ARMENZORG MI D. P. D. FABIUS UTRECHT-G. I. A. RUYS - 1912 DOOR V O O R W O O R D . Inhetmiddendervorigeeeuwheefthetvraagstukderarm-verzorgingeenonderwerpvanlevendigegedachtenwisseling uitgemaakt,waarbijhetniethetminstgingoverdeinmenging vanhetopenbaargezagindezeaangelegenheid.NaarJHR. MR. SMI SSAERTinzijnakademischproefschrift:Hetaandeelvanden Staatindeverzorgingderarmen(1893),bl.30,mededeelt,wist MR.BL AUPOTTENCATE destijds 29 brochures over hetpauperisme tenoemen,verschenentusschen1848 en1853. Vergelijktmendaarmedekalmte,dieooknadeindiening vanhet thans aanhangige ontwerp tot wijziging van de Armenwet heeftgeheerscht,danismoeielijkdeindrukteweren,datde ernstigebelangstellingindebeginselen,diehierbijtersprake komen,opbedenkelijkewijzeisverminderd. Ookrijstsomshetvermoeden,datzij,dieinhetopenbaar overditvraagstukhunnemeeninguitten,zichnietdemoeite haddengegunddeberaadslagingen,in1854overdeArmenwet indeStaten-Generaalgevoerd,nategaan. ZelfsheeftdeMinistervanBinnenlandsche Zaken, die volgens J HR.MR.SMI SSAERTinOnzeEeuw,afl.v. J uni1910,bl.154, zich indezelfderichtingbeweegtalswaarinMR.GOEMANBORGESI US gingmethetontwerpvan1901;zeerver"vanGROENVAN PRI NSTERERstaat;zelfsdichterbijTHORBECKE,wiensontwerpen zoohevigebeweginghebbengewektentotdenvalvanzijn Ministeriein1853bijgedragen,danbijV A NREENEN, het niet 6 noodiggeachtookmaarmeteenenkelwoordinwederlegging tetredenvanhetstandpunt,doorde antirevolutionaire groep in het jaar1854, na jarenlange voorbereiding eenstemmigingenomen. Ookkanmennietzeggen,datopditgebieddebeginselen uiteraardaanwisselingmetdentijdonderhevigzijn.Veeleer zijnhetdoor alle eeuwen henen dezelfde beginselen, die onderling strijd voeren. Zoo vindt men wat de antirevolutionairen in genoemd jaarbepleitten,reedsbijBURK EinzijnThoughtsanddetailson scarcity(Works(1815),dl. VII, bl. 375 en volgg.), en bij DEBONALD, Pense'es,dl.I[Oeuvres,dl. VI), bl. 211, en nog bij CL AUDI OJ ANNET, Lesocialismed'e'tatetlarformesociale,2de dr.(1890), bl.4/51). MR.V A NDERV L UGTschreefinOnzeEeuw,afi.v.Mei1911, bl.180:Zelfsken ik uit ons jongste staatkundige verledenweinig verkwikkendergebeurtenissendan de enparigheid wel nagenoeg, waarmedeMinisterHEEMSKERK'Sontwerptotbetereregeling derarmenzorgentotverruimingderoverheidsbevoegdheidop datveldistoegejuichtdooronzepers." Voormijware omgekeerd mindereeenstemmigheidom trenthetspoor,zooalsJ HR.MR.SMI SSAERThetteekende, grooter verkwikkinggeweest. HerhaaldelijklietikmijoverArmenzorguit.Hetbreedstin mijnSocialeVraagstukken(1905),bl.245344.Methetoogop deaanstaandebesprekingvanMinisterHEEMSKERK'Sontwerp inde Tweede Kamer onzer Staten-Generaalheb ik het niet ondien-stiggeachtinhetkortvoordebeginselen,die bij dit onderwerp naarmijneovertuiging,welkeovereenstemt met wat ook de anti-revolutionaireschoolintalhareruitnemendstewoordvoerders geleerdheeft,moetengelden,nogmaalsdeaandachttevragen. !)ZiemijneStudinenSchetsen,enz.,serieI,bl.178/79. Armoedezalnooitgeheelverdwijnen. Tochschijntmenzichnuendantevleien,instaattezullen zijnhaarvoorgoedwegtenemen.Velerleimaatregelvan gedwongenverzekeringheetzelfsdoorsommigenniet het minst deswegegesteundteworden,wijlzijhopenlangs dezen wegde armoedeschiergeheeltebannen. Gelijkzichtelkensdegedachteenhetstrevenopenbaren,om demaatschappijopzoodanigenvoetinterichten,datmen niet langerbehoefteheeftaandewerkingvanethischemachten; hetlevenindiervoegeteregelen,dathetgoedmoetloopen, alzoudendemenschenkwaadwillen, zoolijkthetook velen begeerlijkhetalgemeenemenschelijkelevenopstoffelijk gebied derwijzete organiseeren, dat aan naastenliefde enbarmhartigheid weinigbehoefteis.Zijmogenalthansgeenelementzijn,dat voor het ineenzetten van het maatschappelijk gebouw noodzakelijk is.Voorzooverdathetgevalmochtzijn,achtmennogeen zwakkeplekindesamenstellingaanwezig.Evenalsvelenaan deKerkweleeneplaatswillengunnen;tenminsteerniet aandenken,haarmetgeweldtegentestaan,dochweigerenin hunnebeschouwingenomtrentStaatenmaatschappijmetde Kerkalseeninstituutterekenen,dat voor het welzijn des volks, voordemaatschappelijkeverhoudingen,voorde werkzaamheid, ja,voorhetbestaanvanhetstaatsgezagvangrootbelangis. Deinrichtingvanhetalgemeenemenschelijkelevenmoetvan dienaardzijn,dat,alzinktdeKerkin,zelfsalmochtzijver-dwijnen,nietsinhetongereedegeraakt.Evenalsdathetgeval zoudezijnbij hetwegvallenvanallerlei vereeniging tenbehoeve vanvermaak,vanlichamelijkeofvangeestelijkeontspanning. I 8 Zelfsslooftmenigeenzichuit,omhetbetoonvanbarmhartig-heid,waarmegetrachtwordtinhet gebrekaan het dagelij ksch broodtevoorzien,verdachttemaken,denarmeafkeerigte doenwordenvanhetaannemenvanhulp, hem vanparticuliere wijzegeboden.Althansiswatgeschonkenwordt,zooheethet soms,slechtsteruggaafvanwateigenlijkdenarmeonthouden, ontstolenis,diejuisttengevolgedaarvaninnoodverkeert. ZooschreefhetteAmsterdamverschijnendeweekbladDe Gemeente-Arbeider30Sept.1.1.naaraanleidingvaneenedaar gehoudenopenbareinzamelingvangeld,teneinde arme school-kinderenvanklompjestevoorzien :Philanthropie,in de tegen-woordigekapitalistischemaatschappij,heeftonzeantipathie." Watnaderaldusverklaardwerd:Degoedhebbers,dieop klompjesdag"hunguldenofrijksdaalderofferden, gaveniets terugvanhetgeenzijgestolenhebbenvandiearmeschool-kinderen.Datisin't kortphilanthropie. Dit laatste eischtechter eennadereverklaring.Depatroon,heelhetkapitalistendom,is dagelijksbezigdearbeidendeklasseuit te mergelen.Dehonger-loonendiezijbetalen,veroorzakeneen allertreurigstentoestand, makendatdearbeiderzijnkinderenzelfsgeenklompenkan verstrekken,omvanschoeiselniettespreken." OokschreefeenmaalMR.TREUB:Wanneerer op maatschap-pelijkterreineenigewerkzaamheidvoordenstaat is weggelegd, danishetweldeze:dearmenzorg,zooveelinzijn vermogen is, overbodigtemaken.Deliefdadigheidiser per slot vanrekening nietvoordengever,maarvoordenontvanger;voorden gever mogezijzaligzijn,voordenontvangeriszij,omdathij er geen aanspraakopheeftdiehij met opgeheven hoofd kan doen gelden, maarer om bedelenmoet, en er door vernederd wordt, een pest." AndersoordeeltdeGraafD'HAUSSONVI LLE,die in de Revuedes DeuxMondes,afl.van1 Maart,endievan15 Maart1894,een betoogschreef,onderdentitel :L'assistanceparletravail. Hettweededieropstelleneindigtmetdezeschoone woorden : Jesaiscombiencevieuxmotdecharit sonne mal certains oreilles;maisnejamaisoserleprononcer,ilfautprendre gardequecenesoitpasseulementlemot,maislachoseelle-mmequitombeendsutude.Notredmocratieorgueilleuse inclinecroireeneffetqu'ellepourraitrayerlacharitde son organisation,etiln'estpastonnantqu'elles'abandonne cette illusion lorsque quelques-uns de ceux qui devraient avoir le courage Oversocialeverzekering(1906), bl. 21. 9 deluiouvrirlesyeuxsemblentl'yencourager.Elleavoulu l'galitdesdroits:elle l'a obtenue ; elle veut aujourd'hui l'galit dubien-tre.C'estlqu'ellechouera,carellevientse heurter contrelanaturedeschoses,quiestplusfortequ'elle.Plaise Dieuqueleheurtnesoitpastropfortetquelenaufragede sesesprancesnefassepastropde victimes.Ces victimes, c'est encorel'infatigableetpatientecharitquilesrecueilleraet qui oubliera,commec'estsondevoir,touteslesinfidlitsettoutes: lesingratitudesdontelleauratl'objet.Nanmoinscette prioded'preuveetdediscrditqu'elletraverseneluisera pasinutile.Elleauraapprissemontrermoinsaveugle, plus rflchie,menagredesesforces et meilleuredistributrice de ses deniers.Maisilfaudrabienrevenirellecommelagrande consolatricedesaffligs,consolatrixafflictorum,etl'on finira parreconnatrequedanscemondeobscuro nous vivons, dans cemondevousanstrveauxdeuxgrandessouffrances de l'humanit L'ternelledouleuretl'immensedsir lemeilleurremdeladouleurcommeaudsirseratoujours lacharit,c'est--direl'amourinspirantlesacrificeetledon de quelquechosedesoi." Menwildeliefdadigheidalsonmisbaarelementuithet lever schrappen ;haaroverbodigmaken.En inmiddels is de beteekenis dezer pogingen dikwijls slechts deze, dat in wezen hetzelfde zou wor-denverricht,dochonderanderen naam,en zonder liefdadigheid. Dearmoedezalnooitophouden. Maarditbeteekentniet,dateralshetwareopdenbodem dermaatschappij,alsdeonderstelaag,eenvastbezinksel is, deklassederproletarirs,waarindegeslachtenblijven voort-leven,alslaagtzoonuendaneenenkeleerin,zichduurzaan daarboventeverheffen.Tochdenkenzichvelenhetaldus Hetvolkisvoorhenalseenstroom,waarvandeoppervlakte helderwateris,maaralsmenindediepteafdaalt,vindtmen eenemoddermassa,waarinallerleiwegzakt,endiemen liefst zoominmogelijkberoerenmoet.Hetiseeneonaangename gedachte,datzichbenedenonsdiezwartehoeveelheidbevindt maarhetschijntnueenmaalnietanderstekunnen.Men heeft erzelfsgaarnewatvoorover,omdieklassestilte houden ; om tevoorkomen,datzijingistinggerake,endaardoor de gansche maatschappijvertroebeldworde. Treffendiswatmenomtrentzoodanigeopvattingleestin 10 GROENVANPRI NSTERER'SdagbladDeNederlandervan7Maart 1853,waarineenalsgeachte correspondent aangeduide schrijver ditopmerkt:eeneafzonderlijkegeslotencastevanarmen bestaaterniet,tenzijmendiescheptdoorhetsysteemvan vastebedeeling." J a,hetishetjagennaareenijdeldroombeeld,zichinte spannenaanallearmoedeeeneindetemaken.Echterbehoeft erdaaromnietzulkeene vasteklasse vanarmen te zijn.Veeleer heeftmentoetezien,datmenzenietalshetwarekunstmatig scheppe. Armoedeiseentoestand,waarinnueensdeze,straksgene verzinkt,enwaaruitmendengene,wiendittrof,moettrachten opteheffen.Dearme waarondermentochwaarlijkniet verstaallemindergegoeden,allewerklieden moetnietarm blijven.Tochzal,nadatmendezengeholpenheeft,strakseen anderindentoestandvangebrekverkeeren. Inzekerenzinishethieralsmetkrankheid.Ookhaarzal menindezebedeelingnooitkunnenuitdrijven.Tochiser daaromnieteeneklassevanzieken.Ookwordtdegeneesheer nietwanhopend,wijlhij,nanauwelijksdeneentotbeterschap gebrachttehebben,wedervooreennieuwziektegevalstaat. Hijrekenterzelfsop,dathetnooitanderswordenzal.Dat doethemechtergeenszinsverslappeninzijnezorgvoorden lijder,bijwienhijgeroepenwordt. Ookzijndearmennieteenesoortminderwaardigewezens. Hetiswelopmerkenswaard,datdebehoeftigen,voorzoover zijtotdegemeentevanCHRI STUSbehooren,herhaaldelijkinde HeiligeSchriftalsheiligen,d. w. z.alsgeloovigen,wordenaan-geduid.Zoovindtmengesprokenvandeinzamelingofde bediening,dievoordeheiligengeschiedt1).Zelfswareerinde samenkomstendergemeenteaantedenken,datmenzich meer vandezeuitdrukkingbediende.Hetiszelfstamelijkoverbodig erbijtevoegen,datdegavevoordeinarmoedeverkeerende broedersenzusterswordtgevraagd.Niemandzaltochanders intwijfelzijn,ofditwellichtvoorderijkengeschiedt.Inelk gevalziementoe,nietop eenigerlei wijze de gedachte te voeden, alswarendearmenmenschenvanietslagerordedandewel-gestelden.Deingebrekverkeerendeledendergemeentezijn broedersenzusters,alsdeanderen;mede-geloovigen,diedoor hetgeloofhetbeginselderheiligmakingdeelachtig zijn, en alzoo 1)Rom.12: 13;15: 25,26,31;1 Cor.16:1;2Cor.8 : 4;9 : 1,12;Hebr.6:10. 11 evenalsdeanderen,naarhetspraakgebruikderHeilige Schrift, heilig-verklaarden. Enwatgeldtvoordeaankondigingvandeinzameling,en ditgeschiedtmaaralteweinig voordebesprekingvande armenzorgbijdebedieningvanhetWoord, heeftnatuurlijk ookkrachtvoordeuitdeelingvanwatophetaltaarderliefde gestortis.Dezemagnooitvandienaardzijn, als werddaarme eeneeenigermatevernederendegaveuitgereikt. Armoedeisookwaarlijknietiets,dataanhetmenschelijk leven,gelijkhetthans,buitenhetParadijs,bestaat,vreemdis. Nochtansschijntmenigeenindevoorstellingteleven,dat eigenlijkiederinwelstandmoet. verkeeren;datdiestaatde normaleis. Zekerdoetdedranganderendaartoetebrengen,weldadig aan;ishetliefelijk,alserlustgevondenwordt, om ook anderen tedoendeelenindestoffelijke zegeningen,diemenzelf geniet, henvandendrukderarmoedeteontheffen. Tochstaathetdaaromnietzoo,dateigenlijkiederzekere aanspraakopwelvaartheeft,eneerst,alshijdieverkreeg, grondtotklagenoverzijnmaterieelbestaanmist. Ogewis,deaarde,gelijkzijeenmaalwas,zoualleenweelde hebbendoenuitspruiten. Maarnaendoordezondeis het anders.Sedert en ten gevolge vandezondeiselkebetebroodseniedereteugwatersalleen genade,vruchtvanhetkruisvanCHRI STUS. Nietisvreemd,dathierofdaararmoedeheerscht.Maar wel, datzijnietoveralzichgevoelendoet. Nietiswonder,datermenschenzijn,diegebreklijden. Maarditisganschbijzonder,datzooweinigmenschenin gebrekverkeeren. Dateenemenschheid,diehetbroodnietvanGOD vraagt,en Hemdaarvoornietdankt,hetnochtansdagaandagheeft. J a,zelfsditisgenade,datdemensch,diehetwlvanGOD vraagt,hetookvanHemontvangt. W&twonderis, hetzijndewelgevuldebroodkarren,die langsonzestratenrijden,enhuisaanhuishet voedsel afgeven; hetzijndewinkels,waariederopzijnebeurtbinnentreedt,om zichzijnenooddruft, vaak zelfs zijn genot, zijne weelde te koopen; hetishetgeld,datdemenschenhebben,hetzijveel,hetzij weinig,waarmezijzichverschaffenwatzijbehoeven. DatGODlndenhemel,diegeenenmenschvannoodeheeft, dagaandaginnietteberekenenhoeveelheidvoedselinover-12 vloedgeeftaaneenemenschheid,dienaarHemnietvraagt,en Hemnietdankt, ziet,datishet,watonsdagelijksmetver-wonderingmoetvervullen,endoennerknieleninaanbidding voorzgrootegenade. Onnoemelijkveelverwarringheerscht erin de sociale beschou-wingendoorgemisaaneenbehoorlijkpuntvanuitgang;door hetnieteersttotdenbodemdoorgaan.Inoppervlakkigheid deinzendaarvoorvelenterug.Zij durven dat niet aan, vreezende voordeuitkomsten,waartoezijdanzoudengeraken. Tochishetvolstrektnoodzakelijkdattedoen. Zondertwijfelkanmendanweltotuitsprakenkomen,die oppervlakkig,bijheteerstehooren,hardklinken,denschijn vanonbarmhartigheiddragen.Maar geloove men het toch, ook in dezenisdewaarheidnietonpractisch;welwijstzijdealleen gezondepractijk.Dewaarheidisvoortsnietonbarmhartig. Dochdebarmhartighedendergoddeloozenzijnwreed. Dearmenmoetenverzorgdworden. Inhunbelang? Velen,diewelbereidzijnbehoeftigentehelpen,beschouwen toch eenigermate de verplichting daartoe als eenigszinsdrukkende noodzakelijkheid; als een last, waarondermen zich heeft te buigen, maarwaarvandewegnemingtochheerlijkeverlichtingware. Isdezebeschouwingjuist? Zoudeernietredenzijnomtezeggen,datdeverzorging vandearmenindeeersteplaatseenbelangisvoorwiesteun kunnenbieden? Zij hetal nietdit belang,datzij nu een goed werk kunnen doen. Denkemen eens aan wie in ander opzicht, niet met hetoog op de stoffelijke bestaansmiddelen, zich in beklagenswaardigentoestand bevinden,aandezieken;aanhen,dielijdendoorvoortdurende krankheid. Iederweetvanhen;vande ongelukkigen,die jarenachtereen onderkwalengebogen,daardoorvaakzelfs aanhunnelegerste gebondenzijn;detobbers,wierlichamelijketoestandhenbelet ietsvanhetvrije,vroolijkeleventegenieten;wierverscheiden aanmenigeenzoolichthetwoordontlokt,opeengevoelvan bevrijdingwijzende,datzijnuvanhunsmartenverlostzijn, waardoorzijjarenachtereeneenlastwaren,zoovoorzich zeiven,alsvoorhunneomgeving. Ach,zooweinigwordtdebeteekenisbegrepen,diehetlijden indezewereldheeft. 13 Wiezalzeggen,hoeveeldiamantenvanwaarlijkgoddelijk schoonophetziekbeddoorGOD'Seigenhandgeslepen worden ? O!schijnbaarlooftvelermonddenGever alles goeds, wanneer hethungeheelnaarwenschgaat;deschurenvolzijn;de weeldelachdervreugdwerklinkt. Maarzoudiedanktoonaltijdvanhetzuiverstegehalte,vol-komenechtzijn? Isalthansnietmeerwaarborgdaarvoor,wanneerdietoon opklimtwaaruiterlijkschiernietsdanellendeheerscht? Zounietuitdenhemelmetheiligwelgevallenwordenner-gezienoptalvanstumperdsnaarmenschelijkeopvatting,maar dietemiddenvanhunnennoodhetoogslechtsopdenHeere gevestigdhouden,stilhetoogenblikverbeidende,waaropHij hentotZichroept,enwiermond,alshijzich opent, in ste van bittereklachtteuiten,slechtsroemtin's Heerengoedheid ? Hoortmennietzelfsomtrentmenschen,dienietziekzijn, maarnochtansgeenebelangrijkeuitwendigebezigheidbinnen-ofbuitenshuisverrichtenkunnen,devraaggesteld,waarom tochhunlevenzoowordtverlengd? Alsofhetnietvoorvelenheelwatzwaarderis,tevredente zijnmetzulkeenvoorhetoogsufbestaan,danwaarallerlei arbeid,dooriedervangrootewaardegeschat,onzekrachten vraagt,enwijinruimenkringwaardeeringoogstenvoorwat wijverrichten. Enalsdanzulkeeneenzame,wiensdoodvoorniemandeen verlieslijkttewezen,desnietteminzijnlevenstilendankbaar voortzet,zoudandaarooknietdikwijlseenedelgesteente zijn,waarvandestralenschitterentereerevanGOD, endie, wordenzijalnietdooreenigmenschenoogopgevangen,toch doordringentotdeeeuwigezalendeslichts? Ookhierbijkomtuit,tothoeverkeerdeopvattingenvanhet levendemenschkomt,alshijdegeheelescheppingopzich betrekt.Indiendemenschengeenprofijtvaniemandsleven trekken,zouditredenvanbestaanmissen. MaarGODheeftalledingenomZijnszelfswillegeschapen. Enhijverlustigtzichinelkeziel,diezichtotHemwendt.Ge-lijkHijbehagenscheptindedoorhetzonnelichtparelende sneeuwvlakten,diegeenvoetooitbetreedt;zijnblikwellicht eeuwenmetwelgevallenoptrotschewatervallenheeftgerust, eereenmenschelijkoogzeontdekte;ja,inalleswatwaarlijk schoonis,meerzalziendanooithet schepsel daarinbewondert. Dedwazemenschwaantechter,datietseerstdaneigenlijk 14 beteekeniskrijgt,wanneerhijdaarvannuttrektofgenoegen smaakt. Dochnietalleen,datdelijder,diemetgeloofendankbaar-heidootmoedigverbeidtwatzijnVaderindehemelenover hembeschikt,kostbaarisvoor's Heerenaangezicht,ook heefthetlijdengrootbelangvooranderen,diedaarvanbe-vrijdzijn. Wordtugevraagd,waartoetochhet levenvandezen of genen krankezondereenigehoopopbeterschapjaaraanjaarver-lengdwordt,geefdanvrijelijktenantwoord:wellichtomuwe hardheid. O,hoegoddelooszoudemenschheidwordenzonderhet lijdendedeel,datinhaarmiddenverkeert.Zekerishetlijden gevolgvandezonde.Maareenandergevolghadzijinde ver-hardingvanonshart,waardoorwij,inplaatsvankleinte wordenbijhetgenotvandeverbeurde zegeningen, die dagelijks onstendeelvallen,meenen,datwijdaaroprechtbezitten,ter-wijlwataandebevredigingvanonzewenschenhapert,het onrechtis,dat,tenminstebijlangenduur,billijkengrondtot morrengeeft. Tegendieverhardingnu,tegendienmisstandinonsdenken enwaardeeren,kanhetzienvananderernoodzegenrijken invloedoefenen. Naareeneuitdrukkingvandenin1890,op40-jarigenleeftijd ontslapenenDr.W.VANDENBERGH,bedienendeblindenons degenadevanhetzien;dedooven,dievanhetgehoor;de kreupelen,dievandenongebrokengang. Waarlijkdepractischebeteekenis,dewezenlijkenuttigheid vandelijdersisindezewereldzoogroot. Enhoemoetenzij,dieinvergelijkingmethenzich ingroote voorrechtenmogenverheugen,zichbeijverenomhetlotdezer medemenschen,diezoosmartelijkeroepingtenbehoevevan onsallenvervullen,zoomogelijktelenigen. Hoevreeselijkishettoch,datandererlichamelijkgebrek somszelfsdenlachlustinonsprikkelenkan.Datwaarlijkhet kinderhartgeentempelvanonschuldvormt,komtookdaarin uit,datjuistdejeugdigenvanjarenvaaksterke neiging toonen tothetbespottenvanmisvormden.GelijkonsreedsvanELI SA staatopgeteekend,dathijdoorkleinejongensuit J erichokaal-kop"gescholdenwerd(2 Kon.2:23). Engruwelijkishet,ookaankinderenwaarlijknietvreemde, kwaadvanmishandelingvanhetdier,datzonderschuldder 15 ij delheidonderworpenis,nietgewillig,maaromdienswille, diehetderijdelheidonderworpenheeft. Ophope,datookhetschepselzelfzalvrijgemaaktworden vandedienstbaarheidderverderfenis,totdevrijheidderheer-lijkheidderkinderenGOD'S."(Rom.8: 20ben21) Delijdersbedienenaanhunnemedemenschendezervoor-rechten. Zoodoenhetookdearmen.Doordenarmemoetenzij,die inovervloedzichkunnenverheugen,hunnenrijkdomleeren tellen.Leerentellen,nietomzichtevermeieninvoorstellingen vanzingenot,doorditmetaalmogelijk, maarals stukkengenade. Elkeguldeneniedererijksdaalder,eerlijkverkregen,isgenade inzilver. Vaakwordtgemeend,dathetbestaanvanmeervermogenden eengrootbelangisvoordearmen,diewelderwanhoopten prooimoestenzijn,alsderijkenontbraken,wiermilddadigheid noghuneenigeuitzichtis. Zoudehetzoowezen? Ofstaathetwellichtveeleerandersom?Datdearmende grootstebeteekenishebbenvoorderijken?Opdatdezenniet omkomeninvrekheid? Zijzoudende eenige toevlucht voor de armen wezen? Derijken alzooderarmenGOD,gelijkmenigeenafgoderijbedrijftmet, knieltvoorzijnetenofhetgeneesmiddel,denkendedaarinhet leventezullenvinden. Neen,zooishetniet.GOD isinstaatdenarmete kleedenen tevoedenzondertusschenkomstvannenrijke.Enbehoort eraldankbaarheidbijdenarmetewezenjegensdenmensch, diehembijstondinzijnennood, tochvergetehijnooit,dat hettenslottedeHeereis,welkehemlangsdienweghulp beschikte. Zelfsishetzooverkeerdtemeenen,dateromindenge-wonenwegdearmentehelpen,rijkdomnoodigis.Zoovelen levenindievoorstelling,en komen daardoor tot ganschbedenke-lijkegevolgtrekkingen.Hetklinktwelparadoxaal,maartoch ishetzoo,datzelfszonderdatdeHeereravengebruiktom spijstebrengen,nietaltijdrijkdomvereischtwordt,ominder armennoodtevoorzien.ReedsschreefdeApostelPAULUSover degemeenteninMacedoni,datinveelbeproevingderver-drukkingdeovervloedhunnerblijdschapenhunnezeerdiepe armoedeovervloediggeweestistotdenrijkdomhunnergoed-dadigheid;"enz.(2Cor.8:2). 16 Lettementochopdewoorden.Deseerdiepearmoedewas overvloediggeweesttotdenrijkdomhunnergoeddadigheid. Eenzeerweinigbemiddeldekanrijkdomtoonen. J a,GODismachtigallegenadetedoenovervloedigzijnin u,opdatgijinalleste allen tijde, alle genoegzaamheidhebbende, totallegoedwerkovervloedigmoogtzijn,"enz.(2Cor.9:8). Ookditwerdgeschreveninverbandmetstoffelijkehulp. Kanhetsterkerwordenuitgedrukt? DoorGOD'Sgenadekaniemand,blijkbaarzonderdataan grootvermogengedachtwordt,instaatwezeninallesteallen tijd,allegenoegzaamheidhebbende,totallegoedwerkover-vloedigtezijn. Enzij,dienietalleenvanstudeerkamerberekeningenbestaan, maarhetlevenkennen,wetenookietsvandezedingen. CHAL MERSheeftverklaard,datdemindergegoedendebeste armverzorgerszijn. J a,ditwarewelgrooteellendevankleinemiddelen,alsmen daardoorbeletwerdgoeddadigheidtebewijzen. MaarGODEzijdank! hetiszooniet. Neen,dearmenkomennietom,alsergeenrijkenzijn,of dezenhunnebeursgeslotenhouden. Maarderijkenloopengevaarzonderaanrakingmet de armen teverzinkenineeneeuwigendood,nadat zij reeds hier op aarde gemisthebbendeweeldevanbarmhartigheidtemogenbe-wijzen,diekoninklijkerweeldeisdandefijnstekleedij. Menisjaloerschopwielekkerkunneneten. Och,ofmenmeerjaloerschmochtwordenopwie,trotsge-brekaanrijkdom,denrijkdomdergoeddadigheidbetoonen! Endierijkdomisvoorallenmogelijk. J a, de arme is er veel meer om den rijke dan deze voor den eerste. Wij,beter-gestelden,hebbenvoortdurendbehoeftebijanderer noodbepaaldteworden.Wijliepenzonder dien teaanschouwen doordezondegevaarsteedsellendigerteworden. Enalwarehet,dateenarmestierfvanhonger,dezegaat daardoornietwezenlijkverloren.Maareenrijke,diedergeld-zuchttenoffervalt,komtvooreeuwigom.Debedelaar,wiens zwerendehondenlekten,rusttelaterinABRAHAM'Sschoot. Maarderijke,diegekleedwasgeweestmetpurperen zeerfijn lijnwaad,levendeallendagvroolijken prachtig, smachttestraks tevergeefsnaareendruppelwatertotverkoelingvanzijne tongenleedsmartenindevlam.(Lukas16: 19 envolg.) Houdtmenditinhetoog,datderijkedoordenarmebarm-17 hartigheidmoetleeren,danvervalttevensvooreengrootdeel hetgewichtvanhetbezwaar,vaakwellichtalsuitvluchtaan-gegrepen,datmenweinigvanderarmentoestandweet;dat menzoogemakkelijkdoorhetvoorwendenvannoodbedrogen wordt;datmengeenwaarborgheeftvoorhetgoedbesteden vandegift. Missendiebedenkingenwaarde?Allerminst.Zijmoetendan ookdaartoeleiden,datmennietonbedachtzaamgeve;niet centenindepetvaneikenneergehurktenbedelaarlatevallen; zicheenigemoeitegetrooste om behoorlijk op de hoogte te komen vandentoestanddergenen,dieomhulpaankloppen.Maardat laatstewillenvelenniet.Zelfsdatishunte veel.En danmaken zijzichvanhulpbetoonafachterhetmaskervangroote nauw-gezetheid. Mengeveniet ondoordacht; men poge zich in te lichtenomtrent hetbestaanvanbehoefte, die gemeld wordt, en eventueelomtrent hareoorzaak.Heeftmenechterindezengedaan, wat redelijker-wijs gevraagd mocht worden, dan komt ten slotte de verantwoorde-lijkheidvooreenevalschevoorstellingofhetverkeerdgebruik vangeschonkenmiddelenvoorrekeningvanhem,diezich daaraanschuldigmaakte.Enmenzieweltoe,dateen en ander nietwordetoteenstrikvangeldgierigheid.Gelijkdaaropook deApostelPA UL USschijnttedoelenin dentweedenbrief aan de gemeente van Thessalonica, hoofdstuk 3, waart hij bestraft degenen, die ongeregeld wandelen, niet werkende, maar ij dele dingen doende, dochdaaraantoevoegtinv.13:En gij, broeders, vertraagtniet ingoedtedoen."Blijfthelpen,laatuinhetverleenenvan steunnietontmoedigen, zoois,naarhetschijnt,datwoord teverstaan, alzijneronderhen,die gebreklijden, bij wie dit voortkomtuitafkeervanernstigwerk;latendaarvanniethet slachtofferwordenzij, die waarlijk aanspraak hebben op bijstand; laatdaardoor ditvooral nietbijuverdoovendelustom goedtedoen. Eenbedriegendebedelaarmoetniet behalvealhetkwaad vanzijnbedrog onsnoggierigmaken. Dearmenmoetenverzorgdworden. Datiseengebodaanwiein betere omtandighedenverkeer en. Nietmaarisheteromtedoen,datdearmetochbroodzal hebben,onverschilligschier,hoehijeraankomt. Neen,wij,dienietarmzijn,moetenbarmhartigheidleeren, naastenliefdebetoonen. 2 I 18 Enzooligtdaarintevensveelaangaandedewijze,waarop denarmehulpverstrektmoetworden. Metmedelijden;krachtensliefde;inhetbesef,datwijin ons zelven,omdatwijmeergoedbezitten,nietsbeterzijn;uithet gevoel,datwijzegeningenonverdiendgenieten;ja,diehebben verbeurd. Wieteneindevandemenschengezien te worden, den behoef-tigegeldschenkt,heeftnietaanzijnen plicht voldaan om armen teverzorgen.Hijheeftzichzelve,zijnnaam,zijnaanzienver-zorgd.Zijhetal,dat,zonderdat zijnerzijds eigenlijk te bedoelen, dearmeprofijtdaarvantrekt. Wieinnijdigheidwatafstaat,omvanhetaandringen,het gezeurontslagentezijn,geeftgeengevolgaanhetgebodom denarmetehelpen. Hijheeftzichvoorzekereopofferingrustgekocht,diehem ietsmeerwaardwasdanhetdaarvoorbetaaldegeld!). Ikzalwaarlijknietontkennen,daterookinonzen tijd mede-lijdengevondenwordt.Maarevenmin,datwijlijdenonder gebrekvanmedelijden.Ditechterinanderenzindanvelen doen,diesmalenovergrootehardvochtigheid. Medelijdeneischtkracht.Demenschisvanlijdenafkeerig. Temeernaarmatedeslapheidgrooteris.Erismoednoodig omtekunnenlijden.Velenwerkenuitgebrekaanmoedover hetlijdenheen.Zijdurvendesmartnietdoorhun hart te laten gaan.Reedskomtditvoorbijwathenonmiddellijkraakt.Nog meer, wanneer het anderen geldt. Zoodra zij van droefheidhooren, i)ZooschreefookMr.G.J .A.FABER,alshijinDeGidsvanhetjaar 1851,tweededeel,bl.197/98,ineenopstel:Pauperismeenarmoede,aldus derijkentoespreekt:Hetiswaar,veelwordtdoorugegeven.Wanneergij eenarmeopuwwegontmoet,dieueenpenningvraagtomeenbetebroods tekoopen,zeldenzultgijhemonverhoordvoorbijgaan.Maarwatishetdoel vandiegift ?wiltgijdenlijdendennatuurgenoothelpen,ofishetdatzijne tegenwoordigheiduafschrikbaart ?datzijngelaatdoorkommerenellende geteekend,datdieaanblikwaaruitdezondeistelezen,endehaveloosheid derlompen,waarmedehijbedektisuwalginginboezemt ?Delesvanden Apostelwordtdooruopgevolgd;delinkerhandweetnietwatderegter geeft. MaartotuheeftdeChristus niet gezegd : watgijdenminstenmijnerbroederen doet,hebtgijmijgedaan,omdatinuwhartdeliefdenietwoont.Dantoch zoudtgijnietgevenzonderteweten,datdiegiftgoedwerdbesteed,die aalmoesnietstrekteomlui-envadsigheidtevoeden,enwellichtinkroeg, bordeelofdobbelhuiszouwordenverteerd;zulkeendaadisgeenwerkvan liefdadigheid;gijhebtaanuw(u ?)zeiven,nietaanuwnaastengedacht." DeNederlandervan27Aug.1851 schrijft,naeengrootdeelvan het opstel tehebbenaangehaald,datdaarinveelisdatoverwegingverdient." 19 raakterbijhenietsinbeweging,omalthansdienaanblikvan kommer kwijt te raken, weinig er over nadenkende, of niet wellicht hetmiddel,datzijaanwenden,juisthetkwaadverergert.Aan wieingeestelijkedonkerheidverkeert,werpenzijhaastig,luk-raak,eenenBijbeltekstvoor,zonderzichrekenschaptegeven, ofdiewelpastophetgeval;zonderdenmoedte hebbenkalm, metwaarmedelijden,over den toestand na te denken, om wellicht, naeenigentijdmethun hart daarop te zijn ingegaan,voorzichtig eenepogingtewagenomuitkomsttegeven.Enaanwiezich intijdelijkennoodbevindt,stoppenzij in-aller-ijl wat toe, zonder zichaftevragen, of zij daardoor de eigenlijke ellende niet veeleer bestendigen. Menkanhetlijdennietzien,endromdoetmeniets. Dochomwaarlijk,omgoedtehelpen,isindeeersteplaats noodig,datmenhetlijdenkanaansien.Natuurlijknietuit ongevoeligheid.Maarwijlmendenmoedbezit,hetlijdenmede' telijden.Hoemeerdiekrachtgevondenwordt,zalmenerte eertoekomen,omdewondgeheelopentemakenen te peilen. Enzalleenisergoedehoop, dat men het rechtegeneesmiddel zalvinden. Ophetmotief,waaruitgehandeldwordt,komt het in de eerste plaatsaan. Wie,getroffendoorwathijaangaandedenstoffelijkennood vaneengezinvernam,naernstigonderzoek,uitwezenlijk mededoogendaaraanwatgaf, heeft armen verzorgd, wataangaat zijnenplichtindezen;zijhetal, dat hij bedrogen is; de armoede inwaarheidnietbestond,ofgemakkelijkzonderhulpware weg tenemengeweest. Heeftzoodenoodzakelijkheidomvoordearmentezorgen, indeeersteplaatsbeteekenisvoorhem,diezulksdoet,voor hetsubject,tochisdewijze,waarophetgeschiedt,nietonver-schilligookvoorhem,diedaarvanhetvoorwerpis. Vooropsta,datmendenarme,dienhongert,teetengeve. Etenisnietietsongeestelijks,dateigenlijkdenhoogstaanden menschmindervoegt. GOD heeftdenmenschmetzielenlichaamgeschapen. DeHeere J EZUSheeftonsleerenbidden:OnzeVader,diein dehemelenzijt,geefonshedenonsdagelijkschbrood. Hijheeftnietgezegdvandevijfduizendmannen,dat,als zijinzijnetegenwoordigheidmochtendeelen,debehoefteaan lichamelijkvoedselnietbijhenmochtopkomen,maarheeft 20 zelfszijnewondermachtgebruikt,omhenmetdevrouwenen dekinderendoorvijfbroodenentweevisschenteverzadigen (Matth.14 : 15 envolgg.). StraksmerktedeHeilandzelveop,datdescharevanvier duizendmannen,benevensdevrouwenendekinderen,niet nuchterenmoestvertrekken,waardoorzijwellichtopden wegzoudenbezwijken,enverzadigdehijnogmaalszoogroote menigtedoormiddelvanzevenbroodenenweinigevischjes (Matth.15:32envolgg.). EnalshijhetdochtertjevanJ A RUShad opgewekt, gebood hij, datmenhaarteetengave(Markus5:43). J a,denoodendeslichaamskunnendenvoorranghebben bovendeonmiddellijkevoorzieningingeestelijkebehoeften. Desamenhangtusschenzielenlichaammaakt,datsomsde toestanddeslichaamsvoorhetoogenblikgeenevruchtvan zielezorgkandoenverwachten. Denlijder,diedeerlijkverwondis,alwashetdooreigen toedoenofzijneonvoorzichtigheid,waschtmendewonden,en menhelpthemmeteenverband.Gelijkdeeddebarmhartige Samaritaan. Enwiebrandtvandorst,dienlaaftmen. Tochbestaatarmenzorgwaarlijknietalleeninhetoogen-blikkelijkbrengenvanetenenvullenvandenhaard. Vooralniet,zooteverwachtenis,datstraksdezelfdenood zalheerschen. Bijallearmenzorgheeftdegedachteteleiden,hoevoorgoed aandentoestandvanarmoedeeeneindeistemaken. Daaromisvoorgoedearmenzorgeisch,naardeoorsaakvan denkommerteonderzoeken;diezoomogelijktestoppen. Bijhetsprekenoverhetgeen,waaruithetgebrekisvoort-gekomen,dientmenmetteederheidtewerktegaan;weltoe tezien,datmen niet aanstonds de hulpbehoevendheidtoeschrijve aanslechtehuishouding,ofandereverkeerdheid.Dateene moedervankinderen,dieharenman, den kostwinner des gezins, doordendoodverliest, vaak geholpen zal moeten worden, spreekt tochvanzelf,enwiezalhieraltijdschulddurvenaannemen? Maarditvooropgesteldzijnde,blijftnochtans,datarmoede dikwijlsdaaraanvalttewijten. Hetishiereenigermatealsbijziekte,dieonszekerzonder tekortkomingonzerzijdskanoverkomen,maartochookdoor roekeloosheid,doorachteloosheid,doorgebrekaanverstandige levensmanier. 21 Moetmenzoobijhetnagaanvanwat tot armoede bracht, met grooteomzichtigheidhandelen,tochmoet het oog gerichtblijven opdemogelijkheidvanschuld. Reedsheeftdevraagterijzen,ofdearmezijnennoodden Heereheeftgeklaagd. HetonzeVader ...onsdagelijkschbroodgeefonsheden", bevat,juistwijldeHeilandhetdenzijnenopdelippenheeft gelegd,behalveeenebede,tevenseenebelofte. Menschelijkgesproken,kontoch de Heere moeielijk meer doen, danlatenboodschappen,datmenHem,dieoverallebrood beschikt,hetvoedselmagvragen. Defonteinen,dieGODuitzendtdoordedalen,drenkenal het gedierte des velds; de woudezels breken er hunnen dorst mede." Hijdoethetgrasuitspruitenvoordebeesten,"enz.. Zelfsdejongeleeuwen,brieschendeomeenroof,hebben hunnespijsvanGOD tezoeken(Ps.104 : 11,14,21).Hijishet, diehetveezijn voeder geeft;aan de jonge raven, als zij roepen." (Ps.147 : 9) Zooheeftookdemenschdetoezegging,dathijopzijne bede broodontvangenzal.Maardemenschslaatdienwegnietin. Ishetdanvreemdalshijvoedselmist ? f, als het hemnochtans geschonkenwordt? Tochkonblijken,datinderdaadhetgebedniet ontbrak.Maar iswaarlijkgebedenwatonswerdgeleerd?Velenzeggenwel dewoorden:geefonshedenonsdagelijkschbrood,"maar des-niettemin,algeschiedthetnietgeheelwerktuigelijk,biddenzij tochietsanders;vragenzijeigenlijk:geefmij,ofgeefmijen mijnenhuisgenooten,hetdagelijkschbrood.Zijdenken,nauw zijndeinhunhart,slechtsaanzichzeiven,hoogstensnogaan hunnenaasteomgeving,maarnietaanwiedaarbuitenstaan; nietaanhunnenvijand;ooknietaandearmen.Zoohebben zijnietvoordezengebeden;nietgebedenvoordieallen, welke deHeerebedoelde.Ishetdanvreemd,alszijhetjuistvoor zichzei vennietontvingen? Dochmisschienwashetgebedwlvoorruimerkring. Evenwelkomtdannogdevraag:isgebedeningeloof?met kinderlijkvertrouwen?DeApostelJ AKOBUSwijstopallerlei, wataandeverhooringvanhetgebedindenwegkanstaan. Ookdit:dietwijfelt(inzijnbidden),iseenebaarderzee gelijk,die,vandenwindgedreven,open neer geworpenwordt. Wantdiemenschmeenenietdathijietsontvangenzalvan denHeere."(Hoofdstuk1 : 6b en7) 22 Hetspreekttochwelvanzelf,datbidden,nietnaarden door GOD gesteldenregel,maarnaar'smenschengoeddunken,weinig grondbiedtvoorverhooring.DeHeiligeSchriftgeefttalvan aanwijzingenomtrenthetgeenvooreen gebed noodig is, omtrent wathetverkrijgenvanwatgevraagd wordt, kan tegenhouden 1). Waaromvanzooveelbelangis,ookmethetoogopdevoor-zieninginstoffelijkennood,ooktendienstevanhen,diezich minofmeeraanarmenzorgwijden,datdedienstdesWoords aanditpunternstigeaandachtwijde. Erzouarmoedekunnenzijn,wijlindepredikingtezeer verzuimdwerdhetlichttelatenvallenopwatGOD'SWoord leerttenaanzienvanhetgebed. DienarendesWoords,diebeseffen,dathunambtookvoor hettijdelijkeleveneeneroeping heeft; die gevoelen, datarmoede ookhunnehulpvraagtzoudenbeterdoenmetdegemeente behoorlijkteonderrichtenaangaandedepractijkvan het gebed, dandoorgiftenteruitdeelingtevragen,wateeropdenweg vandiakenenligt. Voorhetvoorzieninstoffelijkennood,hetvoorkomenvan armoede,hetopkomenuitarmoede,blijfthetgebedhetvoor-naamste.Allebeschouwing,diedaaraantekortdoet,isscha-delijk;schadelijkzeernuchteren,reelgedacht ookuit practischoogpunt. DeChristenzweeft waarlijk niet boven de aarde. Maar evenmin kanhijstrengeafscheidinggedoogentusschendehemelsche en deaardschedingen.Voorde goede behartiging van hetaardsche, voorhetwezenlijkdaarinnuttigwerkzaamzijn,vindthijhet richtsnoerookbovendeaarde. Zookanhetverzuimenvanhetgebed,hetbiddennietnaar GOD'Swil,oorzaakvanarmoedezijn. EndeHeerekaningenadejuistdaardoorontdekken aanwat verkeerdis. GelijkHijaandenanderenkantdenmenschinhetleven buitenHemkanlatenvoortgaan,envanongestoorden voorspoeddoengenieten,diedanevenweldeschuldver-meerdert. Armoedekanliefderijkekastijdingzijn. Maarisalhetgebedhetvoornaamste,waaraanbij het zoeken naardeoorzaakvaniemandsarmoedegedachtmoet worden, hetiswaarlijknietheteenige. 1)B.v.inhetboekderSpreuken.OokiPetr.3:7. 23 Zoobehoortookinaanmerkingtekomendewijze,waarop inbeterdagenhetgeldbesteedwerd. Waserwellichtgebrekaangoedbeheer,eenzorgeloos voort-leven,verkwisting? WerdhethuisdesHeerenverzorgd?ennietvanwater overschoot,maarvandeeerstelingen?Hoestondhetmetde handreikingaandenarmenmedemensch? Dr.VANDENBERGHleerdedendiakenen,ook opdeze punten hetoogtevestigen,wijldeHeerezijnenkinderen,diehunne uitgavennietregelenalshetmoet,ookdergelijkefoutenlangs pijnlijkenwegontdekkenkan. Waaropbezuinigteenmenschbijgeldelijkenachteruitgang heteerst?DeHeerekaniemandhierinbeproeven. Verminderthijbijtegenslagalleenzijnebijdragevoorde Kerk,ofwathijgewoonwasaanliefdadigedoeleindentebe-steden,wellichtdatdeHeerehemdannogmeervanzijne inkomsteninhoudt. Misschienverstaathij hetniet, en gaat hij op zijnen verkeerden wegvoort. MaardeHeerelaatingoedertierenheidhemnietlos,neemt hemnogmeeraf.Zookanhijtenlestealspaltegen denmuur gedruktzijn. Teneindehemtelatenvoelenwaarinhijfeilging. Wiedenzulken,diedoorstoffelijkgebrekhunnegeestelijke tekortkomingmoetenleerenverstaan,alleenzouhelpenaan brood,liepgevaaraandenbeproefdedelestedoenontgaan, diedeHeerehemwogeven;ja,zelveeraanmetewer-ken,datdebronkarigblijftvloeien,dievoorruimerstroomen alleenhieropwacht,datdefoutzalzijningezien,beledenen vermeden. GelijkookHELDRI NGeensschreef,datsomshetgevenniet leertdoorhetzwaarddeshongersdestraffenkennen,welke Godopdeverkwisting,deluiheid,debrooddronkenheidende dronkenschapgelegdheeft.Hetvoorkomt,hetverijdelt,door eendwaasmedelijden,deuitkomsten,welkedeeenigelessen, deeenigeweghaddenmoetenzijnvandenzwijnentrog" waartoedeverlorenzoonkwam,diezijnegoederenverkwist hadtotGod." 1) Zookonarmenzorg,dieteweinigmetgeestelijkoognaarde !)Inhetzweetuwsaanschijnszultgijuwbroodeten(1840),bl.25.Uit ditgeschriftspreektwarelevenswijsheid.Ooktoonthet,hoewaarlijkarmen-24 oorzakenvanhetgebrekvraagt,eneigenlijknietandersdoet danvoorbroodenbrandstofzorgen;diealleenbedeelt," oorzaakzijn,dateengezinjarenachtereeningedruktenstaat blijftvoortleven;zookaneenediaconiedoorstoffelijkehulp armoedebestendigen.Ofschoonzijtochhandeltmetgroote matevanwatmeneconomischewijsheidpleegtteheeten. Enerisnogmeer,datbijhetnagaanvanwattothetge-brekgeleidkanhebben,inaanmerkingkomt. Ookzaldienengevraagdteworden,ofdeverarmdezich wellichtinzijne zaken,zijnbedrijfof zijnhandwerkiets heeft te verwijten. Zettehijmisschienroekelooszijnenwinkelop,zondervol-doendekennisofhetvereischtekapitaal?Heeft hij zijne klanten steedsmeteerlijkheidbediend?Wasdearbeidertrouwinzijn werk?Gafhijzichdaaraan,alsaanzijneeigenebelangen? Heefthijnietuithoopopvoordeeleenenvroegerenpatroon opondankbare,althansonbillijkewijze,bijstakingof op andere manier,indenstekgelaten? Voorgoedeware,doeltreffendearmenzorgisnaastbarm-hartigheidveelgeestelijkewijsheidnoodig,ruimematevan voorlichtingdoorGOD'SWoord.Eenevoorlichting,dieaan iederookvoorzichzelvetestadekankomen.Omaanstonds zijneigenleventebezien,alshijinmoeitegeraakt.Enter voorkomingdaarvan. Ookbehoeftwieeenander,dieinnoodverkeert,behulpzaam wilzijninhetopsporenvandeoorzaak,ditniettedoenals dehoogerstaande,debetere,diezichvanalle schuld vrij weet. Watzegik?Hetbehoeftnietzootezijn?Hetmagnietge-schiedeninfarizeeuwscheeigengerechtigheid.J a,hetspreken metdenarmemoetnoghem,dieditdoet,denzegenbrengen, dathijookzijneeigenefoutenbeterleertverstaanenals naast denarmeneerknieltomtesamenhunnezondentebelijden. Wantdathijnietinnoodverkeert, bewijst immersallerminst, dathijbeteris. zorgnietopgaatinuitreikenvanlevensmiddelen,enhoedoor toewijding,zelfs metweinigofzondergeld,veelgedaankanworden.Voortsistreffendwat menopbl.81 leest:Dieveelmetdearmenomgaat,leertindienomgang veel.Erzijnschattenvanwijsheidinde woning des armen mans op(te)gaderen, onbetaalbaarvoorieder,diezevindt. Ikvondze,Godzijdank!I kbengelukkiggeweestindewoningendes armen.I khebdaargeleerd,watniemandmijooitheeftkunnenzeggen, maarwaarvanditboekjeeenigermatemogegetuigen." 25 Misschieniszijneschuldnggrooter,omdathijzoogoed inzichtheeftinwatGOD'Swilvoorhetaardschelevenis. Naardeoorsakenvandearmoedetevorschen,isdeeigen-lijkearmensorg. Hetverschaffenvanetenswaarenturfisgeenszinshetvoor-naamste. Tochschijnenvelendattemeenen. Omdatzijnietgenoegverstaan,datwaarlijknietalseene onvermijdelijkenoodzakelijkheidhet bestaan van eene klasse van armenisteaanvaarden,diearmzijnenditmoeten,althans zullenblijven,terwijldanweldadigheidvoortdurendinhun gebrekheefttevoorzien. Brekementochmetdiegedachte.Ermoet,ermagniet zijn zekereklassevanarmen,vanvoortdurendbedeelden. Allehulpmoetbedoeldzijnalstijdelijkvanaard. Natuurlijknietindezenzin,datdes-noodsmetonbarmhartig-heidnazekerentijdzalwordenteverstaangegeven,dater eeneindeaandehulpmoetkomen,wijlzij al zoo lang verleend werd;ofdattenlestezelfsdearmeaanzijnlotwordtoverge-laten,hoegrootookzijngebrekis,opgrondvandetheorie, datdehulpimmerstijdelijkbehoorttezijn. Metdeuitspraak,datzijalstijdelijk beschouwd moetworden, isditgemeend,datmenzichnietheeftnerteleggenbij eene klassevanbedeelden;datarmoedeals een toestand moet worden opgevat,waaruitwiedaarinverkeert,zooeenigszinsmogelijk moetwordenopgetrokken. Armenzulleneraltijdzijn.Maarnietzullendezelfdensteeds armzijn.Evenminalsmeneeneklassevanziekenheeftof eeneklassevanmenschen,dieinhetwaterliggen,omdatnu eensdeze,straksgenedaarinterechtkomt. Vangroot gewicht is de vraag:wiemoetvoorde armensorgen? Ookvoorhetantwoordopdezevraagisvanbeteekenis,dat menzichdearmennietheefttedenkenalseenevasteklasse. Armenzijnmenschen,diegeldgebrekhebben.Eengezin, welks kostwinnersterft,kandaardooronverwachtingeldnoodraken. Wellichtwordthetstraksgeholpen, en is het weder uit den nood. Strakskomteenanderindezelfdemoeielijkheid.Wieheeftnu tehelpenhem,diealzooinverlegenheidverkeert? Indetweedeplaatsheeftmenhierbijtebedenken,dathet helpenvandenarmeweldadigheidmoetleeren;eenmiddelis omvrekheidtegentegaan. 26 Enindederdeplaats,datarmenzorgnietmaarishetz.g. bedeelen;hetuitreikenvangortenroggebrood;datdearmen-zorgbovenalbestaatinhetzoekennaardeoorzaakvanhet gebrek;metgeestelijkonderscheidingsvermogen;tot leering van denarmenvanonszeiven. Nogeens:wiemoetdenarmehelpen? Kanhetantwoordeigenlijktwijfelachtigzijn? Voeltmenniet,datookindezenGOD'SWoorddewarewijs-heidleert? WatzegtdeHeiligeSchrift? In1Tim.5leestmenindenaanhef:zooeenigeweduwe kinderenheeft,ofkindskinderen,datdieleereneerstaanhun eigenhuisGodzaligheidoefenen,endenvoorouderenweder-vergeldingdoen,wantdatisgoedenaangenaamvoorGOD." Zooworden dan vr alle anderen de kinderen enkindskinderen vanwiehulpbehoeft,geroependieteverschaffen. Welwordtdaarbepaaldelijkvaneeneweduwegerept,doch dit, naarisaantenemen, wijldeweduwehetmeestspre-kende type is van een onverzorgdenmensch, die steun van anderen noodig heeft. Zeker volgt men delijn der Heilige Schrift, door onder weduwedeoudersengrootoudersinhetalgemeente verstaan. Dekinderenzijndanindeeersteplaatsgeroepenhunnen ouders,ingevalvanstoffelijkennood,bijtespringen. Beteekenisvolistevensdewijze,waaropdiehulpwordtaan-geduidengemotiveerd.Zijisnietliefdadigheidinengerenzin. Maardenouderstebewijzenwedervergelding. VolgensK A NTkomteenkindeigenlijkterwereldmeteen vorderingtegenzijneouderswTegensonrechtmatigedaadinde kleinevuist,wijlhetdoorhenterwereldkwamzonderdat het verklaardhaddattewillen,enhebbendeoudersnutottaak, hetkindtevredenmetzijn bestaan te maken, zoodatdit verklaart nietsmeervanhentevorderentehebben. GanschomgekeerddeBijbel.Dekinderenzijn hunnenouders wedervergeldingschuldig. Ditnewoordsnijdtbijdenwortelallegedachteaf,alsof kinderenooitwatzij hunnen ouders aan onderstand geven, dezen als bijzonder liefdesbetoon zouden mogen in rekening brengen.De hulpbehoevendeouderszijnnietdoordiegiftschuldenaarsvan hunkindgeworden.Maarhetkinddoetopdiewijzealshet wareietsafvandegrooteschuld,diehettegenoverzijne oudersheeft. Zoomoethetdenkinderentotblijdschapstemmen,alszij 27 instaatzijn,langsdienweghunnedankbaarheidtetoonen. Menziedanookweltoe,opgeenerleiwijzemete doenmet hen,dieoverdergelijkehulpsprekenopeenentoon,alsware dielastnooitopdekinderenteleggen,alsware dit voor hente zwaar,alswarevanhetkindniettevergenaanzijneouders metliefdeeneerbiedtotgedeeltelijkewedervergeldingsteun te verstrekken,enlietzichditnietandersdenkendan als een met kwalijkverholenweerzintoegeworpenstukbroods.En als ware hetvooroudersschierimmerkrenkend,steunuitderkinderen handteontvangen. Dehulpvankinderenaanhunneoudersisdeordeningvan GOD.Weedengene,diedaaropsmaalt;haarvoorsteltalsniet passendevoorhetleven ; alsonpractischedwaasheidvaneenen aanhetlevenvreemdenidealist.VoorGOD'Sordeninghebben weonstebuigen.Wijmoetendaaringelooven; vertrouwen,dat zijwaarlijkaanhet leven voldoet; beter dan wat ons, in afwijking daarvan,practischerlijkt.Dieordeningmoet geprediktworden; gepredikt, zooals de Heilige Schrift haar stelt, alswedervergelding. Debehandelingvan het vijfde gebod in deCatechismus-prediking biedtdaartoevoortreffelijke gelegenheid.Hetkind,datmeteen onwillighartzijnenoudersdegavetoeschuift,doetsonde.J a, hetkindmoetzicheerderaanalleweeldespenen,danzich tegenoverzijneoudersoponvermogenberoepen,teneindevrij tekomenvanhetvoldoenaanzijne verplichting.Het kind heeft eeneeeretestelleninhetverzorgenvanzijneouders,zoodat dezenzichniettotanderenhebbentewenden. HetFriescheKerkbladschreefinhetjaar1909,datzelfsin orthodoxekringenjongelingenenjongedochtersvanhunloon eenzeermatigkostgeldbetalenaanhunneoudersbijwiezij inwonen,enopdezewijzegelegenheidzoeken voor zich zeiven voordetoekomsttesparen,f,watveelerger is, om zelf allerlei genoegensnatejagen,ofhunpronkzucht te bevredigen, en zich allerleiweeldeteveroorloven,terwijlzijdeondersteuningvan hulpbehoevendeoudersofdeverzorgingvaneenarmemoeder overlatenaanarmvoogdijofdiaconie." Wedervergeldingwordt de hulp van kinderen aan hunneouders geheeten.Zijisniet liefdadigheid in engeren zin.Daarom behoeft hetwellichtnietmetgoede beginselen in strijd te wordengeacht, datonsBurgerlijkWetboekinart.376voordekinderen,enin art.377voordeschoonkinderen,dezeverplichtingbeschouwt alseene,tothetnakomenwaarvanzij door den rechter gedwon-genkunnenworden. 28 Indetweedeplaats,dusalsergeenekinderenzijnofdezen buitenstaatverkeeren om hulp te verleenen, wordt naardezulken verwezen,dienietdoorbandendesbloeds,maardoorbetrek-kingenvananderen aard met den arme in verbinding staan:Zoo eeniggeloovigmanofgeloovigevrouwweduwenheeft,dat die haargenoegzamehulpdoe,endatdegemeentenietbezwaard worde"enz.(v.16). Dieparticulierearmenzorgheeftdusaansteunvandezijde derKerkvooraftegaan.Wordtzijverzuimd,danlooptmen gevaar,datdegemeentebovenharekrachtenwordtbelast, alzoobelemmerdinhetvolvoerenvandeophaarrustende taakinzakearmenzorg;straksgesmaadom het karige der hulp. Denaam,deeerdergemeentestaanhierbijdusophetspel. Zeerduidelijkworden naarmijvoorkomt indeHeilige Schriftdeparticuliereendekerkelijkearmenzorgvanelkar gescheiden,metvoorrangaandeeerste.Dekerkelijkearmen-zorgiseigenlijkexceptioneel.Slechtsvoordegenen,dieonder menschengeenenhelperhebben,ofalthansvandiezijde geene voldoendehulpontvangen. Metbeslistheidwerdparticulierearmenzorgalthansopden voorgrondgestelddoorJ hr.Mr.J .DEBOSCHK EMPERinzijn bekendwerk:Geschiedkundigondersoeknaardearmoedein onsVaderland,alshijschrijft: Debijzondereliefdadigheid,waarzijdoorwaarachtige liefde krachtigendoorkenniswijsbestuurdwordt,isookdaaromde meestvruchtbare,omdatzijzichschiktnaar deduizendvoudige behoefteaanhulp,diezichinhetmaatschappelijklevenvoor-doet:zijwerktnueensdoorraadgeving,dan weder door teregt-wijzing;nudoorvoorschrift(voorschot?),danwederdoor afbetalingvanschuld;nueensdoorhetaankoopen van gereed-schap,danwederdoorhetondernemenvaniets,datwel productiefisvoordenalgemeenenrijkdom,maargeenewinst voordenondernemerzeivenbelooft,enz.enz.Debijzondere liefdekanzooonderscheidenwerken,datgeenevasteregelen voorhaartestellenzijn.Zijbehoeftgeeneorganisatieinhet patronaatschap;maarzijheeftnbeginsel,datalharedaden overheerscht:waarachtigezelfopofferende belangstellinginhet lotvandennaaste." *) Intusschenisopmerkenswaard,hoevelen zijhetniet altijd ')IndeHistorischeenletterkundigeVerhandelingenvandeHoll.Maat-schappijvanWetenschappen,dl.I(I851),blz.273. 29 opzettelijk departiculierearmenzorg,dieopdenvoorgrond moetstaan,denormaleis, juistuitschakelen,haarnietofte nauwernoodvermelden.IndedoordeMaatschappijTotNut van't Algemeenin1851uitgegevenverhandelingvandenHeer BL AUPOTTENCA T E:ArmwezenenArmverzorgingvindtmen eigenlijkalleendearmverzorgingdoordenStaatendiedoor deKerkbesproken;alleendie,waarvandeeersteerinhet geheelniet,endeandereslechtsexceptioneelmoetzijn.Maar denormalearmenzorg,diedoorparticulieren,blijft achterwege. Ookluidtart.20 onzer Armenwet:De ondersteuning der armen wordt,behoudensdeverderebepalingendezerafdeeling,over-gelatenaandekerkelijkeenbijzondereinstellingenvanwel-dadigheid."De particulierearmenzorg, niet door eenige instelling, blijft zelfsgeheelonvermeld.Eveneens hebben zij, die destijds bij debehandelingvandeArmenwetindeTweedeKamerde openbarearmenzorgbestreden,degeheelparticuliereniet altijd genoegnaarvorengebracht,enteveelgesproken, alsof, behalve aanopenbare,alleenaankerkelijkearmenzorgwaretedenken. Ookhoortmenhedentendageinchristelijkekringenwel spreken,alsofzelfsprincipieelkerkelijkearmenzorgbovenaan delijstmoeststaan.J a,nogverdergaateenenkele,volgens wienalleparticulierearmenzorginverbandmetdeDiaconie moetkomen,doordezealstrechterheefttevloeien,enalzoo zelfstandigbestaansrechtmist. VoorrangwerdaandekerkelijkearmenzorgdoorDr.K UY PER gegeven,toenhij22Maart1900zichinde Tweede Kameraldus uitliet:Almoetdusvolgensmijnovertuigingindeeerste plaatsdeKerkendaarnadeparticulierephilanthropiehier optreden,tochschroomikniettezeggen, dat, waar deze heiliger krachtentekortschieten,enertochwerkelijkgebrekwordt geleden,ookhulpemoetkomenvandeoverheid." 1) Endatdeparticulierearmenzorgzicheigenlijkzelfsinde kerkelijkemoetoplossen,werdvreenigentijdenkelemalen inDeStandaardbetoogd.Zooinhetnummervan8 November 1909,alwaargeschrevenstond,datdeKerkvanChristus geroepenis,indebehoeftevanhaareigenverarmdebroeders enzustersuithetbeginselderbroederlijkeliefdetevoorzien." Ditsluit,"zoowerdvoortgegaan,departiculierewel-dadigheidnietuit,maaringeloovigekringenishettochmis-plaatstzooiedererzijneigenArmverzorgingopnahoudt. ')Pari.redevoeringen,dl.1,bl.485. 30 DitverarmthetDiaconaat,doethetdaleninbeteekenis,en geeftvanzelfaanleidingtotdiestijgingvanhet kwaad, die alle ongeorganiseerde armenzorg met zich brengt. Particuliere krachten enookparticuliereverzorgingtegebruikenisuitnemend,maar zemoetenmethetDiaconaatin verband staan, en hetDiaconaat moeterzichopinrichten,omdezeparticuliereactietebevor-derenenteleiden,mitszenooitwordegedrukt." Tweedagenlater,10 November1909,noemdehetzelfdeblad denmeestgewenschtentoestand,datde Kerken zichinkrompen ophaarbelijdenddeel,envoorditdeelderbevolkingvolledig zorgden,endatdebuiten-kerkelijkebevolkingindebehoefte vanhaarmedegenootenvoorzagdoordeparticuliereliefdadig-heid."Alzoodeparticuliereliefdadigheidalleenteoefenendoor debuiten-kerkelijke"bevolking. Gelijkditooknaderalduswerdgezegd:Steeds moet daarom onzerzijdsaandengezondenregelwordenvastgehouden,dat dekerkelijkearmendoorhunKerkendebuitenkerkelijke armendoordeparticuliereliefdadigheidverzorgdworden." Welkelaatstedankrachtens het humanitair beginsel geoefend wordt." Daarechterhetbuiten-kerkelijkelevenzekernietnormaal, maarverkeerdis,zouderhalvevolgensDeStandaardeigenlijk alleparticuliereliefdadigheidabnormaalzijn. OokverklaardeDeStandaard7Dec.1910 het verre verkiese-lijk"teblijvenachten,zoodegeheelegemeentehetDiaconaat krachtigsteuntenzoohetDiaconaatdegezamenlijkezorgop zichneemt." Driegrondengafhetbladtoenvoorharemeeningaan: 1.hethoogekaraktervandeweldadigheid(gaatzoolicht)te loor,zooiederopzichzelfgeeft.Hetmoetsteedszijn een onzer-zijdsuitdankbaarheidgevenaanonzenVerlossereneenzorge vandenChristusvoorzijnarmen."2.Zookomtalleende regeltotzijnrecht,datdelinkerhandnietmagwetenwatde rechterhanddoet.NaarluidvanonzenCatechismus is deKerk deplaats,omhandreikingtedoenaanden arme op denSabbath desHeeren,endananoniem,nietopopenschaal,maarin geslotenbus."3.Hetmisbruik,datbijnavanzelfbijdeparti-culiereweldadigheidintreedt.Alleenwiehetgeheeloverziet, kanvergelijkenendennoodvanwiehulpinroepenonder-scheidenenbeoordeelen.Tevensheeftdeanderemethodezoo vaaktengevolge,datderijksteledenderGemeentehet Diaconaatslechtspovervoorzien,"zoodathetDiaconaathet 31 somsmetschralecollecten moet stellen en het schier eenschande wordtvandeDiaconietewordenbedeeld". Destijds1)gafikophetvoorafgaandetenbescheidwatik hierherhale:Ad.1.HetganschelevendesChristensmoet dankbaarheidzijn.Kandieslechtsdoorkerkelijkekanalentot uitingkomen,danmoesthetgeheelelevenkerkelijkworden. Ad.2.Datdelinkerhandnietwetenzalwatderechterhand doet,beteekenttochslechts,dataanhetweldoengeenerucht-baarheidgegevenworde.Diebehoefterniettezijnbijgeheel particulierezorgenkanerzijnookbij geven door middel van of aandeDiaconie.Voortsisheteenevergissing,dat volgens den HeidelbergerCathechismusdeKerkdeplaats is omhandreiking tedoen.SlechtsstaaterinZondag38,datopdenrustdagin desamenkomstendergemeentedenarmenhandreikingworde gedaan.OfzouDeStandaardookmeenen,dathandreiking alleenopdenrustdag,nietopwerkdagengeschiedenmag? Ad.3.Misbruikkanbijparticuliereliefdadigheidzekervoor-komen.Maarookbijdiaconale.Zeifsisdevraag,of zich nauw-keurigopdehoogtestellenbijparticuliereverzorgingniet gemakkelijkeris.Mendenktbijarmenzorgjuistweleenste veelaanhetwillenoverzienvanhetgeheel,enteweinigaan debijzonderegevallen. Ookkomthierbijdit.Tevaakwordtgemeend,datarmen-zorgeigenlijkalleenter wille van de armen geschiedt.Endaaruit komtzoolichtdebedenkingenhetbedekseldergierigheid voort,datmen,wijlmenigwerfbedrogenwordt,nietsdoet. Isechternietdetegenovergesteldeopvattingjuist,datarm-verzorgingbovenaleenbelangisvoorwiekunnengeven?De armenmoetenonsleerenonzevoorrechtenteverstaanen barmhartigheidtebewijzen.Zijkunnenonshelpen tegen gierig-heidenontevredenheid.DeHeerekandearmenookzonder onsinhetlevenhouden.Hetisvooronseenzegen,datwij daarbijalstusschenpersoonhebbenoptetreden.Daaromisde gift,gedaannabehoorlijkonderzoekenuitgoedmotief,niet vruchteloos,alwistdebegiftigdetochtemisleiden.Harevoor-naamstevrucht:betoonvanbarmhartigheid heeftzijwel gehad.Enhetbedrogkomtvoorrekeningvandenschuldige. Ookmoetonstreffen,dathet formuliervan de Gereformeerde KerkenvoordebevestigingvanDiakeneninovereenstemming ')InStudinenSchetsenenz.,serie11,bl.300/01. 32 ismetwatm.i.deHeiligeSchriftklaarlijkzegt,enhetgeen dusafdoendeis.ZoowordendeDiakenenvermaandde rechte weduwenenteweezenteverzorgen."Watook schijnt tedoelen opwieganschhulpelooszijn. Danvergetemenniet,datarmenzorgtochwaarlijk nog meer inhoudtdanhetgevenvangeld. Eenevrouw,die op de kinderen pastvaneenearmebuurvrouw,welkeuitgaatomwattever-dienen,bewijstookarmenzorg.Bijhetgeldmoetdeliefde komen,endeliefdekanerzijnzondergeld. J a,ginghetstelselvanDeStandaardop,dat gevenuitdank-baarheideninstilteeigenlijkalleengeschiedenkan,alsde giftdoordentrechterderDiaconiegaat,danmoetenookver-vallendegiftenaantalvanliefdadigevereenigingen,zelfsdie voorscholen.Datalleszoudankerkelijkmoetenworden.Dat kantochnietdegoedewegzijn.Zookreegmenbloedarmoede inhetleven,entegrooteaandrangvanbloedinhetambt. Inhaarnummervan19 J an.1911 heeftDeStandaardhare stelling,datonderChristenenschieralle directe armenzorg door particulierenverdwijnenmoet,gehandhaafd. Zijberiepzichtoenopwatdekantteekenarenzeggenbij1 J ak.5: 16,waarhetindenaanhefheetdat,zooeeniggeloovig manofeenigegeloovigevrouwweduwenheeft,datdiehaar genoegzamehulpdoe. Inbedoeldekantteekeningnuwordthierbijopgemerkt:in hungeslachtofonderhunnevoorouders;verstaatzoozijde middelenhebbenzulkstekunnendoen. Derhalve,zoobesluitDeStandaard,heeftditmetdeparti-culierearmenzorg,voorbehoeftigendieniettotonzefamilie behoorennietsuitstaande." Zou inderdaad door de kantteekenaars bedoeld zijn, eene scherpe grenslijntetrekkentusschenwiewelenwieniettot de familie behooren ? Reedswaredevraagtestellen,hoeverdefamilie"gaat. MaarookhaaldeDeStandaardslechtsheteerstedeel vanvers 16 aan,enlietzijhetlaatste,datlichtop het eerste werpt, weg. Inditlaatstegedeeltenuwordtgezegd:datdegemeente nietbezwaardworde,opdatzijdegenendiewaarlijkweduwen zijn,genoegzamehulpdoenmoge." Ennuwordtvandiewoorden(waarlijkweduwen")door dezelfdekantteekenaars,ingelijkengeestalsbijvers4envers 5,waarookvanwaarlijkweduwen"gesprokenwordt,bij vers 16 gezegd,datdiewoordenzienophen,diezondervolwassene 33 kinderenofkindskinderen,envanallevriendenenhulpever-latenzijn. Alleenvoordezulkenmoetdienvolgensdegemeentezorgen. Endevriendenmoetenhulpebiedenaanwieinhunnen kringgebreklijden. EvenalsCAL VI J Nzegtinzijneaanteekeningopvers16:ubi deficiunt humanae opes omniaque praesidia, Ecclesiae officium est manumporrigereadopemferendam:"enz.. Neemtmenalzoodekantteekeningeninhaargeheel,dan zijn zijnietvoor,maartegenhetstelselvanDeStandaard. Nogschrijftzijwataangaathareopvatting,datdeaanhef vanvers16 alleenopfamilie"zouzien:Erisonderde goede uitleggersdanookgeenverschilvan gevoelen op dit punt.Allen zijnheterhierovereens,dathieralleenwordtuitgesproken, dat,zooerfamilieis,diezorgenkan,dezezorgen moet, in haar behoeftigeledenniettenlastederdiaconiemaglatenkomen." MijnoverledenambtgenootBI ESTERVEL D,dievanarmwezen endiaconaaternstigestudiehadgemaakt,schreefnochtansop bl.359vaninhet door hem bewerkte gedeelte vanHetDiaconaat (1907):Menheeftwelgemeend,dat hier gedoeld wordt op wedu-wen, dienietbepaaldtot de huishouding behooren, zooals zusters, stiefdochters,nichten.Enzekerkanditmeeinbegrepenzijn. Maarzekerisookhierbedoeld,datmenzichnietonttrekken magaanhulpbehoevenden,diedoorGodsvoorzienigbestelmet onsinaanrakinggekomenzijn,zonderdatzijderechtenvan vs.4en8kunnendoen gelden.Hetzij danverwijderdebloedver-wanten, of gewezen dienstboden, of anderen. Ook hiertoe moeten de diakenenopwekken.Rondzienoferookzijndiedezorgvoor zulkehulpbehoevendenopzichwillennemen." Hetheeftmijwelbevreemd,datikoverditpunt,overden omvang,deplaatsderdiaconalearmenzorg,nochindekerke-lijkesamenkomstenietshebvernomen,nochdaaroverietsge-vondenindekerkelijkebladen,diemij onder de oogenkwamen. DezezaakistochvoordeKerkvangrootebeteekenis.De gemeentemagnietaandeDiaconieonthoudenwataandeze toekomt.Alsdegemeentedearmenzorgopgeheelverkeerde wijzebeoefent,dienthaardaaropimmersgewezenteworden. J a,hetisdevraag,watGOD'SWoordindezenzegt.Een kerke-raadmoetinditopzichteenestelligemeeninghebben,ende DienarendesWoordshebbenookhierindegemeentete wijzen opdeeischenvanGOD'SWoord.Temeer,als daaroververschil vanmeeningzichopenbaart. 3 A 34 Prof.BI ESTERVEL Ddeeldetenvollededoormijgehuldigde opvattingwataangaatdeverhoudingtusschenparticuliereen kerkelijkearmenzorg. Nadathijinhetaangehaaldewerkeerstopbl.307/08met eenenkelwoordhadopgemerkt,datdediaconieslechtsvoor dealleen-gelatenenis,besprakhijditpuntuitvoerigerop bl.357en volgg..Ookhijwasvanoordeel, dat de Heilige Schrilt eenzeerduidelijk"antwoordgeeftopdevraagnaardegoede ordeindezen:eerstdeverplichtewedervergeldingvankinderen aanhunneouders,dandeparticuliereliefdadigheid,enten slottedediaconalehulp. Soms" dusleestmenopbl.359heeft men in deze orde gemeendeeneachteruitzettingvanhetambttezien,dat,zoo denktmendantochmaarachteraankomt!Inzekeren zin moet hetambtookachteraankomen, namelijk met de eigenlijke hulp." Enopbl.360:Geenenkelenatuurlijkeverhoudingwordt doordegenadetenietgedaan.Wijweerstaan altijd het radicale staatssocialisme,omdathetdelevensverhoudingenbederft,en hetmechanischebovenhetorganische stelt.Maar wij weerstaan ookhetclericalisme,datmeentdedingenwordenalleengoed gedaan,alszijdoorhetambtgeschieden.Wel die dingenalleen, waartoeslechtshetambtgeroepenis." ZooterechtweesProf.BI ESTERVEL Derop,datdegenadede particuliereverhoudingengeenszinstenietdoet.Hethelpennu vanonzenevenmenschiseenezuivernatuurlijkezaak.Wel verre,dathetambt, de Kerk, die overbodig zouden mogenmaken, moetenzijjuistbevorderen,datdienatuurlijkeplichtbeter wordtvervuld.Denatuurlijkebetrekkingenrakendoordebij-zonderegenadenietopdenachtergrond,maarwordendoor haarbevestigd.Genadeverwoesthetnatuurlijkelevenniet, maarherstelthet. Hoeveelliefelijksgingookverloren,indienallearmenzorg gingdoordediaconie. J uistdieonmiddellijke,persoonlijkeaan-rakingtusschendenbetergesteldeendenarme is zoo heilzaam. Eriswaarlijkgrootverschiltusschenhethelpendoorenop grondvanpersoonlijkebekendheid,degiftinverbandmeteen nauwkeurigkennisnemenvandebijzonderebehoeften,enhet beschikbaarstellenvangeldofgoedvrdediaconie.Hetkan voordeopvoedingvankinderenzoonuttigzijn,henmeete nemennaardewoningenderarmen;hentedoenzien,hoe menschen,dienietsmindersijndanzij,tochzooveelminder hebben;hunteleeren,hoemenleedkanverzachten. 35 Hoeveelmeerwordtookmegeleefdalsdagelijksiemanduit hetbehoeftigegezinkomt,omhetaandenrijketoevertrouwde deelderarmenteontvangen,endeeerstelangsdienweg voortdurendopdehoogteblijftvanderlaatstentoestand. Trouwensbedenkementoch,dathetbeginselvanarmenzorg zichveelverderuitstrektdanhetgewoonlijkmetdatwoord bedoelde.Hierbovenzeideikreeds,datarmenzorgnietalleen instoffelijke hulpbestaat.Enmetnamekandieniet-stoffelijke hulpzoovaaktepaskomen,waarmennietlichtaanarmen-zorgdenkt,entochindengronddezelfdebehoefte aanwezig is, alswaarinzijtrachttevoorzien.Eenkind,dat den rechtenweg nietweet,verdwaaldis, heeftbehoefteaanhulp;verkeert in betrekkelijkenzininarmoede.Deman,dietrots al zijne inspan-ningdenwagenniettegendebrughoogteofuithetdiepe wagenspoorkanopbrengen,heeftbijstandvannoode.Dehulp, inheteeneenhetanderegevalgeboden,istocheigenlijkvan denzelfdenaardalsdesteunaanwiearmheetin dengewonen zindeswoords. Zooblijfikdanvanmeening,datdeKerkeerstkomtinde derde plaats; dat voorop staat de wedervergelding"door kinderen enkindskinderen;daarnavolgtdeparticulierearmenzorg,en eerstdandekerkelijke,welkezeerbeperktis;uitsluitendvoor wiewaarlijkweduweisenalleengelaten,diehooptop GOD" (1 Tim.5:5aen16b). Zelfsmagdediaconienietgeregeldalleledendergemeente helpen,diezichbijhaaraanmeldenengebreklijden,tenzijzij zichovertuigdhebbe,dathunalthansvoorloopiggeenbijstand vaneldersverstrektwordt. Almogezijsteunenominden oogenblikkelijken nood te voor-zien,zijheefttevensteonderzoeken,ofernietanderen zijn, op wieinzoodaniggevaldeplichtderbarmhartigheidrust, en zoo noodigtotdezentegaanenhenmet de behoefte aanonderstand inkennistestellen.Onverschilligofdezentotdegemeentebe-hooren.Eenman,buitenalleKerklevende,kannog wel op ver-zoekvan,nainlichtingdooreen diaken bereid gevondenworden zijnevroegere,nuverarmde,schoonmaakstertehelpen. Niethetminstishetdetaakderdiaconie,omtetrachten bedeeldenvanhareregistersaftevoeren,enweldoorzeals hetwarebijanderenonder te brengen. Het ware eenuitnemende toestand,alsdediaconieeenganschschooneleihad,wijlde armeninhetmiddendergemeenteverzorgdwerdendoorpar-ticulieren,diezichdoornaderebetrekkingmethentothet ver-36 leenenvanhulpgeroepenachtten.Zijhetal,datharedeur steedsopenmoetstaan,om,zoonoodigvoorhetoogenblikte helpenwiebijhaaraanklopt. J a,hetzoekenvanparticulieren,die,opgrondvaneenigen bandmethetarmegezin,aangewezenzijnhettesteunen,is eenzeerernstigeroepingvoordediaconie. Andersishetmedehareschuld,alsdegemeentetezeerbe-zwaardwordt,waartegenGODSWoordjuistwaarschuwt,dat waarlijkzooonwijsnietis,alsdeeigenwijzesomswaant. I mmersishetmogelijk,datdelasttegrootwerd.Wantde gemeentekannietvolstaanmeteenvoudiguittedeelennaar watinkomt;mindertegevennaargelanghetaantalarmen grooterwordt.Dediaconiemagnietdeteringnaardenering zetten.GOD'SWoordgeefttochnietslechtsdeordeaan,die moetgeldenonderwiedearmenhebbenteverzorgen,maar ookdemate,waarinditbehoorttegeschieden. Ermoetgenoegzamehulpwordenverstrekt.Zelfstweemaal wordtditgezegd.Eerstvoordeparticulieren,endaarnavoor degemeente. Deeerstenmoetengenoegzamehulpbieden,opdatdege-meentenietbezwaardworde,endezedengenen,diewaarlijk weduwenzijn,genoegzamehulpmogedoen.Indearmenzorg moetnaastliefdeooknuchterheidzijn;gewis.Hethartmag nietkortwegoverhetverstandheerschen;voorwaar.Eneven-welzaldehulpvoldoende,genoegzaamwezen.Denoodmag nietvooreengedeeltebestendigdblijven,zoomaarietswordt gedaan.De nood moetverholpenworden.Dat is des Heereneisch. EnGOD'SWoordwaarschuwtons,dathetmisloopt,alsde menscheigenwijsheidverkiestboven wat daar geschrevenstaat. IntusschenblijftdebeteekenisderKerkmetbetrekkingtot hetarmwezensteedsgroot,alwarehet, dat de diaconie niemand tehelpenhad.Menlatedeopvattingtochvaren,alsofhetbij armenzorg eigenlij k over niet anders gaat dan over het uitreiken van stoffelijke middelen.Uitdiebekrompenopvattingkomt zoo licht eenganschverkeerdekoersvoort.Zoouitnemendzeide GROEN VANPRI NSTERER12Mei1854indeTweedeKamer:Watde kerkelijke(liefdadigheid)betreft,deKerkwordtsomtijds te veel beschouwdenkelalstrechterwaardoorgeldvoordearmbedee-lingtoevloeit;menbedenktteweinigdatvanhaarinvloed, nietslechtsvermeerderingvangelden ter bedeeling, maar vooral ookverminderingvanhetcijferderbedeelden mag wordenver-wacht.IkverheugmijdatdeKerkookdoormijnvriendenin 37 eenanderlichtisgesteld.WijsprekenvandeKerk,aanwelke dewoordendeslevenszijntoevertrouwd;vandeChristelijke Kerkinalhaaromvangenhistorischbestaan;vande Kerk die elkeondeugdbestrijdtwaardoorde armoede gevoedt wordt, elke deugdaankweektwaardoordearmoedewordtverzacht;niet enkelvoorschriftengeeft,maardekrachtaanwijstomzein praktijktekunnenbrengen;elkebronopentvaneigenveer-krachtenonderlinghulpbetoon." i) Departiculiereliefdadigheidhelpt;dekerkelijkeiserslechts voorwiegeenenhelperhebben.Maarvoortsis de Kerk de voor-namebron,diedeparticuliere liefdadigheid voedt, en de behoefte aanhulpvermindert.Mits natuurlijk de bediening van hetWoord opeenenanderzijgericht.Voorsocialepreeken"mogede gemeentewordenbewaard.Maareen predikant, wiens prediking nietaandenhiergesteldeneischvoldoet,beantwoordtweinig aanzijnroeping.Enwienoginhetonzekereverkeertomtrent deverhoudingtusschenparticuliereenkerkelijkearmenzorg, isnietbijmachteleidingtegeven;behoortin de kerk eer onder dehoorderstezittendanopdenkanseltestaan. Gelijk bekend is, hebben zich niet alleenparticulieren en de Kerk metde armenzorg bemoeid, maar is dit ook door publiekrechtelijke lichamengedaan,metnamedoorStaatengemeente. ZelfsschrevendeHeerenH.W.TYDEMAN,J .HEEMSKERKAZ. enJ .W.TYDEMAN:DatdearmenverzorgersvanStaatswege zichhunneraantrekken,diehet noodzakelijke ontberen engeene bedeelingvaneldersgenieten,zalwelniemandafkeuren." 2) J a,erzijnnietweinigen,diearmenzorgbijvoorkeur,althans hoofdzakelijk,inhandendezerlichamenzagen,ennoggrooter ishetaantaldergenen,diemeenen,datdepubliekearmenzorg althansnietgemistkanworden.Zijhetslechtsteraanvulling, voorzoover particuliere en kerkelijke liefdadigheid niet voldoende helpen.Zooismenmeergematigd".ParticulierenenKerk mogenwelmedoen.Enmenwilzelfsgaarnedezenopden voorgrondschuiven.Maaralwatontbreekt,moettochten laste vandeburgerlijkeautoriteitkomen.Waarme dus volstrektniet isuitgesloten,datzij,diein de theorie op den achtergrondstond, indepractijkopdenvoorgrondraakt;entengevolgewaarvan x)AdviezenindeTweedeKamerdtrS.G.,dl.I,bl.429. 2)DenkbeeldenomtrenteenewettelijkeregelingvanhetArmwezenin Nederland,(1850),bl.81/82. 38 ookdegenen,diedeopenbarearmenzorgtevensintheorie bovenaanzetten,tegendattheoretischvoorafgaanvananderen gemeenlijkweinigernstigbezwaarmaken. Zoodatprincipieeleigenlijkdescheidslinieligttusschenhet alofnietmengenvanhetpubliekgezagindeonmiddellijke verzorgingvanarmen. Omindezentotgoedeuitkomsttegeraken, dientin deeerste plaatsnaardebeginselentewordengevraagd. Endandunktookmij,datvooropenbarearmenzorgals gewonehulpgeenplaatsis. Zelfsopmeerdannengrond. Teneerste,wijlhetpubliek gezag nietover stoffelijke middelen beschikt,enimmerswordtjuistaandergelijkehulphetmeest, ofschieralleengedacht,wanneervanopenbarearmenzorg sprakeis. Hetpubliekegezagiseigenlijkdegrootsteproletarir,ofde kleinste,diegevondenwordt. Watzouiemanddenkenvanhem,die,hetgeld missende, dat hijdenarmewildegeven,ditnamvaneen ander, en hetdaarna aandenarmeterhandstelde? Niemandzekerzaldergelijkewijzevanarmenverzorgingver-dedigen. OokhebbenPETRUSenJ OHANNESvolgensHandl.3, toen zij tot denkreupelemoestenzeggen:Zilverengoudhebikniet", daaraanniettoegevoegd:maarikzalhetwelmetgeweldof tersluiksvaneenanderzientekrijgen. Tochgeschiedtzulks,alshierhetpubliekegezagoptreedt. Hetdwingtalsdandeburgersomvanhethunneaftestaan aandepubliekekas,welke,opdiewijzegevuld,doorhetpu-bliekegezagteruitdeelinggebruiktwordt. DemachtderOverheidwordtaangewendomhetgeld,dat naardebestaanderechtsordeiemandseigendomwerd,dezen te ontnemenenhettegevenaaneenander.Eigenlijkdringtde openbaremachtiemandswroningbinnen,eischtzijvandezen geldenreiktzijditdaarnaaandenarmeuit, die buiten de deur wacht. Dathetinderdaadzoois,werdookdoor J hr. Mr. H.SMI SSAERT destijdsuitgesproken,alshijschreefdatterwillevanzijnzelf-behouddestaataandeneenenburger(geeft)omnietwathij aandenanderenheeftontnomen." i) l)HetaandeelvandenStaatindeVerzorgingderArmen(1893), bl.112. 39 Isditovereenkomstigderoepingvanhetpubliekgezag,of vierkantdaarmeinstrijd? Kanhetantwoordtwijfelachtigwezen? J a,zoumeneigenlijknietmoetenwenschen,dat de arme zelfs weigerde,dergelijkaaneenanderafgenomengeldinontvangst tenemen? DeheerSNOECKHENKEMANSschreefonlangs:Deburgerlijke armenzorgmoetzijnemiddeleninhoofdzaakvindenuitde belastingpenningen;zijneemtdanhetgelduitdebeursvan deneene,omhetteleggenindehandvandenander." J) Waaraanhijtoevoegde:Maarditnemeniseenwerk,dat metgrootevoorzichtigheidmoetgeschieden,ofhetzouzich spoedigwreken." Veeleerzoudeikzeggen:ditnemeniseenwerk,datin hetgeheelnietgeschieden mag; onvoorwaardelijk is af te keuren. ZekermagdeOverheidbelastingheffen;eischen,dathaar gegevenwordewatzijnoodigheefttotvervullingvanhare taak.DatzegtRom.13 duidelijkgenoeg.Inzooverwasheteen strijdtegeneenwindmolen,toenMr. TREUB de stelling aanvocht, datiederdevrije,onbeperktebeschikkingsbevoegdheidover zijninkomenbehoorttehebbenentehouden." 2) DeOverheidmagvorderenwatzijvoorsichnoodigheeft. Maaroverigensmoetzijelkeenhandhaveninzijneigendom, inzooverniemanddaaropeenigrechtkandoengelden.Zeker kaner eene rechtsvorderingbestaanvan den een tegen den ander, waardoordezeveroordeeldwordtvanhetzijne af te staan.Men kanzichdoorcontractverbondenhebbenietste zullenleveren. Wiedooreeneonrechtmatigedaadschadeveroorzaaktheeft, draagtdekostenvanhetnadeel.Maarindiegevalleniser eenerechtsverplichting,waaroverbij geschildoor de rechterlijke machtbeslistwordt.Hierechterbestaatgeenerleirechtsband. Zondereenigenrechtsbandtusschendeneenendenander,en daaromookbuitendenrechterom,komthetpubliekegezag vandeneenietsnemen,omhetaandenandertegeven. DaarmedoetdeOverheidtocheigenlijk vlak het omgekeerde vanhetgeen,waartoezij geroepen is.Aanspraken op eens anders geldengoedbehoorenbijdenrechterthuis.Daarbuitenmoet iederdoordeOverheidinhetzijnebeschermdworden2). 1)Armverzorging.HetElberfeldscheenhetNederlandschestelsel,bl.32. 2)T.a.p.,bl.14. 2)Mr.F.C.H.DRIELING,Beschouwingenoverhetnieuweontwerpvan wetophetArmbestuur(1853)noemdehetlatenonderhoudenvanallebe-40 Ongetwijfeldmoetonsgoedook dienen om den arme te helpen. Niemandmagzijngeld,voorzoovergeenrechtsplicht is om het aftestaan,alleenvoorzichendezijnenbesteden.Overdit puntbestaatgeenverschilvanmeening. Maarhetisnietdeopenbaremacht,welkehet geld des eenen indesanderen "machtheeftovertebrengen.Hetzijnzedelijke machten,waardoorditheefttegeschieden.Ditmoetinvrij-willigheidtotstandkomen. Rekentmenvoorhetlevennietmetdezedelijkemachten; beschouwtmendenStaatalsde instelling, die het gansche leven omvat,alshetorgaanvandezoogenaamdegemeenschap,dat allesregelenkan,wathetgemeenschappelijkeleven,desamen-leving,demaatschappijraakt,danishetgeenwonder, dat men denStaatookbevoegdachttezorgen,datiedervanzijngoed watafzonderevoordenarme. MaarditallesomvattendewezenisdeStaatniet.Hijis beperktvannatuur;heefttebeseffen,daternaastdemacht, diehijoefent,noganderemachtendoorGOD gegeven zijn, even onmisbaar,endieinhunnewerkingnietbelemmerdmogen worden. J a,deOverheid,diezelfsdenvrekbeschermenmoet,wiens weeldeligtinzijngebrek,heeft,waarzijdiebeschermingmet deeenehandverleent,alsmetdeanderedeKerk op te roepen, datdezetochhareninvloeddoegelden.Zelfsnietindeeerste plaatsomtochdenarmeaangeldtehelpen,maarwijlereen gierigaardis,dieindehandenderhebzuchtverstriktligt,en dreigtvooreeuwigverlorentegaan. De Staat, het openbare gezag heeft niets; de belastingmachinerie, diedientomdepubliekemachttehelpenaanwat zij voorhaar taaknoodigheeft,magnietwordeninbeweginggebracht, een-voudigomhetgelddeseenenaandenandertebrengen. Hetopenbaargezagheeftniets;isdaardoorookbuitenstaat ietstegeven.Hetdeeltuitwathetnam. Hetgaatdanookniet aan, armenzorg door particulieren en die vandeKerk,metopenbarearmenzorgkortwegopnelijnte plaatsen.ParticulierenenKerkkunnengeven.Wathetopen-baargezagdoet,isheelwatanders. hoeftigentenkostevan hunne medeburgers een echt socialistisch denkbeeld..., waarbijeengedeeltevanheteigendomopstaatsgezagwordtontnomenaan deneen,omhetaandenanderentegeven." ZieDeNederlandervan18 Maart 1853(no.837)endievan25Maartd.a.v.(no.843). 41 Hettweedebezwaartegenalleopenbarearmenzorg is dit, dat, alhaddeOverheiddemiddelen,zijnogonbekwaamwareden armeopderechtewijzetehelpen. Waarintochbestaatarmenzorg? Looptdezealleenuitinhetberekenenvandenstoffelijken nood,enhetuitreikenvanspijs en brandstof en klerenovereen-komstigdebehoefte? Neen,waarlijkniet.Datismaarhet uiterlijk.Niet genoeg kan herhaaldworden,datmenmetdiehulphet gebrek juist voeden kan.InhetaangehaaldeopstelvanMR.FA BERwordtop bl.198 zoojuistgezegd,datdewarephilantropienietbestaatom zoo veelmogelijkte geven, maar om te zorgen dat zoo weinig mogelijk behoeftgegeventeworden." Goedearmenzorgopenbaartzichinhetopsporenvande oor-zakenvanhetgebrek,enzoomogelijkinhetstuitendaarvan. Welkeoorzaken gelijkikhierbovenaangaf kunnenzijn vangeheelgeestelijken,zedelijken,godsdienstigenaard. Hetpubliekegezagnualszoodanigmistdegave,omdie oorzakenoptezoekenentebehandelen. Hoeishetmogelijkvanditgezagte eischen, dat het denarme bepalebij's menschenplichtomookvoorstoffelijkennooddes Heerenhulpinteroepen ? hemwijzeopde belofte, geschonken indeonsdoordenHeilandgeleerde bede om dagelijksch brood? Hoekandepubliekeautoriteitdenwaarborgbieden,dat overdezedelijkefouten,diedearmewellichtinhetbesteden vanzijn geld beging, op waarlijk geestelijke, en zoo echt-practische wijzemethemgehandeldworde? Ookwaaralleruwheidgemedenwordt,deopenbarearmen-zorgophaarbestwordtgedacht,kanhettochnietanders,of zij moet leiden tot voor den arme zeer gevaarlijke veruitwendiging, hetmaterialiseerenvanhetleven,Erkaneenigvermaanten goedemetdeuitdeelinggepaardgaan,toteenwezenlijkdoor-dringenindengeestelijkennood,waarvande geldelijke dikwijls slechtseenopenbaringis,kanhetuiteraardindenregelniet komen. Tenderdeditbezwaar;datevenalshetvorigejuistden armetreft. Behalvedatvanhetpubliek gezag niet is te wachten de geeste-lijketoon,welkevoordendienstderbarmhartigheidgevorderd wordt,kleeftvoordenarmeaandeopenbarearmenzorgook ditzeerernstigegebrek,datzijzoogemakkelijkden waanwekt ofversterkt,datdemenschingevalvannoodrechtheeftop 42 hulpuitdeopenbare kas.Trouwens is wat de Overheidverstrekt, nieteenegift. DeHeerenH.W. TY DEMAN, J .HEEMSKERKAZ. en J . W.TY DEMAN schrevendestijds:Ophetbeginsel:datniemandregtheeftop ondersteuning:kangeenegoedeArmenwetgebouwdworden;" enz. i).AlleenbehoefdeditbeginselnietindeWetteworden uitgedrukt";enz..Alsofmenmetdergelijke verberging iets won! Enofschoonzijduseigenlijkwleenrechtoponderstand erkenden,meendenzijdoorde bepaling, dat wie van de openbare hulpgenieten,zichmoetenonderwerpenaandevoorwaarden, welkehun van overheidswege volgens de wet worden opgelegd, hetdenkbeeldtevermijdenvanhetregtoponderstanden het regtopdenarbeid,zooalshetdoordeFranschedemagogenen hunnevolgelingenwerdbegrepen;"enz.2). Alsofeenrechtnietbestaat,wanneer daaraan zekere verplich-tingenzijn verbonden.Hoe men het ook wende of keere, hoe voor-zichtigdewetzichuitdrukke,omtochallenschijntemijden, datzijeenrechtzou vestigen, het kan niet anders, of de inmen-gingvanhetopenbaargezagindearmenzorgleidttot de voor-stelling,datzoodanigrechtbestaat,enwerktookdaardoor verderfelijkopdenvolksgeest. Enhetisnietmoeielijktebegrijpen,hoeditgevolgontstaat. Immerswordtdeopenbarearmenzorgbijnaimmergemotiveerd meteenigebeweringaangaandeeenplichtvandenStaatin dezen.Waarnuzoodanigeplichtgeleerdwordt,ishetgansch natuurlijk,datdebehoeftigedanookzijnerzijds meent eenrecht tehebben. OokschreefJ hr.Mr.SMI SSAERT,t.a.p.,bl.148,tenaanzien vandeopenbarearmenzorg,hoewelhijdienietlosliet:Inde praktijkenhetisaltijddepraktijk,dieinzakearmenzorg hetbelangrijkstis komt het ten slotte vrijwel op hetzelfde neer ofmendenarmerechtoponderstandgeeftofniet." Immersweetdearme,dusgaatdeSchrijvervoort,dathij onderzekere omstandighedenvan het gemeentebestuur of burger-lijkarmbestuurondersteuningzalerlangen.EnvoordenStaat ookmaakthetweinigverschiluitofhijdenbehoeftigeonder zekerevoorwaardeneenrechtoponderstandgeeft,ofwelhem hetrechtniettoekent,maarhemtochopzijnverzoek,mits diezelfdevoorwaardenvervuldzijn,deondersteuning verschaft, ')T.a. p.,bl.34. ')T.a. p.,bl.83. 43 opgronddathetStaatbelangdat vordert. Zoo dieondersteuning eengunstis,mistzijtochheteigenaardigwillekeurigevan een gunst;mijstaathetvrijeenarmeietstegeven of niet te geven, maardeStaatkandenbehoeftigediegunstnietonthouden; hijistothetverleenendaarvanverplicht,niettegenoverden vrager,maartegenoverzichzelf,omdatzijneigenbelanggebie-dendeischthetpauperismekrachtigtebestrijden." Ofnuinderdaadhet pauperisme krachtig bestreden wordtdoor dergelijkeuitdeeling,ismisschiennogzoozekerniet.Maardat dearmeweet,onderzekereomstandighedenaltijdtezullen,te moetenwordengeholpen,maakt,zooalsMr.SMISSAERTerkent, dathetweinigverschilgeeft,ofmeneenrechtoponderstand alofnietopenlijkerkent.J a,bijdetheorie,datdeStaatin zijn belang helpt, verricht de arme bij het vragen eigenlijkstaatsdienst. HijkaninhetbelangvandenStaathulpvragen,eischen. Hetstaatsbelanggeefthemeenrecht.Zoomendietheorie van hetarmenverzorgenuitstaatsbelanghuldigt.Ennietoordeelt, dathetstaatsbelang,hetbehoudvandenStaatintegendeel dringendgebiedtzichvanallegewone directe armenhulp geheel teonthouden. Indevierdeplaatsisdeopenbarearmenzorgweinig geschikt ominspanningenspaarzaamheidbijdenmindergegoedete kweeken.GelijkdanookMr.W.VANLYNDEN10Mei1854 in de TweedeKameropmerkte:Deeerstebron,die door het openlijk enregelmatigondersteunenderarmenvanstaatswege,opvele plaatsenisopgedroogd,isdespaarzaamheidendezuchtomin eigenbehoeftentevoorzien;hetbeginselvanzelfbehoudzoo krachtigindenmensch,maardatverlamdwordtdoorde over-tuiging,datdeopenbarearmmeestergereedstaatmeteene geldelijkeondersteuning." J) OokdeHeerVANHEI DENREI NESTEI Nweetvooreendeelhet pauperismejuistaandeburgerlijke armenzorg.Die burgerlijke armenzorg werd bij velen aanleiding tot luiheid en werkeloosheid."2) AAGESRENSEN,eenDeen,schreefnogvrenkele jaren, dat hetDeenschestelsel,volgenshetwelkoudenvandagenonder zekerevoorwaarden,alleenopgrondvanhunnenleeftijd,aan-spraakhebbenoponderstandvanRijkengemeente,denzin totsparenenhetstrevenomzichzelf te helpen bij de bevolking inhetalgemeenschijntteverzwakken3). 1)Handd.derS.-G.,1853/54,II,bl.783. 2)T.a.p.,1853/54,II,bl.799-3)In afl. Ib. van ZACHER'S groote werk: DieArbeiter-Versicherungin A uslande. 44 Indevijfdeplaatsisopenbare armenzorgveroordeelenswaard alseengrootgevaarvoordeliefdadigheid. Mr.W.V A NL Y NDENlietdestijdsophet zoo evenaangehaalde volgen:Detweedebron,diegestoptwordt,is de belangstelling vanvriendenenbetrekkingen.Waardenarmeindenregel geenuitzigtopondersteuningvanstaatswegegegevenis,daar openbaartzichdemedelijdendehulpvanburenofnaastbe-staanden.Diehulpkomtdikwijlsopeenroerendewijzete voorschijn,enisomvattenderdanmengewoonlijkdenkt. Debesteverzorgersderarmenzijndearmenzeiven.Ditis deuitspraakvaniemanddiezichveelmetarmenhadbezig-gehouden,endieindezemateriewelalseendeskundigemag genoemdworden,vandentevroeggestorvenChalmers. Er ligt inhetmenschelijkharteengrootegenegenheidvooreenlot-genoot,endearmoedeisvernuftiginhetaanbrengenvan leniginginbehoeften,diezijbijervaringkent.Deopenbare bedeelingdooftdiebegeerte,maaktdebandenlos,diegemeen-schappelijkenoodgelegdhadendoetallegevoelvanverant-woordelijkheidtusschendearmenonderlingverdwijnen. Eenderdebron,dieophoudttevloeien,ishetmedelijden vandenrijkemetdenarme.Waar over een domicilie van onder-standgetwistende uitspraak der overheid kan gevraagdworden, daarwordthetwerk der liefde een werk van dwang, en verdwijnt alledenkbeeldvaneenblijmoediggeven.Men geeft gedwongen, enontvangtalseenregtwatzonderdatveelruimerenover-vloedigerzougeweestzijn. Enditallesiswaar,zelfszondereenigeninvloedaanhet Christendomhierintoetekennen;hetligtindenatuurvan hetmenschelijkhart;zoodateenopenbarearmenbedeelingde-zelfdenadeeligegevolgenzouhebbenin Konstantinopel als hier. Dochnogveelzwaarderwegendeaangevoerdeargumentenin eenChristelijkland,ondereenChristelijkebevolking. Deslotsommijnerbeschouwingenis,dathetbedeelenvan staatswegeeendubbelkwaadteweegbrengt,hetvermeerdert deaanvraagomhulp,envermindertdemiddelenomerinte voorzien." Datdeopenbarearmenzorghetelementvan liefde, vanbarm-hartigheidinhetlevenondermijnt,iseenzooernstigkwaad, waartegenzelfsnietkonopwegen grooter hoeveelheid van stoffe-lijkemiddelenomindennoodtevoorzien. Deopenbarearmenzorgneemtdenarmeovervanden beter-gestelde.Dezeheeftvoortaannietsmeerte doen dan het betalen 45 vanzijnebelastingen.Barmhartigheidkanhijmissen.Alver-koudthijinwendigtotbevriezentoe,dearme zal daardoor geen schadelijden.Hetverkrijgenvandemiddelengaatnumecha-nisch.Metnewetenwellichtnog enkele Koninklijke besluiten isdezaakinhaargeheelgeregeld.Hetisprachtigzooalshet danloopt.Menheefteenflinkstelambtenarenenweetieder jaarbetertevoorkomen,datnogiemand, die zou kunnengeven, doordemazenglipt. Menvindthet enzeerzekerterecht verschrikkelijkals iemandomkomtdoorgebrek.Maarweinigvoeltmener van, of alhonderdenen duizenden geestelijk verkillen, doordien de barm-hartigheidinhenversterft. Hetistelkensdeeenzijdigheidtengunstevanhetstoffelijke. Voorhetvoorzienindenstoffelijken nooddeseenen offert men geestelijkdenanderop.Endemeervermogendeisnietalleen, wijlhijdatis,eenobject,datgebruikt mag worden. Ook bedoelt mendatniet.Maarditisdezaak hetstoffelijke ishet voornaamste,enhetgeestelijkedaaraanondergeschikt. Zelfsisvanaanvullendeopenbarearmenzorghetkwaadte duchten,datdeliefdadigheid,hetwaarlijkmevoelen,delust omdenarmetehelpen,verdwijnt. Liefdadigheidheeftaltijdbehoefteaan versterking, dreigt door dezondevanonshartsteeds te verslappen. Zij moetvoortdurend wordenopgewekt,wordengescherpt. Den12denMei1854bijdebehandelingvande thans geldende Armenwetzeide GROENVANPRI NSTERERindeTweedeKamer zoojuist:Wijblijvenindenoudenslender,enaluwefraaie artikelenvanhetoverlatenaandeKerk,en al uwe betuigingen, enookdebijdeMemorievanBeantwoordingaangebrachte wijzigingen,omtedoenuitkomendatdeStaatenkelbijvol-strekteonvermijdelijkheidtehulpkomt,zijneeneprotestatio actuicontraria.Gijgeeftnietdenprikkel,waarvandeafge-vaardigdeuitGelderland1)sprak;gijgeeftaande kerkelijke en bijzondereliefdadigheideenslaapdrank,eenlokaasomwerke-loosteblijven.Gijbrengtzeingedurigeverzoekingom,met hetoogopdearmenzorgvandenStaat,eigenroepinguithet oogteverliezen.Gijgeefteigenlijkaanhetgeheelelandn gemengdarmbestuur,waaromtrentookgeldthetgeenteregt omtrentdiecategoriegezegdis:hetzoudwaasheid zijn zich op-offeringentegetroostenvoordatgenewaarin,bijeigenwerke-')Mr.DEKEMPENAER. 46 loosheid,dooreenander,doorhet burgerlijk bestuur, zal worden voorzien. Ikhebdestaatsambtenareneenmagtigreserve-corpsge-noemd.Vanwelkenaard?hetzalwezeneenetoevlugt,eene schuilplaats;hetzaltegenden algemeenenvijand dezelfde dienst bewijzen,alsineenwelbekendenveldslagschependigtbijhet strand,indiendeveldheerzeniet verbrand had.Ditverbranden wasgeenvermetele,maareenstoutegreepvandenveldheer, diezijnetroepenwildenoodzakentotverdubbelingvaninspan-ningenvankracht.Eenreserve-corps,nietalsindenstrijd de reservewelkedevoorhoedeaanmoedigtenondersteunt;eene reservediedevoorhoede ikwilnietzeggenontmoedigt maarovertuigtdatvoorhaargeenstrijdtepaskomt.Eene reservediealleopgewektheidtotstrijden,datishiertotgeven beneemt;eigenlijkeeneonuitputtelijkereservekas,waarvooruit debeursderingezetenengenomenwordtzooveelalsmenbe-hoeft.",!) Ingelijkenzin11Mei1854Mr.DEKEMPENAER,alshijzeide: Deweldadigheidheefteeneoverhellendegeneigdheidtotwer-keloosheid,totrust,totslapen.Demenschwordttotweldadig-heidopgewektdoormenschenmin,voortgestuwddoorgods-dienstzin.Dezezijndegoedegeniussen,diehemterregterzijde staan,enhemnopen,omdaar,waarhijbehoefteontdekt,hulp enlenigingtebrengen.Maaraandelinkerzijdestaaneigenbe-langengierigheid.Enwanneerhijdehandreedsindenzak heeftgestokenomeenegifttevoorschijntebrengen,danfluis-terendezehemin:hetisnietnoodig.Gijbehoeftuwgeldniet tenoffertebrengen;eriseenanderdiehetbeterdoenkan, doenwilendoenmoet; laat het aan hem over; gij hebtmisschien uwgeldvoorietsanders,voordeuwennoodig;erkaneen grooterenoodoprijzen;endaarinzultgijdanbeterenmet gunstigeruitkomstenkunnenvoorzien;bewaaruwgeld.Het gevolgisnietzeldendatdehandledigterugwordtgetrokken, deoogledenderweldadigheidzichsluitenenzijinslaapt.Zoo bestaatdemensch.Zijneweldadigheidmoetwakkerworden geschud;zijmoetwordenaangespoord.Endanheeftzijsteeds envooralinonsvaderland,uitnemendveeluitgewerkt."2) Enverder:Hetisvoordengeestelijkegeenaangenametaak overalenbijallegelegenhedentevragenvoordearmen.Het !)AdviezenindeTweedeKamerderS.-G.,dl.I,bl.431. 2)Handd.derS.-G.,1853/54,I I ,bl.802. 47 isvoordenarmverzorgergeenestreelendebemoeijingtelkens tekennentegeven,dathijgeldtekortkomt.De geestelijke en armverzorgerzullenijverig zijn in het belang der armen,wanneer zijwetendathetophenalleenaankomt.Maarzijwillenniet ijverigwerkentotverligtingvandenlastderarmbesturenvan staatswege1)." MR.VANDERBRUGGHENnoemdeheteenetamelijk wel uitge-maaktezaak,"datdestaatszorgvoordearmennadeeligisen de werking van de bijzondere en kerkelijke liefdadigheid verlamt;" enz. 2).Hijachttediteeneres judicata,doordeondervinding endoordewetenschapuitgemaakt." VeertigjaarlaterlietdeHeerHINTZEN,die zooalsbekend is zichjarenlangernstigmethetarmwezenbezighield, zich eigenlijkindenzelfdengeestuit,toenhijtegendez. g.dubbele bedeelingditaanvoerde: Bijkerkelijkeenparticulierebesturenonderling is de dubbele bedeelingookzondervoorafgaand overleg aan minderbedenking onderhevig.Beidenzijnbeperktinhunnemiddelenen ten allen tijdebevoegddehulpintetrekken.Bijhetopenbaarbestuur isdetoestandanders.Heeftditeenmaalerkend,dateengezin ruimermoetwordengesteund,envulthetdaarom de bedeeling vandediakonieaan,dankandediakoniezonderbezwaarhare hulpintrekken;zijweetimmersdathetopenbaararmbestuur zichnietonttrekkenkan,enzichverplichtzal zien de bedeeling teverhoogen.Deondervindingheeftditbevestigd;weinige armbesturenkunnenweerstandbiedenaandeverzoekingom afteschuiven,envindeneene gereede verontschuldiging in den toestandhunnergeldmiddelen;dearmezelfwordternietdoor benadeeld.DitgevoelenwasookBhmerttoegedaan,toenhij inzijnestudieoverElberfelddeopmerkingmaakte.Seitdem allgemeinbekanntist,dassdie kirchliche Untersttzung von der stdtischenArmenverwaltungalseinvorhandenesEinkommen desUntersttztenangerechnetwird, hat sich allmhlig die Praxis herausgebildet, dass man die der ffentlichen Armenpflege anheim-fallendenFllevonHlfbedrftigkeit derselben ganzberlsst."" J a,volgensGROENVANPRINSTERERwerdde liefdadigheid door deaanvullendeopenbarearmenzorgaangetast,eigenlijkver-nietigd,ookwaardezeschijnbaarnogbestond.Nuverliestin i)T.a.p.,1853/54,II,bl.807. '-')Praeadviezenv.d.Vereen,voordeStaathuish.endeStat.van het jaar 1894,bl.59 48 veleroog" dusliethijophetstraksaangehaaldevolgen degiftderkerkelijkeofbijzondereliefdadigheidhetkarakter vanChristelijkepligtbetrachting;zijisnietmeereenebijdrage ophetheiligaltaar,maareenesom,langskerkelijkenomweg, bijdengemeente-ontvangerindegemeeneschatkistgestort." Waartochdeopenbarekasaanvultvoorzooverparticuliere enkerkelijkeliefdadigheidtekortschieten,ishetvoordiekas eenvoordeel,alsparticuliereenkerkelijkeliefdadigheidruim vloeien;eennadeel,alsdieopdroogen.Bijdeopbrengstvan hetkerkzakjekrijgtdandeopenbaremachthet grootste belang. EigenlijkstortmenopdiewijzewatmenindeKerkaande armengeeft,inderdaadindeopenbarekas;ishetinderdaad deopenbareontvanger,die in het midden der gemeenterondgaat, alsdiakenaangekleed. Ikkanmij" zeidedeHeerV A NHEI DENREI NESTEI N11 Mei 1854indeTweedeKamer slechtstweezuiveresystema's voorstellen:heteeneis zuivereSTAATS-ARMENZORG, en het tweede zuivereKERKELI J KEL I EFDADI GHEI D", die van particulieren schijnt daarinbegrepen, nietgepaardmeteenestaatszorg,"enz. Hetsamengaanvanopenbareenvrijearmenzorg,dieop onderlinggeheelverschillenden wortel stoelen, zal telkens blijken onmogelijktezijn. PAULL EROY BEAUL I EUschrijft:Quoiqu'onfasse,laphilan-thropieofficielle,sousuneformeobligatoireetgnrale,etla philanthropiepriveetlibrenepeuventlongtempsfonctionner encompagnie:1'unedoitruiner1'autre."2) J a,menkanmeerzeggen.Deopenbarearmenzorgzalhier welschierimmerzijnaandewinnendehand,dieinditgeval tevensdeverliezendeis. Openbarearmenzorg,zooalszijgemeenlijkbestaat,isookuit zuiverlogischstandpuntonhoudbaar,eneischtaanvullingin eenstelselvancurateelevoorallen,diedreigenteeenigertijd inarmoedetevervallen. Ditalsgevolghiervan,datopenbarearmenzorgimmer zekere verplichting tegenoverde hulpbehoevenden beteekent.De particulierkanzijnegaveweigerenzondervermeldingvan redenen.DeKerkeveneens.Bijbeidenheerschtvrijheid.Het openbaregezagmistdiefeitelijk. 1)Handd.derSt.-G.,1853/54,I I ,bl.799. 2)L'tatmoderneetsesfonctions,3dedr.(1900),bl.385. 49 Enwaarnuditgezagverplichtisdenarmetehelpen,gaat hettocheigenlijknietaan,datiederinzijnparticuliereleven volkomenvrijwordtgelaten,zoodathijzichgeheeldooreigen schuldtotarmoedekanbrengenendatdaarnadeopenbare kaszichontsluitenmoetomtehelpen. Ikbetwijfel,ofer eenig ernstig staatsman zal gevondenworden, dieindengrondzoodanigstelselvoorzijnerekeningdurft nemen.Isdeopenbarekassteedsgehouden,omingevalvan noodbijtespringen,zooishetnietmeerdannatuurlijk,dat hetpubliekgezagooktoezichthoudt,teneindetevoorkomen, datiemandarmlastigworde. Zekerecurateeleisdanuiteraardgeboden.Nietmaarover de armen,maarvrhetontstaanvanarmoede;dusoverallen, vanwieeenigszinstevreezenis,datzijteeenigertijdtot armoedevervallen.Andersishetstelselvanopenbarearmen-zorgeigenlijkeeneongerijmdheid,instrijdmetallebehoorlijke financieelepractijk. EenigentijdgeledenschreefdanookA L F REDFOUI L L EI ), dat, alsmenopdenStaatdeverantwoordelijkheidlegtvoor de mid-delenvanbestaan,menhemmoeielijkeenrechtvantoezicht kanweigereninzakehetaantalmonden,dathijzalhebbente voeden,enverderebeperkingvandeindividueelevrijheid. Ookhaalthijineenanderwerk2)aanhetbetoog vanSTUART MI L LindiensProgramofthelandtenu rereformassociation, waardezeeenerzij dsrechtoponderstandverdedigt,maar daar-nevensstelt,dat,alselkliddermenschheidrechtheeft op eene plaatsaandenmaaltijd,diendegezamenlijke pogingenvan zijn geslachthebbentoebereid,daaruitnietvoor ieder het recht volgt, totdienmaaltijdtenoodigenzondertoestemmingderoverigen. EnCL AUDI OJ ANNETwijsterop 3),hoeookeenepractijkin 1)IndeRevuedesdeuxMondes,afl.v.15Aug.1908,bl.802envolgg., schreefhijeenopstel:Ladclarationsocialistedesdroits.Opbl.811/12 nutreftmenditaan:sionconfrel'tatlaresponsabilitdesmoyens d'existence,commentluirefuserundroitdecontrlesurlenombredes bouchesqu'ilauranourrir,autrementditledroitdelimiterlapopulation enrglementantlesmariagesetlesnaissances?"Commentnetirerait-ilpas encoredecetteresponsabilitledroitd'imposerchaquecopartageantune sommedetravaildtermininedanssanatureetsaquantit,commemoyen pourchaqueindividud'acqurirlesvivres,lecouvert,touteslesautres satisfactionsdesbesoinsdela