1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

36
1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder

Transcript of 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

Page 1: 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

1

PERSOONLIJKHEID

College 7

Inleiding psychologie

Agnes Schilder

Page 2: 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

2

Page 3: 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

3

E-dating

“ Geen mens lijkt op een ander. Het wetenschappelijke PARSHIP-principe vergelijkt 30 wezenlijke persoonlijkheidskenmerken en stelt u voor aan partners die optimaal bij u passen.”

Werkt het? “Eén op de drie mensen die zich bij ons uitschrijven,

doet dat omdat hij of zij een partner gevonden heeft.”

Page 4: 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

4

Inhoud

Wat is persoonlijkheid?A. Gedrag vooral van binnenuit bepaald

1. Psychoanalyse2. Humanistische psychologie3. Trektheorieën en temperamenttheorie

B. Gedrag vooral bepaald door omgeving en interactie persoon - omgeving

4. Cognitieve benadering Het meten van persoonlijkheid Persoonlijkheidsstoornissen

Page 5: 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

5

Eigenschappen

Algemene neiging om andere volken, groepen en individuen te beschrijven en te beoordelen in termen van eigenschappen: Friezen zijn stug Italianen zijn opvliegend Steven is creatief en een chaoot Marie is extravert, stressbestendig en een

doorzetter Albert is optimistisch, een flapuit en

zachtaardig

Page 6: 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

6

De psychologische kenmerken die een zekere continuïteit verlenen aan het gedrag van een individu in verschillende situaties en op verschillende momenten. Zimbardo

Persoonlijkheid is te definiëren als de actieve groepering of organisatie van iemands karaktertrekken en gewoonten tot een kenmerkende manier waarop deze op situaties en op anderen reageert. Heuvelman & Gutteling

Persoonlijkheid is een begrip, een veronderstelling waarmee wij gedrag proberen te verklaren. Schreuder-Peters &

Boomkamp

Persoonlijkheid, definities:

Page 7: 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

Gemeenschappelijk:

Stabiliteit: duurzaam Consistentie: in verschillende situaties

Page 8: 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

8

Persoonlijkheid de (v.)bron: Van Dale

De som van iemands hoedanigheden, eigenschappen en karaktertrekken, waardoor hij tot een individu wordt.synoniem: individualiteit, personaliteit

Iemand met een zeer persoonlijk karakter, iemand wiens persoon op de voorgrond treedt ·een onaangename, sterke, grote, innemende persoonlijkheid

persoon van betekenis, iemand die ‘wat’ is synoniem: personality, iemand

Page 9: 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

9

die verwijzen naar de kenmerkende eigenschappen of het unieke van een persoon:

Identiteit Ik Ego (het) Zelf Karakter Temperament

Overlap, soms synoniemen, afhankelijk van bijv. de theoretische invalshoek, verschillend gedefinieerd.

Andere begrippen

Page 10: 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

10

Levenslooppsychologie (1) < = > ontwikkelingspsychologie (2)

1. Ontwikkeling van de persoonlijkheid èn

2. Overeenkomsten en verschillen tussen mensen

Ad 1. Algemene wetmatigheden:

Cognitieve -, morele -, psychosexuele- en psychosociale ontwikkeling (Piaget, Freud, Kohlberg, Erikson)

Ad 2. De ontwikkeling tot uniek individu: persoonskenmerken / trekken

Page 11: 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

11

Vraag:

Waardoor wordt ons gedrag meer bepaald?

Door onze interne (karakter)eigenschappen? Door de situatie / invloeden van buiten?

Page 12: 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

12

A. Meer van binnenuit

De dispositiebenadering: Mensen doen zoals ze doen omdat iets-van-

binnen hen daartoe aanzet. Die interne structuur bestaat uit een

verzameling disposities of eigenschappen: ook traits of trekken genoemd.

Drie invalshoeken nu: Iets binnen het individu:

Psychoanalyse driften

Humanistische psychologie groeibehoeften

Trektheorieën persoonlijkheidstrekken

Page 13: 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

13

Meer van binnenuit: PSYCHOANALYSE

Strijd tussen Es, Ich en Über-Ich. Taken Ich:

Contact onderhouden met de buitenwereld In toom houden van het Es Tevreden houden van het Über-Ich.

Postfreudianen (zoals Horney, Adler en Erikson) legden meer nadruk op afweermechanismen, de ontwikkeling van het zelf of de identiteit en de invloed van de maatschappelijke en sociale omgeving.

Postfreudianen zagen dat anders…..

Page 14: 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

Persoonlijkheid volgens de Psychoanalyse

Page 15: 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

15

Meer van binnenuit: HUMANISTISCHE PSYCHOLOGIE

1. Holistisch: de persoonlijkheid niet opdelen in stukjes of trekken en de persoonlijkheid wordt niet bepaald door onbewuste conflicten.

2. Luister naar de subjectieve ervaringen in het hier-en-nu; belangrijk is hoe het individu zichzelf ziet.

3. Ieder mens heeft het in zich om tot persoonlijke groei en zelfactualisering te komen; beperkingen worden opgelegd door opvoeding, scholing en andere sociale invloeden; maar als je bereid en in staat bent de verantwoordelijkheid voor je eigen leven ter hand te nemen, kun je die obstakels overwinnen.

Page 16: 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

16

Meer van binnenuit: TRAIT-BENADERING

Achter veel gedrag wordt een persoons-eigenschap of trek (trait) verondersteld, bijv. luiheid, verlegenheid of afgunst.

Trekken zijn stabiele persoonlijkheidskenmerken die in verschillende omstandigheden een leidraad vormen voor het denken en handelen (en dus een voorspellende waarde hebben).

Page 17: 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

17

Hoeveel en welke trekken zijn er?

Eysenck kwam tot 2 fundamentele dimensies:1. Neurotisch-evenwichtig

2. Introvert-extravert

Page 18: 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

18

Theorieënvoor 1900

Hippocratus, Galenus

Page 19: 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

19

Meer van binnenuit Illustratie Hippocrates’ temperamentenleer

http://www.youtube.com/watch?v=k7mEh53rTc0

1. sanguinisch (bloed)

2. cholerisch (gal)

3. melancholisch (zwarte gal)

4. flegmatisch (slijm)

Page 20: 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

20

Meer van binnenuit: Temperament

Temperamenttheorie: je wordt geboren met een aantal eigenschappen

Het temperament bepaalt vooral de manier waarop iemand iets doet (stijl i.p.v. inhoud)

Activiteit Emotionaliteit Sociabiliteit

Page 21: 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

21

Trekkenleer = dispositiebenadering

Big Five (1981):

Extraversie Tegenpool: Introversie

Vriendelijkheid Tegenpool: Bazig, twistziek

Zorgvuldigheid Tegenpool: Gemakzuchtig, nonchalant

Stabiliteit Tegenpool: Paniekerig, overgevoelig

Openheid voor ervaringen Tegenpool: Conservatief

Terminologie / naamgeving varieert !!

Page 22: 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

OCEAN

Wetenschappelijke namen voor Big 5 dimensies:

openheid voor ervaringen consciëntieusheidextraversiealtruïsmeneuroticisme /emotionele instabiliteit

Page 23: 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

23

Meer van buitenaf

Omgeving en interactie persoon-omgeving jaren ’60 en ’70: “alles-komt-van-buiten-standpunt”,

lijnrecht tegenover dispositiebenadering.

ontstond o.a. onder invloed van het behaviorisme en inzichten zoals die uit het gehoorzaamheids-experiment van Milgram naar voren kwamen.

Mischel: kennis over de situatie is belangrijker voor het voorspellen van gedrag dan kennis van iemands persoonlijkheidstrekken! Zimbardo p.506

Page 25: 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

25

ANNO 2012

De cognitieve benadering heeft het persoon-situatie-debat van zijn scherpe kantjes ontdaan: Gedrag vloeit niet voort uit de persoon OF de

omgeving, maar uit de wijze waarop een persoon betekenis verleent aan zijn omgeving.

Dus gedrag wordt bepaald door de interactie tussen situationele variabelen en persoonsvariabelen.

Page 26: 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

26

Persoonsvariabelen zijn in dit geval vooral cognitieve processen: Denkstijlen (Cognitieve) schema’s Verwachtingen

In ambigue (niet-eenduidige) situaties hebben persoonlijkheidskenmerken meer invloed; in andere situaties vertonen reacties van mensen weinig variatie.

Copingstijl: de kenmerkende manier van problemen aanpakken; heeft te maken met hoe men de situatie inschat en verklaart (attribueert).

ANNO 2012

Page 27: 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

27

Het meten van de persoonlijkheid

HET METEN VAN DE PERSOONLIJKHEID Het doen van voorspellingen over iemands gedrag

door verschillen tussen mensen in hun karakteristieke manier van doen of denken te bepalen.

Voorbeeld van een persoonlijkheidstest: NEO PI-R, gebaseerd op de Big Five.

Projectieve tests (uit de psychodynamische hoek): TAT (Thematische Apperceptietest) Rorschach (Inktvlekken)

Page 28: 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

28

Rorschach test

Page 29: 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

29

TAT (projectieve test)

Page 30: 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

30

Kwaliteitscriteria van tests:

Uitgangspunten: empirisch-theoretische onderbouwing

Uitvoering: standaardsituatie Normering: goed vergelijkingsmateriaal Betrouwbaarheid: nauwkeurigheid van het

instrument Validiteit: meet de test wat hij moet meten?

Page 31: 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

31

Vervolg Meten van de persoonlijkheid

Zelfrapportage is lang niet altijd even betrouwbaar. Sociaal wenselijke antwoorden? Onrealistisch zelfbeeld?

Vaak is de betrouwbaarheid / (predictieve) validiteit / normering van persoonlijkheidstests beperkt.

COTAN (296 test, 1999): 9 % valide, 21% betrouwbaar!

Fundamentele discussie: veel tests zouden gebaseerd zijn op een verkeerde veronderstelling, nl. het bestaan van een stabiele constellatie van eigenschappen.

Page 32: 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

32

Persoonlijkheidsstoornissen

Sommige mensen raken door hun persoonlijkheid voortdurend in de knoei of bezorgen hun omgeving veel overlast.

In de psychiatrie spreekt men van persoonlijkheidsstoornissen. Men onderscheidt de narcistische, theatrale,

antisociale, borderline, afhankelijke, dwangmatige, vermijdende, paranoïde, schizoïde en schizotypische persoonlijkheid.

De overgang van een normaal naar een pathologische persoonlijkheid is geleidelijk.

Page 33: 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

33

Voorbeeld: narcistische persoonlijkheidsstoornis

Page 34: 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

34

(Hoe) kunnen we het individu als geheel begrijpen?

Wat maakt iemand tot een uniek persoon?

Genen Temperament Psychische processen:

eigen dynamiek Omgeving

Sociale omgeving Culturele omgeving Situatie van het

moment

Daarnaast is ook kennis en

inzicht nodig m.b.t. meer

algemene wetmatigheden over

(ontwikkeling van) gedrag van

individuen.

Zoals:

Leren Ontwikkeling Denken en intelligentie Perceptie Bewustzijn Emotie en motivatie

Page 35: 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

35

Persoonlijkheid (Zimbardo p. 463)

Kernconcept

De persoonlijkheid wordt gevormd door de gecombineerde krachten van biologische, situationele, psychologische processen die alle in een context van sociaal-culturele en ontwikkelingsfactoren zijn ingebed.

Page 36: 1 PERSOONLIJKHEID College 7 Inleiding psychologie Agnes Schilder.

36

Persoonlijkheid: wetenschap of stigma?