Georg Wilhelm Friedrich Hegel

Ontwikkeling naar de absolute geest

Vooraf: zelfbewustzijn Zelfbewustzijn en erkenning door de ander http://www.youtube.com/watch?v=H_Dtsx-

VGG0

Opzet college Inleiding, achtergrond Hegel’s leven en tijdperk, bibliografie Dialectiek Filosofie van de geschiedenis Fenomenologie van de geest Invloed op latere filosofen Inleiding en vragen Close Reading

Inleiding: Hegel en mijn eigen achtergrond

Human Technology: relatie tussen mens en techniek

Vorig jaar Marx: techniek en vervreemding

Hegel was “voorloper” Raakt ook aan antropologie

Leven en tijdperk Hegel Geboren 1770 Stuttgart, overleden 1831 Berlijn Carriere stap voor stap, huisleraar - docent

zonder vast loon – docent met loon – professor - rector van de universiteit van Berlijn

Laatbloeier, overvleugelt zijn vriend Schelling Bloeipeiode van Filosofie in Duitsland; 1781

Kant’s Kritiek van de zuivere Rede, reacties Fichte en Schiller, tijdgenoot Schopenhauer

Bloeiperiode Duitse Romantiek, Goethe, Schiller Franse invloed; 1789 val Bastille, 1806-1814

Napoleon bezet Jena

Bibliografie Hegel 1806 Fenomenologie van de geest

Manuscript opgestuurd op de dag dat Napoleon Jena innam

1812, 1813, 1816 Wetenschap van de logica 1817 Encyclopedie Filosofische Wetenschap 1820 Filosofie van het recht Postuum: lezingen over de Filosofie van de

geschiedenis

Dialectiek These-Antithese-Synthese aan Hegel

toegeschreven Hegel gebruikt deze termen echter zelden Meer proces dan strak systeem Aufheben: niet zozeer opheffen,

vernietigen, meer naar hoger plan brengen

DialectiekMidden?

These Antithese

SyntheseThese Antithese

SyntheseThese Antithese

SyntheseThese Antithese

Synthese

Filosofie van de geschiedenis “Geschiedenis van de wereld is niets

anders dan de ontwikkeling van het vrijheidsbewustzijn”

Hegel’s onderwerpen zichtbaar in de filosofie van de geschiedenis Geest, bewustzijn, ontwikkeling naar vrijheid Recht, gebaseerd op logica en vrijheid van de

geest Logica, basis onder alles

Gebaseerd op verzamelde aantekeningen: voorzichtig interpreteren

Filosofie van de geschiedenis Orientaalse maatschappij valt erbuiten

Heerser is vrij, rest niet Onvrijheid geinternaliseerd, natuurlijk

Perzie, “rule of light” Algemene principes ipv “natuur” Begin bewustzijn vrijheid

Griekenland, individuele vrijheid Geweten onvrij, moraliteit sociaal

voorgeschreven Socrates: kritische zelfreflectie ipv sociale

gewoonte

Filosofie van de Geschiedenis Romeinse Rijk

Staat machtig, vrijheid individu formeel Geen vrije gewetensvorming Stoicijnen, Sceptici etc. vrijheid door afkeren

Christendom Religieus zelfbewustzijn, mens waardevol Moraal niet gewoonte; principe spirituele liefde Fout volgens Hegel: vangen in materiele,

rituele

Filosofie van de geschiedenis Reformatie

Directe spirituele link naar Christus in ieders hart ‘In zijn ware aard is de mens ertoe bestemd vrij te zijn’

Verlichting, Franse Revolutie Rationele grondslag van de staat, zuivere principes Revolutie doorgeschoten, erna wel vrijheid van persoon,

vrijheid van eigendom en openstellen bureaucratie Einde wel of niet bereikt?

Wanneer de objectieve wereld (sociale en politieke instituties) eenmaal rationeel zal zijn georganiseerd, zullen individuen die hun geweten volgen er vrijelijk voor kiezen om te handelen in overeenstemming met de wet en moraal van de objectieve wereld.

Fenomenologie van de Geest

Bewustzijn

Zelfbewustzijn

Rede

De geest

De godsdienst

Het absolute weten

Indeling

Fenomenologie van de Geest Dialectisch

An und für sich, concreet - algemeen

Für Sich, bijzonderheid

An Sich, algemeenheid

Subjectieve Geest

Absolute Geest

Objectieve Geest

Bewustzijn Betrekking tussen geest (subject) en

voorwerp (object) Zintuiglijke zekerheid; ik voel De Waarneming krijgt een label; ik voel

geribbeld of glad oppervlak Kracht en Verstand, verbanden leggen

tussen eigenschappen; geribbeld oppervlak heeft meer weerstand

Zelfbewustzijn De waarheid van de zekerheid van zichzelf

Zelfstandigheid en onzelfstandigheid van het zelfbewustzijn.

Proces binnenin de persoon/geest; bewustzijn van het bewustzijn.

Proces is samenspel met andere persoon, bewustzijn door erkenning van een ander bewustzijn

Vrijheid van het zelfbewustzijn

Zelfbewustzijn: Meester & Knecht Zelfbewustzijn van het zelfbewustzijn is

een abstractie Zelfbewustijn kan “tastbaar” worden door

erkenning door de ander Erkenning van aanwezigheid is niet

genoeg => strijd (moet dat?) Stijd tot dood levert niets op, blijft over

Meester – Knecht Blijft wederzijds: Meester is nog steeds

niet ultiem vrij

Rede, Geest Zekerheid en waarheid van de rede

Observerende rede De verwerkelijking van het redelijke

zelfbewustzijn door zichzelf De individualiteit, die zich op en voor zichzelf

reeel is De geest

De ware geest De zich vervreemde geest De van zichzelf zekere geest

De godsdient, Het absolute weten De godsdienst

De natuurlijke godsdienst De kunst godsdienst De openbarings godsdienst

Het absolute weten (van Hegel zelf)

Invloed op latere filosofen Links- en Rechts Hegelianen Dialectiek

“ Door hem kreeg ik mijn zelf- en wereldbewustzijn. Hem noemde ik mijn tweede vader, zoals ik Berlijn destijds mijn geestelijke geboortestad noemde. Hij was de enige man die je liet voelen en ervaren wat een leraar is; de enige die inhoud gaf aan dit anders zo lege woord en aan wie ik daarom innige dankbaarheid ben verschuldigd.”

- Ludwig Feuerbach -

Invloed“ Als je moedeloos dreigt te worden, denk er dan

altijd aan, dat we in Duitsland zijn, waar men heeft klaargespeeld wat nergens anders mogelijk zou zijn geweest, namelijk een onbeduidende, onwetende onzin neerkalkende filosofaster, die de geesten door zijn weergaloos holle frasen tot op de bodem en voor eeuwig desorganiseerde, ik bedoel onze dierbare Hegel, voor een grote geest en diepe denker uit te maken: en niet alleen ongestraft en zonder gehoond te worden kon men dat doen; maar waarachtig, ze geloven het nog ook, geloven het sinds dertig jaar tot op de dag van vandaag”

- Arthur Schopenhauer -

Invloed“Wat Hegels wijze van denken deed uitsteken

boven die van alle andere filosofen, was zijn enorme zin voor historie die eraan ten grondslag lag. ….. Hij was de eerste die probeerde in de geschiedenis een ontwikkeling, een innerlijke samenhang aan te tonen en hoe merkwaardig sommige punten in zijn geschiedenisfilosofie ons tegenwoordig ook mogen toeschijnen, toch is de grootsheid van zijn grondbeginsel zelfs tegenwoordig nog bewonderenswaardig…”

- Friedrich Engels -

Invloed “Want wat ons bij een dergelijk man in gedrukte

mededelingen onduidelijk en verward aandoet, omdat we het ons niet direct eigen kunnen maken zoals we wel zouden willen, dat kunnen we ons in een levendig gesprek al vlug eigen maken, omdat we ontdekken dat we in grondgedachten en denkwijzen overeenstemmen en dat men dus door wederzijdse verklaringen en uiteenzettingen nader tot elkaar zou kunnen komen en het met elkaar eens zou kunnen worden.”

- Goethe -

Vragen close reading Is het nu uiteindelijk wenselijker om meester te

zijn of knecht? Hegel gebruikt de meester-knecht dialectiek om

de ontwikkeling van de geest uit te leggen. Kunnen we hierin ook iets lezen over Hegel’s opvattingen over meesters en knechten in zijn tijd?

Doel van de ontwikkeling van de geest is vrijheid. Is, enzo ja op welke manier, de geest in de meester-knecht fase al vrij?

Is de strijd nodig of is er ook vreedzame wederzijdse erkenning mogelijk?