H4: NATUURRAMPENAardrijkskunde 1 VWO

INTRO

In de komende 15 minuten doe je de volgende dingen:

Lees het openingsverhaal (Blz. 74 + 75) (in stilte) Bespreek met een medeleerling welke natuurrampen in het

openingsverhaal voorkomen. Weten jullie ook hoe die natuurrampen ontstaan? Schrijf dit op.

DE AARDE, DE BASICSIntroductie

AARDE Hoe zit de aarde

in elkaar?

AARDE De aardkorst bestaat uit hard

gesteente.

De mantel bestaat uit constant bewegend vloeibaar gesteente.

De kern bestaat uit metaal

DE AARDKORST IS GEEN GEHEEL In de mantel is het

extreem heet. Hierdoor ontstaan

convectiestromen.

CONVECTIESTROMEN Beweging door hitte

BEWEGENDE PLATEN: PLATENTEKTONIEK http://www.geologievannederland.nl/tijd/nederland-op-de-wereldbol

TWEE SOORTEN PLATEN• Oceaanbodems/Oceanische platen

• bestaan uit het zwaardere basalt: dun maar zwaar• Continenten/Continentale platen

• bestaan uit lichter granietgesteente: dik maar licht

PLATENTEKTONIEK: HOE BEWEGEN PLATEN?Divergent (uit elkaar) Convergent (naar elkaar toe)

Transforme breuk (langs elkaar)

PLATENTEKTONIEK

BEGRIPPEN Aardkorst: het buitenste laagje van de aarde dat bestaat uit

stukken oceaanbodem en stukken continent. (oftewel oceanische platen en continentale platen)

(Aard)Mantel: het deel van de aarde dat ligt tussen de aardkern en de aardkorst. Het bestaat uit stroperig material dat langzaam stroomt.

(Aard)Kern: het binnenste gedeelte van de aarde dat erg heet is, maar door enorme druk toch uit vast gesteente bestaat.

Platentektoniek: het bewegen van de aardkorstplaten. Aardkorstplaten: platen op de aardkorst: dikke, lichte continentale

platen en dunne, zware oceanische platen.

AARDBEVINGENBlz. 76-77

HET ONTSTAAN VAN EEN AARDBEVING

AARDBEVINGEN

plaatbewegingplaatbeweging

http://www.schooltv.nl/video/aardbevingen-waardoor-ontstaan-ze/#q=aardbeving

WAAR KOMEN AARDBEVINGEN VOORAL VOOR?

Daar waar platen met elkaar in aanraking komen ontstaat spanning en op den duur een aardbeving.

• Waar platen tegen elkaar botsen.

• Waar platen langs elkaar schuiven.

• Waar platen uit elkaar gaan, komen minder heftige bevingen voor.

• Door mensen; bijvoorbeeld door gaswinning in Groningen.

Epicentrum

Aardbevingen: verschil tussen hypocentrum en epicentrum

Waar ligt het epicentrum?

A

B C

D

AARDBEVINGEN: VERSCHIL TUSSEN HYPOCENTRUM EN EPICENTRUM

Epicentrum = De plaats waar de trillingen het aardoppervlak bereiken.

Hypocentrum = De plaats in de aardkorst waar de aardbeving (trillingen) ontstaat.

AARDBEVINGEN: VERSCHIL TUSSEN HYPOCENTRUM EN EPICENTRUM

SCHAAL VAN RICHTER

De Schaal van Richter loopt van 1 tot 12.

Een aardbeving van 4 op de schaal van Richter is 10 keer sterker dan een van 3 op de Schaal van Richter.

En dus 10 x 10 keer sterker dan een van 2.

(MOGELIJKE) GEVOLGEN AARDBEVINGEN Doden en gewonden Dorpen of steden bedekt met grond Instortten huizen en gebouwen Elektriciteitskabels kapot,

gasleidingen stuk Uitbreken branden Tsunami

VIDEOS http://www.schooltv.nl/video/het-klokhuis-aardbeving-bestendig-1/#q=aardbeving http://www.schooltv.nl/video/aardbevingen-waardoor-ontstaan-ze/#q=aardbeving http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20060208_aardbeving01 http://www.niceone.org/lab/quakes/ http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20060208_aardbeving01

Italie: http://

nos.nl/video/2127990-italie-maakt-de-schade-op-na-verwoestende-aardbeving.html Augustus, 2016

http://nieuws.vtm.be/buitenland/212600-zware-aardbeving-italie-66-op-schaal-richter Oktober, 2016

http://nieuws.vtm.be/buitenland/212186-tweede-zware-aardbeving-italie Oktober, 2016

BEGRIPPEN Seismograaf: apparaat om te meten hoe licht/zwaar een aardbeving is. Schaal van Richter: schaal om de kracht van een aardbeving mee uit te

drukken. Hypocentrum: plek diep onder het aardoppervlak waar de aardbeving

ontstaat. Epicentrum: boven het hypocentrum, plek op het aardoppervlak waar je

de schok het sterkst voelt. Hier vindt de meeste beweging plaats van de aardbeving.

Aardbeving: trilling die ontstaat door een plotselinge verschuiving van delen van de aardkorst.

Hoe verder van het epicentrum af je bent, hoe kleiner de gevolgen van de aardbeving zijn.

VULKANEN

HOE ONTSTAAT EEN VULKAAN? http://www.schooltv.nl/video/hoe-ontstaan-vulkanen-aardplaten-be

wegen-uit-elkaar/

Waar twee platenWaar twee platen uit elkaar bewegen naar elkaar toe

bewegen

WAAR ONTSTAAN VULKANEN?

Op de breuklijnen van de tektonische platen.

VULKAAN Een vulkaan barst uit

wanneer er in de diepte veel magma gevormd is dat onder grote druk staat. Wanneer de druk groot genoeg is, zorgt dat voor een plotselinge uitbarsting van de vulkaan.

krater

Magmahaard---------------

Vulkaankegel

/zijkrater

POMPEII

SOORTEN VULKANEN

• Actieve vulkaan: die kan af en toe uitbarsten.• Slapende vulkaan: heeft al eeuwenlang geen uitbarsting

gehad, maar dit kan wel gebeuren!• Dode vulkaan: zal nooit meer actief worden.

WONEN BIJ VULKANEN Bedenk twee redenen waarom je wél en waarom je niet bij een vul

kaan zou willen wonen.

WAAROM WEL BIJ EEN VULKAAN WONEN?• Nieuw land kan ontstaan (zoals bijvoorbeeld de eilanden

Hawaï.)• land waar een vulkaan uitbarsting is geweest, is heel

vruchtbaar. (dit komt door de lava en de as-regens.)• Je kunt de warmte van de vulkaan goed gebruiken om je

huis te verwarmen of om elektriciteit mee op te wekken.

VOOR- EN NADELEN

Nadelen:- Giftige gassen- Lavastromen- Rondvliegende stenen

Voordelen:- Vruchtbare bodem- Warmte uit de aarde is te gebruiken- Toerisme

VIDEOS http://www.schooltv.nl/video/het-klokhuis-vulkaan/#q=vulkanen http://www.schooltv.nl/video/riskante-regios-leven-bij-een-vulkaan-italie/#q=vulkaan

http://www.schooltv.nl/video/hoe-ontstaan-vulkanen-aardplaten-bewegen-uit-elkaar/

http://www.schooltv.nl/video/vulkanen-wat-is-een-vulkaan-en-waarom-barst-hij-uit/

https://www.youtube.com/watch?v=-pki0zOuKrY (schematisch) https://www.youtube.com/watch?v=LxOwjgx_rZA (Cliphanger) https://www.youtube.com/watch?v=bYZ-SLuQJ-k Evi gaat IN een vulkaan

https://www.youtube.com/watch?v=FzdVj1r_Lvo IJsland

BEGRIPPEN Vulkanen: plaats waar vloeibaar gesteente uit de aardmantel naar

buiten komt. Lava: vloeibaar gesteente uit de aardmantel dat bij een

vulkaanuitbarsting naar buiten komt. Magma: vloeibaar gesteente in de aardmantel. Midoceanische rug: het minder diepe deel van de oceanen waar

platen uit elkaar gaan en vulkanisme optreedt. Vulkaankegel: een berg die ontstaan is door de lagen as en lava

van een reeks uitbarsingen.

TSUNAMI’S

TSUNAMI’S

Vloedgolf op zee, ontstaan door een aardbeving in zee.

Een tsunami is een vloedgolf ontstaan door een aardbeving op de zeebodem

3 oplopende kust

1 aardbeving op de oceaanbodem

4 tsunami

2 water omhoog geduwd

ONTSTAAN VAN TSUNAMI’S

Gevolgen tsunami’s

Een grote tsunami vond plaats op 26 december 2004, door een beving in de Indische oceaan.

Banda Aceh

voor

na

GEVOLGEN TSUNAMI

JAPAN 2011Voor Na Voor Na

JAPAN 2011Voor Na Voor Na

VIDEOS Vloedgolf op zee, ontstaan door een aardbeving. http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20121120_tsunami01 http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20050120_tsunami01 http://

nos.nl/video/225063-joan-veldkamp-over-de-gevolgen-van-de-tsunami-in-japan.html

https://www.youtube.com/watch?v=f9UaemMtCzE Thailand 2004 https://www.youtube.com/watch?v=oFHymR7cgn8 Japan 2011, vanaf

6min trekt de golf over het land. http://www.iflscience.com/environment/how-big-can-a-tsunami-wave-get-

bigger-than-youd-think/ Hoe groot kan een Tsunami golf worden?

BEGRIPPEN Tsunami: grote vloedgolf die ontstaat door een aardbeving op de

zeebodem. Kustlijn: daar waar het land aan de zee grenst. Eb: de lage stand van het water.

TROPISCHE ORKANEN

WAT IS EEN TROPISCHE ORKAAN? Een zeer krachtige storm met windkracht

12, meer dan 113 km/per uur. Gaat samen met extreme regenval en vloedgolven.

Er zijn windsnelheden van 200 km/per uur gemeten.

Boven zee de meeste kracht. Doorsnee van 500-1000 km Duurt 1 a 2 weken

WAAR KOMEN TROPISCHE ORKANEN VOOR? Rond de evenaar (de tropen) Zeewater: minimal 26˚C Orkaanseizoen: maanden juni t/m december

WAAR KOMEN TROPISCHE ORKANEN VOOR?

HOE ONTSTAAT EEN TROPISCHE ORKAAN?

GEVOLGEN Vergaan schepenGrootste schade op land: Verwoestingen Veel doden Overstromingen Modderstromen

ORKANEN VOORSPELLEN? Tropische orkanen zijn tegenwoordig te voorspellen met

satellieten. Tussen het moment dat de orkaan ontstaat en het land bereikt zit

een paar dagen. Bevolking waarschuwen & evacueren.

APPEN VANUIT HET RAMPGEBIED http://

www.rtlnieuws.nl/nieuws/binnenland/appen-uit-het-rampgebied-koelkasten-en-bomen-vlogen-t-rond

http://www.libelle.nl/mensen/actueel/vanuatu-cycloon

VIDEOS http://www.schooltv.nl/video/hoe-ontstaat-een-orkaan-in-tropische-sferen/#

q=orkaan http://www.schooltv.nl/video/wat-is-een-orkaan-een-storm-met-windkracht-12/

#q=orkaan

http://www.schooltv.nl/video/de-cycloon-een-verwoestende-storm/#q=orkaan http://nos.nl/video/2024761-de-eerste-beelden-van-de-vanuatu-eilanden.html

Orkaan Pam op Vanuatu, 2015 http://nos.nl/video/2025003-het-is-een-monster-dat-vanuatu-heeft-geraakt.html

Orkaan Pam op Vanuatu, 2015 https://www.youtube.com/watch?v=HbJaMWw4-2Q Hurricane Katrina, New

Orleans, 2005. Engels, maar bekijk de beelden!

BEGRIPPEN Tropische orkaan: enorme storm met een windsnelheid van meer

dan 200 kilometer per uur. Oog van de orkaan: het windstille, onbewolkte middenpunt van

een orkaan.