ren van de verschillende business lines b innen ons deparrement regen het lij f loop. Hierdoor krij g ik inzicht in war zich afspeelr in de verschillende markren. D aa rnaas t ben ik berrokken bij verscheidene proje([en. zoals een grootschalig internationaal Activity Based Costing project. Mijn fun([ie word t gekenmerkt door diversireit en directe eigen veranrwoordelijkheid wat zich uir in regel­marig contact met managers op al le ni vea us. De gewekte verwachtingen naar aan leiding van de Business Course bJijken uit te komen .

Ams

loop je het risico een venekend be ld te krijgen. In de eerste vijf jaar streven wij ernaar om onze jonge academici twee, het li ef~t drie jobs re geven. AJs in de eer­sre vijf jaar blijkr dar, wanneer wij een screening doen, her minimum I1lveau nier haalbaar is, dan zijn wij daar zeer open, eerlijk en fair over regen diegene. Ook wanncer je discrepanrie vindr in her verwachringspatroon , dan kun je maar

In principe wordr jobrorarie in de gehele loopbaan wegepast. Een bekend nadeel dar hieraan kleefr is disruprie . 'Net als je je comforrabel voelt mocr je weer naar een andere afdeling. De eHecren voor de omgeving beperken wij zo veel mogelijk door ervoor rc zorgen dar op elke afde­ling een anker blijfr zitten zodar her gcen chaos wordt. Anders zou jobrotatie lei­den wr volkomen enrropic. Echrer, de

bern mer elkaar gaan praten .' Esso Benelux behoorr

Iemand die sterk presteert, weet dat van

Wr een Amerikaans bedrijf, waarbij pres­taties als een van de voornaamste crireria geldr. 'In de eerste jaren wordt am de zes maanden een formed functioneringsgc­sprck gevoerd over de gang van zaken. Dit betekenr: in hoeverre heeft iemand de verwachring, die vooraf overeengeko­men was, ingelost. De berreffende per­soon kan daarin ook zijn eigen verwach­tingen kenbaar maken. Er wordt een dlli­delijke beoordeling uitgesproken door de supervisors, op basis waarvan man een evenrllele loonsverhoging krijgt evenre­dig met het prestatieniveau.'

posltJeve kanren van jobrotatie zijn dar mensen in zeer kone tijd de organisarie leren kennen en geresr kan worden in hoeverre iemand in sraar is om mer ver­anderingen om te gaan. Dc persoon in kwesrie komr er snel achrer in welke hoek van de organisarie hij zich het besre voelt. Vanwege jobrorarie zinen ze de ene keer in een treasury omgeving, de andere keer in een markering omgeving, dan weer in een supply/logistieke omgeving. Oat aan­passingsvermogen en die Aexibliteit om op korte termijn 'met vele zaken bezig te zijn' is een belangrijk aspect.'

i al

Ranking Na rwee jaar, waarin iemand 1-2 jobs geroreerd heeft, wordt men in een groep gebrach t met collega's, die allemaaJ in dat rmjecr van 2-5 jaar vallen. Dir soon groe­pen besraar uir ongeveer 50 mensen die onderling vergeleken worden. "Daa r komr dan een nummer 1 en een nummer 50 uit. Niemand weer exact op welke plaars hij in her rankingproces

staat. Iemand die sterk pres­zichzelf reerr, weet dat van zichzelf.

Oat blijkt ook uir de loons­verhoging die hij krijgt. Er wordr dan ook gezegd: je zir aan de top, zonder specifiek te zijn . Ik geef toe dat het een hard sys­reem is, maar zolang het gebaseerd is op redelijk meetbare zaken en ten rweede gebaseerd is op input die uit verschillende hoeken van de organisarie komt, is het een fair systeem. Een van de manieren om die objectiviteit te behouden, is jobrota­tie; zodat iemand niet door slechts cen supervisor beoordeeld wordt." Deze sys­tematiek wordr in heel Exxon toegepasr. "Zo hopen we de top-performers eruir te lichren om die vervolgens een speciale behandeling re geven. Zodar de te nemen stappen ook iets sneller gaan dan hun col­lega's die iets minder scoren in het verge­lijkingsproces. "Ranking is echter geen proces dat na vijf jaar stopr. Na die vijf jaar word je wcliswaar niet meer vergele­ken met je eigen groep, maar veeleer met de groep waarin je opereerr."

Lifetime-employment 'Ons lIitgangspllnt is dat iemand zijn hele loopbaan bij ons blijft. We geven echter gcen garantie voor lifetime-employment. Het is cen feit dat er nu makkelijker over gesproken wordt wanneer iemand niet aan de verwachtingen voldoet. We streven naar iemand die de maximale output kan geven die in overeenstemming staat met zijn mogelijkheden en priOfltelten. Iemand moet kunnen blijven leren.

Ik geloof dat iemand binnen deze club erg veel mogelijkheden heeft. We zijn een heel groot bedrijf, ook internationaal gezien, waar dke discipline aan bod kan komen. waar iedereen zich kan ontwikke­lingen en waar meer dan voldoende ruim­te is voor mensen die willen blijven groei­en. Dit bedeijf heeft, op elk niveau -waar ook ter wereld- steeds nood aan (manage­rial) talent.'

9

eling Personeelszaken. Telefoon: (070) 3425625. Of raadpl, Arthur Andersen, drs. M.M.f Hurkx

ARTHUR ANDERSEN

ze Wor Internetpagina's: http://www.arrhurandersen .com. Je schriftelijke sollicitatie kuo je sturen aan: . Postbus 21937, 3001 AX Rotterdam.

Ams

CARRIERE? KERMIS DER KARAKTERS!

Jaar in, jaar uit stromen de nieuwe generaties door de universiteit. Met veel talent, met Welnlg talent, met veel en met weinig ambitie, met een helder beeld van plannen en doelstellingen en met een in nevelen gehulde toekomstvisie. Wie komt het verst in carriereland? Kun je dat voorspellen? Kun je er gericht aan werken? Je kunt daar op twee manieren bespiegelingen over ontwikkelen, anecdotisch en systematisch. De anecdotes zijn er meestal voor de uitzonderingen, de systematiek voor de regels die ondanks alle uitzonderingen toch te ontwaren zijn. Einstein werd op de middel­bare school voor onbenul aangezien, Wisse Dekker heeft geen fatsoenlijke opleiding afgemaakt en haalde toch de top van Philips.

JooP Hartog

Ik sea nu zelf op de drempel van het laatste trimester van mijn aktieve loopbaan (UvA volente) en ik kan dus over een redelijke tijdspanne terugkijken op mijn eigen cohort, en mijn eigen anecdotes exploreren. Ik zie uirvallers, ik zie de gemiddelden, ik zic de doorgeschoten of alsnog door tc schieten toppers. De vraag is of ik dat had kunnen voorspellen. Moeilijk om achteraf vast te stellen of ik het alrijd al geweten had of later bijverzonnen heb. Wei, sommigen hebben mij verrast, anderen niet. Die frisse jongeman die 's avonds dron­ken thuis kwam van zijn kroegjool maar's ochtends alrijd bijtijds met

send. Maar die jongen met lef, pit en doorzcttingsvermogen, die ik zender te twijfden een grote carriere VOOf­

spelde, en die daarin ook go cd op weg was, greep boven zijn macht, dar wil zeggen in de ondernemingskas, en is ondcrtussen een tragische dood gestorven. De lijst is mociteloos aan te vullen, zowel met bevestigingen als mer verrassll1gen.

K1eurrijke geschiedenissen, rijk aan details, prachtige bespiegelingen bi; de borrel, bij her wederzien van oude vrienden. "Nou, die Kees heeft het toch maar mooi gemaakt, en zo goed was ie nOll ook weer nier". ".la, maar Karel staat op een dood spoor en dat had ik eigenlijk ook niet verwacht".

grond van persoonlijke indrukken een oordeel velt. Er is wei gezegd dat bij cen sollicitatiegesprek de beslis­sing eigenlijk binncn de eerste twin­tig seconden valt, op grond van de allereerste indruk. Achterhaal dat maar eens met sysrematisch weten­schappelijk onderzoek.

Her halen van een diploma is niet meer dan een minimumvereisre en het toegenomen belang daarvan is een publiek fcit . In eigen ondezoek konden we dat vi;ftien jaar geleden al vaststellcn. Voor mensen die na de middclbare school toch niet doorstu­deerden maakre het niks uir of ze weI of niet het diploma hadden gehaald. Maar voor HBO en universiteit bete­

een POt koffie achter zijn bureau kroop zit nu in de

Het beste autootje wint de race, dankzij een stevige stoot­

rand, een sterke motor en een stategisch gekozen route

kende vroegtijdig uitvallen wei degelijk een inko­mensverlies. Wi sse Dekker was top van een

groot internationaal voedingsmidde­lenconcern (nee, niet Douwe Egberts of Sara Lee) en dat verbaasr me niet. Die slimme student-assistent die altijd al de conjuncruur en de beurs op de voer volgde en met aandeelrjes speclde zit nu in de top van een bcleggingsconcern van wercldfor­maat, ook niet verrassend. Die uitge­slapen jongen die met allcrlei baan­tjes zijn eigen studie financierde en altijd wist waar het financiele gewin zat, is nu de vermogende eigenaar van meer BY's dan er op een voor­deur zijn te vermelden. Globaal voorspelbaar, achteraf niet verras-

12

Verhalen acht raf, niet re controle­ren, maar zulkc voorspellingen maken we steeds weer, hi; her gewo­ne afstuderen en bij het geavanccerde promovcren.

Systematisch onder7.0ek naar fakto­ren achter succes en falen is veel las­tiger . .Ie moct om te beginnen die faktoren waarnemen voordat carrie­res een aanvang nemen en dan een djd wachten om te zien waar iemand uitkomt. Bovendien is het moeilijk om de "imponderabilia" vast te leg­gen, at die nauwelijks grijpbare ele­men ten die je meeweegr als je op

nier de regd maar een POStrlCVC

stoorterm, zel fs in zijn eigen genera­rie. Voor een doorsncde van de Nederlandsc ccollomen populatic vonden we dat studiercsultaten en studiepakket voor her latere inkomen niet veel uitmaken. Zelf gerappor­teerde cijfers op de middelbare school en tijdens de academische stu­die hadden geen signifkante invloed op het salaris. Het maakte zelfs niks uit of men bedrijfseconomie had gestudeerd of eeo ander studiepakket had gevolgd.

Recent onderzoek van de Stichtiog

agen ~pe cial

~~~~~~_~~~._._e motor en gekozen

Waarbij de er van de per ~ voor bone hardh maar ook, en wellicht vooral kracht van een doelgerichtheid en kracht: leiderschap dus

•

,

Je wilt altijd het beste. Van jezelf en

voor jezelf. Daarom ben je zo goed in .i e

vak: bedrijfseconomie of bedrijfskunde.

Daarom ook wit je een carriere bij de

top van de financieJe dienstverleners.

Waar je de verantwoordel ijkhe id krijgt

om je brede kennis, je ambitie en je

communicatieve vaardigheden optimaal

te benutten en lIit te bouwen. Waar je de

uitdaging krijgt om a ls 'all-round'

bedrijfsadviseur een door en door

betrouwbare partner te zijn voor zowel

Nederlandse als internationale bedrij­

ven. Waar je het voordeel krijgt dee I uit

te maken van een internationaal kennis­

netwerk. Voor onze kantoren in

Amsterd am, Den Haag, Deventer ,

Eindhoven en Rotterdam zoeken wij

AANKOMENDE ACCOUNTANTS (M/V'

Stcrke persoonlijkheden die bercid zijn

zich in te zetten voor de organisatie en

hun kwaliteiten weten te be nutten bij

een actieve ben adering van de markt

kunnen bij Price Waterhouse al sne l heel

ver komen. Managers van rond de dc rtig

zijn eerder regel dan uitzondering.

Price Waterhouse biedt een zeer uitge­

bre id programma van interne opleidin­

gen dat niet a ileen in Nederland, maar

Price Waterhouse

ook in de over ige Europese landen

wordt gegeven . Daarnaast zorgt Price

Waterhouse voor intensieve begele iding

door jonge en ervaren managers.

Price Waterhouse biedt lIits tekende

carrieremogelijkheden voor aankomende

accountants die het beste uit zichzelf wil­

len halen . ValueBlIilding Ilocmen wij dat.

Meer weten of kennismaken?

Neem dan contact op met Rian Lommers

van ollze Recruitment afdeling: tel 070

3108308. Je sollicitati e met curriculum

vitae kun je stllren naar:

Price Waterhouse, Recruitment afdeling,

Postbus 30439, 2500 OK Den Haag.

• BUILDING YOUR BUSINESS ACCOUNTANCY • BELASTING- EN JURIDISCH ADVIES • CORPORATE FINANCE

MANAGEMENT CONSULTANCY· ADMINISTRATIEVE DIENSTVERLENING

{ial

Strategische consultancy zonder ervaring Martijn Rats (24) weet alles van Quantumtransport, een betrekkelijk nieuw terrein van de natuur­kunde dat op een paar plaatsen in de wereld op hoog niveau wordt bestudeerd. Zijn ervaring met het bedrijfsleven beperkt zich tot een studentenbaantje bij Pink Elephant ais hij na zijn afstuderen in diens[ komt bij een adviesbureau voor strategische consultancy. Hij kan er direct aan de slag met een project voor de Europese tankvaart. Binnen een maand is hij een volwaardig gesprekspartner voor de client.

Eric Wiebes, OC&C Strategy Consultants

Een onzinnig verzinsel o f een voorbedd uir de dagelijkse prakrijk? Velen wilen voo r het eerste kiezen. ' j och is aan dit

voorbeeld niets ve rW I1n cn . Martijn wcrkt bij OC&C Strategy Consultants in Rotterdam en heefr het project inmid­dels afgerond . Op dit moment zit hij tot over zijn oren in een gehecl andere bedrijfstak: het uitzendwezen. Hij kan daar zeer zinnige uitspraken over doen. De grote vraag lijkt te zijn: hoe bn een pas afgesrudeerd academ icus - 111

tot oplossingen te komen. Martijns team hicld de client analyses voor die nooir eerder waren gcmaakt. Dir leidde tor inzichten die een wending gaven aan de ontwikkeling van de branche. Uiteraard heche consultancy ook aan bepaalde persoonlijke en sociale vaardig­heden. Doorzettingsvermogen voor het vergaren van gegevens bijvoorbecld. Samenwerkingsgerichrheid bij het wer­ken in een team en mer de client. Sociale en communicarieve vaardigheden voor het houden van interviews en het pre­senteren van bevindingen.

stapels gegevem, de lireratuurstudies, de interviews en aile andere speurtochten naar dara en trends . Elk tea mlid werkr keihard om aile rele­vante gegevens boven rafel te krijgen, modellen te bouwen, aanbevelingen te fo rmu1eren en de resultaren te presente­reno Martijn : 'Aan je ervaren collega's die de projecten leiden heb je heel veel als beginnend consultant. Je kunt alrijd bin­nen vallen met vragen en problemen. Tegelijkcrtijd krijg je absoluut de ruimte en veel verantwoordelijkheid.' Samenvarrend geldr VOor de junior con­

Martijns voor­beeld ingenieur -zonder ervaring in het bedrijfsle-

Hoe kan een pas afgestudeerd academicus zonder erva­ring in het bedrijfsleven een waardevol consultant zijn?

sulrant 'lear­

ning on rhe job' . Is hij inderdaad zo briljant als ven een waardc-

vol consultant zijn? Her anrwoord hierop luidt: het oplossen van strategische vraagsrukken vereist eerder ralent en algemene academische vaardigheden dan ervaring en kennis van de bedrijfstak. Daar komt bij dar beginnende consul­tants (associate consultants) alrijd in een

team werken mer collega's die wei dege­lijk ervaring hebbcn met spccifickc indusrrieen en c1ienten.

Anal} tisch.: en kwanriratle-r;:===:::;;;;: \'to vOlardig-hcden

Welke vaardigheden ver­langt consultancy van sollicitanren? Denk vooral aan analyrische en kwanritarieve acrivitei­ten, ongeacht het onder­werp, Oat je daarmcc zinvol werk kum verrich­{ n als consultant bewijs[ ook weer een academicus als Marrijn. Logisch-ana­Iytisch denken om vraag­stukken uiteen te rafelen, structureren om hoofd­en bijzaken te kunnen scheiden. ab tract en conceptueel denken om

Cemengde reams

Behalve door academische en persoonlij­ke kwaliteiten, kan een onervarcn per­

soon als Martijn adviezen uitbrengen dankzij het feit dat hij deeluirmaakt van een team. Aan e1ke opdracht wordr door een ream gewerkt. Lo'n team bestaat uit verschillende consultanrs, een projecrlei­der en, heel belangrijk: de c1iem zeit: De opdrachr begint met de analyse van hoge

de recruiter hem inscharre. dan sraat hem een sreile ' learning curve' re wach­ten. Meestal ondersteund door in- en externe trainingcn en opleidingen. Voor Marrijn staat na een paar jaar werkerva­ring een MBA in Europa of Amerika op het programma.

En wat vindt de c1iem ervan? In het begin kijkt de diem nog wcleens onwen-

I1Ig tegen een junior teamlid aan of piaarst hij vraagrekens bij leefrijd en ervaring. Na kone

tijd vcranderr dit. Ervaring

en Iccftijd werden op slag irrelevant w en Martijn l.ijn

client na een maand analy­ses voorhield tijdens een tussenrapportage. Vanaf dOlt moment werd hij als aurori­

tcit benaderd.

Eric Wiebes is partner bij OC&C traregy Partners in Rotterdam. OC&C is aanwezig tijdens de Amsterdamse Carriere Dagen en houdt cen pre­sentatie op 18 februari.

15

KLM W(lO{S to make the trJ.t1.S il ion frptn ~1 national Management Trainees I,.lpporruniry to k aJ ~(}()nc r th<ln we Ju. That requires

airline to a glob;) I airlint..: system 111 th e cmnin,L! yt:3rs. How will rhis affect olits trl nJing ca racitics in the very best university graduates . Nlen anu WOll1en

KLMers' wh" a re horn leaders.

They \Viii he wOlking rnnre and more with parll1crs from .. ,r(lUrK) [he globe. Such gr;1dl1:1lCS can rcqut'sr the Man agement Train.ces Bfochurt. Wnte to

Companies with specific goals and wishes which won't go unnoticed at KLM . KLM Royal Dutch Airl",e" Corporate Management Dt:velopmenr SPLlM P,

These changes will. put present manogcment under pressure , but may makt: even PO Box 7700. I 1 17 ZL Sch ipho l. Or phone (+ 31) ZO 649 3 14/ 649 50 5 1.

greater demands on our furure kaliers. It is thei r task to ensure that KLMers Internet: www.klm.nl

stand firm , united in support of the: joint product with our parnters.

This is why our fu ture leaders afe given a clt..:ar mCSS.::l gc: Convince your

people rhar you have se t the right course. No one el se wi ll offer you the The Reliable Airline KLM

Management-trainees in een peoples business

De luchtvaart is krachtig in beweging. De KLM heeft zich in heel korte tijd als een global player in de markt geprofileerd. De ambitie om de beste te worden vraagt grote aanpassingen en uitbreidingen. Daarom zijn er nu jonge mensen nodig voor het top management van morgen. Mannen en vrouwen met natuurlijk leiderschap en een talent voor teamwork.

Anne-Wil en Mike, allebei traI­nees bij KLM, treffen clkaar met regelmaat. Maar deze week spant de kroon; vanavond een etentje met de andere 24 trainees, hier en nu een vraaggesprek vOor Rostra Economica, gisterochtend in aile vroegre een werkontbijt met presi­dentdirecteur Leo van Wijk. En ze hebben nag steeds nieuws uir te wisselen. Mike laat zich ontvallen dat 'zijn' Internet-project een ver­

Anne-Wil Dijkstra, 24 jaar, stu­deerde bedrijfskunde in Groningen. Mike Hoogveld, oak 24, deed eerst Nijenrode, daarna economie aan de VU. Ze horen tot de eersre groep van 26 afgestu­deerden, geselecteerd ui t ruim 600 kandidaten, die een trainee­ship nieuwe-stijl bij de KLM aan­geboden kregen. Anne-Wil vond een plaats bij KLM Cargo, Mike bij KLM Information Services.

dan is het belangrijk dat je vol­doende persoonlijke aandacht kunt bieden. Cargo is bovendien heel sterk in ontwikkeling; de dynamiek, het samenwerken, mij geeft het een kick."

Mike had een soortgelijke erva­ring: "Mijn passie is marketing. Toen ik een plaats kreeg bij Information Services - waar overi­gens Anne-Wils E-rracking is ont­

volg krijgt bij de afde!ing Passage. Anne-Wi! veert op. Ze kent de plannen

Als emoties mee gaan spelen, is het belangrijk

om persoonlijke aandacht te kunnen bieden

wikkeld - dacht ik in een heel technische omgeving terecht te komen. Er wer­ken 800 mens en die soft-

en ontwikkelingen bij Passage en het doet haar goed om te horen dat Mike er indirect bij betrokken is. "Dat is nou wat dit bedrijf zo spannend en aantrekkelijk maakt," zegt Anne-Wi!. "Het is enorm groot, er zijn ontzerrcnd vee! afde!ingen en disciplines, maar alles is met alles verbonden. Uiteindelijk komen al die inspan­ningen in een doe! samen: maxi­maal service bieden aan de klant."

"De KiM is ook een heel breed bedrijf," vult M ike aan. "En al die samenhangende onderdelen zijn voortdurend in beweging. Je wordt steeds weer voor nieuwe uitdagingen geplaatst, dat trekt

" me aan.

"Ik wist al vroeg dat ik iets bij de KLM wilde," zegt Anne-Wi!. "Het liefst in lijnmanagement. Een van mijn sterkste kanten is het omgaan met mensen." Haar eerste project leek aanvankelijk juist techniek-gericht: een pilot­studie naar het nut van een expe­rimenteel Internetprogramma, E­tracking. Oat geefr de klant die vracht aangeboden heeft de kans om zelf na re gaan waar en in welke afhandelingsfase zijn lading zich bevindt. ''Toch ben ik heel blij met deze opdracht. Want her doel van d ir project - en dar zal volgens mij ook de uirkomst zijn -is meer tijd vrij re krijgen voor de klanten met een echr probleem. Daar gaan emories meespelen en

ware ontwikkelen en sysremen bouwen . Maar ook wij zieten midden in een vernieuwingspro­ces. Mijn project bestaat uit het ontwerpen van trainingen waar­mee onze mensen goed door dar proces geloodst worden. Motiveren, enthousiasmeren, hel­pen de kwaliteit van het werk naar een hoger niveau te tillen. Ik heb ontdekt dar ik dit heel leuk vind, ik leer er bovendien ontzettend veel van."

De KLM maakr een sterke groei en een srormachtige ontwikkeling door. De 'vaderlandse trots' besloot begin jaren negentig een sterke speier binnen een global airline system te willen zijn. In de

17

Ams t.lll"Pll'll

nabije toekomst zullen er nog maar enkele wereldwijd opereren­de concerns over zijn in de lucht­vaarrbranche. Samen met haar partners wil de KLM in die groep een stevige positie veroveren. Die keus en een keiharde concurrentie vragen om grote veranderingspro­gramma's. Daarvoor en met het

"Ome company heeft altijd een grote aantrekkingskracht op Stll­

demen gehad. Maar voor het toe­komstig topmanagemem willen we ook echte potentieel zwaarge­wichten. Voor die functies selecte­ren we nu jaarlijks 20' n derrig afgestudeerden. Een k1eine groep, maar daar stoppen we alle denkba-

oog op de toe­komst bestaat Elke trainee zal zich van meet af aan er een grote behoefte aan

moeten bewijzen

Jonge mensen met uitgesproken leidinggevende capaciteiten. Niet minder dan de absolute top van aanstormend talent. Een jaar geleden is daarom gestarr met een corporate manage­ment traineeship onder verant­woordelijkheid van de afdeling CorporateManagement Development. Annette Zweerman is daar recruitment manager. "De KLM heeft nooit te klagen gehad over sollicitaties," zegt zij.

18

re energie in om ze k1aar te maken voor 20' n topfunctie. We eisen ook veel; dit zijn geen snuffelsta­ges.

Elke trainee zal zich van meet af aan moeten bewijzen. We ver­wachten geen specifieke deskun­digheid - de studierichting doet er niet zoveel toe - maar wei grote sociale vaardigheid en duidelijk leiderschaps-talent. De KLM is

i a I

een peoples business. Ome toe­komstige topmanagers moeten heel goed zijn in teamwork, dit is geen bedrijf voor solisten. En natullrlijk moeten ze, maar dat spreekt eigenlijk vamelf, gedreven zijn, ambitiells, veerkrachtig"

Management trainees krijgen gedurende twee jaar zo'n vier eigen projecten lIit te voeren. Hebben ze hun kwaliteiten bewe­zen, dan voIgt direct een aanstel­ling in de eerste leidinggevende fllnctie. Anne-Wil en Mike weten al precies waar ze willen gaan wer­ken. Of ze bij de KLM willen blij­yen is geen vraag meer. Anne-Wil: "Het is haag gemikt, maar ik zou vreselijk graag regiomanager wor­den." Mike: "Ik heb een voorkeur voor Passage, liefst marketing. Maar IT, waar ik nu in zit, vind je door het hele bedrijf. Kansen genoeg dus."

Nag een jaar, dan weten ze waar hun feitelijke carriere start. lmussen zijn ze dolgelukkig met hun traineeship. Mike: "We heb­ben als trainees ons eigen netwerk en dat is heel inspirerend. Daarbovenop dan nog de turbo, zoals ik het noem, van mijn men­tor - een senior manager - die me

. " constant steunt en motlveert. Anne-Wil: "Ik betrap me erop dat ik vrienden en bekenden altijd warm loop te maken voor dit bedrij£ Het traineeship alleen al is een fantastische ervaring."

Ais u belangstelling hebt voor een loopbaan bij AEGON kunt u voor nadere inlichtingen terecht bij

AEGON Nederland N.v., D k .. D k C EGON afdeling Personeelsbeleid Nederland en v r IJ • en " Postbus 202, 2501 CE Den Haag.

ar rlere e'C i a I

De Cases van de Amsterdamse Carriere Dagen

Op de Amsterdamse Carriere Dagen zal oak dit jaar weer een aantal cases te volgen zijn. Cases zijn leuk! Je krijgt inzieht in het desbetreffende bedrijf: dOOl·dat je geeonfronteerd wordt met een probleem waar oak de mensen van het bedrijf in de dagelijkse praktijk mee te maken krijgen. Hierdoor kun je veel over een bedrijf te weren komen: Hoe is de bedrijfseultuur? Ontstaat er een brede disellssie rond her probleem, of ston een kleine groep deskundi­gen zieh erop? Beslist de top uiteindelijk, of is er sprake van zeer zelfstandig werkende afdelingen? In plaats van een oppervlakkig praatje krijg je een kijkje in de keuken. Doordat je niet enkel zit te luisteren, maar aetief aan het denken wordt gezet, kun jij oak aan her bedrijf laten zien in hoeverre jij analytiseh kunt denken en oplossingsgeriehr kunt werken. Dit is een prachtige voorbereiding op een individueel gesprek.Naruurlijk is het ook leuk en leerzaam voor jezelf. Door cases te volgen kun je tijdens je studie al ontdekken wat je sterke eigensehappen zijn; na twee uur zul je verbaasd staan over de oplossingen die jij en je 'collega's' in 2O'n kone tijd uitgewerkt hebben.

Dit jaar zijn bij de Amsterdamse Carriere Dagen de onderstaande Cases te volgen:

AI.CON Case Dit betreft meer een Forumdiscussie dan een echte case. Ook hier is echter sprake van een grore mare van inreracrivireir: AEGON wil jullie de mogelijkheid bie­den her bedrijf re leren kennen. De forumleden zijn bereid al jullie vragen re beanrwoorden en actuele kwesries aan de orde re stellen. Van hun kanr willen zij jullie onder andere informeren ver de loopbaanmogelijkheden binnen AEGON, over de srartdisciplines en -functies, de selecrieprocedures, en over de vraag naar wie ze op zoek zijn.

C.ap (,t mml (..l\l

De deelnemers gaan een offerte opma­ken voor de implcmenraric van een nicuw te ontwikkelen informatie-sys­teem. Het doel van deze case is twec!e­dig: I : Inzicht geven in de complexi-teit van een auromatiseringsopdracht; II : Inzichr geven in de verschillen­de rollen die een medewerker in de auro­matisering kan vervullen. Na de presentaries worden bij elk ream de sterke en zwakke punten bclichr en besproken om aan de hand daarvan het team met de besre otTerte de opdracht toe te vertrouwen.

Corporate Governance en Management Control De doelstelling van deze case is drieledig: - de verschillen (Ussen corporate gover­nance en management control door de deelnemers zelf laten onrdekken; - aanronen dat bij risico-inschatCingen

20

veel subjecrieve oordeelvorming te pas komr; - de deelnemers rrainen in het innemen en verdedigen van een standpunr. De case bestaat uir vier versies die op twee criteria verschillen: corporate gover­nance systeem (sterklzwak) en manage­ment control systeem (sttTklzwak). Er worden vier subgroepjes gcmaakt van elk ongeveer vijf deelnemers. Elk groepje krijgt een andere opzet van de case. Oit wordt niet meegedeeld aan de deelne­mers(!!!). Er worden drie vragen gesteld: inschatting inherent risico, inschatting interne controle risico en client accepte­ren (of niet).

"I :\1 (a ~ KLM's Route-netwerk: C hange Management in a Competitive Environment. De liberalisering van de luchrvaarrmarkt opent nieuwe mogclijkheden voor de luchrvaartindusrrie. KLM reageert actid' op deze ontwikkeling door met partners te bouwen aan een zgn. 'Global Airline System'. Deze ontwikkeling heeft grate invloed op de manier waarop we OI17.e

luchrvaartmaatschappij besturen. Bij de afdeling Netwerkplanning is deze invloed duidel ijk te merken. 'Change management' is een van de belangrijkste facroren geworden bi; het optimaliseren van her KLM route-netwerk. In de workshop zult u inzicht krijgen in de manier waarop onze luchrvaarrmaat­schappij wordt geleid, leren hoe 'Change Management' wordr roegepast bij de ontwikkeling van het roure-nerwerk en

de complexiteit ervaren van het coiJrdi natieproces binnen KLM's service-orga­nisatie.

"le\:~ Pierson Case Op het moment van uitkomen van dit proflelenboek was nog niet bekend welke case door MeesPierson gegeven lOU gaan worden op de Amsrerdamse Carrit~re

Dagen. Wei is duidelijk dat deze case in het bijlOnder interessant zal 'lijn voor mensen die bij MeesPierson op hun pick zouden zijn; specialisten, geen generalis­ten; mensen die weten wat ze willen; mensen die een doel voor ogen hebben en hier helemaal voor gaan. Dus als jij zo iemand bent die wil gaan werkcn in her bankwezen aan de naadjes van de kous, dan is deze case voor jou een 'must' .

. \1111' [Lrlt: ,all j 111' DL 'Ul c,,~~

Politiek-srrategi sche keuzes van Nederland op de weg naar de EM U. Begin 1998 wordt vastgesreld welke lan­den voldocn aan de criteria die gesteld zijn voor dee/name aan de eurozone en per I januari 2002 zullen de deelnemen­de landen hun narionale geldeenheid vervangen door de eufO. Oaarnaast wordt gesproken over de verbreding van de Europese Unie (I2 aspirantleden), die gepaard zal moeten gaan met besruurlij­ke hervormingen. Een verdieping moet lei den tor verdergaande samenwerking op de gebieden van m.n . politie, jusririe en buirenlands beleid. Is een Europa van meer snelheden hier een oprie? In her kader van de voorbereiding van

Nederland op declname aan de eurozone zijn aan de orde: her re voeren monetair en macro-economisch (burgetrair) bcleid dar moet waarborgen dar ederland vol­doer aan d toetreding~Lrireria, de

derI tandpunthcpaling met betrekking tot de in het verdrag neerge­legde interpret:ltieruil1ltc en de maatre­gden die !1odig Lij n vo()r een rijdige omschakeling van bet overheidsarpa raat op de mvoertng van 0 alsmed( voor de daadwerkeliJke mvomng van de eum Lelf.

Productinrroducrie CD-Medi,al Philips Mcdictl Systems is wcrcldmarkt­leider op het gebied van ronrgensysle­men voor hartonderzoekcll. Lk cardiolo­gen in het Liekenhuis eisen em oplossing; voor de olllsiachlige en dure methode van opslag van ondcrzOl:ksbcdden op filmmateriaal. Waar de concurrcmic aar­zeit, is Philips Medical Systems her aan haar positie als innol';ttie markrleider verplicht om de klanr een modern e oplossing te biedcn. AI. controller in het management team

een srf<ltcgische en yi\ie tI: formule­

"D-rechnolo-

Brem Spar: No hiding place! hiding place' carefully dismantles

of Brcm 'par. it then

.1)1j.~"p'p:ly the lesson to an

agen ~pecial

avert such escalation in rhe future? 'No hiding place' is an iJ1leracriv pre­

sentation rha t pu ts you in the manage­ment hot seat. It purs you under the same intense pressure. It also inrroduces YOll to the concepr of 'Scenario Planning' - the strategic rool which Shell has developed. 'No hiding place' is your chance to t"Xp"'­rience {he di lemma of multi-national corporate managemenr. You have no excuses.

Unisoun.:e Business Networks Nederland B i op wek naar ondernemers. UBN heeft d:!I1 ook een casus samcngcsteld die cen illldlcLtuek uitdagillg is voor sru­clenten die teal11v.llrk niet schuwen en die bovel di en graag in de volle breedte van hun vakgcbied bezig zijn. De casus zal een beleicismatig karakrcr hebben en mer name ingaan op stratcgische issues . Na afloop heb je een goed idee van wat het betekent om bij een global player in de teleco l11ll1unicatiebran he re werken.

YODW Case: Internarionale product­ontwikkeling en ontwikkding distribu­t1econceptell .

marketingadviscur bij en wo rdt benaderd

zige produccm mer Cen sterke marktpositie in c!L' Vercnigdc

Sraren, Larijns-Amerika en Eu ropa. Her merendecl van de hllidige producten­portfolio wordr afgezer via gespecialiseer­de dealers en warenhuizen. Dir bedrijf heeft een totaal nieuw pro­ducr ontwikkdd voor een geheel niellwe markt en productcategorie. Her product is besremd voor een voor dit bedri jf rcla­rief onbekende doelgroep. Het b drijf wil introductie van dir product aangrij­pen voor de penetratie in niellwe distri­buriekanalen . De introducriedarum is over vier maanden en kan niet worden uirgesreld , vanwege het seizoensgebon­den karakter van her product. Ontwikkd een plan van aanpak voor de iJ1l roducrie van dit product. Houd daarbij in ieder geval rekening met de specifieke produc­taspccten en prescnteer per land een gcfundeerde kcuze voor de nieuwe clistri­butiekanJ.len.

Van OC&C was or het moment van uir­komen van deze special helaas nog nier

bekend welke case zij zullen gaan geven. Vim Unilever is aileen

bekend dar dir bedrijf een flnancicle case

zal geven.

You want a thorough preparation for an international job?

then a postgraduate degree at the Amsterdam School of

International Relations is the first step in the right direction

Amsterdam School o International Relations

Amsterdam School of International Relations

Rokin 84, 1012 KX Amsterdam I phone 020-5252966 I fax 020-6387926

e-mail asir@pscw.uva.nl I website www.asir.nl

cial

Dinsdag 17 februari Dagprogra111111a

08:30 onrvangsr mer koffle 09:00 openJOg 09:30 eersre ronde

ABN AMRO Minisrerie van Financien Buitenlandse Zaken: DGIS Delta Lloyd Mars KLM CASE Shell

10:30 koffiepauze 11 :00 tweede ronde

ABN AMRO Ministerie van Financien CASE Buirenlandse Zaken Arthur D. Little KPMG Shell CASE

12:00 Lunch/workshop/case 1 LAC: internationaal solliciteren workshop LAC: Assessment center workshop KPMG Ebbinge workshop KLM

13: 15 Lunch/workshop/case 2 VOD&WCASE LAC: internationaal solliciteren workshop LAC: Assessment center workshop AEGON CASE

14: 1 5 Derde ronde INC groep Price Waterhouse Oracle Randstad

15: 15 Theepauze 15:45 Vierde ronde

VOD&W ING groep Pink Elephant KPN AKZO Nobel DNB Moret Ernst & Young

17:00 Borrel

De S eta is de Studievereniging Faculteit der Economische Wetenschappen en Econometrie aan de Universiteit van Amsterdam

Woensdag 18 februari

08:30 onrvangst met koffle 09:00 opel1lng 09:30 eersre ronde

A5IR Coopers & Lybrand Schiphol Unisource Esso Unilever MeesPierson / Fortis

10:30 koffiepauze 11 :00 tweede ronde

Rabobank Procter & Gamble CMG Unisource CASE Philip Morris Unilever CASE MeesPierson / Fortis CASE

12:00 Lunch/workshop/case 1 Smeets & Partners workshop GITP workshop Mercuri Urval workshop

13: 15 Lunch/workshop/case 2 Cap Gemini CASE Philips CASE OC&CCASE Deloine & Touche CASE

14: 15 Derde ronde Marks & Spencer Cargill Arthur Andersen

15: 15 Theepauze 15:45 Vierde ronde

Mexx DSM BCG Cap Gemini Philips Heineken Deloine & Touche

17:00 Borrel

Donderdag 19 februari

Gehele dag individuele gesprekken

Meer informatie? Kom langs bij de stand in de centrale hal van het E-gebouw of bij de Sefa. Tel.nr. 020-627 9653 http://student.fee. uva.nllsefal ACD/.

23

...

Je bent NET OF BI]NA AFGESTUDEERD

AAN 11130 OF UNlVERSlTEIT en je wilt

aan de slag. 't Liefst bij een bedrijf dat

je de Illogelijkheid biedt Olll jezelf te

ontwikkclcll. Bij Cap Gemini, bijvoorbeeld.

Wij bicdcn je de faciliteiten en onder­

stcuning die je zoekt. Neem CapCom, ons

eigcn intranet. Een pick waar je een graag

gezienc gast bent. Je kunt er met elkaar

discussiercn, elkaars idecen en werkwijze

leren kenncn en collega's raadplegen over

projecten waar je aan werkt. Maar je kunt

er ook plaatsnemen aan de leestafel om het

nieuws door te nemen en als je wilt zelfs

je fiets tc koop aanbieden of even de

virtuele kroeg in. Daarnaast is Cap Com

een informatie- en inspiratiebron van de

eerste orde. In de kennisbank vind je

namclijk duizenden producten die ont­

wikkcld zijn door je collega's. Via The

Galaxy hcb je bovendien toegang tot de

kennisbank van de internationale Cap

Gemini-organisatie. Je begrijpt dat we het

regelmatig bezoeken van dit intranet

bepaald niet afraden. Daarnaast bieden wij

je ruim 250 opleidingen, waaronder een

CAP GEMINI MORE DEMANDING, MORE REWARDING

solide basisopleiding, om je hersens verder

aan te scherpen. Daarom is je stud ie­

richting ook nict 't belangrijkst. Wij zorgen

ervoor dat je 'Master of your own destiny'

kan zijn. En een mooie 'destiny'

bovendicn. Cap Gemini is onderdeel van

de Cap Gemini Group met kantoren in 17

landen, met 27.500 medewerkers en

activiteiten in de hele wereld. Marktleider

in de Benelux. Actid bij alle denkbare

bedrijven, inste!lingen en overheidsdiensten

op het gebied van IT en organisatieadvies.

Ais je net zo vee! van nerwerken houdt als

dat je goed werk levert, willen we graag

met je kennismaken. Schrijf een brielje aan

Cap Gemini, Personele Zaken, antwoord­

nummer 4313,3500 VE Utrecht. Je kunt

ook bellen met: 030 252 6496. Je krijgt

dan snel meer informatie.

http://www.capgemini.nl