1

GRONDSLAGENvan de

GERECHTELIJKE PSYCHIATRIE

enGEESTELIJKE

GEZONDHEIDSZORG

Prof. Dr. Joris CasselmanProf. Dr. Joris Casselman

2

DEEL IALGEMENE INLEIDING

Inleiding op de ganse cursusInleiding op de ganse cursus&&

Les 1: Wat isLes 1: Wat isgerechtelijke psychiatriegerechtelijke psychiatrie

en gerechtelijke geestelijke gezondheidszorg?en gerechtelijke geestelijke gezondheidszorg?&&

VideoVideo

3

Algemene inleiding

Titel Titel AfstudeerrichtingenAfstudeerrichtingen CursusdocumentatieCursusdocumentatie InhoudInhoud ExamenExamen

4

0.1. Titel

Zowat de langste titel van alle cursussenZowat de langste titel van alle cursussen GrondslagenGrondslagen Gerechtelijke psychiatrieGerechtelijke psychiatrie Gerechtelijke geestelijke gezondheidszorgGerechtelijke geestelijke gezondheidszorg

5

Titel : Grondslagen

Drieluik (met criminologische psychologie en Drieluik (met criminologische psychologie en criminologische sociologie)criminologische sociologie)

Basis voor andere cursussen Basis voor andere cursussen (zoals: criminologische aspecten van de geestelijke (zoals: criminologische aspecten van de geestelijke gezondheidszorggezondheidszorgen persoonsgerichte methodieken van de criminologische en persoonsgerichte methodieken van de criminologische interventie)interventie)

Een basiscursus voor één van de vier afstudeerrichtingen Een basiscursus voor één van de vier afstudeerrichtingen (samen met criminologische aspecten van de geestelijke (samen met criminologische aspecten van de geestelijke gzondheidszorg)gzondheidszorg)

6

0.2. Afstudeerrichtingen

Politie, justitie en mediaPolitie, justitie en media Strafrechtsbedeling en welzijnszorgStrafrechtsbedeling en welzijnszorg Jongeren, delinquentie en preventieJongeren, delinquentie en preventie Gerechtelijke geestelijke gezondheidszorgGerechtelijke geestelijke gezondheidszorg

7

0.3. Cursusdocumentatie

Slides Slides en en teksttekst via Toledo http:\\ via Toledo http:\\toledo.kuleuven.ac.betoledo.kuleuven.ac.be

Toelichting in de Toelichting in de lesles Een aantal hoofdstukken uit:Een aantal hoofdstukken uit:

(1) Cosyns, P., Casselman, J., (1) Cosyns, P., Casselman, J., GerechtelijkeGerechtelijke psychiatrie.psychiatrie. Leuven, Apeldoorn, Garant, 1999. Leuven, Apeldoorn, Garant, 1999.(2) Casselman, J., Cosyns, P., Goethals, J., (2) Casselman, J., Cosyns, P., Goethals, J., Vandenbroucke, M., De Doncker, D., Dillen, C., Vandenbroucke, M., De Doncker, D., Dillen, C., Internering. Internering. Leuven, ApeldoornLeuven, Apeldoorn, , Garant, 1997Garant, 1997..

8

Cursusdocumentatie (vervolg)

Casussen ter illustratie (in les & vooral in video)Casussen ter illustratie (in les & vooral in video) Videoprojecties met besprekingVideoprojecties met bespreking ZelfstudieZelfstudie

-Panopticon: artikelen en rubrieken (onder meer recht -Panopticon: artikelen en rubrieken (onder meer recht en geestelijke gezondheidszorg en strafuitvoering en en geestelijke gezondheidszorg en strafuitvoering en justitiële hulpverlening)justitiële hulpverlening)-International Journal of Law and Psychiatry-International Journal of Law and Psychiatry-International Journal of Forensic Mental Health-International Journal of Forensic Mental Health

9

0.4. Inhoud

Deel 1: Algemene inleidingDeel 1: Algemene inleiding Deel 2: Psychiatrische syndromen en strafbaar Deel 2: Psychiatrische syndromen en strafbaar

gesteld gedraggesteld gedrag Deel 3: Psychiatrisch deskundigenonderzoek bij Deel 3: Psychiatrisch deskundigenonderzoek bij

daders en slachtoffersdaders en slachtoffers Deel 4: Vrijwillige en verplichte hulpverlening Deel 4: Vrijwillige en verplichte hulpverlening

(onder meer internering)(onder meer internering)

10

0.5. Examen

Klassiek mondelingKlassiek mondeling

Blad met vragen zelf uitlotenBlad met vragen zelf uitloten

Schriftelijke voorbereidingSchriftelijke voorbereiding

Mondeling afleggenMondeling afleggen « De vraag is niet moeilijk,« De vraag is niet moeilijk,

maar het antwoord soms wel »maar het antwoord soms wel »

11

Les 1. Wat is gerechtelijke psychiatrie en geestelijke gezondheidszorg ?

Cfr. Eerste hoofdstuk Gerechtelijke Cfr. Eerste hoofdstuk Gerechtelijke psychiatriepsychiatrie

Algemene definitie en toelichtingAlgemene definitie en toelichting Psychische problemenPsychische problemen In enge, ruime, ruimste en allerruimste zinIn enge, ruime, ruimste en allerruimste zin Historische casus (Casus 1)Historische casus (Casus 1)

12

1.1. Algemene definitie

Gerechtelijke psychiatrie (GP) / Gerechtelijke Gerechtelijke psychiatrie (GP) / Gerechtelijke geestelijke gezondheidszorg (GGGZ)geestelijke gezondheidszorg (GGGZ)

« Een geheel van raakvlakken « Een geheel van raakvlakken

van de psychiatrie / geestelijke van de psychiatrie / geestelijke gezondheidszorggezondheidszorg

met verschillende vormenmet verschillende vormen

van recht »van recht »

13

Gerechtelijk (of forensisch)

Forensische psychiatrie (meest frequent gebruikt)Forensische psychiatrie (meest frequent gebruikt)Jargon: steeds meer uitleg gevenJargon: steeds meer uitleg geven

-niet van forensen -niet van forensen -maar Forum Romanum-maar Forum Romanum

Gerechtelijke psychiatrie, gerechtelijke geestelijke Gerechtelijke psychiatrie, gerechtelijke geestelijke gezondheidszorggezondheidszorg

Psychatrie en recht, geestelijke gezondheidszorg Psychatrie en recht, geestelijke gezondheidszorg en rechten recht

14

Gerechtelijke psychiatrie (GP)

PsychiatriePsychiatrie

Studie, preventie en hulpverleningStudie, preventie en hulpverlening

van van ernstigeernstige

psychische problemenpsychische problemen

Verschillende vormen van rechtVerschillende vormen van recht

StrafrechtStrafrecht

& arbeidsrecht, vredegerecht, jeugdrecht e.a.& arbeidsrecht, vredegerecht, jeugdrecht e.a.

15

Gerechtelijke geestelijke gezondheidszorg (GGGZ)

Geestelijke gezondheidszorgGeestelijke gezondheidszorg

Studie, preventie en hulpverlening Studie, preventie en hulpverlening

vanvan lichte, milde en ernstige lichte, milde en ernstige

psychische problemenpsychische problemen Verschillende vormen van rechtVerschillende vormen van recht

o.m. bij verloop van echtscheidingo.m. bij verloop van echtscheiding

16

Geestelijke gezondheidszorg (GGZ) Zorg voor de gezondheidZorg voor de gezondheid

GezondheidGezondheid(Wereldgezondheidsorganisatie, WGO)(Wereldgezondheidsorganisatie, WGO)

« Een toestand van volledig« Een toestand van volledigfysiek, psychisch en sociaal welbevindenfysiek, psychisch en sociaal welbevindenen niet enkel de afwezigheid van ziekte of gebreken niet enkel de afwezigheid van ziekte of gebrek»»

Ook gezondheidsbevorderingOok gezondheidsbevordering

17

Gezondheidsbevordering

Positieve benaderingPositieve benadering Niet alleen (psychische) Niet alleen (psychische)

gezondheidsproblemen gezondheidsproblemen

trachten te voorkomentrachten te voorkomen Maar ook (psychische) gezondheid Maar ook (psychische) gezondheid

trachten te behouden en te bevorderentrachten te behouden en te bevorderen

18

1.2. Psychische problemen(lichte, milde en ernstige) « Problemen met zichzelf en anderen »« Problemen met zichzelf en anderen » Ernstgraad: licht, mild en ernstigErnstgraad: licht, mild en ernstig

op een contnuüm: normaal------abnormaalop een contnuüm: normaal------abnormaal

pathologischpathologisch

gestoordgestoord

Pessimistisch---------depressief ---------schuldwaanPessimistisch---------depressief ---------schuldwaan

Wantrouwig----------overwantrouwig---paranoiaWantrouwig----------overwantrouwig---paranoia

Middelenmisbruik---afhankelijkheid---verslavingMiddelenmisbruik---afhankelijkheid---verslaving

19

1.3. In enge, ruimere, ruimste en allerruimste zin

Enge zin (GP)Enge zin (GP)Psychiatrisch deskundigenonderzoek Psychiatrisch deskundigenonderzoek in strafzakenin strafzaken

Ruimere zin (GP)Ruimere zin (GP)Psychiatrisch deskundigenonderzoek niet Psychiatrisch deskundigenonderzoek niet alleen in strafzaken maar ook in het kader alleen in strafzaken maar ook in het kader van andere vormen van rechtvan andere vormen van recht

20

GP&GGZ (vervolg)

Ruimste zin (GP)Ruimste zin (GP)Niet alleen psychiatrisch deskundigenonderzoek en andere Niet alleen psychiatrisch deskundigenonderzoek en andere vormen van recht (steeds ernstige psychische problemen)vormen van recht (steeds ernstige psychische problemen)maar ook: maar ook: studie (evaluatie)studie (evaluatie)hulpverlening (revalidatie, reïntegratie)hulpverlening (revalidatie, reïntegratie)preventie, wetgeving, beleidpreventie, wetgeving, beleid

Allerruimste zin (GGGZ)Allerruimste zin (GGGZ) Gerechtelijke geestelijke gezondheidszorgGerechtelijke geestelijke gezondheidszorginclusief lichte en milde (naast ernstige) psychische inclusief lichte en milde (naast ernstige) psychische problemenproblemen

21

1.4. Casus 1(historische casus):‘De Romein die zijn moeder vermoordde’

Rescript van de Romeinse keizers Marcus Rescript van de Romeinse keizers Marcus Aurelius en Commodus (die samen Aurelius en Commodus (die samen regeerden van 177 tot 180) regeerden van 177 tot 180) aan Scapula Tertullus, een stadshouder van aan Scapula Tertullus, een stadshouder van een niet nader bekende provincie een niet nader bekende provincie

Het betreft een ernstig gestoorde man Het betreft een ernstig gestoorde man (Aelius Priscus) die zijn moeder had (Aelius Priscus) die zijn moeder had vermoordvermoord

22

Straf of geen straf?

Normaal een zeer zware straf Normaal een zeer zware straf Zelfs de doodstraf was niet voldoende voor Zelfs de doodstraf was niet voldoende voor vadermoordvadermoord: : poena culleipoena culleiDe dader werd, soms na geseling, met het hoofd De dader werd, soms na geseling, met het hoofd bedekt door een kap van wolfsvel, samen met een bedekt door een kap van wolfsvel, samen met een aantal levende dieren (zoals een aap een slang e.a.) aantal levende dieren (zoals een aap een slang e.a.) in een rundlederen zak genaaid en een met zwarte in een rundlederen zak genaaid en een met zwarte runderen bespannen wagen naar de zee of een runderen bespannen wagen naar de zee of een rivier gereden en daarin geworpenrivier gereden en daarin geworpen

Ernstig gestoord: geen straf, maar…Ernstig gestoord: geen straf, maar…

23

Gestoord: geen straf1. 1. Reeds genoeg gestraft door zijn krankzinnigheidReeds genoeg gestraft door zijn krankzinnigheid 2. Zekerheid van 2. Zekerheid van krankzinnigheidkrankzinnigheid (voortdurende (voortdurende

verstandsverbijstering)verstandsverbijstering)-geen voorgewende waanzin-geen voorgewende waanzin-bij tussenpozen gezond verstand-bij tussenpozen gezond verstand

3. Vrij zorgvuldige 3. Vrij zorgvuldige bewakingbewaking (straf en bescherming van (straf en bescherming van zichzelf en van naaste verwanten)zichzelf en van naaste verwanten)Zodanige afkomst en stand: in eigen villaZodanige afkomst en stand: in eigen villa

4. Grote 4. Grote verantwoordelijkheidverantwoordelijkheid van van bewakersbewakersstraf voor onzorgvuldig verrichten van taakstraf voor onzorgvuldig verrichten van taak

24

Video

‘‘Opvang’ van geïnterneerden in de gevangenis van Opvang’ van geïnterneerden in de gevangenis van MerksplasMerksplas

-TV documentaire van Dirk Leestmans uitgezonden -TV documentaire van Dirk Leestmans uitgezonden op 11/12/2000op 11/12/2000

-Internering (wet 1 juli 1964)-Internering (wet 1 juli 1964)-Situatie in België (ongeveer 1/3 in gevangenis)-Situatie in België (ongeveer 1/3 in gevangenis)-Recent eindelijk enkele hoopvolle initiatieven-Recent eindelijk enkele hoopvolle initiatieven