!!

1

IA E DA I . ED H!

- E HIJ H

, I A H 0 JI

G HJ D EJ L E 8 J EI G E E A

E 1 IA E 1 L HIAE IJA JAE 1 L HIAE I HIJ AEAIA JA

I E L HIAE IGH H D H A

IA A L E H E 2D MAE E K: H 2EJMA AEMMM ID G AJ E H N

G HJ D EJ IA A E IA EJH G A

EAL HIAJ AJ J E: I

1 L D: H

!

!

! !!!!!!!

!!

Erkennings)

Hierdie! verslag! is! gebaseer! op! navorsing! wat! ondersteun! word! deur! die! Suid4Afrikaanse!

Navorsingsleerstoel4inisiatief! van! die! Departement! van! Wetenskap! en! Tegnologie! en! die!

Nasionale!Navorsingstigting!(Toekenning!Nr!98765).!!

Die!projek!was!die!idee!van!professor!Cherryl!Walker!en!is!onder!haar!leiding!onderneem.!

Baie!mense!het!bygedra!tot!die!sukses!van!die!opname.!Ons!wil!graag!in!die!besonder!die!

volgende!persone!bedank:!

!! Inwoners!van!Sutherland!wat!die!navorsingspan!verwelkom!het!en!spesifiek!die!wat!aan!die!onderhoude!deelgeneem!het!vir!hulle!tyd!en!insigte.!

!! Allistar!Gibbons!en!Lizanda!Mbenyane!van!die!Hoogland!Plaaslike!Munisipaliteit!wie!

as!plaaslike!fasiliteerders!dwarsdeur!die!projek!waardevolle!inligting!en!ondersteuning!

verskaf!het.!!

!! Anthony!Mietas,!bestuurder!(Sutherland)!van!die!SALT!Kollaterale!Voordele!Program,!

vir!fasilitering,!insette!met!die!ontwikkeling!van!die!vraelys!en!beskikbaarstelling!van!

fasiliteite!vir!vergaderings.!

!! Veldwerkers! van! Sutherland! wie! die! onderhoude! gevoer! het: Reginald! Booysen,!Winston!Constable,!Danielle!De!Bruyn,!Andre!Gelant,!Wellman!Hugo,!Theall!Theann!

Isaacs,! Justin! Isaacs,!Melinda! Jacobs,! Faizel! Jacobs,! Gerrit! Laban,!Willna!Mti,! Eden!

Oliphant,!Patrick!Van!Wyk,!Aluciaane!Wentzel!en!Shardonay!Willemse.!

!! Caroline!Poole!as!mede4opleier!van!die!veldwerkers!en!wie!ook!met!die!beplanning!

gehelp!het.!

!! Nagraadse! studente! van! die! Departement! Sosiologie! en! Sosiale! Antropologie,!

Universiteit!Stellenbosch,!wat!navorsingsassistensie!verleen!het!en!ook!onderhoude!

gevoer!het:!Stephanie!Borchardt,!Suné!Butler,!Shu4Aat!Davids,!Monene!Mogashoa!en!Zuki!

Zantsi.!

!! Die! Kantoor! van! die! Burgermeester,! verteenwoordigers! van! die! munisipaliteit! en!

staatsdepartemente!wat!met!die!ontwikkeling!van!die!vraelys!gehelp!het.!

!! Erica! Burger,! waarnemende! skoolhoof! van! die! plaaslike! hoërskool,! wie! ʼn! lokaal!

beskikbaar!gestel!het!vir!gebruik!deur!die!veldwerkerspan.!

!! Mietjie!Klein!wat!die!spyseniering!verskaf!het.!

)

)

!

1!!

Inhoudsopgawe)

1.! Inleiding!.....................................................................................................................................!1!

2.! Hoofbevindings!..........................................................................................................................!3!

3.! Metodologie!..............................................................................................................................!6!

3.1!! Data!insamelingsmetode!....................................................................................................!6!

3.2! Die!steekproef!....................................................................................................................!6!

3.3! Kwaliteitsbeheer!................................................................................................................!8!

3.4! Kenmerke!van!respondente................................................................................................!9!

3.5! Tydsdimensie!.....................................................................................................................!9!

4.! Bevindings!...............................................................................................................................!10!

4.1! Demografiese!eienskappe!van!inwoners!van!Sutherland!..................................................!10!

4.2! Migrasie!...........................................................................................................................!17!

4.3! Opvoedkundige!vlak!.........................................................................................................!23!

4.4! Tienerswangerskap!en!opvoedkundige!status...................................................................!31!

4.5! Ekonomiese!profiel...........................................................................................................!32!

4.6! Toegang!tot!en!evaluasie!van!dienste!...............................................................................!49!

4.7! Persepsies!oor!Sutherland!................................................................................................!53!

4.8! Persepsies!oor!SALT..........................................................................................................!56!

5.! Gevolgtrekking!.....................................................................................................................!58!

6.! Verwysings!...........................................................................................................................!60!

Bylaag!1:!Addisionele!tabelle!.......................................................................................................!61!

Bylaag!2:!Die!vraelys........................................................................................................................!74!

!

2!!

Lys)van)Tabelle)

Tabel!1:!Realisering!van!die!steekproef!per!woongebied!....................................................................!7!

Tabel!2:Bevolkingsgroep!en!woongebied!in!Sutherland!...................................................................!11!

Tabel!3:Geslag!en!bevolkingsgroepbevolkingsgroep.........................................................................!12!

Tabel!4:Ouderdomsverspreiding!......................................................................................................!13!

Tabel!5:Ouderdom!en!geslag,!2011!Sensus!en!2017!Opname!...........................................................!15!

Tabel!6:Huishoudinggrootte!per!area!in!persentiele!........................................................................!16!

Tabel!7:Aantal!generasies!per!huishouding!......................................................................................!16!

Tabel!8:Aantal!generasies!teenoor!huishoudinggrootte!...................................................................!17!

Tabel!9:Ouderdom!van!persone!wat!in!Sutherland!gebore!is!...........................................................!18!

Tabel!10:!Ouderdom!toe!persone!na!Sutherland!getrek!het!.............................................................!18!

Tabel!11:!Jaar!wat!lid!van!huishouding!na!Sutherland!getrek!het!.....................................................!19!

Tabel!12:!Stuur4areas!van!migrante!na!Sutherland!en!bevolkingsgroep!............................................!19!

Tabel!13:!Stuurprovinsies!van!migrante!na!Sutherland!en!bevolkingsgroep!.....................................!19!

Tabel!14:!Aantal!huishoudings!waar!persone!uitgetrek!het!vir!die!periode!201242017!.....................!20!

Tabel!15:!Plek!waarheen!persoon!getrek!het!...................................................................................!20!

Tabel!16:!Verwantskap!van!persoon!wat!huishouding!verlaat!het!met!respondent!..........................!21!

Tabel!17:!Rede!dat!persoon!huishouding!verlaat!het!.......................................................................!22!

Tabel!18:!Finansiële!bydraes!tot!huishoudings!.................................................................................!23!

Tabel!19:!Bywoning!van!opvoedkundige!instelling!(kinders!044!jr)!....................................................!23!

Tabel!20:!Indien!nie!by!opvoedkundige!instelling!nie,!waar!is!kind!gedurende!die!dag!.....................!24!

Tabel!21:!Bywoning!van!opvoedkundige!instelling!vir!546!jariges!en!ouderdom................................!24!

!

3!!

Tabel!22:!Bywoning!van!opvoedkundige!instansie!...........................................................................!24!

Tabel!23:!Bywoning!van!opvoedkundige!instansie!en!gender!(15418!jaar)!........................................!25!

Tabel!24:!Hoogste!opvoedkundige!status!van!nie4skoolgaande!154184jariges!...................................!26!

Tabel!25:!Opvoedkundige!prestasie!van!alle!persone!15419!jaar!teenoor!ouderdom!van!leerder!.....!27!

Tabel!26:!Hoogste!opvoedkundige!status!en!ouderdomskohort!vir!nie4skoolgaande!persone!7!jaar!of!

ouer!................................................................................................................................................!29!

Tabel!27:!Hoogste!opvoedkundige!vlak!vir!individue!20!jaar!of!ouer!per!bevolkingsgroep!................!30!

Tabel!28:!Tiener!(<20!jaar)!met!eerste!swangerskap!en!ouderdom!..................................................!31!

Tabel!29:!Rede!dat!individue!nie!betaalde!werk!doen!nie!(15!jaar!of!ouer).......................................!32!

Tabel!30:!Rede!nie!in!betaalde!werk!(15!jaar!of!ouer,!skoliere/studente!uitgesluit)!..........................!33!

Tabel! 31:! Status! as! ekonomies! aktief! teenoor! ekonomiese! onaktiewe! individue! wat! nie! werk! vir!

inkomste!doen!nie!(persone!15!jaar!of!ouer,!skolier/studente!uitgesluit)!.........................................!34!

Tabel! 32:! Werkstatus! van! ekonomiese! aktiewe! individue! (15464! jaar,! nie4skoolgaande)! en!

bevolkingsgroep!..............................................................................................................................!34!

Tabel! 33:! Werkstatus! van! ekonomiese! aktiewe! individue! (15459! jaar,! nie4skoolgaande)! en!

bevolkingsgroep!..............................................................................................................................!35!

Tabel!34:!Werkstatus!van!ekonomiese!aktiewe!individue!(15459!jaar,!nie4skoolgaande)!en!geslag!en!

ouderdom!.......................................................................................................................................!35!

Tabel!35:!Hoofwerk!van!persoon!wat!iets!doen!om!ʼn!inkomste!te!verdien.......................................!36!

Tabel!36:!Hoofwerk!en!bevolkingsgroep!..........................................................................................!36!

Tabel!37:!Vir!persone!wat!werk:!tipe!werk!.......................................................................................!38!

Tabel!38:!Tipe!werk!en!geslag!..........................................................................................................!38!

Tabel!39:!Sektore!waarin!individue!werk..........................................................................................!39!

Tabel!40:!Huishoudingsgrootte!teenoor!aantal!werkende!persone!in!huishouding...........................!39!

!

4!!

Tabel!41:!Aantal!inkomstebronne!per!huishouding!..........................................................................!40!

Tabel!42:!Hoof4inkomstebron!vir!huishoudings!per!bevolkingsgroep!...............................................!40!

Tabel!43:!Inkomstebronne!per!bevolkingsgroep!(alle!ouderdomme)!................................................!41!

Tabel!44:!Staatstoelae!opname!per!ouderdomsgroep!......................................................................!42!

Tabel!45:!Totale!maandelikse!inkomste!uit!werk!..............................................................................!43!

Tabel!46:!Totale!maandelikse!inkomste!per!huishouding!.................................................................!44!

Tabel!47:!Totale!maandelikse!huishoudinginkomste!en!bevolkingsgroep!.........................................!45!

Tabel!48:!Per!Capita!huishoudinginkomste!......................................................................................!46!

Tabel!49:!Bron!van!hulp!indien!huishouding!nie!kos!het!nie!.............................................................!46!

Tabel!50:!Tipe!huis!waarin!huishouding!woon!en!bevolkingsgroep...................................................!47!

Tabel!51:!Bates!in!werkende!toestand!in!huis!..................................................................................!49!

Tabel!52:!Toegang!tot!toiletgeriewe!vir!die!onderskeie!woongebiede!in!Sutherland!........................!50!

Tabel!53:!Bron!van!internettoegang!.................................................................................................!51!

Tabel!54:!Tevredenheid!met!dienste!gelewer!deur!die!staat!............................................................!52!

Lys)van)figure)

Figuur!1:!Ouderdomsverspreiding!van!individue!en!bevolkingsgroep!...............................................!13!

Figuur!2:Bevolkingspiramides!2011!Sensus!&!2017!opname!............................................................!14!

Figuur!3:!Ouderdomsverspreiding!van!persone!wat!huishoudings!verlaat!het!(201242017)!..............!21!

Figuur!4:!Skoolbywoning!ten!tye!van!die!opname!vir!kinders!15!tot!18!jaar!.....................................!25!

Figuur!5:!Hoogste!opvoedkundige!vlak!voltooi!vir!alle!persone!15!tot!19!jaar!..................................!27!

Figuur!6:!Maandelikse!huishoudinginkomste!en!bevolkingsgroep!....................................................!45!

)

!

1!!

1.! Inleiding))

Hierdie! navorsingsverslag! verskaf! bevindings! van! ʼn! sosiaal4ekonomiese! opname! wat! gedurende!

November!2017! in!die!dorp! Sutherland! in!die!Hoogland!Plaaslike!Munisipaliteit,! Provinsie! van!die!

Noord4Kaap!onderneem!is.!Die!opname!is!gedoen!deur!ʼn!span!van!die!Departement!van!Wetenskap!

en!Tegnologie!en!Nasionale!Navorsingstigting!Navorsingsleerstoel4inisiatief!se!navorsingsprogram!oor!

die! Sosiologie! van!Grond,!Omgewing!en!Volhoubare!Ontwikkeling! verbonde!aan!die!Departement!

Sosiologie! en! Sosiale! Antropologie! (afgekort! as! SARChI! Leerstoel1),! Universiteit! Stellenbosch! met!

ondersteuning!deur!die!Plaaslike!Munisipaliteit!en!ander!rolspelers.!!

Hierdie!is!die!tweede!huishoudelike!opname!in!die!Karoo!wat!die!SARChI!Leerstoel!sedert!sy!ontstaan!

in! 2016! onderneem.! Die! eerste! opname! is! in! 2016! in! Vanwyksvlei! in! die! Kareeberg! Plaaslike!

Munisipaliteit! gedoen.! Die! doel! van! hierdie! opnames! is! om! data! oor! die! sosiaal4ekonomiese!

omstandighede!in!geselekteerde!dorpe!in!die!Noord4Kaap!Karoo!in!te!samel!ten!einde!ʼn!begrip!van!

omstandighede!te!bevorder!en!om!intervensies!wat!die!omstandighede!aanspreek!deur!die!staat,!nie4

regeringsorganisasies!en/of!plaaslike!gemeenskapsgroepe!te!ondersteun.!!

Die!werwing!en!opleiding!van!werklose!matrikulante!as!veldwerkers!uit!die!dorpe!waarin!die!opnames!

gedoen! word,! is! ʼn! belangrike! kenmerk! van! die! opnames.! Hierdie! matrikulante! ontvang! SAQA!

geakkrediteerde!opleiding!en!diegene!wat!die!aanvanklike!opleiding!suksesvol!voltooi,!word!aangestel!

as!veldwerkers.!Indien!hulle!prestasie!tydens!die!veldwerk!bevredigend!is,!ontvang!hulle!ʼn!amptelike!

sertifikaat!van!die!Universiteit!Stellenbosch.!

Die!opname!in!Sutherland!is!onderskryf!deur!verskeie!rolspelers!insluitende!die!Hoogland!Plaaslike!

Munisipaliteit,!die!Kantoor!van!die!Burgemeester,!staatsdepartemente!en!SALT!tydens!ʼn!vergadering!

by!die!Sutherland!Gemeenskapsontwikkelingsentrum!op!3!Oktober!2017.!Die!opname!is!gedoen!oor!

ʼn!tydperk!van!twee!weke,!vanaf!30!Oktober!tot!14!November!2017.!Gedurende!die!eerste!week!is!die!

veldwerkers! opgelei,! het! besprekings!met! plaaslike! rolspelers! plaasgevind! en! is! finale! beplanning!

gedoen.! Veldwerk! is! gedoen! in! die! tweede! week.! Die! data4insamelingsfase! is! afgesluit! met! ʼn!

terugvoergeleentheid!bygewoon!deur!die!Burgemeester!en!waartydens!sertifikate!aan!die!plaaslike!

veldwerkers! oorhandig! is.! Die!metodologie! van! die! studie! en! die! vraelys! is! goedgekeur! deur! die!

Navorsingsetiekkomitee!van!Universiteit!Stellenbosch.!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!1! Die!Engelse! benaming! is:!DST/NRF!Research!Chair! on! the! Sociology! of!Land,!Environment! and! Sustainable!Development.! Vir! doeleindes! van! die! verslag! word! die! afkorting! SARChI! leerstoel! gebruik! om! na! dié!navorsingsleerstoel!te!verwys.!

!

2!!

Die$opnamespan$

Die! oorkoepelende! verantwoordelikheid! vir! die! opname! het! berus! by! die! SARChI! Leerstoel,! prof.!

Cherryl!Walker,!en!mnr.!Jan!Vorster,!hoof!van!die!Departement!Sosiologie!en!Sosiale!Antropologie!aan!

die! Universiteit! Stellenbosch.! Me.! (nou! dr.)! Ilse! Eigelaar4Meets,! ʼn! ervare! navorser! in!

gemeenskapsontwikkeling! en! tydens! die! opname! ʼn! PhD! student! van! die! Departement,! was!

verantwoordelik!vir!die!opname,!primêre!data4ontleding!en!die!konsepverslag.!Sy!is!bygestaan!deur!

me.! Caroline! Poole,! ook! ʼn! ervare! navorser! in! gemeenskapsontwikkeling! en! MA! student! van! die!

Departement.!Die!vyftien!plaaslike!veldwerkers2!is!aangevul!deur!enkele!nagraadse!studente!van!die!

Departement! gedurende!die! tweede!week!van!die!opname.!Hulle!het!ook!onderhoude!gevoer!en!

navorsingsassistensie!verleen.!

!

Die$SARChI$Leerstoel$

Die!Departement! van!Wetenskap!en!Tegnologie/!Nasionale!Navorsingstigting!Navorsingsleerstoel4

inisiatief! (SARChI)! se! navorsingsprogram! oor! die! Sosiologie! van!Grond,!Omgewing! en! Volhoubare!

Ontwikkeling,! ook!bekend!as!die! ‘Kosmopolitaanse!Karoo’!navorsingsprogram! (afgekort! as! SARChI!

Leerstoel),! is! in! Januarie! 2016! aan! die!Universiteit! Stellenbosch! gestig.! Dit!word! gehuisves! in! die!

Departement!Sosiologie!en!Sosiale!Antropologie.!Die!Leerstoel!onderneem!navorsing!oor!sosiale!en!

omgewingskwessies! in! die! Karoo! met! die! doel! om! ʼn! dieper! begrip! te! ontwikkel! van! moontlike!

betekenisse!van!volhoubare!ontwikkeling!in!hierdie!deel!van!Suid4Afrika!met!sy!spesifieke!geskiedenis,!

sosiale! uitdagings! en! droë! omgewing.! Meer! inligting! oor! die! Leerstoel! is! beskikbaar! op! die!

navorsingsprogram!se!webwerf:!www.cosmopolitankaroo.co.za.!

Samestelling$van$die$verslag$

Die!verslag!bestaan!uit!drie!afdelings.!Die!eerste!afdeling!gee!ʼn!oorsig!van!die!hoofbevindings!uit!die!

verslag.!Dit!word!gevolg!deur!ʼn!beskrywing!van!die!navorsingsmetodologie!wat!die!studie!onderlê.!Die!

derde!en!langste!gedeelte!in!die!verslag!bied!ʼn!gedetailleerde!aanbieding!van!die!bevindings!uit!die!

opname!en!word!gevolg!deur!ʼn!kort!gevolgtrekking.!!

) )

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!2!Vir!die!name!van!die!veldwerkers!sien!erkennings!voor!in!die!verslag.!

!

3!!

2.! Hoofbevindings)

Sutherland,! soos! verkeie! ander! dorpe! in! die! Karoo,! vertoon! die! tipiese! probleme! van! armoede,!

werkloosheid!en!sosiale!ongelykheid.!

Ouderdomsprofiel$en$migrasie$

Die!inwoners!van!Sutherland!is!oorwegend!bruin!(91%)!met!die!res!van!die!bevolking!hoofsaaklik!wit.!

Groot! sosiale! ongelykhede! bestaan! tussen! die! twee! bevolkingsgroepe.! Soos! Suid4Afrika,! het!

Sutherland!ook!ʼn!jong!bevolking!met!29%!van!die!inwoners!14!jaar!of!jonger,!maar!ʼn!hoër!persentasie!

(12%)!ouer!persone!(60!jaar!plus)!as!gevolg!van!ʼn!laer!persentasie!inwoners!in!die!ouderdomsgroep!

20!tot!59!jaar.!Dit!blyk!dat!dit!veral!jong!volwassenes!(jonger!as!30)!is!wat!die!dorp!verlaat.!Hierdie!

groep!verlaat!die!dorp!waarskynlik!op!soek!na!werk!of!beter!geleenthede!elders.!In!vergelyking!met!

Sensus!2011,!wil!dit!voorkom!vanuit!die!2017!opname!dat!spesifiek!mans!in!hul!vroeë!twintigs,!minder!

geneig! is! om! Sutherland! te! verlaat! as! vantevore.! Hierdie! verskynsel! kan! moontlik! onder! andere!

toegeskryf! word! aan! ʼn! bewustheid! van! ʼn! gebrek! aan! werksgeleenthede! elders! weens! die! lae!

ekonomiese!groei.!Nog!ʼn!moontlike!faktor!kan!die!beperkte!finansiële!vermoë!van!jong!persone!om!

die!area!te!verlaat.!Geboortes!bly!relatief! laag!in!vergelyking!met!tien!jaar!gelede!–!ʼn!tendens!wat!

reeds!uit!Sensus!2011!merkbaar!was.!

Huidige!inwoners!is!oorwegend!boorlinge!van!Sutherland!(77%).!Wat!betref!migrasie!na!Sutherland,!

het!die!meeste!in4migrasie!oor!die!afgelope!nege!jaar!plaasgevind,!hoofsaaklik!vanuit!dorpe!in!die!

Wes4Kaap.!Migrasie!van!huishoudings!uit!Sutherland!kan!nie!betroubaar!vasgestel!word!nie!aangesien!

geen!data!beskikbaar!is!oorhuishoudings!wat!sedert!2011!die!dorp!verlaat!het!nie.!Die!opname!toon!

ook!op!migrasie!wat!binne!Sutherland!plaasvind,!hoofsaaklik!onder!jonger!persone!wat!na!ander!huise!

trek!en/of!hulle!eie!huishoudings!vorm.!!

Huishoudings!is!oor!die!algemeen!nie!groot!nie!(mediaan!huishoudingsgrootte!is!drie)!alhoewel!daar!

variasie! binne! woonbuurte! is.! Die! grootste! 10%! van! huishoudings! het! sewe! of! meer! lede.! Die!

meerderheid! huishoudings! woon! in! staatsgesubsidieerde! huise.! Alhoewel! daar! ʼn! relatief! klein!

persentasie! agterplaasstrukture/informele! wonings! (12%)! is,! het! ongeveer! die! helfte! van! die!

respondente!die!verskaffing!van!meer!behuising!as!ontwikkelingsprioriteit!aangedui.!Daar!is!veral!ʼn!

behoefte! aan! huise! in! die! Hop4Land! woongebied,! wat! ook! die! woongebied! is! met! die! grootste!

huishoudings.!

! !

!

4!!

Armoedesiklus$

Die!volgende!aspekte!wat!vlakke!van!armoede!help!in!stand!hou,!is!sterk!teenwoordig!in!Sutherland:!

•! Die! lae!opvoedkundige! status! as! gevolg!ʼn!hoë!uitvalkoers!by! skole,!veral!vanaf!ouderdom!

sestien!is!onrusbarend!en!benodig!dringende!aandag.!Slegs!15%!van!bruin!inwoners!20!jaar!of!

ouer!het!matriek!en!of!ʼn!naskoolse!kwalifikasie!voltooi,!teenoor!60%!van!wit!inwoners!wat!ʼn!

naskoolse!kwalifikasie!behaal!het.!Dit!is!verblydend!om!te!sien!dat!alle!kinders!van!ses!jaar!op!

skool!of!in!ʼn!voorskoolse!klas!was.!Wat!kinders!van!vyf!jaar!betref,!woon!die!meerderheid!ook!

reeds!skool/voorskool!by.!

•! Tienerswangerskappe!het! toegeneem!en! is!beduidend!hoër!onder! jonger!vroue! (20! tot! 29!

jaar)!as!ouer!vroue.!Boonop!is!die!opvoedkundige!peil!van!vroue!in!hierdie!groep!beduidend!

laer!as!diegene!wat!nie!tieners!was!nie!met!hulle!eerste!swangerskap.!!

•! Byna! alle! deelnemers! het! alkohol4! en! dwelmgebruik! in! Sutherland! as! ʼn! groot! probleem!

geïdentifiseer,!maar! daar! is! ʼn! duidelike! ontkenning! van! die! probleem! binne! huishoudings!

aangesien!byna!alle!respondente!aangedui!het!dat!dit!nie!ʼn!probleem!in!hulle!huishouding!is!

nie.!

Inkomste$en$ekonomiese$aktiwiteit$

•! Die!ekonomies!aktiewe!bevolking!(persone!15!tot!64!jaar!wat!werk!of!werk!soek)!maak!49%!

van! die! bevolking! uit! 4! laer! as! die! nasionale! syfer.! Dit! is! hoofsaaklik! as! gevolg! van! jonger!

volwassenes!wat!die!dorp!verlaat.!!

•! Werkers! is! hoofsaaklik! in! laagbesoldigde! en! ongeskoolde! beroepe! (algemene! werkers,!

huiswerkers!en!plaaswerkers!is!die!algemeenste!beroepe).!Verskeie!van!die!persone!is!ook!nie!

voltyds!indiensgeneem!nie.!Die!Gemeenskapswerksprogram!maak!ʼn!beduidende!bydrae!met!

13%!van!die!arbeidsmag!wat!daar!werk.!

•! Maandelikse!inkomste!uit!indiensneming!is!laag!met!ongeveer!ʼn!derde!van!die!werkers!wat!

van!R200!tot!R1!500!per!maand!verdien!en!die!helfte!wat!van!R200!tot!R2!500!ontvang.!Dit!

illustreer! ook! dat! werkers! onder4indiensgeneem! is! –! ʼn! aspek! wat! nie! deur! die!

werkloosheidskoers!weerspieël!word!nie.!

•! Sutherland!beskik!oor!ʼn!klein!middelklas!wat!hoofsaaklik!bruin/swart!staatsamptenare!en!wit!

ondernemers!of!afgetrede!persone!insluit.!

•! Die!privaatsektor!verskaf!die!meeste!van!die!werk,!hoofsaaklik!in!die!toerismebedryf!en!word!

gekenmerk!deur!wit!besigheidseienaars/bestuurders!en!bruin!werkers.!Bruin/swart!persone!

in!geskoolde!beroepe!werk!hoofsaaklik!in!die!openbare!sektor!(munisipale!amptenare,!polisie,!

!

5!!

onderwysers! en! gesondheidswerkers),! met! ander! woorde! nie! in! aktiwiteite! wat! met!

ekonomiese!groei!verband!hou!nie.!

•! Die!werkloosheidskoers!(persone!wat!werk!soek!of!opgegee!het!om!werk!te!soek!maar!dit!sal!

opneem!indien!hulle!dit!aangebied!word)!staan!op!32%,!met!geen!beduidende!verskille!tussen!

geslag!en!ouderdom!nie,!behalwe!vir!die!groep!15!tot!19!jaar!wat!swaarder!getref!word.!

•! Huishoudinginkomste!is!oor!die!algemeen!laag!en!word!onder!andere!geïllustreer!deur!die!

hoë! persentasie! huishoudings! (78%)! wat! ten! minste! een! ontvanger! van! ʼn! maatskaplike!

(SASSA)! toelaag! het.! In! 37%! van! huishoudings! is! dit! die! hoof4inkomstebron,! terwyl!

salarisse/lone!in!52%!van!huishoudings!die!hoofbron!is.!!

•! Die!lae!huishouding!inkomste!word!bevestig!deur!die!maandelikse!per!capita!inkomste!waar!

die!armste!10%!van!huishoudings!op!R240!per!kop!moet!oorleef!en!ongeveer!50%!R1082!of!

minder!per!maand!het.!

•! Die!groot!afhanklikheid!van!staatstoelae!impliseer!dat!die!munisipale!inkomste!van!plaaslike!

belastingbetalers!betreklik!klein!en!beperk!is!en!die!munisipaliteit!oorwegend!op!toekennings!

van!die!staat!moet!staatmaak.!

•! Die! kinderondersteuningstoelaag! is! die! algemeenste! SASSA! toelaag! en! die! geld! beland!

hoofsaaklik! in! die! hande! van! vroue! wat! as! primêre! versorgers! van! kinders! optree.! Die!

ouderdomstoelae! is! die! tweede!algemene! toelaag!en!die!meeste!persone!60! jaar!of!ouer!

ontvang!hierdie!toelaag.!!

Bates/toestelle$

•! Die!meeste!huishoudings!beskik!oor!elektriese!stowe,!televisiestelle,!selfone!en!yskaste.!Dit!

word!moontlik!gemaak!deur!die!kombinasie!van!inkomste!uit!vergoeding!en!staatstoelaes.!

Dienslewering$

•! Daar! is! algemene! tevredenheid!met! dienslewering! deur! die! staat! en!munisipaliteit.! Groot!

ontevredenheid!heers!egter!met!betrekking!tot!puttoilette,!wat!die!mees!algemene!tipe!toilet!

in!Sutherland!is.!Inwoners!is!die!minste!tevrede!met!die!polisiediens.!

•! Wit! inwoners! is! oor! die! algemeen! minder! tevrede! met! dienslewering! deur! die! staat! en!

munisipaliteit!en!is!veral!ontevrede!met!die!gehalte!van!die!skole!en!mediese!fasiliteite.!

•! Byna!alle!huishoudings!het!toegang!tot!elektrisiteit!wat!ook!die!hoofbron!van!energie!is!en!

lopende!drinkwater!uit!ʼn!kraan!in!hul!huis!of!op!hul!erf.!$ $

!

6!!

Persepsies$oor$dorp$en$SALT$

Daar!is!ʼn!hoë!bewussyn!van!en!positiewe!ingesteldheid!jeens!SALT/!die!sterrewag!veral!weens!die!

toerisme!aktiwiteite!en!verwante!werkskepping/!besigheidsgeleenthede.!Inwoners!verwys!ook!na!die!

natuurlike!omgewing,!die!rustigheid!van!die!dorp!en!sosiale!kohesie/ondersteuning/vriendelikheid!en!

veiligheid!as!positiewe!eienskappe.!Tog!kla!hulle!ook!oor! jaloesie!onder!die! inwoners.!Alkohol4!en!

dwelmmisbruik! en! gepaardgaande! misdaad! en! swakdienslewering! deur! die! munisipaliteit! is! as!

probleme!uitgewys.!Van!laasgenoemde!word!verwag!om!puttoilette!te!vervang,!behuising!te!verskaf!

en! paaie! te! teer.! Infrastruktuur! en! besighede! moet! ook! uitgebou! word.! Soos! te! verwagte! is!

werkskepping!ook!ʼn!prioriteit!asook!die!verskaffing!van!ontspanningsgeriewe!vir!die!jeug.!!

)

3.!Metodologie))

!

3.1)) Data)insamelingsmetode)

Data!vir!die!sosiaal4ekonomiese!studie!is!ingesamel!deur!middel!van!ʼn!opname!gedurende!November!

2017.! Onderhoude! is! met! verteenwoordigers! van! 253! huishoudings! gevoer,! wat! in! die! vier!

woongebiede!in!Sutherland!woonagtig!is,!naamlik!die!Skema,!HOP,!Kerkgrond!en!die!Dorp.!!

ʼn!Gestruktureerde!vraelys!is!gebruik!om!data!in!te!samel!oor!kenmerke!van!huishoudings!asook!oor!

die! individue! wat! deel! vorm! van! die! huishoudings! (sien! Bylae! 2! vir! die! vraelys).! Huishoudings! is!

geselekteer!deur!middel!van!ʼn!verteenwoordigende!steekproefmetode!om!te!verseker!dat!bevindings!

verteenwoordigend!is!van!die!inwoners!en!huishoudings!van!Sutherland.!!

!

3.2) Die)steekproef)

Die!saamstel!van!ʼn!steekproef!verwys!na!die!proses!waardeur!die!huishoudings!geselekteer!is!om!deel!

te! vorm! van! die! opname.! Die! trek! of! saamstel! van! ʼn! steekproef! is! ʼn!wetenskaplike!metode!wat!

navorsers!toelaat!om!deur!middel!van!ʼn!relatiewe!kleiner!aantal!observasies!veralgemenings!te!kan!

maak!na!ʼn!breër!populasie!of!gemeenskap.!Deur!ʼn!ewekansige!prosedure!te!gebruik,!word!verseker!

dat!almal!binne!die!gemeenskap!dieselfde!waarskynlikheid!(kans)!het!om!geselekteer!te!word.!!

!

7!!

Vir!die!doel!van!die!studie!is!ʼn!proporsioneel!gestratifiseerde!sistematiese!steekproefmetode!gebruik!

om!die!eenhede!wonings!te!selekteer.!Twee!tipes!is!onderskei,!naamlik!(i)!formele!huise!wat!deur!

middel! van! die! erwe! waarop! hulle! gebou! is! geselekteer! is! en! (2)! informele! (hoofsaaklik)!

agterplaasstrukture!op!woonerwe.!!

ʼn!Steekproefgrootte!van!253!is!gebruik.!By!die!interpretasie!van!bevindings!in!die!verslag!is!dit!baie!

belangrik!om!die!volgende!in!ag!te!neem:!Alle!steekproewe!is!onderhewig!aan!ʼn!foutgrens,!bepaal!

deur!die!steekproefgrootte,! responskoers!en!steekproefmetode!gebruik.!Die! foutgrens!van!hierdie!

opname!is!5%.!Dit!beteken!dat!indien!50%!in!die!steekproef!in!ʼn!sekere!kategorie!val!(byvoorbeeld!

50%! volwassenes! het! Graad! 10! voltooi),! dan! kan! ʼn!mens! seker! wees! dat! as! almal! in! Sutherland!

ondervra!is!tussen!45%!en!55%!Graad!10!sou!voltooi!het.!Binne!navorsingspraktyk!word!bevindings!

wat!binne!ʼn!foutgrens!van!5%!aangebied!word,!as!wetenskaplikgeloofwaardige!skattings!aanvaar.!!

Die!steekproef!is!proporsioneel!gestratifiseer!in!terme!van!die!vier!woongebiede!en!in!die!voorkoms!

van! formele! en! informele! wooneenhede! in! Sutherland.! Op! grond! van! getalle! verskaf! deur! die!

munisipaliteit!en!waarnemings!deur!die!koördineerders!van!die!veldwerkspan,!is!wooneenhede!in!elke!

woongebied! op! ʼn! ewekansige! sistematiese! wyse! gekies! (sien! Tabel! 1).! Getalle! van!

agterplaaswooneenhede! het! effens! verskil! van! die! syfers! van! die! munisipaliteit.! Waar! daar! ʼn!

agterplaaswooneenheid!met!ʼn!aparte!huishouding!op!ʼn!geselekteerde!erf!was,!is!ʼn!onderhoud!ook!

met!inwoners!van!die!eenheid!gevoer.!Uit!Tabel!1!blyk!dit!dat!die!proporsionele!verteenwoordiging!

van!wooneenhede!in!die!steekproef!grotendeels!met!die!totale!aantal!eenhede!ooreenstem.!

Tabel)1:)Realisering)van)die)steekproef)per)woongebied)

Woongebied) N))%))

van)totaal)Steekproef)gerealiseer)

Steekproef)%)

Skema!formeel! 252! 40,38! 101! 39,92!

Skema!agterplaas! 73! 11,70! 28! 11,07!

HOP4land!formeel! 150! 24,04! 66! 26,09!

HOP4land!agterplaas! 5! 0,80! 2! 0,79!

Kerkgrond!formeel! 70! 11,22! 21! 8,30!

Kerkgrond!agterplaas! 13! 2,08! 7! 2,77!

Dorp! 60! 9,62! 28! 11,07!

Totaal) 623! 100,00! 253! 100,00!

!

!

8!!

3.3) Kwaliteitsbeheer)

Saam! met! die! korrekte! metodologie! en! steekproefmetode! is! dit! belangrik! dat! daar! ʼn! data4

kwaliteitsbeheerplan! opgestel! en! noukeurig! gevolg! word! om! derhalwe! die! geldigheid! en!

betroubaarheid!van!data!te!verseker.!Hierdie!twee!aspekte!word!bestuur!deur!die!volgende:!

1.! die!vraelys;!

2.! die!kundigheid!van!die!veldwerkers;!en!

3.! die!kwaliteitsbestuur!van!die!veldwerk.!

Om!seker!te!maak!dat!die!vraelys!binne!die!konteks!van!Sutherland!relevant!is,!is!dit!noukeurig!met!

rolspelers!bespreek!en!getoets.!Die!vraelys!is!ook!getoets!voor!die!veldwerk!ʼn!aanvang!geneem!het!

tydens!die!weeklange!opleidingsessie!van!die!veldwerkers.!!

Die! veldwerkers! was! werklose! jeug! wat! binne! die! Community$ Work$ Programme! (CWP)! van! die!

plaaslike!munisipaliteit!geregistreer!is.!Voornemende!veldwerkers!moes!matriek!geslaag!het,!vyf!dae!

opleiding!voltooi!en!ʼn!assessering!suksesvol!aflê!om!te!kwalifiseer!as!veldwerkers.!Die!opleiding!behels!

ʼn! formeel!geakkrediteerde!kursus!vir!veldwerkers!van!die!Universiteit!Stellenbosch!en!suksesvolle!

kandidate!het!na!afloop!van!die!veldwerk!ʼn!formele!sertifikaat!as!veldwerker!van!die!Departement!

Sosiologie!en!Sosiale!Antropologie!aan!die!Universiteit!Stellenbosch!ontvang.!!

Die!gebruik!van!persone!vanuit!die!gemeenskap!as!veldwerkers!het!beide!voor4!en!nadele.!Bekendheid!

met!die!gemeenskapskonteks!vergemaklik!die!logistiek!van!die!opname!en!fasiliteer!meestal!toegang!

tot!huishoudings.!Bekendheid!met!veldwerkers!kan!egter!ook!ʼn!nadeel!wees!deurdat!inwoners!dalk!

minder!geneig!sal!wees!om!persoonlike!inligting!bekend!te!maak!aan!bekendes!as!aan!vreemdelinge.!

Om!te!voorkom!dat!deelnemers!se!privaatheid!geskend!word!in!die!bekendmaking!van!sensitiewe!

inligting!was!elke!veldwerker!kontraktueel!verbind!tot!die!konfidensiële!hantering!van!inligting.!!

Die! kwaliteit! van! data! in! die! vraelyste! aangeteken! is! daagliks! deur! die! veldwerkbestuurspan!

gekontroleer! en! waar! daar! onsekerhede! of! weglatings! was,! moes! veldwerkers! teruggaan! na! die!

relevante!huishoudings!en!die!vrae!voltooi!wat!weggelaat! is!of! regmaak!waar!daar! foute!was.!Die!

veldwerkbestuurspan!was!ook!daagliks!saam!met!die!veldwerkers!en!het!deurentyd!ondersteuning!

verskaf.!!

!

!

9!!

3.4) Kenmerke)van)respondente)

Veldwerkers! het! respondente! geselekteer! deur! te! vra! wie! in! die! huis! sal! vrae! die! beste! oor! die!

huishouding!kan!beantwoord.!Die!uitkoms!was!dat! respondente!oorwegend!vroue!was! (81%).!Die!

gemiddelde!ouderdom!van!respondente!is!49!jaar!(mediaan!ook!49!jaar),!die!jongste!25%!is!38!jaar!of!

jonger!en!die!oudste!25%!60!jaar!of!ouer.!Respondente!was!ook!oorweldigend!bruin!(91%,!N=!213)!

met!9%!(N=22)!wit!–!ʼn!weerspieëling!van!die!bevolkingsamestelling!in!Sutherland.!Gegee!die!klein!

groep! respondente! afkomstig! uit! die! wit! bevolkingsgroep,! maak! dit! nie! altyd! statisties! sin! om!

vergelykings!in!terme!van!ras!te!doen!nie,!aangesien!een!geval!ongeveer!5%!verteenwoordig.!Al!die!

respondente!het!aangedui!dat!Afrikaans!hul!primêre!huistaal!is3.!

!

3.5) Tydsdimensie)

Nog!ʼn!aspek!wat!ʼn!bepaalde!karakter!verleen!aan!data!wat!deur!middel!van!ʼn!opname!ingesamel!is!

en!die!afleidings!wat!daarvan!gemaak!(kan)!word,!is!die!tydsdimensie!wat!aan!ʼn!opname!gekoppel!is.!

ʼn!Opname!verskaf! inligting!oor!ʼn! spesifieke!navorsingsgemeenskap! soos!dit! op!daardie! spesifieke!

tydperk!van!die!opname!was.!Om!iets!te!verstaan!van!hoe!ʼn!gemeenskap!verander!is!data!wat!op!ʼn!

soortgelyke! wyse! ingesamel! is,! ʼn! tyd! voor! of! na! ʼn! spesifieke! opname,! nodig.! In! die! geval! van!

Sutherland! is! daar! ongelukkig! nie! sulke! data! beskikbaar! nie! en! kan! hierdie! verslag! hoogstens! die!

situasie!beskryf!soos!dit! ten!tye!van!die!opname!was.!Waar!nodig!word!daar!wel!in!die!verslag!na!

Sensus!2011!verwys.! In!hierdie! vergelyking!moet!die! verwagte! steekproeffout! teenwoordig! in!die!

opname4!in!ag!geneem!word.!!

! !

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!3!Dit!moet!egter!nie!aanvaar!word!dat!alle!huishoudings!in!Sutherland!Afrikaans!as!huistaal!het!nie.!Volgens!die!

2011!Sensus!is!daar!ʼn!klein!persentasie!(4%,!N=102)!wat!ʼn!ander!huistaal!as!Afrikaans!het!(Tabel!1!in!Bylaag!1).!!4!Tegnies!het!ʼn!sensus!ʼn!steekproeffout!van!nul!omdat!dit!ʼn!volkstelling!verteenwoordig!en!nie!op!'n!steekproef!

gebaseer!is!nie,!alhoewel!daar!wel!onvolledigheid!mag!voorkom.!ʼn!Steekproeffout!is!net!teenwoordig!waar!ʼn!opname!op!ʼn!steekproef!gebaseer!is.!!

!

10!!

4.! Bevindings)

Die! bevindings!word! in! sewe! afdelings! aangebied:! Die! eerste! afdeling! bespreek! die! demografiese!

eienskappe!van!inwoners.!Tweedens!volg!daar!ʼn!kort!afdeling!oor!die!migrasiepatrone!gevolg!deur!ʼn!

derde!afdeling!waarin!ʼn!uitgebreide!aanbieding!van!die!opvoedkundige!vlak!van! inwoners!verskaf!

word.! Hierop! volg! ʼn! bespreking! van! die! ekonomiese! profiel! van! huishoudings! en! individue! binne!

Sutherland.! Die! laaste! drie! afdelings! fokus! op! die! ervaring! en! persepsies! van! respondente! met!

betrekking!tot!die!dorp!in!die!algemeen,!toegang!tot!en!tevredenheid!van!dienste!gelewer!in!die!dorp,!

en!die!sterrewag.!Tabelle!en!figure!word!aangewend!om!die!bevindings!voor!te!stel!met!die!doel!om!

die!bespreking!aan!te!vul5.!Om!die!vloei!van!die!verslag!te!verseker!en!ook!die!lengte!te!beperk!is!slegs!

relevante!figure!en!tabelle!in!die!teks!aangebied,!ander!tabelle!is!in!ʼn!bylaag!(Bylaag!1)!vir!verdere!

verwysing.!!

!

4.1) Demografiese)eienskappe)van)inwoners)van)Sutherland)

Die! afdeling! het! ten! doel! om! die! demografiese! eienskappe! van! inwoners! en! huishoudings6! in!

Sutherland!te!verskaf.!Waar!van!toepassing!sal!daar!ook!na!Sensus!2011!data!verwys!word,!maar!bloot!

om!konteks!te!verskaf!en!in!aanvulling!tot!die!opname!data!soos!benodig.!Onderhoude!is!voltooi!met!

253!huishoudings!en!data!is!ingesamel!oor!985!lede!van!huishoudings!woonagtig!binne!Sutherland.!

Die!huishoudings!was!soos!volg!versprei;!51%!in!die!Skema,!27%!in!die!HOP!area,!11%!in!Kerkgrond,!

en!11%!in!die!dorp.!!

Bevolkingsgroep$

Wat! bevolkingsgroep! betref,! het! die! meerderheid! (95%)! respondente! hulself! en! lede! van! hulle!

huishoudings!met!die!kategorie!“bruin”!geassosieer!en!slegs!ongeveer!5%!het!hulself!as!wit!aangedui!

(Tabel!2)7.! In! terme!van!woongebied! is!dit!opmerklik!dat!slegs!35%!van!die!huishoudings!waarvan!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!5!Alhoewel!individuele!data!gebaseer!is!op!ʼn!totaal!van!985!individue!en!253!huishoudings,!is!daar!in!sommige!gevalle!inligting!wat!ontbreek!wat!ʼn!variasie!in!die!totale!aangedui!in!tabelle!tot!gevolg!het.!6!ʼn!Huishouding!is!in!die!opname!gedefinieer!as!almal!wat!gereeld!saam!in!die!woning!bly!en!wie!van!die!huishouding!gedeeltelik!afhanklik!is/!bydraes!maak!tot!die!huishouding.!Afhanklike!kinders!elders!op! skool! en! studente! wie! huis! toe! kom! oor! naweke! vakansies;! mense! wat! elders! werk! en! die!huishouding!help!onderhou,!bv.!ʼn!lid!wat!elders!werk!maar!wat!dié!huishouding!as!sy/haar!permanente!huishouding!beskou!(bv.!draadspanners,!skeerders,!seisoenswerkers!op!vrugteplase!en!pakstore).!7!Alhoewel!die!opname!nie!individue!van!ander!bevolkingsgroepe!gevind!het!nie,!dui!2011!Sensus!data!wel!op!die!teenwoordigheid!sulke!individue,!maar!met!baie!ʼn!baie!lae!verteenwoordiging!(sien!Tabel!2!in!Bylaag!1)!

!

11!!

respondente! hulself! as! bruin! geklassifiseer! het! in! die! area! bekend! as! Dorp! (voormalige! wit!

dorpsgebied)!woon,!teenoor!al!die!wit!respondente!wat!in!dié!gebied!woon.!!

Wat!die!eienskappe!van!inwoners!betref,!toon!Tabel!1!dat!alhoewel!vroue!oor!die!algemeen!ʼn!ietwat!

hoër!persentasie!(54%)!van!die!totale!bevolking!uitmaak,!is!die!verdeling!tussen!die!twee!geslagte!in!

die!geval!van!die!wit!groep!min!of!meer!dieselfde!(50%!elk)!(Tabel!3).!

Tabel)2:Bevolkingsgroep)en)woongebied)in)Sutherland)

Area)

Bevolkingsgroep)

Totaal)Bruin) Wit)

Skema!Aantal! 463! 0! 463!

Ry!%! 100.0%! 0.0%! 100.0%!

HOP4land!Aantal! 337! 0! 337!

Ry!%! 100.0%! 0.0%! 100.0%!

Kerkgrond!Aantal! 106! 0! 106!

Ry!%! 100.0%! 0.0%! 100.0%!

Dorp!Aantal! 25! 47! 72!

Ry!%! 34.7%! 65.3%! 100.0%!

Totaal!Aantal! 931! 47! 978!

Ry!%! 95.2%! 4.8%! 100.0%!

!! !

!

12!!

Tabel)3:Geslag)en)bevolkingsgroepbevolkingsgroep)

Geslag)

Bevolkingsgroep)

Totaal)Bruin) Wit)

Man!

Aantal! 432! 25! 457!

Kolom!%! 46.2%! 50.0%! 46.4%!

%!van!Totaal! 43.9%! 2.5%! 46.4%!

Vrou!

Aantal! 503! 25! 528!

Kolom!%! 53.8%! 50.0%! 53.6%!

%!van!Totaal! 51.1%! 2.5%! 53.6%!

Totaal!

Aantal! 935! 50! 985!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

%!van!Totaal! 94.9%! 5.1%! 100.0%!

!

Ouderdom$en$geslag$

Die!gemiddelde!ouderdom!van!inwoners!ten!tye!van!die!opname!was!31!jaar!en!die!mediaan!27!jaar.!

Die! mediaan! is! die! middelpunt! van! die! ouderdomsreeks! (dus! van! die! laagste! tot! die! hoogste!

ouderdom).!In!die!geval!van!ouderdom!beteken!dit!dat!ongeveer!50%!van!die!inwoners!jonger!as!27!

jaar!is.!Tabel!4!toon!die!ouderdomsverspreiding!van!die!inwoners!en!toon!die!10414!jarige!kohort!as!

die! grootste! (12%)! in! vergeleke! met! die! ander! kohorte.! Die! tabel! toon! ook! dat! 29%! van! die!

gemeenskap!uit!kinders!van!14!jaar!en!jonger!bestaan.!Hierdie!proporsionele!verteenwoordiging!van!

die! jong! bevolking! stem! ook! ooreen!met! die! projeksie! vir! hierdie! ouderdomsgroep! gemaak! deur!

StatsSA! (2018).! Wat! die! ouderdomsgroep! 60! jaar! of! ouer! betref,! toon! Sutherland! ʼn! hoër!

verteenwoordiging!(12%)!in!vergeleke!met!die!Suid!Afrikaanse!bevolking!(8.5%).!Hierdie!diskrepansie!

is!as!gevolg!van!ʼn!laer!verteenwoordiging!van!persone!20459!jaar!in!Sutherland!in!vergeleke!met!die!

nasionale!syfer!(StatsSA,!2018).!

In! Figuur! 1! word! die! ouderdomsverspreiding! van! individue! binne! die! twee! bevolkingsgroepe!

uitgebeeld!deur!middel!van!ʼn!grafiese!voorstelling!bekend!as!ʼn!‘box!plot’.!Elke!‘box!plot’!is!in!vier!dele!

(kwarte)!verdeel:!ʼn!boks!(‘box’)!wat!die!middelste!50%!aandui!en!twee!spriete!(‘whiskers’)!bo!en!onder!

die! boks! wat! die! boonste! en! onderste! 25%! aandui.! Die! swart! lyn! wat! die! boks! in! twee! verdeel,!

verteenwoordig!die!mediaan.!In!die!geval!van!ouderdom!van!die!bruin!bevolkingsgroep,!wys!die!‘box!

plot’!dat!die!jongste!25%!(onderste!spriet)!van!individue!se!ouderdomme!van!0!tot!12!jaar!strek,!met!

die!middelste!50%!(boksgedeelte)!vanaf!13!tot!47!jaar!en!die!boonste!25%,!48!jaar!of!ouer.!Wat!wit!

persone!betref!wys!die!betrokke!‘box!plot’!ʼn!groter!ouderdomsreeks!in!die!onderste!25%!4!vanaf!0!tot!

27!jaar.!Die!ouderdomsreeks!vir!die!middelste!50%!strek!van!28!tot!66!jaar!met!die!boonste!25%!van!

!

13!!

individue!se!ouderdomme!wat!vanaf!67!jaar!of!ouer!strek.!Daar!kan!dus!afgelei!word!dat!die!bruin!

groep!ʼn!aansienlik!jonger!profiel!vertoon!as!die!wit!groep:!slegs!ongeveer!25%!van!die!bruin!groep!is!

48!jaar!of!ouer,!terwyl!25%!van!die!wit!groep!65!jaar!of!ouer!is.!Wat!die!inwoners!as!ʼn!geheel!betref!

toon!die!data!dat!Sutherland!ʼn!betreklike!jong!bevolking!het!met!64%!wat!40!jaar!of!jonger!is.!!

Tabel)4:Ouderdomsverspreiding)

Ouderdomskohorte) Aantal) Kolom)%) Kumulatiewe)%)

044! 88! 8.9! 8.9!

549! 78! 7.9! 16.9!

10414! 121! 12.3! 29.2!

15419! 95! 9.7! 38.8!

20424! 80! 8.1! 47.0!

25429! 43! 4.4! 51.3!

30434! 65! 6.6! 57.9!

35439! 60! 6.1! 64.0!

40444! 69! 7.0! 71.0!

45449! 54! 5.5! 76.5!

50454! 74! 7.5! 84.0!

55459! 38! 3.9! 87.9!

60464! 44! 4.5! 92.4!

65+! 75! 7.6! 100.0!

Totaal! 984! 100.0! !!

!

!Figuur)1:)Ouderdomsverspreiding)van)individue)en)bevolkingsgroep

!

!

14!!

Nog!ʼn!nuttige!metode!om!die!ouderdomsverspreiding!van!ʼn!gemeenskap!voor!te!stel!is!met!die!hulp!

van! ʼn! bevolkingspiramiede.! ʼn! Bevolkingspiramiede! stel! die! ouderdomsverspreiding! van! individue!

binne!gedefinieerde!ouderdomskategorieë!in!terme!van!geslag!voor.!!

Figuur!2!stel!die!ouderdomsverspreiding!van!individue!voor!soos!dit!ten!tye!van!die!2011!Sensus!en!

die! 2017! opname!was! en! Tabel! 5! verskaf! die! data! waarop! die! figure! gebaseer! is.! Alhoewel! daar!

versigtig!met!die!direkte!vergelyking!van!die!twee!stelle!data!omgegaan!moet!word,!toon!die!twee!

jare!van!opname!tog!belangrike!ooreenkomste!en!tendense8.!Beide!piramides!toon!ʼn!sterk!afplatting!

in!die!20424!kohorte!wat!voortgaan!tot!en!met!die!kohort!45449.!Mees!opmerklik!is!die!afname!in!

bevolking!in!die!jong!volwasse!bevolking!(20429!jaar)!vir!beide!jare.!Die!kleiner!verteenwoordiging!van!

dié! ouderdomskohorte! is! waarskynlik! te! wyte! aan! persone! wat! Sutherland! gedurend! hulle!

twintigerjare!verlaat.!Verder!blyk!dit!dat!min!van!hulle!weer!permanent!na!die!dorp!terugkeer.!Dit!wil!

egter!voorkom!asof!jong!volwassenes!Sutherland!in!die!periode!na!2011!later!verlaat!as!vantevore!–!

ʼn! ietwat!groter!persentasie!20424! jariges! in!2017!as!2011.!Te!oordeel!aan!die!persentasie!van!die!

bevolking!0!–!4!jaar!het!die!geboortekoers!in!die!periode!2008!tot!2011!gedaal!en!vanaf!2011!min!of!

meer!konstant!gebly!tot!2014/5,!maar!waarskynlik!toegeneem!oor!die!laaste!vier!jaar.!!

!

Figuur)2:Bevolkingspiramides)2011)Sensus)&)2017)opname)

! !

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!8! Sensus! 2011! het! al! die! inwoners! ingesluit! en! die! 2017! opname! het! ʼn! steekproef! gebruik.! Soos! vantevore!aangedui! is! steekproewe!onderhewig! aan!ʼn! steekproeffout.!Verder! het! die! steekproef! nie! inwoners! van!die!tehuis!vir!bejaardes!ingesluit!en!ook!nie!toeriste!nie,!terwyl!Sensus!2011!dit!wel!ingesluit!het.!

410,0 45,0 0,0 5,0 10,0

0!4!4

15!4!19

30!4!34

45!4!49

60!4!64

75!4!79

90+

Sensus)2011

Vrou

Man

410,00 45,00 0,00 5,00 10,00

0!4!4

15!4!19

30!4!34

45!4!49

60!4!64

75!4!79

90+

Opname)2017

Vrou

Man

!

15!!

!

Tabel)5:Ouderdom)en)geslag,)2011)Sensus)en)2017)Opname)

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

$

!

Huishoudinggrootte$

Die!gemiddelde!huishoudinggrootte!in!Sutherland!is!vier!en!die!mediaan!(50ste!persentiel)!is!drie.!Die!

huishoudinggrootte!van!die!grootste!25%!van!die!huishoudings!is!vyf!of!meer!en!die!grootste!10%!van!

huishoudings!bestaan!uit!sewe!of!meer!lede!(Tabel!6).!Uit!Tabel!6!blyk!dit!dat!daar!opmerklike!verskille!

tussen!die!verskillende!areas!in!Sutherland!is.!Die!grootste!kontras!is!tussen!die!Dorp!en!HOP4land.!

Byvoorbeeld,!die!mediaan! (50ste!persentiel)!vir!die!Dorp! is! twee!teenoor!vier!vir!HOP4land!en!die!

grootste!10%!(90ste!persentiel)!van!huishoudings!in!die!Dorp!bestaan!uit!vier!of!meer!lede!terwyl!die!

syfer!vir!HOP4land!ongeveer!tien!of!meer!lede!is.!

Ouderdoms)kategorieë)

2011)Sensus) 2017)Opname)

Man)%) Vrou)%) Totaal)%) Man)%) Vrou)%) Totaal)%)

0!4!4! 7.3! 5.8! 6.5! 10.3! 7.8! 8.9!

5!4!9! 12.8! 9.3! 10.9! 7.7! 8.1! 7.9!

10!4!14! 11.6! 10.3! 10.9! 13.4! 11.4! 12.3!

15!4!19! 8.4! 8.0! 8.2! 9.6! 9.7! 9.7!

20!4!24! 5.0! 5.6! 5.3! 9.0! 7.4! 8.1!

25!4!29! 4.8! 6.2! 5.5! 4.6! 4.2! 4.4!

30!4!34! 5.5! 5.6! 5.5! 5.7! 7.4! 6.6!

35!4!39! 5.2! 6.6! 5.9! 6.1! 6.1! 6.1!

40!4!44! 5.7! 6.2! 5.9! 6.4! 7.6! 7.0!

45!4!49! 7.1! 5.8! 6.4! 5.0! 5.9! 5.5!

50!4!54! 5.5! 5.0! 5.2! 7.7! 7.4! 7.5!

55!4!59! 4.8! 4.8! 4.8! 3.5! 4.2! 3.9!

60!4!64! 4.6! 5.4! 5.0! 4.8! 4.2! 4.5!

65!4!69! 5.5! 5.8! 5.6! 2.2! 3.2! 2.7!

70!4!74! 3.4! 4.8! 4.1! 1.8! 2.1! 1.9!

75!4!79! 1.6! 2.2! 1.9! 1.5! 1.3! 1.4!

80!4!84! 0.7! 1.6! 1.2! 0.2! 1.1! 0.7!

85!4!89! 0.5! 0.6! 0.5! 0.2! 0.9! 0.6!

90+! 0.2! 0.8! 0.4! 0.2! 0.2! 0.2!

Totaal! 100.0! 100! 100! 100! 100! 100!

!

16!!

Tabel)6:Huishoudinggrootte)per)area)in)persentiele)

!

Area)

Persentiele)

5) 10) 25) 50) 75) 90) 95)

Huisho

udinggrootte)

(gew

eegd

e)gemidde

ldes) )

Skema! 1.00! 1.00! 2.00! 3.00! 5.00! 6.00! 7.00!

HOP4land! 2.00! 2.00! 3.00! 4.00! 6.00! 10.10! 13.00!

Kerkgrond! 1.00! 1.00! 2.00! 3.00! 5.00! 9.10! 10.55!

Dorp! 1.00! 1.00! 1.00! 2.00! 3.75! 4.20! 8.20!

Totaal!

Sutherland!! 1.00! 1.00! 2.00! 3.00! 5.00! 7.00! 9.00!

!

Uit!Tabel!7!blyk!dit!dat!ongeveer!die!helfte!van!huishoudings!(47%)!uit!twee!generasies!bestaan,!terwyl!

27%! uit! meer! generasies! bestaan! en! 26%! slegs! een! generasie! het.! Die! huishoudings! met! drie!

generasies!is!veral!in!die!woongebiede!Skema!en!HOP4land!gekonsentreer.!Dit!blyk!dat!beide!in!terme!

van!huishoudinggrootte!en!die!aantal!generasies,!HOP4land!die!mees!uitgebreide!huishoudings!het.!

Die!Dorp!het!die!grootste!persentasie!(61%)!enkelgenerasie!huishoudings!en!bestaan!veral!uit!ouer!

persone.!!

Tabel)7:Aantal)generasies)per)huishouding)

Area!

Totaal!Skema! HOP0land! Kerkgrond! Dorp!

Aantal!generasies! 1!

N! 27! 11! 11! 17! 66!

Kolom!%! 20.9%! 16.2%! 39.3%! 60.7%! 26.1%!

2!

N! 71! 29! 10! 9! 119!

Kolom!%! 55.0%! 42.6%! 35.7%! 32.1%! 47.0%!

3!

N! 31! 24! 5! 2! 62!

Kolom!%! 24.0%! 35.3%! 17.9%! 7.1%! 24.5%!

4!

N! 0! 4! 2! 0! 6!

Kolom!%! 0.0%! 5.9%! 7.1%! 0.0%! 2.4%!

Totaal!N! 129! 68! 28! 28! 253!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

!

Die!verband!tussen!huishoudinggrootte!en!die!aantal!generasies!word!in!Tabel!8!aangedui.!Soos!te!

verwagte!is!huishoudings!met!meer!generasies!oorweldigend!die!groter!huishoudings.!Ongeveer!41%!

van!huishoudings!met!een!generasie!het!slegs!een!inwoner!teenoor!52%!van!huishoudings!met!drie!

generasies!wat!ses!of!meer!lede!het.!Alle!huishoudings!met!vier!generasies!het!meer!as!ses!inwoners.!

!

17!!

Tabel)8:Aantal)generasies)teenoor)huishoudinggrootte)

!Aantal)generasies)

Totaal)1) 2) 3) 4)

Huisho

udinggrootte)

1)N! 27! 0! 0! 0! 27!

Kolom!%! 40.9%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 10.8%!

2)N! 26! 26! 0! 0! 52!

Kolom!%! 39.4%! 21.8%! 0.0%! 0.0%! 20.7%!

3)N! 7! 40! 6! 0! 53!

Kolom!%! 10.6%! 33.6%! 10.0%! 0.0%! 21.1%!

4)N! 3! 28! 9! 0! 40!

Kolom!%! 4.5%! 23.5%! 15.0%! 0.0%! 15.9%!

5)N! 2! 13! 14! 0! 29!

Kolom!%! 3.0%! 10.9%! 23.3%! 0.0%! 11.6%!

6)N! 0! 5! 17! 0! 22!

Kolom!%! 0.0%! 4.2%! 28.3%! 0.0%! 8.8%!

7)of)meer)N! 1! 7! 14! 6! 28!

Kolom!%! 1.5%! 5.9%! 23.3%! 100.0%! 11.2%!

Totaal)N! 66! 119! 60! 6! 251!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

!

!

4.2) Migrasie)

Om!die!migrasiepatrone!van!individue!vas!te!stel! is!ʼn!reeks!vrae!oor!alle!lede!van!die!huishouding!

gevra!om!beide!migrasie!na!(in4migrasie)!en!uit!(uit4migrasie)!Sutherland!te!toets.!Waar!migrasie!na!

Sutherland!handel!oor!respondente!en!hul!huishoudings!se!trek!na!Sutherland,!is!uit4migrasie!getoets!

deur!respondente!te!vra!oor!persone!wat!die!huishouding!gedurende!die!laaste!vyf!jaar!verlaat!het.!!

Sewe4en4sewentig! persent! van! huidige! inwoners! is! boorlinge! van! Sutherland.! Wat! die!

ouderdomsverspreiding! van! dié! individue! betref,! is! die! grootste! persentasie! (30%)! tans! van!

skoolgaande!ouderdom!(7419!jaar),!26%!jong!volwassenes!(20439!jaar)!en!42%!van!persone!wat!in!

Sutherland!gebore!is,!is!kinders!van!19!jaar!of!jonger!(Tabel!9).!!

Wat!betref!die!ouderdom!van!migrante!na!Sutherland!toon!Tabel!10!dat!29%!van!die!persone!met!hul!

aankoms!in!Sutherland!40!tot!59!jaar!oud!was!en!24%!persent!was!onderskeidelik!5!tot!19!jaar!en!20!

tot!39!jaar!oud.!!

!

18!!

Tabel)9:Ouderdom)van)persone)wat)in)Sutherland)gebore)is)

)Ouderdomskohort) Frekwensie) %)

Voorskoolse!kinders!(045!jaar)! 89! 11.9!

Skoolgaande!kinders!(7419!jaar)! 227! 30.3!

Jong!volwassenes!(20439!jaar)! 193! 25.7!

Volwassenes!(40459!jaar)! 164! 21.9!

Seniors!(60!jaar+)! 76! 10.1!

Totaal9) 749) 100)!

Tabel)10:)Ouderdom)toe)persone)na)Sutherland)getrek)het)

Ouderdoms)kohort! Frekwensie) %)

Voorskoolse!kinders!(045!jaar)! 12! 7.8!

Skoolgaande!kinders!(6419!jaar)! 37! 24.0!

Jong!volwassenes!(20439!jaar)! 37! 24.0!

Volwassenes!(40459!jaar)! 44! 28.6!

Seniors!(60!jaar+)! 24! 15.6!

Totaal! 154! 100.0!

!

Van!die!persone!wat!na!Sutherland!getrek!het,!het!die!meeste!(30%)!na!die!dorp!getrek!in!die!periode!

2008!tot!2017!(50%),!met!23%!wat!na!die!dorp!getrek!het!vanaf!1998!tot!2007!(Tabel!11).!Van!die!in4

migrante! het! die! grootste! persentasie! (80%)! van! ʼn! ander! dorp! getrek,! 17%! van! ʼn! plaas! in! die!

Sutherland!omgewing!en!3%!van!ʼn!plaas!buite!die!Sutherland!distrik!(Tabel!12).!Die!tendens!dat!dorpe!

buite!Sutherland!die!sterkste!stuurareas!van!migrante!is,!word!in!Tabel!12!aangetoon!–!dit!geld!vir!

beide!bruin!en!wit!inwoners.!Negentien!persent!van!die!bruin!migrante!het!gekom!van!plase!in!die!

Sutherland!omgewing!en!nog!2%! (N=3)! van!plase!buite!die! Sutherland!omgewing.! Slegs! twee!wit!

migrante!in!die!opname!was!van!plase!buite!die!Sutherland!distrik!afkomstig!(Tabel!12).!!

Die!meeste!migrante! (88%)! is! afkomstig! van!die!Wes4Kaap!en!9%!van!die!Noord4Kaap! (Tabel! 13).!

Hierdie!tendens!geld!vir!beide!bevolkingsgroepe.!

! !

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!9!Ontbrekende!data=1!

!

19!!

Tabel)11:)Jaar)wat)lid)van)huishouding)na)Sutherland)getrek)het)

! Frekwensie) %)

195441987! 24! 15.0!

198841997! 19! 11.9!

199842007! 37! 23.1!

200842017! 80! 50.0!

Totaal! 160! 100.0!

)

Tabel)12:)Stuur]areas)van)migrante)na)Sutherland)en)bevolkingsgroep)

!

Bevolkingsgroep)

Totaal)Bruin) Wit)

Sutherland!plase!Aantal! 34! 0! 34!

Kolom!%! 19.4%! 0.0%! 16.7%!

Ander!plase!Aantal! 3! 2! 5!

Kolom!%! 1.7%! 7.1%! 2.5%!

Ander!dorp!Aantal! 138! 26! 164!

Kolom!%! 78.9%! 92.9%! 80.8%!

Totaal!Aantal! 175! 28! 203!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!)

Tabel)13:)Stuurprovinsies)van)migrante)na)Sutherland)en)bevolkingsgroep)

!

Bevolkingsgroep)

Totaal)Bruin) Wit)

Wes4Kaap!Aantal! 156! 21! 177!

Kolom!%! 89.7%! 75.0%! 87.6%!

Noord4Kaap!Aantal! 15! 3! 18!

Kolom!%! 8.6%! 10.7%! 8.9%!

Ander!provinsies!Aantal! 3! 4! 7!

Kolom!%! 1.7%! 14.3%! 3.5%!

Totaal!Aantal! 174! 28! 202!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

)

) )

!

20!!

Om!die!uit4migrasie!van!persone!uit!Sutherland!te!bepaal!is!respondente!gevra!om!aan!te!dui!of!enige!

persone! in! die! laaste! vyf! jaar! (dus! van! 201242017)! ʼn! huishouding! verlaat! het.! Slegs! 10%! van!

huishoudings!het!aangedui!dat!daar!wel!ʼn!persoon!of!persone!die!huishouding!verlaat!het!oor!die!

afgelope!vyf!jaar!(Tabel!14).!!

Van!die!persone!wat!hul!huishoudings!gedurende!hierdie!periode! (201242017)!verlaat!het,!het!die!

grootste!persentasie!(58%)!na!ʼn!ander!woning!in!die!dorp!verhuis.!Veertien!persent!het!na!ʼn!plaas!in!

die!omgewing!verhuis!en!28%!het!uit!die!Sutherland!distrik!verhuis.!Al!laasgenoemde!persone!het!na!

ʼn!ander!dorp/stad!verhuis!met!die!oorgrote!meerderheid!na!die!Wes4Kaap!(Tabel!15).!!

!

Tabel)14:)Aantal)huishoudings)waar)persone)uitgetrek)het)vir)die)periode)2012]2017)

! Frekwensie) %)

Ja,!persoon/persone!het!huishouding!verlaat! 25! 9.9!

Nee,!niemand!het!huishouding!verlaat!nie! 228! 90.1!

Totaal! 253! 100.0!!

Tabel)15:)Plek)waarheen)persoon)getrek)het)! Frekwensie) %)

Ja!in!die!dorp! 21! 58.3!

Ja!op!ʼn!plaas! 5! 13.9!

Nee!elders! 10! 27.8!

Totaal! 36! 100.0!!

! !

!

21!!

Wat!die!profiel!van!persone!betref!wat!sedert!2012!uit!die!wonings!van!respondente!getrek!het,!toon!

die! data! geen! statistiesbeduidende! verskil! in! gender! nie.! Die! persone! kan! hoofsaaklik! as! jong!

volwassenes!geklassifiseer!kan!word,!met!38%!20!tot!29!jaar!oud!en!20%!30!tot!39!jaar!oud10!(Figuur!

3).!!

!

Figuur)3:)Ouderdomsverspreiding)van)persone)wat)huishoudings)verlaat)het)(2012]2017))

!

Nege4en4dertig!persent!van!die!persone!wat!huishoudings!verlaat!het,!is!die!kinders!van!respondente!

en!17%!is!ʼn!broer!of!suster!(Tabel!16).!Op!die!vraag!hoekom!die!persoon!die!huishouding!verlaat!het,!

is!die!soeke!na!ʼn!eie!blyplek!as!hoofrede!voorgehou!(33%).!Negentien!persent!(N=7)!van!die!persone!

het!die!huishouding! verlaat!om! te! gaan!werk! soek!en!nog!14%! (N=5)!het!by!ʼn! vriend!of! vriendin!

ingetrek!(Tabel!17).!!

!

Tabel)16:)Verwantskap)van)persoon)wat)huishouding)verlaat)het)met)respondent)

! Frekwensie) %)

Man/!vrou/!lewensmaat! 1! 2.8!

Kind! 14! 38.9!

Broer/!suster! 6! 16.7!

Kleinkind! 4! 11.1!

Ander!familielid! 4! 11.1!

Ander! 7! 19.4!

Totaal! 36! 100.0!

!

! !

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!10!In!die!geval!van!2!persone!was!hul!ouderdomme!nie!bekend!nie.!!

19!jaar!ofjonger

20429!jr 30439!jr 40449!jr

Ouderdom 17,6 38,2 29,4 14,7

0,05,0

10,015,020,0

25,030,0

35,040,0

45,0

Persen

tasie

!

22!!

Tabel)17:)Rede)dat)persoon)huishouding)verlaat)het)

! Frekwensie) %)

Om!eie!blyplek!te!soek! 12! 33.3!

Werk!te!gaan!soek! 7! 19.4!

Persoon!het!werk!gekry!by!nuwe!plek! 1! 2.8!

Om!naby!plek!van!opleiding!te!wees! 2! 5.6!

Persoon!het!getrou! 2! 5.6!

Persoon!het!ingetrek!by!vriend/!vriendin! 5! 13.9!

Ander! 7! 19.4!

Totaal! 36! 100.0!!

Die!data!toon!dat!migrasie!na!Sutherland!relatief!beperk!is!met!77%!van!respondente!wat!boorlinge!

van!die!dorp!is.!Van!die!23%!wat!wel!na!Sutherland!getrek!het,!het!die!grootste!persentasie!(35%)!

vanaf!2008!tot!2017!na!die!dorp!getrek.!Op!die!vraag!hoeveel!persone!die!huishouding!verlaat!het!in!

die! laaste! vyf! jaar! (2012! tot! 2017)! het! slegs! 2.5! %! van! huishoudings! aangedui! dat! persone! hul!

huishouding!verlaat!het.!Van!die!individue!wat!uit!huishoudings!getrek!het,!woon!die!meeste!(58%,!

N=21)!steeds!op!die!dorp11.!Slegs!27%!het!Sutherland!verlaat.!!

Data!oor!uit4migrasie!is!egter!onvolledig!aangesien!huishoudings!wat!die!dorp!verlaat!het!natuurlik!

onsigbaar!is!in!ʼn!studie!van!die!aard.!Gevolglik!kan!geen!afleidings!gemaak!word!aangaande!die!wins!

of!verlies!aan!inwoners!as!gevolg!van!migrasie!nie!en!kan!ʼn!akkurate!bepaling!van!die!uit4migrasiekoers!

ook!nie!gemaak!word!nie.!!

Die!feit!dat!persone!uit!huishoudings!trek!beteken!nie!noodwendig!finansiële!onafhanklikheid!van!òf!

die!nuwe!huishouding!òf!die!huishouding!wat!agterbly!nie.!Op!die!vraag!of!persone!wat!uitgetrek!het!

enige! bydraes! tot! die! huishouding!maak! en! of! die! huishouding! bydraes! tot! die! persone! se! nuwe!

huishoudings!maak,!is!dit!duidelik!dat!finansiële!bande!in!44%!van!die!gevalle!voortgaan:!28%!(N=9)!

het! aangedui! dat! die! persoon! wat! uitgetrek! het! steeds! bydra! tot! die! huishouding,! 9%! dat! die!

senderhuishouding!steeds!ʼn!bydrae!maak!en!6%!(N=2)!het!aangedui!dat!wedersydse!bydraes!gemaak!

word!(Tabel!18).!!

! !

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!11! Die! data! toon! dat! persone! wat! huishoudings! verlaat! het! in! die! periode! 201242017! hoofsaaklik! uit! jong!volwassenes!bestaan!wat!in!hul!eie!wonings,!steeds!in!Sutherland,!ingetrek!het.!!

!

23!!

Tabel)18:)Finansiële)bydraes)tot)huishoudings12)

! Frekwensie) %)

Persoon!dra!by!tot!ons!huishouding! 9! 28.1!

Ons!dra!by!tot!persoon!se!huishouding! 3! 9.4!

Wedersydse!bydraes!word!gemaak! 2! 6.3!

Nee! 18! 56.3!

Totaal! 32! 100.0!

)

4.3) Opvoedkundige)vlak))

Om!die!opvoedkundige!vlak!van!inwoners!te!bepaal!is!dit!nodig!om!beide!individue!se!historiese!en!

huidige!opvoedkundige!deelname!en!sukses!te!bepaal.!ʼn!Aantal!vrae!is!aan!respondente!gevra!oor!die!

opvoedkundige!vlak!van!alle!lede!van!hul!huishoudings.!In!die!ontledings!wat!volg,!word!klem!geplaas!

op! twee! veranderlikes,! naamlik! huidige! bywoning! van! opvoedkundige! instellings! en! die! hoogste!

opvoedkundige!vlak!voltooi.!!

Op!die!vraag!wie!tans!ʼn!opvoedkundige!instelling!bywoon!toon!Tabel!19!dat!die!oorgrote!meerderheid!

kinders!vanaf!0!tot!2!jaar!bedags!tuis!versorg!word.!Alhoewel!meer!kinders!van!3!tot!4!jaar!(37%)!ʼn!

crèche!bywoon,!is!die!meerderheid!ook!bedags!tuis!by!ʼn!ouer!(Tabel!20).!

Tabel)19:)Bywoning)van)opvoedkundige)instelling)(kinders)0]4)jr))

!

Ouderdom)

Totaal)0)jaar) 1)jaar) 2)jaar) 3)jaar) 4)jaar)

Graad!R!Aantal! 0! 0! 0! 0! 1! 1!

Kolom!%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 5.9%! 1.1%!

Voorskool/!

kleuterskool/!Graad!0!

Aantal! 0! 0! 0! 0! 1! 1!

Kolom!%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 5.9%! 1.1%!

Crèche!Aantal! 1! 2! 4! 7! 5! 19!

Kolom!%! 5.3%! 12.5%! 19.0%! 43.8%! 29.4%! 21.3%!

Geen!Aantal! 18! 14! 17! 9! 10! 68!

Kolom!%! 94.7%! 87.5%! 81.0%! 56.3%! 58.8%! 76.4%!

Totaal!Aantal! 19! 16! 21! 16! 17! 89!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

)

) )

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!12!In!die!geval!van!4!persone!was!die!inligting!nie!in!die!vraelys!ingevul!nie!

!

24!!

Tabel)20:)Indien)nie)by)opvoedkundige)instelling)nie,)waar)is)kind)gedurende)die)dag)

! Frekwensie) %)

Tuis!met!ouer,!pleegouer,!voog! 62! 92.5!

Tuis!met!ʼn!ander!volwassene! 5! 7.5!

Totaal! 67! 100.0!

!

Die!opname!is!in!November!2017!onderneem!en!met!twee!maande!voor!die!einde!van!die!jaar,!kan!

aangeneem!word!dat!die!meeste!persone! reeds! verjaar!het.!Dit! is!verblydend!om! te! sien!dat! alle!

kinders!van!ses!jaar!op!skool!of!in!ʼn!voorskoolse!klas!was.!Wat!kinders!van!vyf!jaar!betref,!woon!die!

meerderheid!ook!reeds!skool/voorskool!by.!Waarskynlik!het!die!meeste!van!die!kinders!wat!nie!ʼn!

opvoedkundige!instelling!bywoon!nie!eers!in!die!jaar!van!die!opname!vyf!geword!(Tabel!21).!!

Tabel)21:)Bywoning)van)opvoedkundige)instelling)vir)5]6)jariges)en)ouderdom)

!

Ouderdom)

Totaal)5) 6)

Almal!5jr+!en!woon!ʼn!

opvoedkundige!

instelling!by?!

Ja,!

voorskool/skool!

N! 8! 15! 23!

Kolom!%! 53.4%! 100%! 76.7%!

Nee! N! 7! 0! 7!

Kolom!%! 46.7%! 0.0%! 23.3%!

Totaal!N! 15! 15! 30!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!!

Tabel!22!toon!die!skoolbywoningskoers!van!persone!sewe!jaar!of!ouer.!Dit!blyk!dat!96%!van!7!tot!144

jariges!skoolgaande!was!ten!tye!van!die!opname,!met!slegs!51%!van!die!15!tot!194jariges!en!2.4%!van!

die!20!tot!294jariges.!!

Tabel)22:)Bywoning)van)opvoedkundige)instansie)

!

Ouderdomskohort)

Totaal)7]14)jr) 15]19)jr) 20]29)jr) 30)jr+)

Ja,!skool!Aantal! 163! 48! 3! 2! 216!

!Kolom!%! 96.4%! 50.5%! 2.4%! 0.4%! 24.9%!

Nee!Aantal! 4! 42! 116! 470! 632!

Kolom!%! 2.4%! 44.2%! 94.3%! 98.1%! 73.0%!

Ander!Aantal! 2! 5! 4! 7! 18!

Kolom!%! 1.2%! 5.3%! 3.3%! 1.5%! 2.1%!

Totaal!Aantal! 169! 95! 123! 479! 866!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

!

25!!

In!kontras!met!ʼn!goeie!bywoningsyfer!vir!die!7!tot!144jariges,!wek!die!lae!persentasie!skoolbywoning!

onder! die! 15! tot! 194jariges! kommer.! Die! bevinding! word! dan! ook! verder! gekontekstualiseer! as!

skoolbywoning!vir!die!onderskeie!ouderdomme!binne!hierdie!groep!bestudeer!word.!Figuur!4!toon!

dat! skoolbywoning! afneem! soos! kinders! se! ouderdom! toeneem,! van! 90%! by! vyftienjariges! (tipies!

Graad!8)!tot!62%!onder!sestienjariges!en!slegs!ongeveer!die!helfte!van!sewentien4!en!agtienjariges.!

Hierdie!lae!bywoningsyfers!wys!op!ʼn!hoë!uitvalsyfer!van!leerders!spesifiek!tydens!hul!hoërskooljare!4!

ʼn! aspek!wat! ook! in! kwalitatiewe! onderhoude! deur! respondente! as! ʼn! groot! bron! van! kommer! in!

Sutherland!geopper!is.!!

As!die!skoolbywoningsyfer!vir!die!ouderdomskohort!verder!ondersoek!word!in!terme!van!gender,!toon!

Tabel!23!ʼn!hoër!persentasie!meisies!(47%)!van!skoolgaande!ouderdom!wat!nie!skool!bywoon!nie!in!

vergeleke!met!seuns!(41%!is!nie!skoolgaande!nie)13.!

!

Figuur)4:)Skoolbywoning)ten)tye)van)die)opname)vir)kinders)15)tot)18)jaar)

)Tabel)23:)Bywoning)van)opvoedkundige)instansie)en)gender)(15]18)jaar))

!

Geslag)

Totaal)Man) Vrou)

Ja,!Skool!Aantal! 24! 24! 48!

!Kolom!%! 54.5%! 47.1%! 50.5%!

Nee!Aantal! 18! 24! 42!

!Kolom!%! 40.9%! 47.1%! 44.2%!

Ander!Aantal! 2! 3! 5!

!Kolom!%! 4.5%! 5.9%! 5.3%!

Totaal!Aantal! 44! 51! 95!

!Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!13!Sien!Tabel!3!in!Bylaag!1!vir!bevindinge!in!tabelformaat.!

15 16 17 18

Ja,!woon!skool!by 90,0% 61,9% 47,8% 50,0%

Nee,!woon!nie!skool!by!nie 10,0% 38,1% 52,2% 50,0%

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%100%

Ouderdom

!

26!!

Wat!betref!die!hoogste!opvoedkundige!peil!vir!hierdie!groep!(nie4skoolgaande!15!tot!184jariges)!toon!

Tabel!24!dat!die!grootste!persentasie! (29%)!slegs!Graad!7!suksesvol!voltooi!het,!19%!het!Graad!8!

voltooi!en!23%!Graad!9.!Nie!een!het!Graad!12!voltooi!nie.!Indien!die!194jariges!by!die!groep!ingesluit!

word,!toon!die!data!dat!twee!nie4skoolgaande!194jariges!(twee!vroue)!matriek!voltooi!het.!!

Tabel)24:)Hoogste)opvoedkundige)status)van)nie]skoolgaande)15]18]jariges)

Hoogste)graad)of)standerd)voltooi)

Geslag)

Totaal)Man) Vrou)

Geen!formele!opleiding,!kan!

nie!lees!of!skryf!nie!

Aantal! 0! 1! 1!

Kolom!%! 0.0%! 5.6%! 3.2%!

Gr.6! Aantal! 3! 2! 5!

Kolom!%! 23.1%! 11.1%! 16.1%!

Gr.7! Aantal! 3! 6! 9!

Kolom!%! 23.1%! 33.3%! 29.0%!

Gr.8! Aantal! 4! 2! 6!

Kolom!%! 30.8%! 11.1%! 19.4%!

Gr.9! Aantal! 3! 4! 7!

Kolom!%! 23.1%! 22.2%! 22.6%!

Gr.11! Aantal! 0! 3! 3!

Kolom!%! 0.0%! 16.7%! 9.7%!

Totaal! Aantal! 13! 18! 31!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

!

Wanneer!die!opvoedkundige!prestasie!van!alle!persone!15!tot!19!jaar!(dus!die!skoolgaande!en!nie4

skoolgaande)! teenoor! hul! ouderdomsgroep! geplaas! word,! kan! onder! “normale! omstandighede”!

verwag!word!dat!die!hoogste!graad!wat! leerders!voltooi!het!met!hul!ouderdom!sal!korreleer.!Die!

korrelasie!tussen!verwagte!opvoedkundige!prestasie!(soos!bepaal!deur!ouderdom!van!leerders)!en!

werklike!prestasie!van!persone!15!tot!19!jaar!word!in!Tabel!25!uitgebeeld.!Die!data!toon!dat!oor!die!

algemeen! leerders! se!ouderdom!nie! korreleer!met!die! verwagte!akademiese!prestasie!nie!en!dat!

leerders!oor!die!algemeen!ʼn! laer!akademiese!vlak!vertoon!as!die!aanvaarde!norm!van!skolastiese!

prestasie!teenoor!ouderdom!(sien!ook!Figuur!1!in!Bylaag!1).!!

! !

!

27!!

Hierdie! tendens!word! verder!uitgebeeld! in! Figuur!5!wat! toon!dat!36%!van!die!154jariges!Graad!7!

voltooi!het,!met!27%!wat!Graad!6!voltooi!het.!Wat!die!164jariges!betref!het!die!grootste!persentasie!

(33%)!ook!Graad!7!en!24%!Graad!8!voltooi.!Vyf4en4dertig!persent!van!die!174jariges!het!Graad!9!voltooi!

met!17%!wat!onderskeidelik!slegs!Graad!7!en!8!voltooi!het.!Wat!die!184jariges!betref!het!ongeveer!ʼn!

kwart!(26%)!Graad!8!en!21%!onderskeidelik!Graad!9,!10!of!11!voltooi.!Negentien!persent!van!die!194

jariges!het!onderskeidelik!Graad!10,!11!of!12!voltooi.!!

!

Tabel)25:)Opvoedkundige)prestasie)van)alle)persone)15]19)jaar)teenoor)ouderdom)van)leerder)

Ouderdom)van)leerder)

Graad)suksesvol)voltooi)volgens)verwagte)prestasie)

Graad)suksesvol)voltooi)volgens)werklike)prestasie)soos)aangedui)deur)hoof)tendens/meerderheid))

15!jaar! Gr!8! Gr!7!

16!jaar! Gr!9! Gr!7!

17!jaar! Gr!10! Gr!9!

18!jaar! Gr!11! Gr!8!

19!jaar! Gr!12! Gr!10!tot!12!

)

!

Figuur)5:)Hoogste)opvoedkundige)vlak)voltooi)vir)alle)persone)15)tot)19)jaar)

! !

Gr.5 Gr.6 Gr.7 Gr.8 Gr.9 Gr.10 Gr.11 Gr.12

15 9,1% 27,3% 36,4% 18,2% 9,1% 0,0% 0,0% 0,0%

16 4,8% 14,3% 33,3% 23,8% 9,5% 9,5% 4,8% 0,0%

17 4,3% 8,7% 17,4% 17,4% 34,8% 4,3% 13,0% 0,0%

18 0,0% 5,3% 5,3% 26,3% 21,1% 21,1% 21,1% 0,0%

19 12,5% 0,0% 12,5% 12,5% 6,3% 18,8% 18,8% 18,8%

0,0%5,0%10,0%15,0%20,0%25,0%30,0%35,0%40,0%

Percen

tage

!

28!!

Op!die!vraag!of!skoolbywoning!van!kinders!tussen!6!en!18!jaar!vir!drie!maande!of!langer!onderbreek!

is,!het!die!meeste!respondente!(87%)!nee!geantwoord!(sien!Tabel!4!in!Bylaag!1).!Dit!is!ʼn!interessante!

bevinding!deurdat!dit!bevestig!dat!die!lae!persentasie!van!skoolbywoning!eerder!toe!te!skryf!is!aan!

die!permanente!verlating!van!skool!as!bloot!net!ʼn!tydelike!onderbreking.!Die!data!toon!ʼn!soortgelyke!

tendens!vir!dogters!en!seuns!met!ʼn!klein!persentasie!meer!seuns!as!dogters!wat!die!skool! tydelik!

verlaat!het!(13%!en!9%!onderskeidelik).!Gevra!waarom!hulle!die!skool!verlaat!het,!het!die!meerderheid!

(50%;!N=12)!aangedui!dat!‘hulle!nie!meer!lus!was!om!skool!by!te!woon!nie’.!Elf!persent!(N=3)!het!die!

skool!verlaat!om!te!gaan!werk!soek!met!18%!(N=5)!wat!ander!redes!aangedui!het!(sien!Tabelle!5!en!6!

in!Bylaag!1).!

Tabel!26!toon!die!hoogste!opvoedkundige!vlak!vir!alle!persone!7!jaar!of!ouer!wat!nie!ʼn!opvoedkundige!

instansie!bywoon!nie.!Die!ouderdomskohorte!is!so!saamgestel!om!te!korreleer!met!die!tipiese!formele!

opvoedkundige!fases!van!ʼn!individu!met!kinders!7!tot!14!jaar!tipies!in!hul! laerskoolfase,!15!tot!194

jariges14!in!die!hoërskool!en!die!20!jaar!of!ouer!in!tersiêre!of!na4skoolse!opleiding.!Soos!bo!uitgewys!

het!26%!van!nie4skoolgaande!15!tot!194jariges!slegs!Graad!7!voltooi.!Dit!vergelyk!natuurlik!swak!met!

die!20!tot!294jariges!waarvan!25%!Graad!8!en!30%!Graad!12!voltooi!het!(byna!almal!bruin!persone).!

Wat! persone! 30! jaar! of! ouer! betref,! het! 11%! geen! opleiding! bygewoon! nie! en! besit! ook! nie! die!

vaardighede!om!te!kan!lees!en!skryf!nie.!Sewentien!persent!van!hierdie!groep!het!wel!Graad!8!voltooi!

en!11%!Graad!12.!!

Wanneer!die!opvoedkundige!vlak!van!persone!twintig!jaar!of!ouer!vir!die!onderskeie!bevolkingsgroepe!

ondersoek! word! toon! die! data! duidelike! verskille.! Sestig! persent! van! wit! persone! het! na4skoolse!

opleiding!en!38%!het!Graad!12!voltooi!teenoor!slegs!12%!van!individue!in!die!bruin!populasie!met!

matriek!en!3%!met!na4skoolse!opleiding!(Tabel!27).!

! !

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!14!Alhoewel!dit!aanvaar!word!dat!persone!skool!verlaat!in!hul!18de!jaar,!is!hier!besluit!om!die!kohort!tot!by!19!jaar!te!neem!om!persone!wat!ʼn!jaar!herhaal!het!ook!in!te!sluit.!!

!

29!!

Tabel)26:)Hoogste)opvoedkundige)status)en)ouderdomskohort)vir)nie]skoolgaande)persone)7)jaar)of)ouer)

!

Ouderdomskohort) Totaal)

7]14)jr) 15]19)jr) 20]29)jr) 30)jr+) )

Geen!formele!opleiding,!kan!

wel!lees!en!skryf!

Aantal! 0! 0! 0! 20! 20!

Kolom!%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 4.5%! 3.3%!

Geen!formele!opleiding,!kan!

nie!lees!of!skryf!nie!

Aantal! 1! 1! 0! 49! 51!

Kolom!%! 25.0%! 2.4%! 0.0%! 10.9%! 8.5%!

Gr.1!Aantal! 1! 0! 0! 5! 6!

Kolom!%! 25.0%! 0.0%! 0.0%! 1.1%! 1.0%!

Gr.2!Aantal! 0! 0! 1! 8! 9!

Kolom!%! 0.0%! 0.0%! 0.9%! 1.8%! 1.5%!

Gr.3!Aantal! 1! 0! 0! 17! 18!

Kolom!%! 25.0%! 0.0%! 0.0%! 3.8%! 3.0%!

Gr.4!Aantal! 0! 0! 2! 16! 18!

Kolom!%! 0.0%! 0.0%! 1.9%! 3.6%! 3.0%!

Gr.5!Aantal! 0! 2! 1! 29! 32!

Kolom!%! 0.0%! 4.8%! 0.9%! 6.5%! 5.3%!

Gr.6!Aantal! 1! 5! 4! 33! 43!

Kolom!%! 25.0%! 11.9%! 3.7%! 7.4%! 7.1%!

Gr.7!Aantal! 0! 11! 4! 44! 59!

Kolom!%! 0.0%! 26.2%! 3.7%! 9.8%! 9.8%!

Gr.8!Aantal! 0! 8! 27! 75! 110!

Kolom!%! 0.0%! 19.0%! 25.0%! 16.7%! 18.3%!

Gr.9!Aantal! 0! 8! 16! 30! 54!

Kolom!%! 0.0%! 19.0%! 14.8%! 6.7%! 9.0%!

Gr.10!Aantal! 0! 1! 9! 19! 29!

Kolom!%! 0.0%! 2.4%! 8.3%! 4.2%! 4.8%!

Gr.11!Aantal! 0! 3! 2! 16! 21!

Kolom!%! 0.0%! 7.1%! 1.9%! 3.6%! 3.5%!

Gr.12!Aantal! 0! 2! 32! 49! 83!

Kolom!%! 0.0%! 4.8%! 29.6%! 10.9%! 13.8%!

NTC14NTC6!Aantal! 0! 0! 0! 3! 3!

Kolom!%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 0.7%! 0.5%!

Na4skoolse!opleiding!Aantal! 0! 0! 7! 30! 37!

Kolom!%! 0.0%! 0.0%! 6.5%! 6.7%! 6.1%!

Ander,!spesifiseer!Aantal! 0! 1! 3! 5! 9!

Kolom!%! 0.0%! 2.4%! 2.8%! 1.1%! 1.5%!

Totaal!Aantal! 4! 42! 108! 448! 602!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

)

!

30!!

Tabel)27:)Hoogste)opvoedkundige)vlak)vir)individue)20)jaar)of)ouer)per)bevolkingsgroep)

!

Bevolkingsgroep)

Totaal)Bruin) Wit)

Geen!formele!opleiding,!kan!

wel!lees!en!skryf!

Aantal! 20! 0! 20!

Kolom!%! 3.5%! 0.0%! 3.3%!

Geen!formele!opleiding,!kan!

nie!lees!of!skryf!nie!

Aantal! 51! 0! 51!

Kolom!%! 9.0%! 0.0%! 8.5%!

Gr.1!Aantal! 6! 0! 6!

Kolom!%! 1.1%! 0.0%! 1.0%!

Gr.2!Aantal! 9! 0! 9!

Kolom!%! 1.6%! 0.0%! 1.5%!

Gr.3!Aantal! 18! 0! 18!

Kolom!%! 3.2%! 0.0%! 3.0%!

Gr.4!Aantal! 18! 0! 18!

Kolom!%! 3.2%! 0.0%! 3.0%!

Gr.5!Aantal! 32! 0! 32!

Kolom!%! 5.7%! 0.0%! 5.3%!

Gr.6!Aantal! 43! 0! 43!

Kolom!%! 7.6%! 0.0%! 7.1%!

Gr.7!Aantal! 60! 0! 60!

Kolom!%! 10.6%! 0.0%! 10.0%!

Gr.8!Aantal! 110! 0! 110!

Kolom!%! 19.4%! 0.0%! 18.2%!

Gr.9!Aantal! 54! 0! 54!

Kolom!%! 9.5%! 0.0%! 9.0%!

Gr.10!Aantal! 29! 0! 29!

Kolom!%! 5.1%! 0.0%! 4.8%!

Gr.11!Aantal! 21! 0! 21!

Kolom!%! 3.7%! 0.0%! 3.5%!

Gr.12!Aantal! 69! 14! 83!

Kolom!%! 12.2%! 37.8%! 13.8%!

NTC14NTC6!Aantal! 3! 0! 3!

Kolom!%! 0.5%! 0.0%! 0.5%!

Na4skoolse!opleiding!Aantal! 15! 22! 37!

Kolom!%! 2.7%! 59.5%! 6.1%!

Ander!spesifiseer!Aantal! 8! 1! 9!

Kolom!%! 1.4%! 2.7%! 1.5%!

Totaal!Aantal! 566! 37! 603!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

!

!

31!!

4.4) Tienerswangerskap)en)opvoedkundige)status)

Tienerswangerskap!word!gedefinieer!as!vroue!wat!voor!die!ouderdom!van!twintig!swanger!is.!Volgens!

respondente!was!31%!van!vroue!12!jaar!of!ouer!in!Sutherland!nog!nie!swanger!nie.!Van!alle!vroue!12!

jaar!of!ouer!was!32%!tieners!met!hulle!eerste!swangerskap.!Daar!is!ʼn!beduidend!hoër!voorkoms!van!

tienerswangerskap!onder!jonger!as!ouer!vroue!(Tabel!28).!Tienerswangerskap!neem!toe!soos!gesien!

kan!word!uit!die!volgende!persentasies!van!vroue!wat!tieners!met!hul!eerste!swangerskap!was:!

•! 46%!van!vroue!vanaf!20!tot!29!jaar!

•! 38%!van!vroue!vanaf!30!tot!39!jaar!

•! 25%!van!vroue!vanaf!40!of!ouer!!

Van!alle!vroue!in!Sutherland!wat!al!ooit!swanger!was,!was!hulle!met!hul!eerste!swangerskap:!!

•! tieners!(12!tot!19!jaar)!40%;!!

•! 20!jaar!of!jonger!52%;!en!

•! 30!jaar!of!jonger!95%.!

!

Tabel)28:)Tiener)(<20)jaar))met)eerste)swangerskap)en)ouderdom)

!

Ouderdom)

Totaal)20]29) 30]39) 40+)

Tiener!met!eerste!

swangerskap!

Ja!Aantal! 28! 27! 50! 105!

Kolom!%! 45.9%! 38.0%! 24.9%! 31.5%!

Nee*!Aantal! 33! 44! 151! 228!

Kolom!%! 54.1%! 62.0%! 75.1%! 68.5%!

Totaal! Aantal! 61! 71! 201! 333!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

*!Sluit!in!diegene!wat!nog!nooit!swanger!was!nie.!(Chi2!=!11.347!df!=!2!p!=!0.00,!Gamma!=!0.34!p=!0.00)!

!

Daar!is!ʼn!sterk!verband!tussen!tienerswangerskap!en!die!hoogste!opvoedkundige!vlak!behaal!onder!

vroue!jonger!as!40!jaar:!

•! 75%!wat!tieners!met!hulle!eerste!swangerskap!was,!het!Graad!9!of!laer!voltooi!teenoor!46%!

van!die!wat!nie!tienerswangerskappe!gehad!het!nie;!en!

33%!wat!nie!tieners!was!met!hulle!eerste!swangerskap!nie!het!matriek!behaal!teenoor!slegs!

17%!van!die!wat!tienerswangerskappe!gehad!het.!

!

32!!

4.5) Ekonomiese)profiel))

Om!ʼn!basiese!profiel!van!die!ekonomiese!stand!van!individue!en!huishoudings!te!verkry,!het!die!

opname!op!vier!aspekte!gefokus!naamlik!werkstatus!van!individue,!tipe!werk,!bronne!van!inkomste!

en!totale!huishoudinginkomste.!

Volgens!die!opname!doen!43%!van!individue!van!15!jaar!of!ouer!ʼn!werk!vir!inkomste,!terwyl!57%!nie!

vir!ʼn!inkomste!werk!nie! (sien!Tabel!7! in!Bylaag!1).!Dit! is!natuurlik!belangrik!om!in!ag! te!neem!dat!

hierdie!statistieke!ook!deur!nie4ekonomiese!faktore!beïnvloed!word,!derhalwe!is!respondente!gevra!

om!aan!te!dui!hoekom!persone!15!jaar!of!ouer15!nie!betaalde!werk!doen!nie.!Tabel!29!toon!dat!van!

die!57%!wat!aangedui!het!dat!hulle!nie!werk!nie,!meer!as!die!helfte!(51%)!buite!die!arbeidsmark!staan!

4!16%!is!pensionarisse,!12%!is!fisies!gestrem!of!te!siek!om!te!werk,!7%!is!tuisteskeppers!wat!nie!werk!

soek!nie,!12%!is!skoliere,!1%!het!ʼn!ander!inkomste!en!hoef!nie!te!werk!nie!en!6%!het!aangedui!dat!

hulle!te!oud!is!om!te!werk.!!

Wanneer!skoliere!uitgelaat!word!uit!die!kategorie!van!persone!wat!buite!die!arbeidsmark!staan,!toon!

Tabel!30!dat!32%!van!hierdie!persone!nie!ʼn!werk!kan!kry!nie,!7%!kon!nie!ʼn!geskikte!werk!kry!nie,!met!

5%!wat!seisoenale!of!kontrakwerkers!is!en!wag!vir!die!nuwe!seisoen!of!kontrak!om!te!begin.!

!

Tabel)29:)Rede)dat)individue)nie)betaalde)werk)doen)nie)(15)jaar)of)ouer))

! Frekwensie) Persentasie)

Kan!geen!werk!kry!nie! 104! 28.6!

Kan!nie!geskikte!werk!kry!nie! 26! 7.1!

Het!werk!gekry,!maar!begin!eers!later! 10! 2.7!

Pensionaris! 58! 15.9!

Fisies!gestrem/!siekte! 43! 11.8!

Tuisteskepper!en!verkies!om!nie!te!werk!nie! 25! 6.9!

Skolier/student! 42! 11.5!

Seisoenswerker,!wag!vir!die!seisoen! 7! 1.9!

Kontrakwerker!rus!tot!volgende!kontrak! 5! 1.4!

Het!ʼn!ander!inkomste!en!hoef!nie!te!werk!nie! 3! .8!

Dink!dat!hy/sy!te!oud!of!te!jonk!is!om!te!werk! 22! 6.0!

Ander! 19! 5.2!

Totaal! 364! 100.0!! !

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!15! Internasionaal!word!werkende!ouderdom!gedefinieer!as!15464! jaar.!Hierdie!definisie!word!dan!ook! ! in!hierdie!verslag!aangewend.!Waar!daar!wel!afwykings!is,!word!dit!gespesifiseer.!!

!

33!!

Tabel)30:)Rede)nie)in)betaalde)werk)(15)jaar)of)ouer,)skoliere/studente)uitgesluit))

! Frekwensie) Persentasie)

Kan!geen!werk!kry!nie! 107! 31.8!

Kan!nie!geskikte!werk!kry!nie! 26! 7.7!

Het!werk!gekry,!maar!begin!eers!later! 12! 3.6!

Pensionaris! 63! 18.8!

Fisies!gestrem/siekte! 43! 12.8!

Tuisteskepper!en!verkies!om!nie!te!werk!nie! 26! 7.7!

Seisoenswerker,!wag!vir!die!seisoen! 9! 2.7!

Kontrakwerker!rus!tot!volgende!kontrak! 5! 1.5!

Het!ʼn!ander!inkomste!en!hoef!nie!te!werk!nie! 4! 1.2!

Dink!dat!hy/sy!te!oud!of!te!jonk!is!om!te!werk! 22! 6.5!

Ander! 19! 5.7!

Totaal! 336! 100.0!

!

Vanuit!hierdie!bevindings!kan!persone!wat!nie!betaalde!werk!doen!nie!in!twee!breë!groepe!verdeel,!

naamlik!ekonomiese!aktiewe!(tans!werkloos)!en!ekonomiese!onaktiewe!persone.!Ekonomiese!

aktiewe!persone!verwys!hier!na:!

•! Persone!wat!aktief!na!werk!soek!of!ʼn!werk!sal!opneem!as!hulle!dit!kry;!

•! Persone!wat!nie!aktief!na!werk!soek!nie,!maar!dit!sal!opneem!as!hul!werk!kry;!

•! Persone!wat!ʼn!werk!gekry!het!en!wag!vir!die!werk!om!te!begin;!en!

•! Seisoenale/kontrakwerkers!wat!wag!vir!die!seisoen.!

Die!bogenoemde!kategorieë!word!as!werkloos!ten!tye!van!die!opname!geklassifiseer.!

Ekonomiese!onaktiewe!persone!verwys!na:!

•! Pensionarisse;!!

•! Fisies!gestremde/siek!persone!wat!nie!kan!werk!nie!as!gevolg!van!hul!gestremdheid!of!

siekte;!

•! Tuisteskeppers!wat!kies!om!nie!te!betaalde!werk!te!verrig!nie;!!

•! Persone!wat!dink!hulle!is!te!oud!om!betaalde!werk!te!doen;!en!

•! Skoliere/voltydse!studente.!

Tabel!31!toon!dat!49%!van!persone!vyftien!jaar!of!ouer!(skoliere!uitgesluit)!wat!nie!werk!vir!inkomste!

verrig!nie!as!ekonomies!aktief!geklassifiseer!kan!word,!terwyl!51%!van!hierdie!persone!ekonomies!

onaktief!is.!!

!

!

34!!

Tabel)31:)Status)as)ekonomies)aktief) teenoor)ekonomiese)onaktiewe) individue)wat)nie)werk)vir)inkomste)doen)nie)(persone)15)jaar)of)ouer,)skolier/studente)uitgesluit))

! Frekwensie) Persentasie)

Ekonomies!aktief! 170! 48.7!

Ekonomies!onaktief! 179! 51.3!

Totaal! 349! 100.0!!

Die!werkloosheidskoers!in!Sutherland!is!ongeveer!42%!(Tabel!32)!onder!persone!15!tot!64!jaar.!Indien!

die!werkstatus!van!die!ekonomiese!aktiewe!groep!in!terme!van!geslag!en!bevolkingsgroep!ondersoek!

word,!wys!Tabel!32!ʼn!beduidend!hoër!werkloosheidsyfer!onder!individue!in!die!bruin!bevolkingsgroep!

(40%!teenoor!0%!in!die!wit!groep).!As!in!ag!geneem!word!dat!persone!vanaf!die!ouderdom!60!kan!

kwalifiseer!vir!ʼn!staatstoelae!vir!ouer!persone,!en!kinders!wat!op!skool!is!nie!betaalde!werk!behoort!

te!soek!nie,!is!die!werkloosheidskoers!ook!vir!persone!15$tot$59$jaar!bereken!wat!nie!op!skool!is!of!aan!

ʼn!tersiêre!instelling!studeer!nie.!Onder!hierdie!groep!is!die!werkloosheidskoers!ongeveer!32%!(Tabel!

33).!Daar!is!enkele!ontvangers!van!die!ouderdomstoelaag!(“pensioenarisse”)!wat!betaalde!werk!doen!

en!ander!wat!aangedui!het!dat!hulle!werkloos!is.!

!

Tabel) 32:) Werkstatus) van) ekonomiese) aktiewe) individue) (15]64) jaar,) nie]skoolgaande)) en)bevolkingsgroep)

!

Bevolkingsgroep)

Totaal)Bruin) Wit)

Werkend!Aantal! 260! 24! 284!

Kolom!%! 60.3%! !!!!100%! 62.4!%!

Werkloos!Aantal! 171! 0! 171!

Kolom!%! 39.7! 0.0%! 37.6%!

Totaal!Aantal! 431! 24! 455!

Kolom!%! 100%! 100%! 100%!)

) )

!

35!!

Tabel) 33:) Werkstatus) van) ekonomiese) aktiewe) individue) (15]59) jaar,) nie]skoolgaande)) en)bevolkingsgroep)

!

Bevolkingsgroep)

Totaal)Bruin) Wit)

Werkstatus!Werkend!

Aantal! 250! 18! 268!

Kolom!%! 66.7%! 100.0%! 68.2%!

Werkloos!Aantal! 125! 0! 125!

Kolom!%! 33.3%! 0.0%! 31.8%!

Totaal! Aantal! 375! 18! 393!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

!Daar!is!nie!statistiesbeduidende!verskille!in!die!werkloosheidskoers!tussen!vroue!en!mans!nie!(Tabel!

34).!Dieselfde!geld!ten!opsigte!van!ouderdom:!jong!volwassenes!(20!tot!29!jaar)!en!ouer!volwassenes!

(30!tot!59!jaar)!verskil!ook!nie!beduidend!nie,!alhoewel!die!groep!15!tot!19!jaar!wel!ʼn!beduidend!hoër!

werkloosheidskoers!vertoon!(Tabel!34).!

Tabel)34:)Werkstatus)van)ekonomiese)aktiewe)individue)(15]59)jaar,)nie]skoolgaande))en)geslag)en)ouderdom)

Geslag)

Ouderdom)

Totaal)15]19)jr) 20]29)jr) 30]59)jr)

Man)

Werkstatus!

Werkend!N! 7! 37! 96! 140!

Kolom!%! 53.8%! 69.8%! 74.4%! 71.8%!

Werkloos!N! 6! 16! 33! 55!

Kolom!%! 46.2%! 30.2%! 25.6%! 28.2%!

Totaal!N! 13! 53! 129! 195!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

Vrou)

Werkstatus!

Werkend!N! 2! 33! 93! 128!

Kolom!%! 13.3%! 67.3%! 69.4%! 64.6%!

Werkloos!N! 13! 16! 41! 70!

Kolom!%! 86.7%! 32.7%! 30.6%! 35.4%!

Totaal!N! 15! 49! 134! 198!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

Totaal)

Werkstatus!

Werkend!N! 9! 70! 189! 268!

Kolom!%! 32.1%! 68.6%! 71.9%! 68.2%!

Werkloos!N! 19! 32! 74! 125!

Kolom!%! 67.9%! 31.4%! 28.1%! 31.8%!

Totaal!N! 28! 102! 263! 393!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!)

!

36!!

Om!die! indiensnemingsyfer! in! konteks! te! plaas! is,! is! daar! ook! gekyk! na! die! aard! van!werk.! Dit! is!

opvallend!dat!26%!van!die!werkende!persone!tydelike!of!loswerk!doen!op!ʼn!ongereelde!basis!(Tabel!

35),! terwyl! 64%!ʼn! gereelde! betaalde!werk! by! een!werkgewer! beklee.! Ses! persent! van!werkende!

inwoners! besit! hul! eie! besigheid.! Meer! as! die! helfte! van! die! wit! inwoners! (52%)! bedryf! hul! eie!

besighede,!terwyl!67%!van!werkende!bruin!mense!gereelde!betaalde!werk!vir!een!werkgewer!doen!

(Tabel!36).!!

!

Tabel)35:)Hoofwerk)van)persoon)wat)iets)doen)om)ʼn)inkomste)te)verdien)

)Hoofwerk) Frekwensie) %)

Gereelde!betaalde!werk!vir!een!werkgewer! 189! 63.4!

Gereelde!betaalde!werk!vir!verskeie!werkgewers!

gedurende!dieselfde!maand! 6! 2.0!

Seisoenswerk! 7! 2.3!

Tydelike!werk/los!werkies! 77! 25.8!

Eie!besigheid! 19! 6.4!

Totaal) 298! 100.0!

!Tabel)36:)Hoofwerk)en)bevolkingsgroep)

!Hoofwerk)Bevolkingsgroep)

Totaal)Bruin) Wit)

Gereelde!betaalde!werk!vir!een!

werkgewer!

Aantal! 178! 11! 189!

Kolom!%! 66.7%! 35.5%! 63.4%!

Gereelde!betaalde!werk!vir!verskeie!

werkgewers!gedurende!dieselfde!maand!

Aantal! 6! 0! 6!

Kolom!%! 2.2%! 0.0%! 2.0%!

Seisoenswerk!Aantal! 7! 0! 7!

Kolom!%! 2.6%! 0.0%! 2.3%!

Tydelike!werk/!los!werkies!Aantal! 73! 4! 77!

Kolom!%! 27.3%! 12.9%! 25.8%!

Eie!besigheid!Aantal! 3! 16! 19!

Kolom!%! 1.1%! 51.6%! 6.4%!

Totaal)Aantal! 267! 31! 298!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

!

! !

!

37!!

Onder!werkendes!in!Sutherland!is!die!tipe!werk!wat!die!hoogste!voorkoms!het!‘algemene!werk’!(35%)!

–!verwysend!na!enige!tipe!werk,!gewoonlik!ongeskoolde!of!laaggeskoolde!werk!4,!in!sommige!gevalle!

net!een!keer!per!week.!Dertien!persent!werkende!persone!werk!onderskeidelik!as!huiswerkers!of!

plaaswerkers!en!ʼn!verdere!13%!is!indiensgeneem!deur!die!Gemeenskapswerksprogram!(of!te!wel!die!

CWP/!Community!Works!Programme).!Dit!word!gevolg!deur!persone!wat!sogenaamde!professionele!

beroepe!beklee!(12%)!en!sluit!in:!onderwysers,!polisie,!verpleegkundiges/dokters,!dominees/priesters!

en!algemene!bestuurders!(Tabel!37).!!

Wat!die!Gemeenskapswerkprogram!(GWP)!betref,!is!die!deelname!van!alle!gemeenskapslede!tussen!

15!en!59!jaar!aan!die!program!vasgestel:!8%!was!tydens!die!opname!werkers!in!die!program!en!10%!

het!vantevore!aan!die!program!deelgeneem.!Drie4en4tagtig!persent!van!persone!15!jaar!of!ouer!het!

egter!nog!nie!werk!deur!die!program!bekom!nie.!Wat!hierdie!persone!betref!het!82%!aangedui!dat!

hulle!nie!op!die!GWP!databasis!is!nie.!Wat!persone!betref!wat!ekonomiesaktief!maar!werkloos!is,!het!

84%!aangedui!dat!hulle!nog!nie!in!die!GWP!program!gewerk!het!nie,!terwyl!64%!aangedui!dat!hulle!

nie!op!die!GWP!databasis!is!nie!(sien!Tabelle!8!tot!11!Bylaag!1).!

As!tipe!werk!in!terme!van!geslag!ondersoek!word!toon!die!data!dat!beide!mans!en!vroue!hoofsaaklik!

in!werke!staan!waar!hulle!hulself!as!algemene!werkers!beskryf!(31%!van!werkende!mans!en!38%!van!

werkende!vroue).!Naas!algemene!werkers!werk!vroue!hoofsaaklik!as!huiswerkers!(28%)!en!mans!as!

plaaswerkers!(22%).!Nege!persent!mans!en!15%!vroue!beklee!ʼn!“professionele!beroep”.!ʼn!Byna!gelyke!

persentasie!mans!en!vroue!werk!as!GWP!werkers!(12%!en!14%!onderskeidelik)!(Tabel!38).!!

Die!grootste!persentasie!werkende!persone!in!Sutherland!werk!in!die!privaatsektor!(42%)!met!25%!

wat!in!die!staatssektor!werk!(Tabel!39).!Daar!is!weinig!van!die!werkende!persone!wat!nie!in!Sutherland!

werk!nie,!met!91%!wat!Sutherland!as!hul!plek!van!werk!aangedui!het.!

!

! )

!

38!!

Tabel)37:)Vir)persone)wat)werk:)tipe)werk)

) Frekwensie) %)

Huiswerker! 29! 13.1!

Plaaswerker/boer! 30! 13.5!

Tuinwerker! 2! .9!

Algemene!werker! 76! 33.8!

Professionele!persoon! 26! 11.7!

Bouwerkers! 10! 4.5!

Ambagsman! 6! 2.7!

Drywer! 4! 1.8!

Administratiewe!personeel! 3! 1.4!

Algemene!munisipale!werker! 8! 3.6!

CPWP! 29! 13.1!

Totaal) 223! 100.0!)

Tabel)38:)Tipe)werk)en)geslag)

!

Geslag)Totaal)Man) Vrou)

Huiswerker!Aantal! 2! 27! 29!

Kolom!%! 1.6%! 27.6%! 13.1%!

Plaaswerker/boer!Aantal! 27! 3! 30!

Kolom!%! 21.8%! 3.1%! 13.5%!

Tuinwerker!Aantal! 2! 0! 2!

Kolom!%! 1.6%! 0.0%! 0.9%!

Algemene!werker!Aantal! 38! 37! 75!

Kolom!%! 30.6%! 37.8%! 33.8%!

Professionele!persoon!Aantal! 11! 15! 26!

Kolom!%! 8.9%! 15.3%! 11.7%!

Boukontrakteur!Aantal! 10! 0! 10!

Kolom!%! 8.1%! 0.0%! 4.5%!

Ambagsman!Aantal! 6! 0! 6!

Kolom!%! 4.8%! 0.0%! 2.7%!

Drywer!Aantal! 4! 0! 4!

Kolom!%! 3.2%! 0.0%! 1.8%!

Administratiewe!personeel!Aantal! 2! 1! 3!

Kolom!%! 1.6%! 1.0%! 1.4%!

Algemene!munisipale!

werker!

Aantal! 7! 1! 8!

Kolom!%! 5.6%! 1.0%! 3.6%!

GWP!Aantal! 15! 14! 29!

Kolom!%! 12.1%! 14.3%! 13.1%!

Totaal)Aantal! 124! 98! 222!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

!

! )

!

39!!

Tabel)39:)Sektore)waarin)individue)werk)

! Frekwensie) Persentasie)

Privaat! 124! 42.2!

Staat! 74! 25.2!

Self4indiens!(formele!sektor)! 11! 3.7!

Self4indiens!(informele!sektor)! 2! .7!

Formele!sektor! 10! 3.4!

Werk!vir!kerk/NRO/GBO! 10! 3.4!

Werk!vir!ʼn!privaat!persoon! 52! 17.7!

Ander! 11! 3.7!

Totaal) 294! 100.0!)

Uit! alle!huishoudings! in! Sutherland!het!29%!nie!ʼn!werkende!persoon!nie.!Hierdie! syfer! kan!egter!

verband!hou!met!die!samestelling!van!huishoudings.!Derhalwe!is!huishoudings!wat!wel!lede!van!15!

jaar!tot!59!jaar!insluit!ontleed.!Daar!is!besluit!op!hierdie!ouderdomsgroep!omdat!persone!60!jaar!of!

ouer!ʼn!ouderdomstoelaag!van!die!staat!kan!ontvang!en!15!jaar!internasionaal!gebruik!word!as!laagste!

ouderdom! vir! indiensneming.! Tabel! 40! toon! dat! 22%! van! huishoudings! met! lede! binne! hierdie!

ouderdomsgroep!nie!ʼn!werker!as!lid!het!nie,!38%!het!een!werker!en!28%!twee!werkers.!Daar!is!nie!ʼn!

statisties! beduidende! toename! in! die! getal! werkers! met! ʼn! toename! in! huishoudinggrootte! nie,!

behalwe!in!die!geval!van!huishoudings!met!sewe!of!meer!lede.!!

)

Tabel)40:)Huishoudingsgrootte)teenoor)aantal)werkende)persone)in)huishouding)

!

Huishoudinggrootte)

Totaal!1) 2) 3) 4) 5) 6) 7)of)meer)

Aantal)werkers)

0! N! 4! 14! 8! 7! 5! 1! 2! 41!

Kolom!%! 33.3%! 50.0%! 18.6%! 18.9%! 20.0%! 5.9%! 8.7%! 22.2%!

1!N! 8! 10! 22! 12! 10! 5! 4! 71!

Kolom!%! 66.7%! 35.7%! 51.2%! 32.4%! 40.0%! 29.4%! 17.4%! 38.4%!

2!N! 0! 4! 11! 15! 7! 9! 6! 52!

Kolom!%! 0.0%! 14.3%! 25.6%! 40.5%! 28.0%! 52.9%! 26.1%! 28.1%!

3!N! 0! 0! 2! 3! 3! 2! 5! 15!

Kolom!%! 0.0%! 0.0%! 4.7%! 8.1%! 12.0%! 11.8%! 21.7%! 8.1%!

4!of!

meer!

N! 0! 0! 0! 0! 0! 0! 6! 6!

Kolom!%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 26.1%! 3.2%!

Totaal! N! 12! 28! 43! 37! 25! 17! 23! 185!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

!! !

!

40!!

Inkomstebronne$

Ongeveer!die!helfte!(51%)!van!huishoudings!het!twee!bronne!van!inkomste,!gevolg!deur!38%!wat!een!

bron!het!en!6%!wat!drie!inkomstebronne!aangetoon!het!(Tabel!41).!Die!twee!hoofbronne!vir!bruin!

huishoudings!is!staatstoelae!en!salarisse,!teenoor!wit!huishoudings!waar!die!twee!hoofbronne!met!

werk!verband!hou,!hetsy!ʼn!salaris!of!inkomste!uit!ʼn!eie!besigheid!(Tabel!42).!

!

Tabel)41:)Aantal)inkomstebronne)per)huishouding)

! Frekwensie) Persentasie)

Geen!! 6! 2.4!

1!bron! 95! 37.5!

2!bronne! 130! 51.4!

3!bronne! 16! 6.3!

4!+!bronne! 6! 2.4!

Totaal! 253! 100.0!!

Tabel)42:)Hoof]inkomstebron)vir)huishoudings)per)bevolkingsgroep)

!Bevolkingsgroep)

Totaal)Bruin) Wit)

Salarisse/lone/kommissie!Aantal! 151! 10! 161!

Kolom!%! 65.4%! 45.5%! 63.6!

Staatstoelae!Aantal! 192! 6! 198!

Kolom!%! 83.1%! 27.3%! 78.3!

Inkomste!uit!eie!besigheid!Aantal! 8! 10! 18!

Kolom!%! 3.5%! 45.5%! 7.1!

Geld!gestuur!van!mense!wat!elders!

woon!

Aantal! 19! 2! 21!

Kolom!%! 8.2%! 9.1%! 8.3!

Pensioen!deur!werkgewer!betaal!Aantal! 16! 7! 23!

Kolom!%! 6.9%! 31.8%! 9.1!

Huur!Aantal! 2! 4! 6!

Kolom!%! 0.9%! 18.2%! 2.4!

Onderhoudsgeld!vir!kinders!Aantal! 31! 0! 31!

Kolom!%! 13.4%! 0.0%! 12.3!

Geen!bron!van!inkomste!Aantal! 4! 0! 4!

Kolom!%! 1.7%! 0.0%! 1.6!

Totaal! Aantal! 231! 22! 253!

Persentasie!en!totale!is!gebaseer!op!aantal!huishoudings.!

!! !

!

41!!

Van!alle!inkomstebronne!is!ʼn!staatstoelae!die!algemeenste!(60%).!Daar!is!opmerklike!verskille!tussen!

bruin!en!wit!persone:!vir!bruin!inwoners!ʼn!toelaag!(62%)!gevolg!deur!ʼn!inkomste!verdien!vanuit!ʼn!

gereelde! betaalde!werk! (38%)! en! vir!wit! persone! ʼn! gereelde! betaalde!werk! (86%)! gevolg! deur! ʼn!

staatstoelae!(19%!4!hoofsaaklik!persone!ouer!as!59)!(Tabel!41).!

!

Tabel)43:)Inkomstebronne)per)bevolkingsgroep)(alle)ouderdomme))

!

Bevolkingsgroep)

Totaal)Bruin) Wit)

Gereelde!betaalde!werk! Aantal! 268! 31! 299!

Kolom!%! 38.3%! 86.1%! 40.7%!

SASSA!Toelae! Aantal! 436! 7! 443!

Kolom!%! 62.4%! 19.4%! 60.3%!

Privaat!onderhoud! Aantal! 33! 2! 35!

Kolom!%! 4.7%! 5.6%! 4.8%!

Geld!gestuur!deur!ander!

persone!

Aantal! 10! 0! 10!

Kolom!%! 1.4%! 0.0%! 1.4%!

Huur!of!losies! Aantal! 5! 2! 7!

Kolom!%! 0.7%! 5.6%! 1.0%!

Privaat!pensioen! Aantal! 3! 4! 7!

Kolom!%! 0.4%! 11.1%!1.0%!

Totaal! Aantal! 699! 36! 735!

Persentasies!en!totale!is!gebaseer!op!aantal!response,!nie!op!individue!nie,!met!ander!

woorde!een!persoon!kan!meer!as!een!bron!hê.!

!

In!Tabel!44!word!die!opname!van!maatskaplike!toelaes!deur!die!staat!per!ouderdomsgroep!aangedui.!

Dit!blyk!dat!44%!van!die!inwoners!ʼn!maatskaplike!toelaag!ontvang.!Die!opname!van!die!toelaag!vir!

ouer!persone! (60! jaar!of!ouer)! is! hoog!met! slegs!13%!wat!dit! nie!ontvang!nie.!Daarteenoor! is! dit!

opmerklik!dat!die!opname!van!die!kinderondersteuningstoelaag!onder!die! jongste!kinders! (0! tot!4!

jaar)!laer!is!as!vir!ouer!kinders.!Toe!die!toelaag!ingestel!is,!is!dit!juis!beklemtoon!hoe!belangrik!dit!is!

dat!die!toelaag!die!jongste!kinders!so!gou!moontlik!moet!bereik!aangesien!onvoldoende!voeding!kan!

bydrae! tot! ernstige! agterstande! later! in! ʼn! kind! se! lewe.! Dit! blyk! dat! die! nie4besit! van! ʼn!

geboortesertifikaat!nie!die!enigste!rede!is!waarom!die!jongste!kinders!(0!tot!4!jaar)!nie!ʼn!kindertoelaag!

ontvang!nie!aangesien!die!meeste!kinders!van!die!ouderdomsgroep!(93%)!wel!ʼn!geboortesertifikaat!

het16.! Sestien! persent! van! persone! 18! tot! 59! jaar! ontvang! ʼn! ongeskiktheidstoelaag,! terwyl! die!

sorgafhanklikheidstoelaag!en!die!pleegsorgtoelaag!deur!ʼn!baie!lae!persentasie!kinders!ontvang!word.!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!16!Slegs!2%!van!inwoners!het!nie!geboortesertifikate!of!identiteitsdokumente!nie.!!

!

42!!

Tabel)44:)Staatstoelae)opname)per)ouderdomsgroep)

Staatstoelae!

Ouderdom)

Totaal)0]3)jr) 4]6)jr) 7]13)jr) 14]17)jr) 18]21)jr) 22]59)jr) 60)jr+)

Nee!Aantal! 23! 10! 28! 20! 77! 377! 16! 551!

Kolom!%! 31.9%! 21.3%! 19.7%! 23.8%! 96.3%! 85.5%! 13.4%! 55.9%!

Ouder4

doms!

Aantal! 0! 0! 0! 0! 0! 0! 103! 103!

Kolom!%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 86.6%! 10.5%!

Ongeskikt

4heid!

Aantal! 0! 0! 0! 0! 1! 64! 0! 65!

Kolom!%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 1.3%! 14.5%! 0.0%! 6.6%!

Kinder!Aantal! 49! 34! 111! 63! 2! 0! 0! 259!

Kolom!%! 68.1%! 72.3%! 78.2%! 75.0%! 2.5%! 0.0%! 0.0%! 26.3%!

Pleegsorg!Aantal! 0! 3! 1! 0! 0! 0! 0! 4!

Aantal! 0.0%! 6.4%! 0.7%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 0.4%!

Sorg4

afhanklik!

Kolom!%! 0! 0! 2! 1! 0! 0! 0! 3!

Aantal! 0.0%! 0.0%! 1.4%! 1.2%! 0.0%! 0.0%! 0.0%! 0.3%!

Totaal!Kolom!%! 72! 47! 142! 84! 80! 441! 119! 985!

Aantal! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

!

Individuele$en$huishoudinginkomste$

Dit!word!algemeen!aanvaar!dat!die!insameling!van!data!oor!inkomste!in!sosiaal4ekonomiese!opnames!

soos!hierdie!een!meestal!problematies!en!nie!noodwendig!akkuraat!is!nie,!onder!andere!omdat!lede!

van! die! huishouding! nie! noodwendig! vaste! bronne! van! inkomste! het! nie,! hul! inkomste! op! ʼn!

maandelikse!basis!fluktueer!en!respondente!nie!noodwendig!nie!die!presiese!bedrae!van!die!inkomste!

ander!lede!van!hulle!huishoudings!se!inkomste!weet!nie!of!die!deelnemers!nie!presiese!bedrae!wil!

verskaf!nie.!Derhalwe!moet!inkomste4inligting!as!aanduiders!eerder!as!feitelik!presies!gesien!word.!In!

hierdie! studie! is! respondente! gevra! om! lede! van! die! huishouding! se! inkomste! aan! te! dui! per!

inkomstebron!ontvang!in!die!maand!wat!die!opname!voorafgegaan!het.!Twee!benaderings!is!gebruik.!

Respondente!kon!of!die!bedrag!aandui!of!ʼn!inkomstekategorie!uit!ʼn!tabel!op!ʼn!kaart!kies!waarvan!die!

kode!dan!in!die!datastel!aangeteken!is.!Die!gebruik!van!inkomstekategorieë!is!voordelig!omdat!dit!

hoër!responskoerse!tot!gevolg!het,!maar!dit!problematiseer!berekeninge!omdat!daar!nie!met!eksakte!

bedrae!gewerk!word!nie.!Dit!is!algemene!praktyk!om!in!gevalle!waar!presiese!bedrae!ontbreek!die!

middelpunt!van!die!betrokke! inkomstekategorie! te!gebruik.!Hierdie!benadering! is!ook!toegepas! in!

!

43!!

hierdie!studie!waar!die!meerderheid!van!respondente!eerder!inkomstekategorieë!verkies!het.!In!die!

geval!van!maatskaplike!staatstoelaes!is!die!bedrag!van!die!spesifieke!toelaag!in!November!2017!as!

aanduider!gebruik.!!

Totale!individuele!inkomste!in!die!studie!is!nie!bereken!nie!aangesien!die!bedrae!vir!staatstoelaes!vir!

kinders!teenoor!die!kinders!(begunstigdes)!aangedui!is!en!nie!teenoor!die!ontvangers!nie.!Volgens!

beleid!ontvang!die!primêre! versorger! (volwassene)!die! kindertoelaag!en! is! dit! bekend!dat! hierdie!

toelaes!hoofsaaklik!in!die!hande!van!vroue!beland!aangesien!hulle!steeds!die!primêre!versorging!van!

kinders!behartig.!Derhalwe! is!slegs! totale!huishoudinginkomste!en!ʼn!per!capita! inkomste!bereken.!

Gevolglik!fokus!die!bespreking!van!inkomste!op!individuele!inkomste!uit!werk!en!per!capita!en!totale!

huishoudinginkomste.!

!

Inkomste$uit$werk$

Uit!Tabel!45!blyk!dit!dat!individuele!inkomste!uit!werk!oorwegend!laag!is,!met!26%!wat!maandeliks!

R1!000!of!minder!verdien,!34%!R1!250!of!minder!en!50%!R2!500!of!minder.!Slegs!15%!het!ʼn!inkomste!

hoër!as!R!8!00017.!Figuur!7!en!Tabel!46!dui!die!groot!ongelykheid!tussen!bruin!en!wit!individue!aan.!

Tabel)45:)Totale)maandelikse)inkomste)uit)werk)

Inkomstekategorie) N) %) Kumulatiewe)%)

R14R200! 4! 1.8! 1.8!

R2014R500! 8! 3.6! 5.4!

R5014R1!000! 45! 20.4! 25.8!

R1!0014R1!500! 17! 7.7! 33.5!

R1!5014R2!500! 35! 15.8! 49.3!

R2!5014R3!500! 40! 18.1! 67.4!

R3!5014R4!500! 10! 4.5! 71.9!

R4!5014R6!000! 10! 4.5! 76.5!

R6!0014R8!000! 12! 5.4! 81.9!

R8!0014R11!000! 7! 3.2! 85.1!

R11!0014R16!000! 16! 7.2! 92.3!

R16!0014R30!000! 17! 7.7! 100.0!

Totaal! 221! 100.0! !! !

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!17!Hou!ingedagte!dat!die!meeste!bedrae!na!die!middelpunt!van!inkomste!kategorieë!verwys.!

!

44!!

Huishoudinginkomste$

Die!gemiddelde!maandelikse!inkomste!vir!huishoudings!is!ongeveer!R6!732!en!die!mediaan4inkomste!

is!R3!600!(Tabel!47).!As!gevolg!van!die!groot!ongelykheid!in!inkomste,!word!hier!ook!aanbeveel!dat!

die!mediaan! inkomste,! eerder! as!die! gemiddelde! inkomste,! gebruik!word!as!maatstaf! vir! sentrale!

neiging.!Die!armste!5%!(sien!persentielwaardes!in!Tabel!47)!van!huishoudings!het!ʼn!inkomste!van!R380!

per!maand!of!minder,!die!armste!10%!het!ʼn!inkomste!van!R1!130!of!minder,!die!armste!25%!het!ʼn!

inkomste! van! R1!985! of! minder! en! ongeveer! 50%! het! R3!600! of! minder.! Die! rykste! 10%! van!

huishoudings!het!ʼn!maandelikse!inkomste!van!ongeveer!R16!957!of!meer.!Figuur!6!en!Tabel!48!dui!die!

groot!ongelykheid!tussen!bruin!en!wit!huishoudings!aan.!

)

Tabel)46:)Totale)maandelikse)inkomste)per)huishouding)

N! N! 252!

Ontbreek! 0!

Gemiddelde! 6732.97!

Mediaan! 3600.00!

Std.!Afwyking! 8418.80!

Persentiele! 5! 380.00!

10! 1130.00!

25! 1985.00!

50! 3600.00!

75! 7140.00!

90! 16957.00!

95! 26126.50!)

)

!

45!!

!Figuur)6:)Maandelikse)huishoudinginkomste)en)bevolkingsgroep)

)Tabel)47:)Totale)maandelikse)huishoudinginkomste)en)bevolkingsgroep)

! Bruin)huishoudings) Wit)huishoudings)

N! 231! 22!

Ontbreek! 0! 0!

Gemiddelde! 5!393.38! 20!634.45!

Mediaan! 3!380.00! 23!000.00!

Std.!Afwyking! 5!958.23! 15!386.75!

Persentiele! 5! 380.00! 1!600.00!

10! 1!110.00! 1!720.00!

25! 1!980.00! 4!837.50!

50! 3!380.00! 23!000.00!

75! 6!360.00! 28!250.25!

90! 12!242.00! 46!001.40!

95! 17!756.00! 51!952.00!

!

Ten!einde!die!grootte!van!huishoudings!te!verreken!word!huishoudinginkomste!ook!as!ʼn!per!capita!

(per!kop)!bedrag!uitgedruk.!Tabel!49!toon!dat!die!maandelikse!per!capita!huishoudinginkomste!vir!die!

armste!10%!van!huishoudings!R240!of!minder!is,!die!armste!25%!het!ʼn!inkomste!van!R627!of!minder!

en! ongeveer! 50%! het! ʼn! inkomste! van! R1!082! of!minder.! Die! rykste! 10%! van! huishoudings! het! ʼn!

maandelikse!per!capita!inkomste!van!R5!200!of!meer.!! !

!

46!!

!Tabel)48:)Per)Capita)huishoudinginkomste)

N! N! 253!

Ontbreek! 0!

Gemiddeld! 2289.92!

Mediaan! 1082.50!

Std.!Afwyking! 3763.34!

Persentiele! 5! 152.00!

10! 240.00!

25! 627.33!

50! 1082.50!

75! 2030.00!

90! 5200.00!

95! 9237.68!

!

Voedingstatus$

Op!die! vraag!of!dit! gereeld! gebeur!het! in!die! twaalf!maande!voor!die!opname!dat! iemand! in!die!

huishouding!moes!hongerly!omdat!daar!nie!genoeg!kos!was!nie,!het!die!grootste!persentasie!(85%)!

nee!geantwoord,!7%!het!aangedui!dat!dit!soms!wel!gebeur!het!en!3%!dat!dit!gereeld!gebeur!het!(sien!

Tabel!12!in!Bylaag!1).!

In!die!geval!waar!ʼn!huishouding!nie!sou!kos!hê!om!te!eet!nie,!het!die!meeste!respondente!aangetoon!

dat!hulle!hulp!by!hul!familie!sou!kon!kry!(42%)!met!21%!wat!aangedui!het!dat!hulle!in!so!ʼn!geval!op!

skuld!sou!moes!koop!of!geld!by!iemand!sou!moes!leen!(Tabel!50).!!)

Tabel)49:)Bron)van)hulp)indien)huishouding)nie)kos)het)nie)

!

Response)

Frekwensie) %)

As!nie!kos!het!nie:!hulp!by!familie! 149! 41.6%!

As!nie!kos!het!nie:!hulp!by!bure/!vriend/!ander!lede!van!gemeenskap! 97! 27.1%!

As!nie!kos!het!nie:!hulp!by!kerk!of!ander!geloofsorganisasie! 14! 3.9%!

As!nie!kos!het!nie:!hulp!by!nie4regeringsorganisasie/!

gemeenskapsgebaseerde!organisasie!(nie!kerk!nie)! 3! 0.8%!

As!nie!kos!het!nie:!koop!op!skuld/!die!boek/!leen!geld! 73! 20.4%!

As!nie!kos!het!nie:!daar!is!niemand!nie! 22! 6.1%!

Totaal! 358! 100.0%!

!

!

47!!

Behuising$

Nog!ʼn!indikator!van!die!sosio4ekonomiese!stand!van!huishoudings!is!toegang!tot!en!eienaarskap!van!

bates.!Die!grootste!persentasie!respondente!(60%)!het!aangedui!dat!die!woning!waarin!hul!leef!en!die!

erf! waarop! hul! woning! gebou! is! deur! iemand! in! die! huishouding! besit! word.! Ongeveer! 14%! van!

huishoudings!huur!die!woning!waarin!hulle!woon!van!ʼn!nie4verwante!persoon!en!8%!huur!die!woning!

van!die!munisipaliteit.! Ses!persent!besit! slegs!die!woning!waarin!hulle!woon,!maar!nie!die! grond!

waarop! die! woning/struktuur! staan! nie18.! As! huiseienaarskap! vir! die! twee! bevolkingsgroepe!

ondersoek!word!toon!die!data!dieselfde!tendense!vir!beide!groepe!(sien!Tabel!13!in!Bylaag!1).!

Die!grootste!persentasie!(80%)!huishoudings!woon!ʼn!baksteen4!of!kliphuis!(79%!bruin!huishoudings!

en!91%!wit!huishoudings!onderskeidelik).!Veertien!persent!van!bruin!respondente!het!aangetoon!dat!

hulle!in!ʼn!informele!woning!in!ʼn!agterplaas!woon!(Tabel!51).!!

!Tabel)50:)Tipe)huis)waarin)huishouding)woon)en)bevolkingsgroep)

!

Bevolkingsgroep)

Totaal)Bruin) Wit)

Baksteen!of!kliphuis!Aantal! 180! 20! 200!

Kolom!%! 78.6%! 90.9%! 79.7%!

Gedeeltelik!baksteen!(formeel!

opgerigte)!huis!

Aantal! 11! 0! 11!

Kolom!%! 4.8%! 0.0%! 4.4%!

Informele!woning/!'shack'/!

’wendyhuis’!in!agterplaas!

Aantal! 31! 0! 31!

Kolom!%! 13.5%! 0.0%! 12.4%!

Buitegebou/bediendekwartiere!Aantal! 4! 0! 4!

Kolom!%! 1.7%! 0.0%! 1.6%!

Ander!Aantal! 3! 2! 5!

Kolom!%! 1.3%! 9.1%! 2.0%!

Totaal!Aantal! 229! 22! 251!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

!$ $

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!18!Hierdie!wonings!verwys!na!agterplaaswonings,!waar!hulle!nie!eienaars!van!die!grond!is!nie,!maar!wel!van!die!struktuur.!

!

48!!

Toegang$tot$grond$vir$weiding$vir$vee$

Wat!toegang!tot!grond!betref!vir!die!weiding!van!vee!het!96%!van!respondente!aangetoon!dat!hulle!

nie!toegang!tot!grond!het!nie.!Van!die!nege!respondente!wat!aangetoon!het!dat!hulle!wel!toegang!tot!

grond!vir!die!weiding!van!vee!het,!het!7!(3%)!aangedui!dat!hulle!dit!nie!gebruik!nie!met!slegs!twee!

(1%)!wat!aangedui!het!dat!hulle!toegang!het!en!dit!gebruik.!Op!die!vraag!na!die!eienaarskap!van!die!

grond!het! twee!aangedui!dat!hulle!die!grond!besit!en!dat!dit!kommersiële!plase! is.!Die!ander!vyf!

respondente!het!aangetoon!dat!hulle!nie!die!eienaars!van!die!grond!is!nie,!met!drie!wat!toegang!het!

tot!die!Kuilenburg!gemeenskapsplaas!en!nog!twee!wat!toestemming!van!ʼn!kommersiële!boer!het!om!

hul!vee!daar!te!laat!loop.!!

Respondente!is!ook!gevra!of!iemand!in!hul!huishouding!lewende!hawe!besit!(vee,!pluimvee,!donkies,!

perde,!bokke,!ens).!Hierop!het!die!oorgrote!meerderheid!(93%)!nee!geantwoord!met!slegs!7%!(N=18)!

wat!wel!lewende!hawe!besit.!!

!

Bates$en$bronne$van$energie$

Wat!bates!(hoofsaaklik!toestelle)!in!ʼn!werkende!toestand!in!die!huis!betref,!is!die!volgende!in!80%!of!

meer!van!respondente!se!huishoudings:!ʼn!elektriese!stoof!(94%),!ʼn!televisiestel!(82%)!en!ʼn!selfoon!

(80%).!Ander!bates!wat!ook!redelik!algemeen!in!huishoudings!is,!is!yskaste!(69%),!radio’s!(59%)!en!ʼn!

motor!(26%)![Tabel!52].!

Huishoudings!gebruik!hoofsaaklik!elektrisiteit!(gekoop!van!Eskom)!en!hout!as!die!energiebronne!(sien!

Tabel!14!en!15!in!Bylaag!1).!

! !

!

49!!

Tabel)51:)Bates)in)werkende)toestand)in)huis)

Bates)in)werkende)toestand))

%)uit)totale)aantal)

huishoudings)

Elektriese!stoof! 94.2%!

Radio/hi4fi! 58.8%!

Televisiestel! 81.9%!

DSTV!skottel! 30.9%!

Yskas! 69.1%!

Naaimasjien! 13.6%!

Songeiser! 1.2%!

Fiets! 18.9%!

Motor! 25.9%!

Motorfiets! 2.1%!

Donkie4/perdekar! 0.4%!

Selfoon! 79.8%!

Rekenaar/!Tabeltrekenaar! 14.0%!

Elektriese!geiser! 13.6%!

Totaal! 504.5%!!

!

4.6) Toegang)tot)en)evaluasie)van)dienste)

Sanitasie$

As!sanitasiegeriewe!maak!die!meerderheid!huishoudings!(64%)!in!Sutherland!van!puttoilette!op!hul!

erf! gebruik.! Tabel! 53! toon! dat! puttoilette! veral! voorkom! in! die! Skema! en! HOP4land! areas!

(onderskeidelik!75%!en!78%).!Drie4en4negentig!persent!van!huishoudings!in!die!Dorp!area!het!toegang!

tot!spoeltoilette.!!

Inwoners!se!ontevredenheid!met!puttoilette!is!ʼn!aspek!wat!gereeld!opgeduik!het!in!gesprekke!met!

respondente!en!is!ook!deur!baie!genoem!as!die!aspek!waarvan!hulle!in!Sutherland!die!minste!hou!

(sien!volgende!afdeling).!!

! !

!

50!!

Tabel)52:)Toegang)tot)toiletgeriewe)vir)die)onderskeie)woongebiede)in)Sutherland)

!

Area)

Totaal)Skema) HOP) Kerkgrond) Dorp)

Geen!Aantal! 4! 1! 2! 1! 8!

Kolom!%! 3.1%! 1.5%! 7.1%! 3.6%! 3.2%!

Puttoilet!op!erf!Aantal! 96! 52! 13! 1! 162!

Kolom!%! 75.0%! 77.6%! 46.4%! 3.6%! 64.5%!

Spoeltoilet!in!huis!Aantal! 23! 10! 7! 26! 66!

Kolom!%! 18.0%! 14.9%! 25.0%! 92.9%! 26.3%!

Spoeltoilet!buite!die!

huis,!maar!op!erf!

Aantal! 4! 4! 5! 0! 13!

Kolom!%! 3.1%! 6.0%! 17.9%! 0.0%! 5.2%!

Ander!Aantal! 1! 0! 1! 0! 2!

Kolom!%! 0.8%! 0.0%! 3.6%! 0.0%! 0.8%!

Totaal!Aantal! 128! 67! 28! 28! 251!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

!

Elektrisiteit$

Negentig!persent! van! respondente!het! toegang! tot! elektrisiteit,!waarvan!88%!huishoudings! in!die!

bruin!gemeenskap!koopkrag!het!teenoor!86%!huishoudings!in!die!wit!gemeenskap!wat!ʼn!maandelikse!

rekening!ontvang!(sien!Tabel!16!in!Bylaag!1).!!

Water$

Al!die!huishoudings!het!aangedui!dat!hulle!toegang!tot!lopende!water!het,!waarvan!die!meeste!wit!

huishoudings!deur!ʼn!kraan!in!hul!woning!(96%)!en!meeste!bruin!huishoudings!deur!ʼn!kraan!buite!hul!

woning! maar! op! hul! erf! (63%).! Vyf! en! dertig! persent! van! bruin! huishoudings! het! toegang! tot!

drinkwater!deur!ʼn!kraan!in!hul!woning.![sien!Tabel!17!in!Bylaag!1].!

Internet$$

In!52%!van!die!huishoudings!in!Sutherland!is!daar!lede!wat!toegang!het!tot!die!internet!(sien!Tabel!18!

in!Bylaag!1).!Die!mees!algemene!toegang!is!deur!middel!van!slimfone!(43%).!Ses4en4twintig!persent!

verkry!toegang!tot!die!internet!by!SALT!se!rekenaarsentrum,!12%!by!hul!werk!en!11%!by!die!biblioteek!

(Tabel!54).!

! !

!

51!!

Tabel)53:)Bron)van)internettoegang)

!

Response)

Frekwensie) %)

Slimfoon! 116! 42.6%!

By!die!skool! 7! 2.6%!

By!die!biblioteek! 29! 10.7%!

By!die!sterrewag!rekenaarsentrum! 70! 25.7%!

By!die!werk! 32! 11.8%!

Wifi/ander!konneksie!by!die!huis! 18! 6.6%!

Totaal! 272! 100.0%!

!

Evaluering$van$munisipale$dienslewering$

Respondente!is!gevra!om!hulle!tevredenheid!met!die!volgende!dienste!aan!te!dui:!vullisverwydering,!

elektrisiteitsvoorsiening,!watervoorsiening,!watergehalte! en! sanitasie.! Buiten! vir! sanitasie!was! die!

oorgrote!meerderheid!van!respondente!van!beide!bevolkingsgroepe!tevrede!met!die!lewering!van!die!

onderskeie!dienste!deur!die!munisipaliteit.!Wat!sanitasie!betref!was!77%!van!die!wit!respondente!en!

49%!bruin!respondente!tevrede.!Ses4en4veertig!persent!van!bruin!respondente!was!wel!ontevrede!

met!die!sanitasiedienste!wat!deur!die!munisipaliteit!gelewer!word!(sien!Tabel!19!tot!23!in!Bylae!1).!

Die!ontevredenheid!het!spesifiek!gehandel!oor!die!onaangename!en!onhigiëniese!toestande!van!die!

puttoiletstelsel! (sien!Tabel!53!vir!meer!detail!oor! toegang!tot!sanitasie!geriewe!vir!die!onderskeie!

woongebiede!in!Sutherland).!

Evaluering$van$dienste$gelewer$deur$die$staat!

Wat!tevredenheid!met!dienste!deur!staatsdepartemente!betref,!toon!Tabel!55!dat!gebruikers!van!die!

dienste!oor!die!algemeen!tevrede!daarmee!is.!Maatskaplike!dienste,!die!polisie!en!kliniekdienste!toon!

die!laagste!tevredenheidskoers!met!59%!van!respondente!wat!aangetoon!het!dat!hulle!tevrede!is!met!

die!polisie!se!diens,!66%!met!die!maatskaplike!dienste!en!72%!met!die!kliniekdienste.!Vir!al!die!ander!

dienste!getoets!is!die!tevredenheidskoers!77%!en!hoër.!

Daar!is!opmerklik!laer!tevredenheid!onder!wit!inwoners!as!onder!bruin!inwoners!met!betrekking!tot!

dienste!gelewer!deur!staatsdepartemente!(sien!tabelle!23!tot!33!in!Bylae!1).!Die!prominentste!verskille!

is!in!terme!van!mediese!dienste!en!die!skole.!

! !

!

52!!

!

Tabel)54:)Tevredenheid)met)dienste)gelewer)deur)die)staat)

!!!! Tevrede)

Gemengd)(soms)tevrede)soms)nie)) Ontevrede) Totaal)

Polisie)Aantal! 137! 19! 77! 233!

Ry!%! 58.8%! 8.2%! 33.0%! 100.0%!

Munisipaliteit)Aantal! 219! 18! 11! 248!

Ry!%! 88.3%! 7.3%! 4.4%! 100.0%!

Kliniek)Aantal! 176! 19! 49! 244!

Ry!%! 72.1%! 7.8%! 20.1%! 100.0%!

Hospitaal) Aantal! 171! 18! 25! 214!

Ry!%! 79.9%! 8.4%! 11.7%! 100.0%!

Toegang)tot)IDs) Aantal! 186! 12! 44! 242!

Ry!%! 76.9%! 5.0%! 18.2%! 100.0%!

Biblioteek)Aantal! 140! 2! 2! 144!

Ry!%! 97.2%! 1.4%! 1.4%! 100.0%!

Laerskool)Aantal! 165! 5! 18! 188!

Ry!%! 87.8%! 2.7%! 9.6%! 100.0%!

Hoërskool) Aantal! 123! 11! 12! 146!

Ry!%! 84.2%! 7.5%! 8.2%! 100.0%!

Maatskaplike)dienste) Aantal! 110! 19! 38! 167!

Ry!%! 65.9%! 11.4%! 22.8%! 100.0%!

Toegang)tot)maatskaplike)toelae)

Aantal! 192! 6! 14! 212!

Ry!%! 90.6%! 2.8%! 6.6%! 100.0%!

Justisie) Aantal! 161! 8! 5! 174!

Ry!%! 92.5%! 4.6%! 2.9%! 100.0%!! !

!

53!!

4.7) Persepsies)oor)Sutherland)

Om!respondente!se!persepsies!oor!Sutherland!vas!te!stel,! is!die!volgende!vyf!vrae!gestel!oor!hulle!

assosiasie!van!positiewe!en!negatiewe!aspekte!van!die!dorp:!(i)!Wat$sal$jy$vir$iemand$vertel,$is$spesiaal$

aan$Sutherland?!(ii)!Wat$is$die$drie$dinge$van$Sutherland$waarvan$jy$die$meeste$hou?!(iii)!Wat$is$die$

drie$dinge$van$Sutherland$waarvan$jy$die$minste$hou?$(iv)$In$watter$opsig$sou$jy$sê$het$Sutherland$die$

afgelope$tien$jaar$vooruit$gegaan$en,$(v)$In$watter$opsig$sou$jy$sê$het$Sutherland$in$die$afgelope$tien$

jaar$agteruit$gegaan?!

In!hul!omskrywing!van!wat!spesiaal!is!aan!Sutherland!het!vier!eienskappe!uitgestaan,!naamlik:!

•! die!sterrewag/!die!Southern$African$Large$Telescope!(SALT);!!

•! die!unieke!natuurlike!omgewing,!ekologie!en!klimaat!van!die!omgewing;!!

•! die!rustige!karakter!van!die!dorp;!en!!

•! sterk!sosiale!kohesie!binne!die!gemeenskap.!!

Een4en4vyftig!persent!van!respondente!het!verwys!na!die!sterrewag,!met!gereelde!verwysing!na!die!

teleskope!van!die! sterrewag,! as!ʼn!unieke!aspek! van! Sutherland.!Die!unieke!natuurlike!omgewing,!

ekologie!en!klimaat!van!Sutherland,!genoem!deur!26%!van!respondente,!is!primêr!toegeskryf!aan!die!

skoon!lug!wat!ook!bydra!tot!die!sterreprag!en!die!verskeidenheid!fauna!en!flora!wat!uniek!is!aan!die!

omgewing:!

“Die$natuur$is$baie$mooi.”$“Die$sterre.$Ons$dorp$is$al$dorp$waar$jy$die$sterre$met$die$naakte$

oog$kan$sien.”$“Hier$is$baie$bosse,$plante$en$diere$wat$nie$op$ander$plekke$voorkom$(nie).”!!

Die!rustige!karakter!en!omgewing!van!Sutherland!is!deur!22%!van!respondente!aangedui!as!spesiale!

eienskap!gevolg!deur!sosiale!kohesie!binne!die!gemeenskap!aangedui!deur!17%!van!respondente:!!

! “Almal$ ken$almal$ en$ons$ is$ naby$mekaar.”$ “Die$gemeenskap$en$die$ vriendelikheid$ van$die$

mense,$ almal$ ken$ vir$ almal.”$ “Mooi$ plattelandse$ dorpie$met$ plattelandse$maniere,$mense$

skinder$maar$as$iemand$doodgaan$huil$almal$saam.”$

Ander!aspekte!wat!aangedui!is!as!spesiaal!aan!Sutherland!is!besienswaardighede!in!die!dorp!(10%),!

die!toeriste!wat!die!dorp!besoek!(6%)!en!die!vele!gastehuise!op!die!dorp!(5%).!

Op!die!vraag!wat!die!drie!dinge!is!waarvan!hulle!die!meeste!van!Sutherland!hou,!staan!vier!aspekte!

uit:!

•! die!stilte!en!rustigheid!wat!die!dorp!kenmerk;!!

•! die!natuurskoon!en!klimaat!van!Sutherland;!

!

54!!

•! die!veiligheid!van!die!dorp;!en!!

•! die!vriendelikheid!van!die!gemeenskap!en!hoe!hulle!mekaar!ondersteun.!!

Op! die! vraag! wat! die! mees! positiewe! aspek! is! wat! hulle! met! die! dorp! assosieer! het! 24%! van!

respondente! verwys! na! die! silte! en! rustigheid!wat! die! dorp! kenmerk.! Vyftien! persent! het! na! die!

natuurskoon,!sterreprag!en!klimaat!verwys,!“Die$sneeu$in$die$winter$maak$ons$dorp$spesiaal”,$“(Die)$

sterre$is$baie$mooi”.$Dertien!persent!het!verwys!na!Sutherland!as!ʼn!veilige!plek!waar!mense!en!kinders!

nog!vrylik!kan!rondbeweeg!“sonder!om!gepla!te!word”.!

Aspekte!uitgelig!deur!respondent!wat!hulle!die!tweede!meeste!van!Sutherland!hou,!is!(i)!die!veiligheid!

van!die!dorp!(20%),!(ii)!Die!vriendelikheid!van!die!gemeenskap!en!hoe!hulle!mekaar!ondersteun!en!(iii)!

Die!natuurskoon!en!klimaat!van!Sutherland!(11%).!

In!die!lys!van!wat!hulle!die!derde!meeste!van!Sutherland!hou,!is!die!vriendelikheid!van!die!gemeenskap!

en!die!ondersteuning!wat!binne!die!gemeenskap!bestaan!deur!die!meeste!(23%)!respondente!uitgelig.!

Die!veiligheid!van!die!dorp!en!die!stil!en!rustige!atmosfeer!wat!die!dorp!kenmerk!is!onderskeidelik!

deur!14%!en!8%!van!respondente!uitgelig.!!

Op!die!vraag!wat!die!drie!aspekte!in!Sutherland!is!waarvan!hulle!die!minste!hou,!is!daar!weereens!vier!

aspekte!wat!uitgelig!is:!

•! afguns!(jaloesie)!en!konflik!in!die!gemeenskap;!

•! swak!dienslewering!deur!die!munisipaliteit;!

•! alkohol4!en!dwelmmisbruik;!en!

•! misdaad.!

Interessant!van!hierdie!lys!is!die!direkte!teenstelling!van!twee!van!hierdie!aspekte!met!twee!positiewe!

aspekte!waarmee! die!meerderheid! van! respondent! die! dorp! assosieer.! Die! vriendelikheid! van! en!

ondersteuning! binne! die! Sutherland! gemeenskap! en! die! veiligheid! van! die! dorp! staan! in! direkte!

kontras!met!afguns/konflik!binne!die!gemeenskap!en!hoë!vlakke!van!misdaad.!!

Alkohol4! en!dwelmmisbruik! en! swak!dienslewering!deur!die!munisipaliteit! is! konsekwent!deur!die!

meerderheid! van! respondente! genoem! in! die! aandui! van! die! eerste,! tweede! en! derde! aspekte!

waarvan!hulle!die!minste!hou!in!die!dorp.!Wat!dienslewering!betref!is!daar!pertinent!verwys!na!die!

puttoiletstelsel!wat!in!gebruik!is,!paaie!wat!nie!geteer!of!geplavei!word!nie!en!die!dorp!wat!gereeld!

vuil!is.!!

Alhoewel!dienslewering!deur!respondente!uitgewys!is!een!van!die!negatiewe!aspekte!wat!hulle!met!

die!dorp!assosieer!is!dit!tog!interessant!dat!die!meeste!response!op!vooruitgang!oor!die!laaste!tien!

!

55!!

jaar! na! dienslewering! verwys.! Volgens! respondente! het! Sutherland! in! die! volgende! aspekte!

vooruitgegaan!in!die!afgelope!tien!jaar:!

•! Behuising!(27%)!!

•! Watersisteem!(26%)!!

•! Paaie!(22%)!!

•! Sportvelde!(20%)!

•! Nuwe!besighede!(10%)!

•! Toerisme,!spesifiek!as!gevolg!van!SALT!(9%)!!

Twee4en4twintig!persent!van!respondente!het!aangedui!dat!daar!geen!vooruitgang!in!die!afgelope!tien!

jaar!in!Sutherland!was!nie.!!

Persepsies!oor!hoe!Sutherland!in!die!afgelope!tien!jaar!agteruitgegaan!het,!het!hoofsaaklik!gefokus!op!

sosiaal4ekonomiese!aspekte,!dienslewering!en!politieke!leierskap.!Die!volgende!aspekte!is!deur!tien!

persent!of!meer!van!respondente!aangedui:!

•! Toename!in!werkloosheid!en!armoede!(20%)!

•! Toename!in!dwelm4!en!alkoholmisbruik!(16%)!

•! Verskaffing!van!behuising!het!verswak!(14%)!

•! Verskaffing!van!aanvaarbare!toiletgeriewe!(12%)!!

•! Verswakte!politieke!leierskap!(11%)!

•! Versorging!van!paaie!(10%).!

Tien!persent!van!respondente!het!aangetoon!dat!Sutherland!oor!die!afgelope!tien!jaar!in!geen!opsig!

agteruitgegaan!het!nie.!!

Op!die!vraag!wat!gedoen!kan!word!om!Sutherland!te!ontwikkel,!het!voorstelle!hoofsaaklik!verwys!na!

die!verbetering!van!dienslewering,!die!uitbrei!van!die!ekonomie!en!dus!werkskepping!en!die!aanbring!

van!ontspanningsgeriewe!vir!die!jeug.!Respondente!het!die!volgende!voorgestel:!

•! Meer!huise!te!bou!(49%)!

•! Werkskepping!(31%)!!

•! Ontspanningsgeriewe!vir!die!jeug!aan!te!bring!(21%)!!

•! Teer/plavei!van!paaie!(19%)!!

•! Die!vervanging!van!puttoilette!met!spoeltoilette!(16%)!!

•! Besighede!en!infrastruktuur!uit!te!bou!(12%)!!

!

56!!

Aspekte!wat!volgens!inwoners!ontwikkeling!in!Sutherland!verhoed!of!beperk!sluit!die!volgende!in:!

•! Verswakte! sosiale! kohesie! binne! die! gemeenskap! gevoed! deur! jaloesie! (afgunstigheid)! en!

konflik!(28%)!!

•! Swak!politieke!leierskap!(26%)!!

•! Korrupsie!(15%)!!

•! Werkloosheid!en!armoede(12%)!!

•! Dwelm4!en!alkoholmisbruik!(8%)!

•! Gebrek!aan!fondse!(7%)!

•! Wanbestuur!van!fondse!(6%)!

Respondente! is! spesifiek! gevra! oor! alkoholmisbruik! en! dwelmgebruik! in! Sutherland! en! 97%! van!

respondente!het!aangedui!dat!beide!ʼn!groot!probleem!in!Sutherland!is.!Op!die!vraag!of!dit!ʼn!probleem!

in! hul! huishoudings! is,! het! bykans! niemand! aangedui! dat! die!misbruik! van! alkohol! en! dwelms! ʼn!

probleem!in!hul!huishoudings!is.!ʼn!Moontlike!verklaring!vir!die!lae!rapportering!is!dat!dit!dikwels!in!

opnames! gevind! word! dat! wanneer! daar! oor! sosiaal4onwenslike! gedrag! data! ingesamel! word,!

respondente!in!hul!antwoorde!liefs!verwys!na!wat!buite!hul!huishoudings!gebeur!as!na!hoe!die!gedrag!

wat! getoets!word! in!hul! eie!huishoudings!manifesteer.!Die!hoofoorsaak! van!hierdie!ontkenning! is!

waarskynlik!skaamte!en!die!neiging!om!sosiaal4onwenslike!gedrag!te!ontken!wat!versterk!is!deurdat!

respondente! aan! die! veldwerkers! bekend! is.! Dit! is! bekend! uit! ander! studies! oor! alkohol4! en!

dwelmmisbruik!asook!oor!Fetale!Alkohol!Sindroom!(FAS)!in!die!Noord4Kaap!(bv.!Olivier!et!al,!2016)!

dat!dit!ʼn!ernstige!maatskaplike!probleem!is!wat!sterk!verband!hou!met!ander!maatskaplike!uitdagings,!

insluitende!hoë!uitvalkoerse!onder!tieners!by!skole,!swak!opvoedkundige!uitkomste!vir!geaffekteerde!

kinders,!en!huishoudelike!en!ander!tipes!geweld.!Hierdie!uitdagings!kom!almal!voor!in!Sutherland.!

!

4.8) Persepsies)oor)SALT)

Om!respondente!se!bewustheid!van!en!persepsies!oor!SALT!(die!sterrewag)!vas!te!stel,!is!ʼn!aantal!vrae!

gevra!wat!hul!kennis!oor!SALT!se!werksaamhede!en!persepsies!oor!SALT!se!impak!op!en!betrokkenheid!

by!die!gemeenskap.!!

Tagtig! persent! van! respondente! het! aangetoon! dat! hulle! al! by! die! sterrewag! was,! waarvan! die!

meerderheid!(88%)!aangedui!het!dat!hulle!graag!weer!die!sterrewag!sal!wil!besoek.!Van!diegene!wat!

nog!nie!by!die!sterrewag!was!nie,!het!die!meerderheid! (84%)!ook!aangedui!dat!hulle!dit!graag!sal!

besoek.!!

!

57!!

Gevra!of!hul!huishouding!al!enige!voordeel!uit!die!sterrewag!getrek!het,!het!78%!nee!geantwoord!met!

14%! wat! aangedui! het! dat! hulle! wel! voordeel! getrek! het.! Ses! persent! van! die! respondente! het!

aangedui!dat!iemand!in!hul!huishouding!by!SALT!werk.!Respondente!is!ook!gevra!of!hulle,!of!iemand!

in!hul! huishouding,!die! gemeenskapsentrum!met!die! rekenaars!wat!deur! SALT! verskaf! is,!gebruik.!

Hierop!het!37%!aangedui!dat!hulle/!iemand!uit!hul!huishouding!die!sentrum!gebruik.!!

Wat!bewustheid!oor!die!impak!van!die!sterrewag!betref!is!ʼn!aantal!aspekte!getoets!en!die!volgende!

impak!is!aangedui:!

•! Die!bevordering!van!toerisme!(89%)!

•! Die!bevordering!van!trots!in!die!area!(79%)!

•! Die!bevordering!van!belangstelling!in!wetenskap!(68%)!

•! Meer!werksgeleenthede!(61%)!

•! Die!skep!van!besigheidsgeleenthede!(40%)!

•! Skenkings!van!produkte!aan!die!kliniek!(31%)!!

•! Verblyf!van!behoeftige!kinders!in!die!skoolkoshuis!(18%)!

Vanuit!die!respondente!se!antwoorde!is!dit!duidelik!dat!hulle!van!mening!is!dat!die!grootste!impak!

van!SALT!die!bevordering!van!die!toerismebedryf!op!die!dorp!is!(89%)!en!tweedens!dat!dit!trots!in!die!

area! bevorder! (79%).! Agt4en4sestig! persent! van! respondente! het! aangedui! dat! die! sterrewag!

belangstelling! in! wetenskap! bevorder.! Die! persepsie! van! respondente! jeens! die! impak! van! die!

sterrewag!op!die! aantal! beskikbare!werksgeleenthede! is! tweeledig,!met!61%!wat!dit! aan! SALT! se!

werksaamhede!toeskryf!en!40%!van!die!respondente!was!van!mening!dat!die!sterrewag!bydra!tot!die!

skep!van!nuwe!besighede.!

Wat! SALT! se! direkte! betrokkenheid! by! die! gemeenskap! betref,! blyk! die! bewustheid! van! hul!

betrokkenheid!by!die!skoolkoshuis!en!skenkings!aan!die!kliniek!nie!sterk!te!wees!nie.!Slegs!18%!het!

aangedui!dat!die!sterrewag!bydra!tot!die!verblyf!van!behoeftige!kinders!in!die!skoolkoshuis.!Dieselfde!

geld!ten!opsigte!van!ondersteuning!aan!die!kliniek!deur!die!skenking!van!produkte!4!slegs!31%!van!

respondente!het!dit!bevestig.!

! !

!

58!!

5.! Gevolgtrekking)

Sutherland,!soos!ander!dorpe!in!die!Karoo,!vertoon!die!tipiese!probleme!van!armoede,!werkloosheid!

en!sosiale!ongelykheid.!Die!dorp!het!ʼn!jong!bevolking,!maar!dit!is!ook!opvallend!dat!jong!volwassenes!

die!dorp!verlaat!waarskynlik!op!soek!na!werk!of!beter!geleenthede!elders.!Migrasie!na!Sutherland!is!

beperk!en!interne!migrasie!is!veral!as!gevolg!van!jonger!persone!wat!na!ander!huise!trek!of!hulle!eie!

huishoudings!vorm.!Huishoudings!is!oor!die!algemeen!nie!groot!nie,!maar!daar!kom!wel!ʼn!mate!van!

oorbewoning!en!agterplaaswonings!voor,!daarom!dui! inwoners!ook!die!verskaffing!behuising!as!ʼn!

ontwikkelingsprioriteit!aan.!!

Aspekte!wat! vlakke! van! armoede! help! in! stand! hou,! is! sterk! teenwoordig! in! Sutherland.! Die! hoë!

uitvalkoers!by! skole,! veral! vanaf!ouderdom!sestien! is! onrusbarend!en!benodig!dringende!aandag.!

Tienerswangerskap! het! beduidend! toegeneem! en! dit! hou! ook! verband!met! swak! opvoedkundige!

uitkomste.!Inwoners!identifiseer!alkohol4!en!dwelmmisbruik!as!ʼn!groot!probleem.!Dit!is!wel!bekend!

dat!hierdie!maatskaplike!probleem!sterk!verband!hou!met!ander!maatskaplike!uitdagings,!insluitende!

hoë!uitvalkoerse!onder!tieners!by!skole,!swak!opvoedkundige!uitkomste!vir!geaffekteerde!kinders,!en!

huishoudelike!en!ander!tipes!geweld.!!

Die!werkloosheidskoers!in!Sutherland!is!hoog!en!persone!wat!werk!is!meestal! in!laaggeskoolde!en!

laagbesoldigde!beroepe!werksaam!met!baie!wat!onder4indiensgeneem! is.!Die!privaatsektor! is! die!

hoofwerkverskaffer! en! toerisme! speel! ʼn! beduidende! rol.! Die! Gemeenskapswerksprogram!maak!ʼn!

beduidende!bydrae!as!tydelike!werkverskaffer.!Soos!te!verwagte!is!werkskepping!vir!inwoners!ʼn!groot!

prioriteit,!maar!hulle!opvoedkundigevlak!plaas!ʼn!beperking!op!die!tipe!werk!waarvoor!hulle!geskik!is.!

Huishoudinginkomste! is! oor! die! algemeen! laag! en! word! onder! andere! geïllustreer! deur! die! hoë!

persentasie!huishoudings!wat!maatskaplike!toelaes!ontvang.!Ten!spyte!van!dié!hoë!opname,!bereik!

die!Kinderondersteuningstoelaag!ʼn!groot!persentasie!kinders!nie!in!hulle!eerste!lewensjaar!nie,!ʼn!jaar!

wat!baie!belangrik!is!in!kinders!se!ontwikkeling.!Die!groot!afhanklikheid!van!staatstoelae!impliseer!dat!

die! munisipale! inkomste! van! plaaslike! belastingbetalers! klein! en! beperk! is! en! die! munisipaliteit!

oorwegend!op!toekennings!van!die!staat!moet!staatmaak.!!

Daar! is! algemene! tevredenheid! met! dienslewering! deur! die! staat! en! munisipaliteit.! Groot!

ontevredenheid! heers! egter!met! betrekking! tot! puttoilette,! die!mees! algemene! toiletfasiliteit.! Of!

spoeltoilette! die! mees! geskikte! oplossing! vir! die! sanitasieprobleme! in! Sutherland! is,! gegee! die!

uitdagings!van!droogte!in!die!distrik,!is!iets!vir!die!dorpsbeplanners!en!gemeenskap!om!saam!oor!te!

besin.!!

!

59!!

Terwyl!die!inwoners!van!Sutherland!baie!ontwikkelingsvraagstukke!moet!trotseer,!wys!die!opname!

ook! op! positiewe! aspekte! wat! die! gemeenskap! tesame! tot! voordeel! van! die! dorp! kan! gebruik.!

Moontlik!die!belangrikste!aspek!is!die!positiewe!gevoel!wat!baie!inwoners!teenoor!die!dorp!het!as!

gevolg! van! die! kombinasie! van! eienskappe! wat! insluit! die! unieke! omgewing,! die! rustigheid! en!

vriendelikheid!en!die!mate!van!sosiale!kohesie!wat!in!die!gemeenskap!teenwoordig!is.!Daar!is!ook!ʼn!

sterk! assosiasie! met! optiese! astronomie! gegee! die! ligging! van! die! Suid4Afrikaanse! Astronomiese!

Observasie!perseel!naby!die!dorp.!Dit! is!ʼn!bron!van!trots!vir!baie!inwoners!wat!die!Sterrewag!ook!

beskou!as!ʼn!bate!wat!gebruik!kan!word!om!toerisme!as!belangrike!ekonomiese!sektor!vir!die!dorp!

verder!uit!te!brei.!

Hierdie! sosiaal4ekonomiese! opname! verskaf! ʼn! beeld! van! die! kenmerke! en! omstandighede! van!

inwoners!van!Sutherland!en!hulle!huishoudings!op!ʼn!gegewe!moment!(November!2017)!en!is!gebaseer!

op!ʼn!verteenwoordigende!steekproef.!Soos!in!die!geval!van!alle!verteenwoordigende!steekproewe!is!

daar!ʼn!foutgrens!teenwoordig!in!die!opname,!maar!kan!die!resultate!met!vertroue!gebruik!word!(soos!

byvoorbeeld!blyk!uit!ooreenkomste/patrone!teenwoordig!in!Sensus!2011,!ensovoorts).!!

Aangesien!dit!ʼn!huishoudelike!opname!is,!bied!dit!nie!ʼn!opname!van!besigheidsaktiwiteite!of!die!breër!

ekonomie!nie,!alhoewel!dit!ʼn!oorsig!bied!van!werksaamheid!in!die!verskillende!sektore!in!Sutherland.!

Die!resultate!kan!dus!gebruik!word!vir!beplanning!en!die!betrek!van!verskillende!burgerlike!strukture!

in!die!dorp.!Ons!vertrou!dat!dit!van!waarde!sal!wees!ook!as!dit!saam!met!ander!dokumente!en!plaaslike!

kennis!gebruik!word!om!kwessies!in!Sutherland!aan!te!spreek.!

!

) )

!

60!!

6.! Verwysings)

1.! Olivier,!L;!Curfs,!L!M!G!&!!Viljoen,!D!L,!2016.!Fetal!alcohol!spectrum!disorders:!Prevalence!rates!in!

South!Africa.!South!African!Medical!Journal,!June!2016,!Vol.!106,!No.!6!(Suppl!1)!

2.! Statistieke!Suid!Afrika,!2018.!MidUyear$population$estimates,$Statistiese!vrystelling!P0302!

3.! Statistieke!Suid!Afrika,!2011,!Sensus!Data,!Super!Cross!

!

)

!

! 61!

Bylaag)1:)Addisionele)tabelle)

!

Tabel)1:)Huistaal)(Sensus)2011))

! Frekwensie) %)Afrikaans! 2361! 95.9!

Ander! 102! 4.1!

Totaal! 2463! 100!

)

Tabel)2:)Populasiegroep)(Sensus)2011)))! Frekwensie) %)Swart!Afrikaan! 225! 7.9!Bruin! 2217! 78.3!Indiër/Asiër! 24! 0.8!Wit! 360! 12.7!Ander! 6! 0.2!Totaal! 2832! 100.0!

!

) )

!

! 62!

Tabel)3:)Hoogste)opvoedkundige)peil)vir)individue)20)jaar)of)ouer)en)geslag))

!

Geslag)

Totaal)Man) Vrou)

Geen!formele!opleiding,!kan!wel!

lees!en!skryf!

Aantal! 8! 12! 20!

Kolom!%! 3.0%! 3.6%! 3.3%!

Geen!formele!opleiding,!kan!nie!

lees!of!skryf!nie!

Aantal! 23! 26! 49!

Kolom!%! 8.6%! 7.8%! 8.1%!

Gr.1!Aantal! 4! 1! 5!

Kolom!%! 1.5%! 0.3%! 0.8%!

Gr.2!Aantal! 3! 6! 9!

Kolom!%! 1.1%! 1.8%! 1.5%!

Gr.3!Aantal! 6! 11! 17!

Kolom!%! 2.2%! 3.3%! 2.8%!

Gr.4!Aantal! 6! 13! 19!

Kolom!%! 2.2%! 3.9%! 3.2%!

Gr.5!Aantal! 15! 15! 30!

Kolom!%! 5.6%! 4.5%! 5.0%!

Gr.6!Aantal! 18! 19! 37!

Kolom!%! 6.7%! 5.7%! 6.1%!

Gr.7!Aantal! 20! 29! 49!

Kolom!%! 7.4%! 8.7%! 8.1%!

Gr.8!Aantal! 39! 63! 102!

Kolom!%! 14.5%! 18.9%! 16.9%!

Gr.9!Aantal! 19! 27! 46!

Kolom!%! 7.1%! 8.1%! 7.6%!

Gr.10!Aantal! 11! 17! 28!

Kolom!%! 4.1%! 5.1%! 4.7%!

Gr.11!Aantal! 8! 12! 20!

Kolom!%! 3.0%! 3.6%! 3.3%!

Gr.12!Aantal! 43! 44! 87!

Kolom!%! 16.0%! 13.2%! 14.5%!

NTC14NTC6!Aantal! 2! 1! 3!

Kolom!%! 0.7%! 0.3%! 0.5%!

Na4skoolse!opleiding!Aantal! 20! 19! 39!

Kolom!%! 7.4%! 5.7%! 6.5%!

Ander,!spesifiseer!Aantal! 3! 8! 11!

Kolom!%! 1.1%! 2.4%! 1.8%!

Weet!nie!Aantal! 21! 10! 31!

Kolom!%! 7.8%! 3.0%! 5.1%!

Totaal!Aantal! 269! 333! 602!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

!

Tabel)4:)Onderbreking)van)skoolbywoning)vir)3)maande)of)langer)(almal)6]18)jaar))

!

! 63!

! Frekwensie) %)

Ja! 28! 10.7!

Nee! 226! 86.6!

NVT!nog!nie!op!skool! 1! 0.4!

Weet!nie! 6! 2.3!

Totaal! 261! 100.0!

!

Tabel)5:!Onderbreking)van)skoolbywoning)vir)3)maande)of)langer)(almal)6]18)jaar))en)geslag!

!

Geslag)

Totaal)Man) Vrou)

Ja!Aantal! 16! 12! 28!

Kolom!%! 12.8%! 8.8%! 10.7%!

Nee!Aantal! 108! 118! 226!

Kolom!%! 86.4%! 86.8%! 86.6%!

NVT!nog!nie!op!skool!Aantal! 1! 0! 1!

Kolom!%! 0.8%! 0.0%! 0.4%!

Weet!nie!Aantal! 0! 6! 6!

Kolom!%! 0.0%! 4.4%! 2.3%!

Totaal!Aantal! 125! 136! 261!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

)

Tabel)6:)Rede)indien)skool)onderbreek)is)(6]18)jariges))

! Frekwensie) %)

Wou!nie!skool!toe!gaan!nie! 12! 50.0!

Moes!iemand!versorg! 1! 4.2!

Het!skool!verlaat!en!soek!nou!werk! 3! 12.5!

Was,!swanger,!maar!het!(nog)!nie!

terug!skool!toe!gegaan!nie! 2! 8.3!

Kan!nie!bekostig!nie/!finansiële!rede! 1! 4.2!

Ander! 5! 20.8!

Totaal! 24! 100.0!

!

Tabel)7:)Werkstatus)van)individue)(15)jaar)+))

! Frekwensie) %)

Het!ʼn!werk! 298! 42.8!

Werkloos! 399! 57.2!

Totaal! 697! 100.0!

!

Tabel)8:)Persoon)wat)tans)of)in)die)afgelope)jaar)in)die)GWP)(15]59)jaar))

! Frekwensie) %)

!

! 64!

Ja,!werk!tans! 41! 7.5!

Ja,!het!vantevore!aan!in!die!program!gewerk! 55! 10.0!

Nee! 453! 82.5!

Totaal! 549! 100.0!

Tabel)9:)Persone)wat)nie)werk)vir)geld)doen)nie)se)deelname)aan)GWP)(15]59)jaar))

! Frekwensie) %)

!Ja,!werk!tans! 1! 0.6!

Ja,!vantevore! 26! 15.8!

Nee! 138! 83.6!

Totaal! 170! 100.0!!

Tabel)10:)Vir)persone)wat)nie)aan)die)GWP)program)deelgeneem)het)nie)(15]59)jaar):)status)op)GWP)databasis))

! Frekwensie) %)

Ja,!is!op!databasis! 51! 11.4!

Nee,!is!nie!op!databasis!nie! 364! 81.1!

Weet!nie! 34! 7.6!

Totaal! 449! 100.0!

!

)

Tabel)11:)Ekonomiese)aktiewe,)maar)werklose)persone)(15]59)jaar):)Status)op)GWP)databasis)

! Frekwensie) %)

Ja! 44! 27.3!

Nee! 103! 64.0!

Weet!nie! 14! 8.7!

Totaal! 136! 100.0!

!

Tabel)12:)Hoe)gereeld)het)iemand)in)laaste)12)maande)moes)honger)gaan)weens)te)min)kos)in)huishouding)(en)

bevolkingsgroep))

! Frekwensie) %)

Nooit! 214! 85.3!

Selde! 10! 4.0!

Soms! 18! 7.2!

Gereeld! 7! 2.8!

Altyd! 2! .8!

Totaal! 251! 100.0!

!

Tabel)13:!Eienaarskap)van)woning)en)bevolkingsgroep!

!

Bevolkingsgroep)

Totaal)Bruin) Wit)

Aantal! 138! 13! 151!

!

! 65!

Erf!en!woning!besit!deur!iemand!in!

huishouding!4!ten!volle!betaal!

Kolom!%!

60.3%! 59.1%! 60.2%!

Erf!en!woning!besit!deur!iemand!in!

huishouding!4!gedeeltelik!betaal!

Aantal! 7! 1! 8!

Kolom!%! 3.1%! 4.5%! 3.2%!

Slegs!woning!besit!deur!iemand!in!

huishouding!4!gedeeltelik!betaal!

Aantal! 2! 1! 3!

Kolom!%! 0.9%! 4.5%! 1.2%!

Slegs!woning!besit!deur!iemand!in!

huishouding!4!ten!volle!betaal!

Aantal! 14! 1! 15!

Kolom!%! 6.1%! 4.5%! 6.0%!

Huur!van!staat/munisipaliteit! Aantal! 19! 0! 19!

Kolom!%! 8.3%! 0.0%! 7.6%!

Huur!4!persoon!nie!lid!van!huishouding!

besit!huis!

Aantal! 32! 4! 36!

Kolom!%! 14.0%! 18.2%! 14.3%!

Bly!verniet!4!ʼn!Werks4

/maatskappyvoordeel!

Aantal! 1! 1! 2!

Kolom!%! 0.4%! 4.5%! 0.8%!

Bly!verniet!4!huis!behoort!aand!iemand!

buite!die!huishouding!

Aantal! 14! 0! 14!

Kolom!%! 6.1%! 0.0%! 5.6%!

Ander! Aantal! 2! 1! 3!

Kolom!%! 0.9%! 4.5%! 1.2%!

Totaal! Aantal! 229! 22! 251!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

!

Tabel)14:)Hoof)bron)van)energie)in)huishouding)(belangrikste)bron))

! Aantal) %)

Elektrisiteit!van!munisipaliteit/Eskom! 858! 85.7%!

Elektrisiteit,!ander!(generator,!batterye)! 1! 0.1%!

Sonkrag! 1! 0.1%!

Hout!gekoop! 66! 6.6%!

Hout!versamel!(nie!gekoop)! 21! 2.1%!

Paraffien! 7! 0.7%!

Steenkool/houtskool! 2! 0.2%!

Gas! 24! 2.4%!

Kerse! 10! 1.0%!

Geen! 11! 1.1%!

Totaal! 1001! 100.0%!

!

) )

!

! 66!

Tabel)15:)Hoof)bron)van)energie)in)huishouding)(tweede)belangrikste)bron))

! Aantal) %)

Elektrisiteit!van!munisipaliteit/Eskom! 22! 2.2%!

Elektrisiteit,!ander!(generator,!batterye)! 4! 0.4%!

Windkrag! 1! 0.1%!

Hout!gekoop! 324! 32.6%!

Hout!versamel!(nie!gekoop)! 57! 5.7%!

Mis/!landbou4afval!soos!mieliestronke! 1! 0.1%!

Paraffien! 32! 3.2%!

Steenkool/houtskool! 16! 1.6%!

Gas! 121! 12.2%!

Kerse! 189! 19.0%!

Geen! 228! 22.9%!

Totaal! 995! 100.0%!

)

) )

!

! 67!

Tabel)16:)Toegang)tot)elektrisiteit)en)bevolkingsgroep)

!

Bevolkingsgroep)

Totaal)Bruin) Wit)

Ja,!direk!van!Eskom!4!koopkrag!Aantal! 201! 2! 203!

Kolom!%! 87.8%! 9.1%! 80.9%!

Ja,!direk!van!Eskom!4!rekening!Aantal! 6! 19! 25!

Kolom!%! 2.6%! 86.4%! 10.0%!

Ja,!gekoppel!aan!hoofhuis/bure!en!betaal!

daarvoor/!maak!beurte!om!te!betaal!

Aantal! 12! 0! 12!

Kolom!%! 5.2%! 0.0%! 4.8%!

Ja,!maar!nie!Eskom,!slegs!sonkrag!Aantal! 1! 0! 1!

Kolom!%! 0.4%! 0.0%! 0.4%!

Ander!Aantal! 0! 1! 1!

Kolom!%! 0.0%! 4.5%! 0.4%!

Nee!Aantal! 9! 0! 9!

Kolom!%! 3.9%! 0.0%! 3.6%!

Totaal!Aantal! 229! 22! 251!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

!

Tabel)17:)Toegang)tot)drinkwater)en)bevolkingsgroep)

!

Bevolkingsgroep)

Totaal)Bruin) Wit)

Kraan!in!woning! Aantal! 80! 21! 101!

Kolom!%! 35.2%! 95.5%! 40.6%!

Kraan!buite,!maar!op!die!erf!van!die!woning! Aantal! 144! 0! 144!

Kolom!%! 63.4%! 0.0%! 57.8%!

Gemeenskaplike!kraan!4!nie!op!erf!van!

woning!

Aantal! 1! 0! 1!

Kolom!%! 0.4%! 0.0%! 0.4%!

Boorgat!op!erf!(windpomp/!ander!pomp)! Aantal! 1! 1! 2!

Kolom!%! 0.4%! 4.5%! 0.8%!

Ander! Aantal! 1! 0! 1!

Kolom!%! 0.4%! 0.0%! 0.4%!

Totaal! Aantal! 227! 22! 249!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

)

) )

!

! 68!

Tabel)18:)Toegang)tot)die)internet)en)bevolkingsgroep)

!Bevolkingsgroep)

Totaal)Bruin) Wit)

Ja,!het!toegang!Aantal! 115! 16! 131!

Kolom!%! 50.2%! 72.7%! 52.2%!

Nee,!het!nie!toegang!nie!Aantal! 114! 6! 120!

Kolom!%! 49.8%! 27.3%! 47.8%!

Totaal!Aantal! 229! 22! 251!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

!

Tabel)19:)Tevredenheid)met)dienslewering:)Vullisverwydering)en)bevolkingsgroep)

!

Bevolkingsgroep)

Totaal)Bruin) Wit)

Tevrede!Aantal! 220! 20! 240!

Kolom!%! 96.5%! 90.9%! 96.0%!

Gemengd!Aantal! 1! 1! 2!

Kolom!%! 0.4%! 4.5%! 0.8%!

Ontevrede!Aantal! 7! 1! 8!

Kolom!%! 3.1%! 4.5%! 3.2%!

Totaal!Aantal! 228! 22! 250!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

)

Tabel)20:)Tevredenheid)met)dienslewering:)Elektrisiteitsvoorsiening)en)bevolkingsgroep)

!

Bevolkingsgroep)

Totaal)Bruin) Wit)

Tevrede! Aantal! 210! 17! 227!

Kolom!%! 92.1%! 77.3%! 90.8%!

Gemengd! Aantal! 5! 3! 8!

Kolom!%! 2.2%! 13.6%! 3.2%!

Ontevrede! Aantal! 13! 2! 15!

Kolom!%! 5.7%! 9.1%! 6.0%!

Totaal! Aantal! 228! 22! 250!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

!

! !

!

! 69!

Tabel)21:)Tevredenheid)met)dienslewering:)Watervoorsiening)en)bevolkingsgroep)

!Bevolkingsgroep)

Totaal)Bruin) Wit)

Tevrede!Aantal! 224! 22! 246!

Kolom!%! 97.8%! 100.0%! 98.0%!

Ontevrede!Aantal! 5! 0! 5!

Kolom!%! 2.2%! 0.0%! 2.0%!

Totaal!Aantal! 229! 22! 251!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

!

Tabel)22:)Tevredenheid)met)dienslewering:)Watergehalte)en)bevolkingsgroep)

!Bevolkingsgroep)

Totaal)Bruin) Wit)

Tevrede!Aantal! 202! 20! 222!

Kolom!%! 88.2%! 90.9%! 88.4%!

Gemengd!Aantal! 15! 0! 15!

Kolom!%! 6.6%! 0.0%! 6.0%!

Ontevrede!Aantal! 12! 2! 14!

Kolom!%! 5.2%! 9.1%! 5.6%!

Totaal!Aantal! 229! 22! 251!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

!

Tabel)23:!Tevredenheid)met)dienslewering:)Sanitasievoorsiening)en)bevolkingsgroep!

!

Bevolkingsgroep)

Totaal)Bruin) Wit)

Tevrede!Aantal! 110! 17! 127!

Kolom!%! 48.5%! 77.3%! 51.0%!

Gemengd!Aantal! 13! 1! 14!

Kolom!%! 5.7%! 4.5%! 5.6%!

Ontevrede!Aantal! 104! 4! 108!

Kolom!%! 45.8%! 18.2%! 43.4%!

Totaal!Aantal! 227! 22! 249!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

!

! !

!

! 70!

Tabel)24:)Tevredenheid)met)dienste)gelewer)deur)die)polisie)en)bevolkingsgroep)

!

Bevolkingsgroep)

Totaal)Bruin) Wit)

Tevrede!Aantal! 201! 18! 219!

Kolom!%!88.9%! 81.8%! 88.3%!

Gemengd!Aantal! 15! 3! 18!

Kolom!%! 6.6%! 13.6%! 7.3%!

Ontevrede!Aantal! 10! 1! 11!

Kolom!%! 4.4%! 4.5%! 4.4%!

Totaal!Aantal! 226! 22! 248!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

!

Tabel)25:)Tevredenheid)met)dienste)gelewer)deur)die)kliniek)en)bevolkingsgroep)

!

Bevolkingsgroep)

Totaal)Bruin) Wit)

Tevrede!Aantal! 166! 10! 176!

Kolom!%! 74.1%! 50.0%! 72.1%!

Gemengd!Aantal! 15! 4! 19!

Kolom!%! 6.7%! 20.0%! 7.8%!

Ontevrede!Aantal! 43! 6! 49!

Kolom!%! 19.2%! 30.0%! 20.1%!

Totaal!Aantal! 224! 20! 244!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

)

Tabel)26:)Tevredenheid)met)dienste)gelewer)deur)die)hospitaal)en)bevolkingsgroep)

!

Bevolkingsgroep)

Totaal)Bruin) Wit)

Tevrede!Aantal! 168! 3! 171!

Kolom!%! 82.4%! 30.0%! 79.9%!

Gemengd!Aantal! 18! 0! 18!

Kolom!%! 8.8%! 0.0%! 8.4%!

Ontevrede!Aantal! 18! 7! 25!

Kolom!%! 8.8%! 70.0%! 11.7%!

Totaal!Aantal! 204! 10! 214!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

!

!

Tabel)27:!Tevredenheid)met)die)toegang)tot)identiteitsdokumente)en)bevolkingsgroep)

!

! 71!

!

Bevolkingsgroep)

Totaal)Bruin) Wit)

Tevrede!Aantal! 175! 11! 186!

Kolom!%! 77.4%! 68.8%! 76.9%!

Gemengd!Aantal! 11! 1! 12!

Kolom!%! 4.9%! 6.3%! 5.0%!

Ontevrede!Aantal! 40! 4! 44!

Kolom!%! 17.7%! 25.0%! 18.2%!

Totaal!Aantal! 226! 16! 242!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

!

Tabel)28:)Tevredenheid)met)die)dienste)gelewer)by)die)biblioteek)en)bevolkingsgroep)

!

Bevolkingsgroep)

Totaal)Bruin) Wit)

Tevrede!Aantal! 123! 17! 140!

Kolom!%! 97.6%! 94.4%! 97.2%!

Gemengd!Aantal! 2! 0! 2!

Kolom!%! 1.6%! 0.0%! 1.4%!

Ontevrede!Aantal! 1! 1! 2!

Kolom!%!0.8%! 5.6%! 1.4%!

Totaal!Aantal! 126! 18! 144!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

!

Tabel)29:)Tevredenheid)met)die)dienste)gelewer)by)die)primêre)skool)en)bevolkingsgroep)

!

Bevolkingsgroep)

Totaal)Bruin) Wit)

Tevrede!Aantal! 162! 3! 165!

Kolom!%! 89.0%! 50.0%! 87.8%!

Gemengd!Aantal! 5! 0! 5!

Kolom!%! 2.7%! 0.0%! 2.7%!

Ontevrede!Aantal! 15! 3! 18!

Kolom!%! 8.2%! 50.0%! 9.6%!

Totaal!Aantal! 182! 6! 188!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

)

)

)

Tabel)30:)Tevredenheid)met)die)dienste)gelewer)by)die)hoërskool)en)bevolkingsgroep)

! Bevolkingsgroep) Totaal)

!

! 72!

Bruin) Wit)

Tevrede!Aantal! 121! 2! 123!

Kolom!%! 85.2%! 50.0%! 84.2%!

Gemengd!Aantal! 9! 2! 11!

Kolom!%! 6.3%! 50.0%! 7.5%!

Ontevrede!Aantal! 12! 0! 12!

Kolom!%! 8.5%! 0.0%! 8.2%!

Totaal!Aantal! 142! 4! 146!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

)

Tabel)31:)Tevredenheid)met)die)maatskaplike)dienste)gelewer)en)bevolkingsgroep)

!

Bevolkingsgroep)

Totaal)Bruin) Wit)

Tevrede!Aantal! 108! 2! 110!

Kolom!%! 68.8%! 20.0%! 65.9%!

Gemengd!Aantal! 18! 1! 19!

Kolom!%! 11.5%! 10.0%! 11.4%!

Ontevrede!Aantal! 31! 7! 38!

Kolom!%! 19.7%! 70.0%! 22.8%!

Totaal!Aantal! 157! 10! 167!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

)

)

Tabel)32:)Tevredenheid)met)toegang)tot)SASSA)toelae)en!bevolkingsgroep!

!

Bevolkingsgroep)

Totaal)Bruin) Wit)

Tevrede!Aantal! 187! 5! 192!

Kolom!%! 90.8%! 83.3%! 90.6%!

Gemengd!Aantal! 6! 0! 6!

Kolom!%! 2.9%! 0.0%! 2.8%!

Ontevrede!Aantal! 13! 1! 14!

Kolom!%! 6.3%! 16.7%! 6.6%!

Totaal!Aantal! 206! 6! 212!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

!

!

!

Tabel)33:)Tevredenheid)met)justisie)dienste)gelewer)en)bevolkingsgroep!

! Bevolkingsgroep) Totaal)

!

! 73!

Bruin) Wit)

Tevrede!Aantal! 151! 10! 161!

Kolom!%! 92.6%! 90.9%! 92.5%!

Gemengd!Aantal! 8! 0! 8!

Kolom!%! 4.9%! 0.0%! 4.6%!

Ontevrede!Aantal! 4! 1! 5!

Kolom!%! 2.5%! 9.1%! 2.9%!

Totaal!Aantal! 163! 11! 174!

Kolom!%! 100.0%! 100.0%! 100.0%!

!

! !

!

! 74!

) ) Bylaag)2:)Die)vraelys)

Vraelysnommer) ))

) )

))

Sosiaal]ekonomiese)opname)in)Sutherland)November)2017)

)!

Veldwerker) naam) /)Interviewer)name)

!

Supervisor)) !

Area)in)Sutherland) 1.! Skema!2.! HOP!!3.! Kerkgrond!4.! Dorp!

Dorp/)Town:)) !!SUTHERLAND!

Datum/)Date:)) !

!)Besonderhede)van)BESOEK(e):)Oorspronklike)adres:)EERSTE)BESOEK) d) d) m) m) y) y) Tyd) ))))))Respons))Datum! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !TWEEDE)BESOEK) d) d) m) m) y) y) Tyd) ))))))Respons)Datum! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !DERDE)BESOEK) d) d) m) m) y) y) Tyd) ))))))Respons)Datum! ) ) ) ) ) ) ) ) ) )!)Seleksie$van$respondent$)Wie!in!die!huis!weet!die!meeste!van!ander!in!die!huishouding!en!sal!vrae!oor!hulle!kan!beantwoord?!+)Kodes)vir)besoeke:!!Response:)!1.! Vraelys!voltooi!!2.! Respondent!nie!tuis,!maar!afspraak!gemaak!3.! Respondent(e)!tuis,!maar!nie!beskikbaar!nie!en!moes!‘n!afspraak!maak!4.! Respondent!weier!onderhoud!en!is!vervang!5.! Niemand!tuis,!moet!weer!gaan!…!6.! Ander,!spesifiseer:!

! !

!

! 75!

!

AFDELING)A:)ALGEMENE)HUISHOUDING)EIENSKAPPE+

)!

Q1)

Watter)taal)praat)julle)die)meeste)in)julle)huis?)1.!Afrikaans!2.!Engels!3.!Xhosa!4.!Ander,!spesifiseer!_______________________________________________!!

Q2)

In)watter)tipe)huis)woon)die)huishouding)(hoofsaaklik)?))1.! Baksteen!huis!(formeel!opgerig)!!2.! Gedeeltelik!baksteen!(formeel!opgerigte)!huis!3.! Informele!woning/!“shack”!in!agterplaas!(ingesluit!‘n!“wendyhuis”!in!agterplaas)!4.! Buitegebou/!“servant’s!quarters”!5.! Ander,!spesifiseer!

!_____________________________________________________________!!

Q3)

Vertel)my)asb)oor)die)eienaarskap)van)julle)huis?)1.! Erf!en!woning!besit!deur!iemand!in!huishouding!–!ten!volle!betaal!2.! Erf!en!woning!besit!deur!iemand!in!huishouding!–!gedeeltelik!betaal!3.! Slegs!woning!besit!deur!iemand!in!huishouding!(nie!erf!nie)!–!gedeeltelik!betaal!!4.! Slegs!woning!besit!deur!iemand!in!huishouding!(nie!erf!nie)!–!ten!volle!betaal!!5.! Staat/munisipaliteit!4!gehuur!6.! Nie4huishouding!persoon!besit!dit!4!gehuur!7.! ʼn!Werks4/maatskappyvoordeel,!bly!verniet,!maar!behoort!nie!aan!huishouding!nie!!8.! Bly!verniet,!maar!behoort!nie!aan!huishouding!nie!(ander)!9.! Ander,!spesifiseer!_______________________________________________________________!

____!!! )

!

! 76!

!

Q4))))

Watter)toiletgeriewe)het)julle?)1.! Geen!2.! Puttoilet!op!erf!3.! Spoeltoilet!in!huis!4.! Spoeltoilet!op!erf,!maar!buite!huis!5.! Ander,!spesifiseer:!_______________________________________!

Q4.1))

Indien)puttoilet,)gebruik)julle)dit)of)eerder)die)veld?)1.! Ja,!gebruik!2.! Nee,!eerder!die!veld!3.! Nee,!gebruik!iets!anders!)

Q5)

Het)julle)elektrisiteit)in)die)woning?)1.! Ja,!direk!van!Eskom!–!koopkrag!2.! Ja,!direk!van!Eskom!–!rekening!3.! Ja,!gekoppel!aan!hoofhuis/bure!en!betaal!hulle!daarvoor/!maak!beurte!om!te!betaal!4.! Ja,!beide!Eskom!en!sonkrag!5.! Ja,!maar!nie!Eskom,!slegs!sonkrag!6.! Ander!elektrisiteit,!spesifiseer!(bv!batterye,!windkrag,!generator):!__________________________!!7.! Nee!!

!Die)twee)mees)belangrike)bronne)van)energie)in)huishouding?)(As)slegs)1)voltooi)slegs)belangrikste))Q6) ! Belangrikste/)enigste)bron) ! Tweede)belangrikste)bron)Kook! 1.1! ! 2.1! !

Beligting! 1.2! ! 2.2! !

Waterverwarming!! 1.3! ! 2.3! !

Huisverwarming! 1.4! ! 2.4! !

Voeg+kodes+hier+onder+verskaf+in+die+blokkies+hierbo+

1.! Elektrisiteit!van!munisipaliteit/Eskom!2.! Elektrisiteit,!ander!(generator,!battery)!3.! Sonverwarmer!4.! Elektrisiteit!van!herwinbare!bron!(Bv.!son,!wind)!5.! Hout!gekoop!!6.! Hout!versamel,!nie!koop!

7.! Mis!/landbou4afval!soos!mieliestronke!8.! Paraffien!9.! Steenkool/houtskool!10.!Gas!11.!Kerse!12.!Geen!!13.!Ander,spesifiseer:__________________________!

!!!

Q7)

Waar)kry)jy)gewoonlik)drinkwater)vir)die)huishouding?)1.!Kraan!in!woning!2.!Kraan!buite,!maar!op!die!erf!van!die!woning!3.!Kraan!nie!op!die!erf!van!die!woning!/gemeenskaplike!kraan/bure!se!kraan!4.!Tenk!op!erf!5.!Boorgat!op!erf!(windpomp/ander!pomp)!6.!Ander,!spesifiseer:____________________________________________________________________!!

!!

!

! 77!

Q8)

Watter)van)die)volgende)items)het)die)huishouding)in)ʼn)werkende)toestand)(gekonnekteer)?)1) Elektriese!stoof! 1.!Ja! 2.!Nee! 8) Fiets! 1.!Ja! 2.!Nee!

2) Radio/hi4fi! 1.!Ja! 2.!Nee! 9) Kar! 1.!Ja! 2.!Nee!

3) Televisiestel! 1.!Ja! 2.!Nee! 10) Motorfiets! 1.!Ja! 2.!Nee!

4) Televisieskottel!! 1.!Ja! 2.!Nee! 11) Donkie4/perdekar! 1.!Ja! 2.!Nee!

5) Yskas!! 1.!Ja! 2.!Nee! 12) Selfoon! 1.!Ja! 2.!Nee!

6) Naaimasjien! 1.!Ja! 2.!Nee! 13) Rekenaar/tablet!! 1.!Ja! 2.!Nee!

7) Sonverwarmer/geyser! 1.!Ja! 2.!Nee! 14) Elektriese!geyser! 1.!Ja! 2.!Nee!!!

Q9) Het)lede)in)die)huishouding)toegang)tot)die)internet)(soos)bv)op)selfoon,)skool,)werk)?)Ja$(INDIEN$JA$vra$volgende$vraag)) 1.!Ja!! 2.!Nee!

Q9.1!

Indien)JA)by)Q9,)watter)van)die)volgende)bronne)gebruik)julle?))

1.!Slimfoon! 1.!Ja! 2.!Nee! 3.!Weet!nie!

2.!By!die!skool! 1.!Ja! 2.!Nee! 3.!Weet!nie!

3.!By!die!biblioteek! 1.!Ja! 2.!Nee! 3.!Weet!nie!

4.!By!die!Gemeenskapsentrum! 1.!Ja! 2.!Nee! 3.!Weet!nie!

5.!By!die!werk! 1.!Ja! 2.!Nee! 3.!Weet!nie!

6.!Wifi/Ander!konneksie!by!die!huis! 1.!Ja! 2.!Nee! 3.!Weet!nie!

Ander,!spesifiseer! !!!!!) )

!

! 78!

AFDELING)B:)ALGEMENE)HUISHOUDING)VRAE)OOR)LEWENSONDERHOUD)

!

Q10) Het)die)huishouding)enige)van)die)volgende)bronne)van)inkomste?))Veldwerker+lees+alle+bronne)

1! Salarisse/lone/kommissie!(uit!werk!vir!iemand!anders)! 1.!Ja! 2.!Nee!

2! Staatstoelaes!(oumens!pay,!ook!ander!kindertoelae,!ongeskiktheid)! 1.!Ja! 2.!Nee!

3! Inkomste!uit!besigheid!(bv!huiswinkel,!houtverkope,!gastehuis)!! 1.!Ja! 2.!Nee!

4! Geld!gestuur!deur!mense!wat!elders!bly! 1.!Ja! 2.!Nee!

5! Pensioene!(aftrede!deur!werkgewer!betaal,!annuïteite)!! 1.!Ja! 2.!Nee!

6! Huur! 1.!Ja! 2.!Nee!

7!Geld! vir! kinders/onderhoud!deur!ma/!pa!wat!elders! bly! en!nie! lid! van!huishouding!is!nie! 1.!Ja! 2.!Nee!

8!

Ander!spesifiseer!a._______________________!b.________________________!c.!________________________!

9! Geen!bron!van!inkomste! 1.!Ja! 2.!Nee!

Q11) Watter)is)die)huishouding)se)grootste/)hoofbron)van)inkomste?!!Skryf+nommer+van+hoofbron+neer+

Nommer!van!hoofbron!__________!

!

Q12)

Het)die)huishouding)toegang)tot)grond)vir)weiding)vir)vee?))1.!Ja,!en!ons!gebruik!dit!!2.!Ja,!maar!ons!gebruik!dit!nie!3.!Nee,!maar!ons!het!vee!wat!los!rondloop,!bv!op!rante!van!dorp/!in!buurt!4.!Nee!(gaan$na$Q13)!

Q12.1)

Indien)JA,)is)dit)julle)eie)grond?))1.!Ja,!ʼn!kommersiële!plaas!2.!Nee,!maar!huur!ʼn!kommersiële!plaas!3.!Nee,!Kuilenburg!gemeenskapsplaas!!4.!Kommersiële!plaas!waar!boer!ons!toestemming!gee!om!ʼn!paar!vee!te!laat!loop!5.!Loop!los!in!buurt,!langs!pad!6.!Ander:!______________________________________________________________)

!

Q13)

Het)iemand)in)jou)huishouding)vee)(skape)of)bokke)of)beeste)of)varke))en)of)pluimvee)en)of))donkies/perde?))1.! Ja!!2.! Nee!(Gaan$na$Q$14)!

Q13.1) Indien)JA)voltooi)asb.)Dui)asb)aan)hoeveel)van)ʼn)tipe.)Indien)GEEN)vir)ʼn)tipe,)vul)in)0)

a! Beeste!getal:!!

b! Skape!getal:!!

c! Bokke!getal:!!

d! Varke!getal:!!

e! Donkies/Perde:!

f! Pluimvee!(hoenders/eende!/ganse)!getal!

!

!

! 79!

Q15)

As)jy)toegang)tot)landbou)grond)het)en)dit)gebruik,)hoeveel)dra)dit)by)tot)kos)vir)die)huis?))1.! Alles!of!die!meeste!!2.! Nie!die!meeste!nie,!maar!heelwat!3.! Tot!ʼn!mate!4.! Baie!min/niks)

!

Q16)

Oor)die)afgelope)12)maande)(vanaf)Oktober)verlede)jaar))hoe)gereeld)het)dit)gebeur)dat)iemand)in)die)huishouding)moes)honger)wees)omdat)daar)nie)genoeg)kos)was)nie?!1.! Nooit!2.! Selde!3.! Soms!4.! Gereeld!5.! Altyd)

Q17)

As)julle)nie)kos)het)nie,)is)daar)iemand)waar)jy)hulp)kan)kry?!1.! Familie!2.! Bure/!vriende/!ander!lede!van!gemeenskap!3.! Kerk!of!ander!geloofsorganisasie!4.! Nie4regeringsorganisasie/!Gemeenskapsgebaseerde!organisasie!(nie!kerk)!!5.! Koop!op!skuld/!die!boek/!leen!geld!6.! Daar!is!niemand!7.! Ander,!spesifiseer!_________________________________________!

))

AFDELING)C:)PERSEPSIES)OOR)DORP))

Q18) Wat)sal)jy)vir)iemand)van)buite)vertel,)is)spesiaal)aan)Sutherland?))!

)Q19) Wat)dink)jy)kan)gedoen)word)om)Sutherland)te)ontwikkel?)Vertel)my)meer)asb.)! !

)

Q20)

Wat)verhoed/beperk)die)ontwikkeling)van)Sutherland?)Vertel)my)meer)asb)!

)Q21) Wat)is)die)3)dinge)van)Sutherland)waarvan)jy)die)meeste)hou?)

1! !

2! !

3! !)) )

!

! 80!

)Q22) Wat)is)die)3)dinge)van)Sutherland)waarvan)jy)die)minste)hou?)

1! !

2! !

3! !)

Q23) In)watter)opsig)sou)jy)sê)het)Sutherland)die)afgelope)tien)jaar)vooruitgegaan?)!

98.! Is!maar!nog!kort!hier!99.! Weet!nie!

)Q24) In)watter)opsig)sou)jy)sê)het)Sutherland)die)afgelope)tien)jaar)agteruitgegaan?)!

98.! Is!maar!nog!kort!hier!99.! Weet!nie!!

)

Q25)Is)alkoholmisbruik)in)probleem)in)Sutherland?))1.! Ja!2.! Nee)

Q26)

Is)alkoholmisbruik)in)probleem)in)jou)huishouding?)1.! Ja!2.! Nee!3.!!Wil!nie!sê!nie!

Q27)

Is)dwelmgebruik)in)probleem)in)Sutherland?!1.! Ja!2.! Nee!3.!!!Wil!nie!sê!nie)

Q28)

Is)dwelmgebruik)in)probleem)in)jou)huishouding?)1.! Ja!2.! Nee!3.!!!Wil!nie!sê!nie)

)) )

!

! 81!

)AFDELING)D:)VRAE)OOR)HUISHOUDING]UITGAWES)))

Q29) LENINGS:)Watter)van)die)volgende)lenings)het)lede)van)julle)huishouding?)

1! Bank! 1.!Ja! 2.!Nee!

2! Werkgewer! 1.!Ja! 2.!Nee!

3! Mikrolener! 1.!Ja! 2.!Nee!

4! Familie/Vriende! 1.!Ja! 2.!Nee!

5! SASSA!kaart!wat!gehou!word!deur!iemand!anders!vir!lening!! 1.!Ja! 2.!Nee!

6!Ander!lenings!(spesifiseer)!! 1.!Ja! 2.!Nee!

7!

Vanaf!Januarie!verlede!jaar!(2016)!het!dit!gebeur!dat!julle!iets!op!huurkoop!of!‘lay4buy’!gekoop!het!en!julle!dit!nie!verder!kon!betaal!nie!en!die!item!is!teruggeneem!of!jy!het!jou!geld!verloor?!! 1.!Ja! 2.!Nee!

))

Q30)

Vanaf)Januarie)verlede)jaar)(2016))tot)nou,)het)enige)goeie)dinge)met)die)huishouding)gebeur?)1.! Ja!2.! Nee))3.! Onseker!

Q30.1)

Indien)JA,)kan)jy)my)asb)meer)vertel?))

)

Q31) As)jou)geldelike)posisie)tans)vergelyk)met)hoe)dit)verlede)jaar)(2016))was.)Sal)jy)sê)dit)is)....) Be

ter)

Dieselfde))

Slegter))

Weet)n

ie!

1) 2) 3) ]9)

Q31.1)Indien)beter)of)slegter,)vertel)my)asb)meer:))

))

Q31.2) Hoe)dink)jy)sal)jou)huishouding)se)geldelike)posisie)oor)twee)jaar)wees?))Sal)jy)sê)dit)gaan)....)

Beter)

Dieselfde))

Slegter))

Weet)n

ie!

1) 2) 3) ]9)

Q31.3)

Indien)beter)of)slegter,)vertel)my)asb)meer:))

)! !

!

! 82!

AFDELING)E:)DIENSLEWERING)!

Q32)

!Hoe)tevrede/)ontevrede)is)jy)met)die)volgende)dienste?) Te

vred

e!

Nie)Tevrede

)of)

Ontevrede

)nie!

Ontevrede

!

Indien)ontevrede:)Verduidelik)asb)

)1) Vullisverwydering)) 1! 2! 3! )

2) Elektrisiteitsvoorsiening)) 1! 2! 3! )

3) Watervoorsiening)) 1! 2! 3! )

4) Watergehalte)) 1! 2! 3! )

5) Sanitasie)(toilet))voorsiening)) 1! 2! 3! )

!!!

Q33)

!Hoe)tevrede)is)jy)met)die)volgende)gemeenskapsdienste?)

Tevred

e!

Nie)Tevrede

)of)

Ontevrede

)nie!

Ontevrede

!

NVT

)ons))kry/)

gebriuk)dit)n

ie))

Rede)ontevrede!

1) Polisie)) 1! 2! 3! 49! )

2) Munisipaliteitskantoor) 1! 2! 3! 49! )

3) Kliniek)) 1! 2! 3! 49! )

4) Hospitaal) 1! 2! 3! 49! )

5) Toegang)tot)IDs)) 1! 2! 3! 49! )

6) Biblioteek)) 1! 2! 3! 49! )

7) Primêre)skool)) 1! 2! 3! 49! )

8) Hoërskool)) 1! 2! 3! 49! )

9) Maatskaplike)dienste) 1! 2! 3! 49! )

10) Toegang)tot)SASSA)toelae) 1! 2! 3! 49! )

11) Justisie) 1! 2! 3! 49! )

!!!!!!!!!!

!

! 83!

!

AFDELING)F:))PERSEPSIES)OOR)STERREWAG)(SALT))!Ons)gaan)nou)oor)die)sterrewag)buite)Sutherland)praat:)!

Q34)

Wattar)impak)dink)jy)het)die)Sterrewag)op)Sutherland?)

Q35)

Dink)jy)dat)jou)huishouding)tot)dusver)voordeel)uit)die)sterrewag)getrek)het?))1.! Ja!2.! Nee!3.! Onseker$

Q35.1)

Indien)ja,)hoe?))

Q36)Was)jy)al)by)die)sterrewag)buite)die)dorp?))1.! Ja!2.! Nee!

Q36.1)Indien)jy)as)al)daar)was,)sou)dit)graag)weer)wil)gaan))besoek?)1.! Ja!2.! Nee!

Q36.2)Indien)jy)nog)nie)daar)was)nie,)sou)jy)dit)graag)wou)gaan)besoek?)1.! Ja!2.!Nee)

Q37)Werk)iemand)uit)jou)huis)vir)die)sterrewag)/)SALT?)1.! Ja!2.! Nee!

Q38)Gebruik)iemand)uit)jou)huis)die)gemeenskapsentrum)met)rekenaars)verskaf)deur)die)sterrewag)/)SALT?)1.! Ja!2.! Nee!

!

Q39) As)jy)dink)aan)die)impak)van)die)Sterrewag,)sou)jy)sê)dit)het)die)volgende)dinge)tot)gevolg)gehad?)):) JA

)

ONSEKE

R)

NEE)

WEET)NIE)

1) Werksgeleenthede!geskep! 1! 2! 3! 4!

2) Toerisme!bevorder! 1! 2! 3! 4!

3) Bevorder!trots!in!jou!area! 1! 2! 3! 4!

4) Besigheidsgeleenthede!geskep! 1! 2! 3! 4!

5) Verblyf!vir!behoeftige!kinders!in!die!koshuis!gegee! 1! 2! 3! 4!

6) Produkte!vir!die!kliniek!gegee! 1! 2! 3! 4!

7) Bevorder!belangstelling!in!wetenskap! 1! 2! 3! 4!

!

! 84!

! !!

Q40)Baie)mense)het)nog)nie)van)die)Square)Kilometre)Array)(SKA))by)Carnarvon/Williston)gehoor)nie,)het)jy)al?))1.! Ja!2.! Nee!

!

Q41)

Indien)JA,)waaroor)gaan)die)SKA?)!)

!

!

! 85!

)AFDELING)G:)HUISHOUDING)!

!Die!vrae!in!hierdie!afdeling!is!van!toepassing!op!alle!lede!van!die!huishouding.!•! Respondent)is!die!persoon!wie!die!meeste!weet!van!die!huis!se!inkomste/!detail!ken!van!lede!van!die!

huishouding.!•! Dui!die!Respondent!met!‘n)R)op!die!genogram!aan.!•! Elke!persoon!in!die!huishouding!kry!‘n)nommer!op!die!genogram.!Die)respondent)is)nommer)1!

(persoonskode).!•! Skryf!ook!die!name,)geslag)en)ouderdom)van)lede)van)die!huishouding!langs!hulle!"Persoonskode"!

nommers!op!die!NAAMKAART!en!gebruik!dit!om!AFDELING!B!op!die!vraelys!te!voltooi.!!!Wie)is)almal)lede)van)die)huishouding?:!1.! Almal! wat! gereeld! hier! bly! en! wie! van! die! huishouding! gedeeltelik! afhanklik! is/! bydraes! maak! tot! die!

huishouding.!2.! Afhanklike!kinders!elders!op!skool!en!studente!wie!huis!toe!kom!oor!naweke!vakansies.!3.! Mense! wat! elders! werk! en! die! huishouding! help! onderhou,! bv.! ʼn! Lid! wat! elders! werk! maar! wat! dié!

huishouding!as!sy/haar!permanente!huishouding!beskou.!(bv!draadspanners,!skeerders,!seisoenswerkers!op!vrugteplase!en!pakstore,!inslaap!huishulpe)!

4.! Mense!wat!elders!werk!soek!en!steeds!afhanklik!van!die!huishouding!is.!!Man! ! ! Vrou!

))

))

TEKEN)DIE)GENOGRAM)HIER:)))

)

!

!

ALGEMENE'EIENSKAPPE'VAN'LEDE'VAN'DIE'HUISHOUDING:'' V1' V2' V3' V4' V5' V6' V7''Persoons>'kode'!R"is"1!

Almal:'Geslag'

Almal:'Hoe'oud'is'persoon'X?'

Almal:'Wat'is'x'van'jou'(respondent)'(verwantskap)?'

Almal:''Huwelikstatus''

Slegs'vir'vroue'Hoe'oud'was'X'toe'sy'vir'die' eerste' keer' swanger'was?''

Almal:'Ras'volgens'SA'bevolkingsgroepe!!'

Almal:'Het'persoon'geldige'ID'of'geboorte>'sertifikaat?'''

1.!Man!2.!Vrou!3.! Ander!/Inter3geslag!

Ouderdom"met" laaste"verjaars2dag"/"""Vir" baba"jonger" as" 1"jaar"dui"0"aan"

1.!Respondent!2.!Man/vrou/’partner’!3.!Kind!4.!Broer/!suster!5.!Vader/!moeder!6.!Grootouer!7.!Kleinkind!8.!Ander!familielid!9.!Pleegkind!10.!Ander!nie3verwante!

persoon!

1.!Enkel!&!was!nie!voorheen!getroud/! nooit! as!man/vrou! saam! gewoon!nie!

2.!Wettig!getroud!3.! Leef! saam! soos! man! &!vrou!

4.!Geskei!5.!Uitmekaar,!nie!geskei!6.!Wedustaat!

!Was!nog!nie!swanger!nie!=!0!

1.!Bruin/!kleurling!2.!Indiër/Asiër!!3.!Swart!4.!Wit!5.!Ander,!spesifiseer:!

1.!Ja!2.!Nee!3.!Weet!nie!

1' ' ' ' ' ' ' '2' ' ' ' ' ' ' '3' ' ' ' ' ' ' '4' ' ' ' ' ' ' '5' ' ' ' ' ' ' '6' ' ' ' ' ' ' '7' ' ' ' ' ' ' '8' ' ' ' ' ' ' '9' ' ' ' ' ' ' '10' ' ' ' ' ' ' '11' ' ' ' ' ' ' '12' ' ' ' ' ' ' '13' ' ' ' ' ' ' '14' ' ' ' ' ' ' '15' ' ' ' ' ' ' '

!

!

!!

' V8' V9' V10' V11'Persoon>'kode'"R"is"1'

Almal'0>4'jaar'oud'Watter' van' die'volgende' woon' die'kind'tans'by?''

Almal'0>4'jaar'oud'Indien'GEEN'by'vorige'vraag:''Waar'is'die'kind'die'MEESTE'van'die'tyd'gedurende'die'dag?'

Almal'5j'aar'&'ouer'Woon'X'‘n'opvoedkundige'instelling'by,'skool/'crèche/' universiteit/kollege' ?' Sluit' slegs'kursusse'van'6'maande'of'langer'in.''

Almal'7'jaar'of'ouer'Hoogste'graad'of'standerd'voltooi?'Sluit'slegs'kursusse'van'6'maande'of'langer'in'

1.!Graad!R!2.! Voorskool/!kleuterskool/!Graad!0!3.! Crèche! /! Educare!sentrum!4.!Dagmoeder!5.!GEEN!6.!Ander,!spesifiseer!'

1.!Tuis!met!ouer,!pleegouer,!voog!2.!Tuis!met!ʼn!ander!volwassene!3.!Tuis!met!iemand!jonger!as!18!4.!By!iemand!anders!se!huis!5.!Ander'

1.!Ja,!voorskool!(!crèche!speelgroep!pre3primêr)!!2.!Ja,!skool!(Gr!R312)!3! Ja,! FET! kollege! /! TVET! (technical! vocational!education!&!training)!!4.!Ja,!Volwasse!Onderwys!&!Opleiding3sentrum!(AET!centre)!5.!Ja,!Geletterdheids3klasse!6.!Ja,!ander!kollege!7.!Ja,!universiteit/!univ!tegnologie!8.!Ja,!tuisonderrig/!huisskool!9.!Ja,!ander!10.!Nee'

1.!Geen!formele!opleiding,!kan!wel!!!!!!!!!lees!&!skryf!!2!Geen!formele!opleiding,!kan'nie''''''lees!of!skryf!nie!!!!!!3.!Gr.!1/Sub!A!!!!!!!!!!!!!!!!!!!4.!Gr.!2/Sub!B!!!!!!!!!!!!!!!!!!!5.!Gr.!3/St.!1!!!!!!!!!!!!!!!!!!6.!Gr.!4/St.!2!!!!!!!!!!!!!!!!!!!7.!Gr.!5/St.!3!!!!!!!!!!!!!!!!!!!8.!Gr.!6/St.!4!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!9.!Gr.!7/St.!5!!!!!!!!!!!!!!!!!10.!Gr.!8/St.!6!!!!!!!!!11.!Gr.!9/St.!7!!!!!!!!!!!!!!!!!12.!Gr.!10/St.!8!13.!Gr!11/St.!9!14.!Gr.!12/St.10!'

!!15.!NTC1/!N1/NC!(V)!Vlak!2!16!NTC2/!N2/NC!(V)!Vlak!3!!17.!NTC3/!N3/NC!(V)!Vlak!4!18.!N4/NTC4!19.!N5/NTC!5!20.!N6/NTC6!Diploma/sertifikaat!met!min3!der!as!matriek!21.!Diploma/sert!met!matriek!22.!Universiteitsgraad!(alle)/!!Hoër!technikon!diploma!(alle)!23.!Ander,!spesifiseer!24!Weet!nie'

1' ' ' ' '2' ' ' ' '3' ' ' ' '4' ' ' ' '5' ' ' ' '6' ' ' ' '7' ' ' ' '8' ' ' ' '9' ' ' ' '10' ' ' ' '11' ' ' ' '12' ' ' ' '13' ' ' ' '14' ' ' ' '15' ' ' ' '

!

!

!' V12' V13' V14' V15''Persoon>kode'"R"is"1'

Almal'6'–'18'jaar'Het' dit' ooit' gebeur' dat' X' se'skool>bywoning' vir' 3' maande'of'langer'onderbreek'is?'''

Indien'ja'op'vorige'vraag:''Hoekom'was'X'se'skoolbywoning'onderbreek?''

In'watter'jaar'het'X'in' Sutherland' dorp'begin'bly?''

Indien'nie'sedert'geboorte'nie:'Waar'het'X'gebly' direk' voor' X' na' Sutherland' getrek'het?'''

1.!Ja!2.!Nee!!3.!Nvt,!nog!nie!op!skool!4.!Weet!nie!'

1.!Wou!nie!skool!toe!nie!2.!Moes!iemand!versorg!3.!Skool!verlaat!(sonder!om!dit!te!voltooi)!om!te!gaan!werk!!4.!Het!skool!verlaat!(sonder!om!dit!te!voltooi)!en!soek!nou!werk!!5.!Was!swanger,!maar!het!teruggegaan!na!baba!6.!Was!swanger,!maar!het!(nog)!nie!terug!skool!toe!gegaan!nie!7.!Siekte!8.!Kan!nie!bekostig!nie/!geldelike!probleem!9.!Vervoer!probleem!10.!Het!gestremdheid!en!woon!nie!skool!by!nie"11."Ander,!spesifiseer'

1.!Sedert!geboorte!!100!=!Weet!nie''"

1.!Sutherland!plase!!2.!Ander!plaas!(noem!as!naaste!dorp)!3.!Ander,!dorp/!stad!(noem!asb!naam!van!stad!of!dorp).!!

1' ' ' ' '2' ' ' ' '3' ' ' ' '4' ' ' ' '5' ' ' ' '6' ' ' ' '7' ' ' ' '8' ' ' ' '9' ' ' ' '10' ' ' ' '11' ' ' ' '12' ' ' ' '13' ' ' ' '14' ' ' ' '15' ' ' ' '

!

!

''''''''''''''''''Werksgeskiedenis'' V16' V17' V18' V19' V20'

'Persoon>kode'"R"is"1!

15'jaar'+'ouer:'Het'X'tans'‘n'werk'of'doen'X'tans'iets'om'geld' te' verdien?!(ingesluit! eie!besigheid)!!1.!Ja!2.! Nee! (gaan! na! vraag!26)!

15jr'+'wie'werk''Indien' ja,' is' persoon' x'se'(hoof)werk'‘n:'1.'Gereelde'betaalde!werk!

vir!een!werkgewer!2.!Gereelde!betaalde!werk!

vir! verskeie!werkgewers!!gedurende! dieselfde!maand!

3.!Seisoenswerk!4.! Tydelike! werk/los!

werkies/”odd!jobs”!5.! Eie!besigheid/!werk!vir!

haarself/! homself! (bv.!Huiswinkel/!spaza!

6.!Ander,!spesifiseer:''

15jr'+'wie'werk:'Wat'is'X'se'(hoof)werk?'

15jr'+'wie'werk:''In' watter' sektor' is' die' (hoof)'werk?!(Veldwerker,"help"respondent)!1.! Privaat!sektor!2.! Staat:!onderwys!3.! Staat:!polisie!4.! Staat:!gesondheid!5.! Staat:!justisie!6.! Staat:!EPWP,!CWP!7.! Munisipaliteit!8.! Self3indiens!(formele!sektor!bv!

gastehuis3eienaar)!9.! Self3indiens!(informele!sektor,!

bv!huiswinkel)!10.!Werk!in!informele!sektor!11.!Werk!vir!kerk/NRO/GBO!12.!Werk!vir!privaat!persoon!(Bv!

huiswerker)!Ander,!spesifiseer:!

Vir'almal'wat'betaalde'werk'doen/'besigheid'het:''In'watter'dorp/'distrik'werk'X?'!!

1.!Sutherland!2.!Kaapstad!3.!Ceres!4.!Montagu!5.!Paarl!6.!Malmesbury!Ander,!spesifiseer:'

1.! Huiswerker!2.! Plaaswerker!3.! Draadspanner!4.! Skeerder!5.! Tuinwerker!!6.! Algemene!werker!7.! Onderwyser!!8.! Polisiebeampte!9.! Boukontrakteur!10.!Ambagsman!(loodgieter,!

elektrisiën,!mechanic!ens)!!

11.!Verpleegkundige!!Dokter'

12.!Drywer!13.!Admin!werker!14.!Algemene!munisipale!

werker!15.!Gemeenskaps3program!

(community!works!program)!

16.!Boer!17.!Algemene!bestuurder!18.!Dominee/!Pastoor/!

Priester!19.!Graad!R!praktisyn!Ander," spesifiseer:""___________________'

1' ! ! ! ! !2' ! ! ! ! !3' ! ! ! ! !4' ! ! ! ! !5' ! ! ! ! !6' ! ! ! ! !7' ! ! ! ! !8' ! ! ! ! !10' ! ! ! ! !11' ! ! ! ! !13' ! ! ! ! !14' ! ! ! ! !15' ! ! ! ! !

!

!

' V21' V22' V23' V24' V25' V26''Persoon>kode'"R"is"1"

Vir'almal'wat'betaalde'werk'doen'en/of'besigheid'het:''Wat'is'X'se'totale'inkomste'uit'werk'en'besig>heid'in'ʼn'tipiese'maand?'(Voor'aftrekkings)'Veldwerker"bereken;"as"persoon"sê:"Geen"/"Weier/"Weet!nie!"gebruik" kaartjie" en"skryf"kode"neer!

Almal'15'jaar'en'ouer:''Het' persoon' X' ' ʼn'besigheid' op' die'oomblik?!!!(Baie! klein! of! groot,! bv.!Verkoop!goed,!maak!goed!vir! verkoop,!herstel!goed,!pas! huise! op,! versamel!hout! vir! verkoop,! taxi,!doen!hare!ens.)!

Almal'15'jaar'en'ouer:'Help' persoon' X'sonder' betaling' in' ʼn'familie' besigheid'(groot'of'klein)'sonder'betaling?'!1.!Ja!2.!Nee!!

15'jaar'+'ouer:'Werk'persoon'X'tans'vir'of'het'X'sedert'Januarie'aan' die' munisipale'werkskeppings>program'of'openbare'werke''program'deelgeneem?'!1.!Ja,!werk!tans!2.!Ja,!vantevore!3.!Nee!

15'jaar'+'ouer:''Indien'NEE'op'vorige'vraag:'Is'persoon'X'op'die'databasis'van'die'CWP'(Community'Works'Programme)?'!1.!Ja!2.!Nee!3.!Weet!nie!

15'jaar'of'ouer,'doen'nie'betaalde'werk'nie:'As'X'nie'tans'betaalde'werk'doen'nie,'hoekom'nie?!!1.!Kan!geen!werk!kry!nie!!2.!Kan!nie!geskikte!werk!kry!nie!(onvoldoende!salaris,!plek,!toestande)!!3.!Het!werk!gekry,!maar!begin!later!4.!Pensioenaris!/!afgetree!en!verkies!om!nie!betaalde!te!werk!te!doen!nie!5.!Fisies!gestrem/!benadeel/!siekte!6.!Tuisteskepper!en!verkies!om!nie!te!werk!nie!7.!Skolier/student!8.! Seisoenswerker! (skeerder/vrugte! ens),! wag! vir!seisoen!!9.!Kontrakwerker!rus!tot!vlg!kontrak!begin!10.!Het!ander!inkomste!en!hoef!nie!te!werk!nie!11.!Dink!dat!sy/hy!te!oud!(ouer!as!60)/!te!jonk!is!12.!Ander,!spesifiseer!

1' ! ! ! ! ! !2' ! ! ! ! ! !3' ! ! ! ! ! !4' ! ! ! ! ! !5' ! ! ! ! ! !6' ! ! ! ! ! !7' ! ! ! ! ! !8' ! ! ! ! ! !10' ! ! ! ! ! !11' ! ! ! ! ! !13' ! ! ! ! ! !14' ! ! ! ! ! !15' ! ! ! ! ! !

'

!

!

'' V27' V28' V29' V30' V31' V32' V33''Persoon'kode'"R"is"1'

Ontvang'persoon'X'ʼn'SASSA'toelaag?'Dui'toelaag'aan'teenoor'begunstigde,'bv'teenoor'kind'as'kindertoelaag)'1.! Nee!2.! Oumens!pay!/!oorlogveterane!3.! Ongeskiktheid!(volwassene)!4.! Kinderonder3steuning!(CSG)!5.! Pleegsorg!6.! Sorgafhanklik3heidstoelaag!(“ongeskikt3heid”!vir!kinders)!(Los!oppassers!toelaag!wat!soms!saam!met!ander!toelae!gegee!word)'

Kry'persoon'X'ʼn'privaat'onderhoud/'privaat'toelaag''Ma/!Pa!stuur!geld!vir!kinders/!kinders!stuur!vir!ouers,!ens.!/!egskeidingsbevel!(Veldwerker! bereken!maandelikse! bedrag.! Dui!die! bedrag! aan! teenoor!almal!wat!dit!kry.!Dui!0!aan!by!almal!wat!dit!nie!kry!nie'

Wat' is' die' sender' se'verwantskap' met' X' die'ontvanger?'!1.!Vrou/man/partner!2.!Ex3vrou/!man!/!partner!3.!Seun!of!dogter!4.!Skoonseun!of!dogter!5.!Pa!of!Ma!6.!Skoonvader/!moeder!7.!Broer!of!suster!8.!Swaer!of!skoon3suster!9.!Ander!familie!10.!Werkgewer/!Vorige!werkgewer!11."Ander,"insluitende"kombinasies!'

Hoeveel'het'die'persoon'die'afgelope'jaar'gestuur'(Okt'2016'–'nou)?'''Veldwerker"help"bereken."Dui"die"bedrag"as"ʼn"maandelikse"bedrag"aan"teenoor"almal"wat"dit"kry."Dui"0"aan"by"almal"wat"dit"nie"kry"nie"Gebruik"inkomste"kategorie2kaartjie"as"respondent""nie"inkomste"weet"nie"en"skryf"kode"neer."'

Kry'persoon'X'geld'van'mense'wat'elders'bly?''(Bv!van!kind!in!Kaap)!Veldwerker"help"bereken."Dui"die"bedrag"as"ʼn"maandelikse"bedrag"aan"teenoor"almal"wat"dit"kry."Dui"0"aan"by"almal"wat"dit"nie"kry"nie."Gebruik"inkomste"kategorie2kaartjie"as"respondent""nie"inkomste"weet"nie"en"skryf"kode"neer.'

Kry'julle'geld'van'loseerders'/'huurders''Veldwerker"help"bereken."Dui"die"bedrag"as"ʼn"maandelikse"bedrag"aan"teenoor"almal"wat"dit"kry."Dui"0"aan"by"almal"wat"dit"nie"kry"nie."Gebruik"inkomste"kategorie2kaartjie"as"respondent""nie"inkomste"weet"nie"en"skryf"kode"neer.'

Kry'julle'geld'van''vorige'Werk>gewer>pensioen/'rente'/'annuïteite'''Veldwerker"help"bereken."Dui"die"bedrag"as"ʼn"maandelikse"bedrag"aan"teenoor"almal"wat"dit"kry."Dui"0"aan"by"almal"wat"dit"nie"kry"nie."Gebruik"inkomste"kategorie2kaartjie"as"respondent""nie"inkomste"weet"nie"en"skryf"kode"neer.'

1' ! ! ! ! ! ! !

2' ! ! ! ! ! ! !

3' ! ! ! ! ! ! !

4' ! ! ! ! ! ! !

5' ! ! ! ! ! ! !

6' ! ! ! ! ! ! !

7' ! ! ! ! ! ! !

8' ! ! ! ! ! ! !

9' ! ! ! ! ! ! !

10' ! ! ! ! ! ! !

11' ! ! ! ! ! ! !

12' ! ! ! ! ! ! !

13' ! ! ! ! ! ! !

14' ! ! ! ! ! ! !

15' ! ! ! ! ! ! !

!

! 92!

!V'34.'Het'enige'persone'sedert'2012'julle'huishouding'(in'Sutherland)'permanent'verlaat?'(Ook'die'wat'uit'die'huis'getrek'het'en'elders'in'Sutherland'woon)'1.! Ja!(VRA!VOLGENDE!VRAE!HIERONDER)!2.! Nee!(GAAN!NA!SLOT/!beïndig!onderhoud)'

!' V34.1' V34.2' V34.3' V34.3' V35' V36' V37''Persoon'kode''

Woon'die'persoon'nog'in'Suther>land'omgewing?''1.!Ja!in!dorp!2.!Ja!op!plaas!3.!Nee!elders!!

Indien' uit' Sutherland'omgewing'getrek:'Het' die' persoon' na' ‘n'annder' dorp' of' na' ‘n'plaas'getrek?'!1.!Ander!dorp!2.!Plaas!!'

Indien'uit'Sutherland'omgewing'getrek:'In'watter'provinsie'woon'die'persoon'nou?!!1.!NKaap!2.!WKaap!3.!OKaap!4.!Vrystaat!5.!NWes!6.!KZN!7.!Mpuma!8.!Gauteng!9.!Limpopo!10!Ander!land!

Indien'uit'Sutherland'getrek:''In'watter'dorp'woon'die'persoon'nou?!(Indien!die!persoon!na!‘n!plaas!getrek!het,!noem!asb!die!naaste!dorp)!

Wat'is'die'ouderdom'van'die'persoon'wat'getrek'het?''100!=!Weet!nie'

Wat'is'die'geslag'van'die'persoon'wat'getrek'het?''1.!Man!2.!Vrou!3.!Ander!/Inter3geslag'

Wat' is' x' van' jou'(respondent)'(verwantskap)?'1.!Man/vrou/’partner’!2.!Kind!3.!Broer/!suster!4.!Vader/!moeder!5.!Grootouer!6.!Kleinkind!7.!Ander!familielid!8.!Pleegkind!10.! Ander! nie3verwante!persoon!11.!Ander'

1' ! ! ! ! ! ! !

2' ! ! ! ! ! ! !

3' ! ! ! ! ! ! !

4' ! ! ! ! ! ! !

5' ! ! ! ! ! ! !

6' ! ! ! ! ! ! !

7' ! ! ! ! ! ! !

8' ! ! ! ! ! ! !!!!!!!! !

!

! 93!

!' Q38' V39' V40''Persoon'kode''

Wat' is'die'persoon'se'hoogste' graad'of' standerd'wat'hy/sy'voltooi'het?'Sluit'slegs'kursusse'van'6'maande'of'langer'in.!

Hoekom'het'die'persoon'die'huishouding'verlaat/getrek?'1.!Om!eie!blyplek!te!soek!2.!Werk!te!gaan!soek!3.!Persoon!het!werk!gekry!by!nuwe!plek!4.! Om! naby! plek! van! opleiding! te! wees/!persoon!het!kry!!!!!!!opleiding!by!nuwe!plek!5.!Persoon!het!getrou!6.! Persoon! het! ingetrek! by! vriend/vriendin!(intieme!verhouding)!7.!Te!gaan!sorg!vir!siekes,!babas/ander!8.! Persoon! word! versorg! by! plek! waar! hy/sy!nou!woon!9.!Ander,!spesifiseer,!dui!ook!kombinasies!aan!!

Maak' hierdie' persoon' byraes' tot'die' onderhoud' van' hierdie'huishouding'of'maak' julle'bydraes'tot'die'persoon'se'huishouding?!1.!Persoon!dra!by!tot!ons!huishouding!2.!Ons!dra!by!tot!persoon!se!huishouding!3.!Wedersydse!bydraes!word!gemaak!4.!Nee!'

1.!Geen!formele!opleiding,!!!kan!wel!lees!&!skryf!!

2! Geen! formele! opleiding,!kan'nie'lees!of!skryf!nie!!!!!!

3.!Gr.!1/Sub!A!!!!!!!!!!!!!!!!!!!4.!Gr.!2/Sub!B!!!!!!!!!!!!!!!!!!!5.!Gr.!3/St.!1!!!!!!!!!!!!!!!!!!6.!Gr.!4/St.!2!!!!!!!!!!!!!!!!!!!7.!Gr.!5/St.!3!!!!!!!!!!!!!!!!!!!8.!Gr.!6/St.!4!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!9.!Gr.!7/St.!5!!!!!!!!!!!!!!!!!10.!Gr.!8/St.!6!!!!!!!!!11.!Gr.!9/St.!7!!!!!!!!!!!!!!!!!12.!Gr.!10/St.!8!13.!Gr!11/St.!9!14.!Gr.!12/St.10!'

!15.!NTC1/!N1/NC!(V)!Vlak!2!16!NTC2/!N2/NC!(V)!Vlak!3!!17.!NTC3/!N3/NC!(V)!Vlak!4!18.!N4/NTC4!19.!N5/NTC!5!20.!N6/NTC6!Diploma/sertifikaat!met!min3!der!as!matriek!21.!Diploma/sert!met!matriek!22.!Universiteitsgraad!(alle)/!!Hoër!technikon!diploma!(alle)!23.!Ander,!spesifiseer!24!Weet!nie'

1' ! ! !

2' ! ! !

3' ! ! !

4' ! ! !

5' ! ! !

6' ! ! !

7' ! ! !

8' ! ! !!!!!!!!

!

! 94!

!INTERVIEWER(EVALUATION(

!I(declare(that(I(have(asked(this(entire(questionnaire(as(it(is(laid(out(and(as(I(have(been(briefed.((I(declare(that(all(the(responses(and(answers(recorded(by(me(in(this(questionnaire(were(given(to(me(by(the(correct(respondent.((This(questionnaire(has(been(fully(checked(by(myself.(((

!Please(Print(

Name(!

Surname(!

Date(!

Signature(!

!!!

Any(additional(comments(about(specific(questions(or(data(quality(

!

Enige(ander(opmerkings/(any(other(comments(

!

!!(