18 maart 2010

Rachel van WijngaardenFunctionaris gezondheidsbevordering

GGD Hollands Midden, vestiging Gouda

Depressieve klachten in Midden-Holland

Hoe vaak komt het voor?

• Periodiek onderzoek door GGD Hollands Midden• Vragenlijst over gezondheid, leefstijl en sociale omgeving• Respons: 2161 volwassenen regio MH (19-65 jaar)

2373 ouderen regio MH (65-plussers)

• Depressieve klachten nagevraagd via Kessler Psychological Distress Scale (K10)

Gezondheidsmonitor 2009

Hoe vaak was u, of voelde u zich, in de afgelopen maand:

1. Erg vermoeid zonder duidelijke reden?

2. Zenuwachtig?

3. Zo zenuwachtig dat u niet tot rust kon komen?

4. Hopeloos?

5. Rusteloos of ongedurig?

6. Zo rusteloos dat u niet meer stil kon zitten?

7. Somber of depressief?

8. Het gevoel dat alles veel moeite kostte?

9. Zo somber dat niets hielp om u op te vrolijken?

10. Afkeurenswaardig, minderwaardig of waardeloos?

Kessler Psychological Distress Scale (K10)

• Meer dan een derde van de volwassenen rapporteert depressieve klachten

• Vrouwen vaker dan mannen

Depressieve klachten onder 19-65 jarigen (gegevens uit 2009)

35%

5%3%

27%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

matig depressieve klachten ernstig depressieve klachten

Per

cen

tag

e 19

-65

jari

gen

man

vrouw

Depressieve klachten onder 65-plussers in Midden-Holland: • In 2005 rapporteerde 37% matig tot ernstig depressieve klachten• Alleenstaande 65-plussers vormen een risicogroep:

Psychische gezondheid van de jeugd in Midden-Holland:10% heeft een risicoscore op psychosociale problemen (o.b.v. de SDQ, Strength and Difficulties Questionnaire)

Bron: Gezondheidsmonitor 4-12 jarigen en Gezondheidsmonitor 12-19 jarigen (GGD HM, 2006 en 2008)

Gegevens ouderen en jeugd

65-plussers Niet alleenstaand Alleenstaand

Matige klachten 26% 43%

Ernstige klachten 4% 8%

WimEls

Stanley

Peter

Marijke

Depressie is omvangrijk gezondheidsprobleem• Groot verlies aan kwaliteit van leven • Grote maatschappelijke gevolgen:

arbeidsverzuim, schooluitval, zorgkosten

Nog veel winst te boeken met preventie:• Er zijn geschikte effectieve interventies, echter:

-Veel depressieleed blijft nog onopgemerkt

-Slechts een fractie van de doelgroep maakt gebruik van het aanbod

•Maatschappelijke factoren zijn van invloed op psychische gezondheid Dit vraagt om een brede aanpak, met oog voor o.a. werk en inkomen,

huisvesting, onderwijs, veiligheid, zorg en welzijn.

ConclusiesBelang van preventie

Lisette van Dingenen, arts Maatschappij en GezondheidProgrammaleider Zorgketens

Transmuraal Netwerk Midden-Holland

Regionale visie op de preventie en zorg van depressie

Visie gericht op de vier stadia: geestelijke gezondheid, psychosociale problemen, depressieve klachten, depressieDeterminanten van invloed binnen de 3 gebieden:•Fysieke (leef) omgeving•Sociale relaties en verbanden•Individuele competenties, veerkracht en kwetsbaarheden

Gericht op preventie en zorgOnder verdeeld in:•Publiek•Cliënten•Professional- en hulpverlener•Structuur en organisatie

Uitgangspunten

Erkenning dat depressie het welbevinden ernstig kan verstoren.

Preventie, (vroeg)signalering, behandeling en begeleiding/ondersteuning is hiervoor noodzakelijk.

Complexiteit vraagt om integrale aanpak met maatwerk en samenwerking.

Integrale aanpak vraagt om een regionaal preventie- en zorgprogramma dat organisatorisch en inhoudelijk de doelen/resultaten en werkwijze regelt.

Visie

Bevorderen van geestelijke gezondheid; versterken psychisch welbevinden

Universele, selectieve preventie.

Voorlichting en bewustwording

psycho-educatie, lokale media, voorlichtingsbijeenkomsten

Preventie- en zorgprogrammapubliek

Mensen leren hun depressieve klachten beter herkennen en erkennen

Geïndiceerde, zorggerichte preventie.

Voor iedereen een passend aanbod en het bereik van interventies wordt vergroot.

Depressiegids. E-mental health.

Preventie- en zorgprogrammacliënt

Professionals binnen en buiten de zorg leren depressieve klachten eerder en beter signaleren.

Scholing vroegsignalering, transmurale richtlijn depressie, landelijke- en disciplinerichtlijnen

Preventie- en zorgprogramma professional- en hulpverlener

De continuïteit van zorg en ondersteuning is gewaarborgd.

Depressieketen; open communicatie, goede afstemming, overdracht en coördinatie.

O.b.v. wettelijke en financiële kaders nemen gemeenten hun verantwoordelijkheid voor universele en selectieve preventie en dragen zij bij aan een goede aansluiting op de geïndiceerde en zorggerichte preventie.

Preventie- en zorgprogramma structuur en organisatie

Is dit dé visie voor de regio Midden-Holland?

Welke rol of bijdrage kan uw organisatie leveren aan het invullen van deze visie?

Vragen

Regionaal overzicht preventieactiviteiten

Rachel van Wijngaarden

Functionaris gezondheidsbevordering

GGD Hollands Midden, vestiging Gouda

Doel Met elkaar in gesprek raken over een sluitende keten in Midden-Holland

Inhoud•Kaders depressiepreventie•Strategieën depressiepreventie•Voorlopige conclusies o.b.v. huidig overzicht•Discussie

Doel en inhoud presentatie

Landelijk• Nota ‘Kiezen voor gezond leven’ (VWS) - speerpunt depressiepreventie• Partnership Depressiepreventie sinds 2007

Regio Midden-Holland• Regionale/lokale nota’s gezondheidsbeleid • Raakvlakken met WMO• Regionaal uitvoeringsplan OGGZ (onderdeel van WMO)• Gemeenten ontvangen sinds 2007 een deel van het AWBZ-budget voor Collectieve Preventie GGZ

• Handleiding preventie van depressie in lokaal gezondheidsbeleid (Trimbos instituut, 2007)

Kaders depressiepreventie

Doel

•Versterken emotionele, sociale, cognitieve vaardigheden

•Vergroten zelfredzaamheid en controle

Investering in goede geestelijke conditie / mentaal vermogen

Strategieën:

•Gericht op mensen die nog géén klachten hebben– universele preventie = gericht op de algemene bevolking– selectieve preventie = gericht op risicogroepen (bv mantelzorgers, chronisch zieken, alleenstaanden)

•Gericht op mensen die reeds klachten/symptomen hebben– geïndiceerde preventie

•Gericht op patiënten die herstellen of hersteld zijn van depressie– zorggerelateerde preventie

Doel en strategie depressiepreventie

• Op zich breed aanbod beschikbaar voor diverse doelgroepen in MH-Vooral activiteiten gericht op risicogroepen en mensen met klachten (selectieve en geïndiceerde preventie)- Universele preventie lijkt nog weinig aandacht te hebben

voorlichting en bewustwording / competentieversterking gericht op het algemene publiek- Niet voor iedereen is er een aanbod ‘dichtbij huis’

• Laag bereik, mogelijke oorzaken:–Veel leed blijft nog onopgemerkt–Aanbod onvoldoende bekend bij zowel professionals als publiek–Hoge drempels, schaamte en angst –Aard van de klachten maakt ‘passief’ –Geen aanbod in de eigen woonplaats–Gebruik van medicatie i.p.v. deelname aan preventieve interventies

Voorlopige conclusies

•Hoopgevend:–Nieuwe technieken en methoden via internet: E-mental Health, bijvoorbeeld de internetcursus ‘Kleur in je leven’

Laagdrempelig en goedkoop!–Steeds meer landelijke aandacht voor depressiepreventie en mentaal vermogen (www.mentaalvitaal.nl) –Steeds meer zicht op kwaliteit van interventies via www.loketgezondleven.nl/i-database

•Gluren bij de buren: -Samenwerkingsverband Veerkracht Depressiepreventie Zuid-Holland Noord (o.l.v. GGD HM, vestiging Leiden)-Huidige actiepunten: digitaal overzicht van aanbod depressiepreventie, inzet van ervaringsdeskundigen in voorlichting

Voorlopige conclusies

1. Publiek

2. Cliënt

3. Professional

4. Structuur en organisatie

Discussie

Afsluiting

De volgende sheets bevatten nog extra achtergrondinformatie, mocht dat nodig zijn

Lokaal basispakket depressiepreventie

Bron: Handleiding preventie van depressie in lokaal gezondheidsbeleid

Behandeling

Preventie-ondersteuning

Signaleren en adviseren

Voorlichting en bewustwording

Maatregel gericht op omgeving

Prenataal Vroege jeugd (0-4)

Kind(5-12)

Adolescent Volwassen

School Werk

Mental Vermogen in levensloop Gezondheidsmanagement

Menta

al V

erm

ogen

levensloop

Vroeg

e on

twikke

ling

Leer

verm

ogen

Zelfv

ertro

uwen

,

Oplei

ding

Social

e om

geving

Foet

ale

invloe

den

Cogni

tieve

weerb

aarh

eid

en v

aard

ighe

iden

Cogni

tieve

rese

rve

Pensioen

naar Beddington e.a., 2008

Vroege Stress

Alcohol/Drugs

Jeugdtrauma

Socialeuitsluiting

StressAngstDepressie

Slechte voeding

Tabak

Chronischeziekten

Vroege ervaring

Ondersteunende enuitdagende opleiding

Sociale betrokkenheid

Optimisme MissieBewust leven

Goede opvoeding

Sociaal actief Gezonde leefstijl Geluk delen

Werken met anderenRuimtegevend

leiderschapAansprekende missie

Genet

isch

uitru

stin

g

Druk weerstaan

verspilling van mentale vermogens

Welbevinden in een gemeenschap

individualisme, “ik” cultuur

televisie en internet

andere gezinsstructu

ur

autominder

vertrouwen

“wij” betekenisvol leven

anderen bijstaan

vrijwilligers-werk

•Proces van individualisering gevolgen voor sociale samenhangTraditionele sociale kaders en instituties vergruizen

•Keuzebiografie / ‘knutsel-biografie’Ieder wordt geacht regisseur te zijn van zijn eigen bestaan

•Toename psychische belasting Niet iedereen kan beantwoorden aan de hoge maatschappelijke eisen

•Ander kaliber oplossingen nodig - investeren in maatschappelijke structuren, brede aanpak met oog voor o.a. werk en inkomen, huisvesting, onderwijs, veiligheid en welzijn- investeren in ‘mentaal vermogen’ van burgers

Maatschappelijke veranderingen vragen nieuwe oplossingen