06 pro144 boekje kleinschalig wonen a5
description
Transcript of 06 pro144 boekje kleinschalig wonen a5
2 3
COLOFON
Eindredactie
Eveline Leopold, Manager PR &
Communicatie, Stichting Pro Senectute
Concept en vormgeving
Zabriski Media, Leiden
FotografieMarc de Haan, Marijke van Ewijk
Drukwerk
Vanwijk, Oostzaan
Pro Senectute
Cronenburg 75, 1081 GM Amsterdam
T. 020 540 01 50
W. www.pro-senectute.nl
I INLEIDING 4
II VISIEVORMING 5
III DE DRIE PIJLERS VAN DE VISIE OP KLEINSCHALIG WONEN 6 3.1 vrijheid 6 3.2 huiselijkheid 6 3.3 veiligheid 7
IV KADERS VAN PRO SENECTUTE BINNEN DE DRIE PIJLERS KLEINSCHALIG WONEN 8 4.1 vrijheid 8 4.2 huiselijkheid 9 4.3 veiligheid 14
LOCATIES 16
inhoudsopgave
4 5
Pro Senectute is zich al enige jaren aan
het voorbereiden om de meeste zorg-
locaties gereed te maken voor opvang
van de zwaardere zorgvraag voor ouderen
met dementie (psychogeriatrische
ouderen). Hierbij anticiperen wij op de
veranderende demogra fische- en maat-
schappelijke ontwikkelingen en op de
regelgeving vanuit de overheid die meer
inzet op het scheiden van wonen en
zorg. Dit heeft voor de huidige zorg-
locaties het gevolg dat nieuwe bewoners
van onze zorglocaties, een zwaardere
zorgvraag hebben. De zorglocaties die
De visievorming kleinschalig wonen
binnen Pro Senectute, zoals beschreven
in deze brochure, is gevormd door een
projectgroep bestaande uit 33 mede-
werkers van Pro Senectute. Bijgestaan
door Jan van der Hammen als extern
adviseur, hebben wij drie zorgorganisa-
ties bezocht die reeds werken met klein-
schalig wonen. Op basis van uitwisseling
van ideeën, kennis en ervaring hebben
Visie op kleinschalig wonen binnen Pro SenectuteHet ritme van de dag wordt bepaald door de behoeften van de bewoners met
dementie die met elkaar in een kleinschalige groep wonen. Dit alles rondom de
drie pijlers: Vrijheid, Huiselijkheid en Veiligheid.
vanuit bouwkundig functionele noodzaak
toe zijn aan renovatie, dan wel nieuw-
bouw, maken we gereed om geschikte
huisvesting te kunnen bieden aan onze
doelgroep met deze zwaardere zorgvraag.
Oranjestein beschikt sinds de renovatie
van 2012 over zes kleinschalige wonin-
gen (11 bewoners per woning), waarvan
er voor de zwaardere zorg op dit
moment drie als zodanig in gebruik zijn.
In Haarlem beschikt verpleegunit
Tussenhout op het terrein van Spaar en
Hout over drie kleinschalige woningen.
Het monumentale gebouw Spaar en
Hout zelf voldoet niet helemaal aan de
bouw kundige eisen die voor de zwaar-
dere zorgvraag nodig zijn. Deze locatie
leent zich daarom het best voor verhuur
van appartementen in combinatie met
een service-, zorg- en dienstverlenings-
pakket. In Tusselerhof is onlangs een
kleinschalige woning gerealiseerd.
De overige zorg locaties: Wildhoef
en Emmahof zijn eveneens toe aan
renovatie, dan wel herhuisvesting.
i inleiding
wij onze mening kunnen vormen.
Resultaat hiervan is een gefundeerde
basis waarmee we kleinschalig wonen
vorm willen geven voor onze bewoners.
De ontstane visie delen wij graag met
een brede groep belangstellenden.
Deze en andere versies zijn in te zien
op onze website (extern) en ons digitale
kwaliteitshandboek (intern).
ii visievorming
6 7
III DE DRIE PIJLERS VAN DE VISIE OP KLEINSCHALIG WONEN
Vrijheid in eigen keuzes en eigen regie
staat hoog in het vaandel binnen Pro
Senectute in het algemeen en binnen
kleinschalig wonen in het bijzonder.
“Hoe laat staat u op, hoe laat gaat u
naar bed? Wat wilt u graag eten of
welke kleding draagt u het liefste?
Op welke momenten wilt u het liefst
bezoek ontvangen?”
Vrijheid in keuzes is voor ieder mens,
geconfronteerd met dementie of niet,
een basisrecht en van belang om je ook
daadwerkelijk mens te voelen. De keu-
zes maken we in overleg met de bewo-
ner en/of een familielid/contactpersoon.
Binnen de kleinschalige woningen
streven wij ernaar om de bewoner met
dementie maximaal de gelegenheid te
bieden zijn of haar leven op eigen wijze
zin te geven.
De vrijheid in keuze die de bewoner
heeft om zijn of haar eigen ritme te
bepalen is in principe leidend. Door per-
soonlijke, organisatorische of medische
omstandigheden, zal de eigen keuze
echter helaas in voorkomende gevallen,
beperkt worden. Soms moeten wij de
bewoner beschermen. Bij alle keuzes,
die anders zijn dan de keuze van de
bewoner, maakt de zorgprofessional een
zorgvuldige afweging en neemt daarvoor
verantwoording.
3.1 vrijheid
3.2 huiselijkheid
3.3 veiligheid
Angst en onzekerheid bij de bewoner en
zijn/haar familie kunnen verminderen
wanneer men de medewerker nabij voelt.
Het verliezen van houvast tijdens het
proces van dementie roept onzekerheid
en angst op. Een vertrouwde omgeving
die huiselijkheid en herkenbaarheid uit-
straalt, is van groot belang. Daarin pas-
sen een eigen stoel, eigen schilderijen
en andere herkenbare en vertrouwde
zaken in het eigen appartement.
Huiselijkheid betekent in onze visie ook
dat er zo weinig mogelijk regels zijn voor
de bewoners. Huiselijkheid ontstaat ook
door gezamenlijk te ontbijten, gelegen-
heid te krijgen zelf de boterham te
smeren, het eigen bord op te scheppen,
samen televisie te kijken of gewoon
even niets te doen.
Vaak denkt men binnen kleinschalig
wonen aan het draaien van een com-
pleet huishouden. Pro Senectute gaat
hier anders mee om, rekening houdend
met de doelgroep. Zo wordt koken,
wassen en strijken uitbesteed, zodat de
nadruk ligt op kwaliteitsmomenten van
activiteiten met bewoners. Met andere
woorden, er is een mogelijkheid om te
koken, maar we zijn er niet van afhan-
kelijk. Bewoners binnen onze groepen
stellen het bijvoorbeeld op prijs om naar
een goed concert te luisteren, daarom
bieden wij hen die mogelijkheid graag.
Nabijheid door geen afstand te nemen,
zowel in letterlijke als figuurlijke zin.
Een arm om iemand heen slaan als dat
gewenst is, troosten bij verdriet, maar
ook samen plezier maken en lachen.
Nabijheid is de ervaring van dat moment
met elkaar delen. Veiligheid kunnen we
creëren door de bewoner te respecteren
en te accepteren.
Ook het teamlid dat binnen de groeps-
woning werkzaam is, moet zich veilig
kunnen voelen binnen het team. Er moet
sprake zijn van een open sfeer met
ruimte voor humor, collegialiteit en res-
pect. Bij ingrijpende gebeurtenissen is
er ruimte en begrip voor het tonen van
emoties. De zorg die men heeft voor
de bewoners en hun familie, heeft men
ook voor elkaar. Dit mag echter niet
ten koste gaan van de professionaliteit
en kwaliteit.
Een open sfeer betekent immers ook
elkaar aanspreken op gedrag en werk-
zaamheden (feedback geven en ont-
vangen), zowel positief als negatief.
8 9
Voor wie?Kleinschalig wonen is toegankelijk voor
alle bewoners die behoren tot de doel-
groep van Pro Senectute, met een
passende zorgzwaarte-indicatie van het
CIZ voor psychogeriatrische ouderen.
De dynamiek van de bewoners is
bepalend voor de sfeer. Deze kan
dagelijks wisselen, afhankelijk van tal
van factoren. Het team van medewerkers
binnen de woning past de activiteiten en
zorgmomenten aan op de behoeften van
bewoners. Dit alles binnen de profes-
sionele kaders.
ActiviteitenIn iedere woning vinden activiteiten
plaats voor (en door) de bewoners.
Iedere bewoner heeft de vrijheid om
daar wel of niet aan mee te doen. Het
team, werkzaam binnen de woning,
zorgt voor activiteitenplannen die passen
bij de wensen en mogelijkheden van de
bewoners van de groep. Er is in principe
sprake van een vaste wekelijkse cyclus
in aanbod van activiteiten. Bijvoorbeeld
maandag muziek, dinsdag beweging, etc.
Ook dagelijkse bezigheden zoals het
voorlezen van de krant is een ingeplande
activiteit. De activiteitenbegeleidster van
de locatie houdt toezicht op de opgestel-
de plannen en geeft waar nodig advies.
De activiteitenbegeleidster ziet er tevens
op toe dat de middelen voorhanden zijn
en voorziet in professionele ondersteu-
ning, zodat elke medewerker in staat is
de activiteiten op de juiste wijze uit te
voeren. Woongroep over stijgende acti-
viteiten worden door de activiteiten-
begeleiders gecoördineerd. De input
voor dergelijke activiteiten verzamelt
de activiteitenbegeleidster vanuit mede-
werkers en bewoners.
DagindelingDe dagindeling wordt afgestemd op
het ritme van de groep bewoners.
Medewerkers hebben hier continu oog
voor. De drie maaltijdmomenten vormen
hierbij een belangrijke leidraad. Globaal
is het als volgt ingedeeld:
- Ontbijt tussen 8.00 en 9.30 uur
- Lunch tussen 12.30 en 13.30 uur
- Diner tussen 17.30 en 18.30 uur
De groep bepaalt het moment van de
warme maaltijd. Een flexibel dagritme
is ook van toepassing voor het opstaan
’s ochtends, rusten ’s middags en
’s avonds naar bed gaan.
Non-fixatiebeleidPro Senectute hanteert een non-fixatie-
beleid. Wij geloven erin dat mensen
beter tot hun recht komen indien zij hun
bewegingsvrijheid behouden. In de
gevallen dat mensen de controle daar-
over dreigen te verliezen, hebben wij
aandacht daarvoor en zullen wij in over-
leg met specialisten alternatieven aan-
dragen die in het belang van de persoon
in kwestie zijn.
GroepsgrootteBinnen de visie van kleinschalig wonen
van Pro Senectute, passen woningen
met een groepsgrootte van 8 tot 11
bewoners. De grootte van de woningen
zijn afhankelijk van de gebouwen die wij
hebben en de bouwtechnische mogelijk-
heden. Wij geloven dat het creëren van
een huiselijke sfeer mogelijk is, zowel bij
woningen met 8 bewoners als met 11.
De wasDe ‘grote’ was wordt in principe niet
in de woning gedaan omdat het niet
direct te bestempelen is als een activi-
4.1 vrijheid
4.2 huiselijkheid
Binnen kleinschalig wonen is de professionele zorg geborgd. Er komt alleen niet meer zo’n witte wolk voorbij.” Tilja van der Haag, manager Wonen, Welzijn en Zorg.
“
IV KADERS VAN PRO SENECTUTE BINNEN DE DRIE PIJLERS KLEINSCHALIG WONEN
10 11
teit voor onze doelgroep. Een handwas
kan eventueel wel in de woning worden
gedaan.
MaaltijdenDe drie maaltijden per dag worden bin-
nen de eigen groepswoning genoten.
In de open keuken in de woning wordt
gekookt, met kwalitatief hoogwaardige
gedeeltelijk voorbereide maaltijden. Het
team zorgt voor de bestellingen van de
maaltijden, conform de richtlijnen die
hiervoor gelden. Denk hierbij aan lever-
tijden en budget. De geleverde producten
worden vervolgens conform voorge-
schreven bereidingswijze opgediend.
De inrichting van de keuken van elke
huiskamer is compleet genoeg om er
een maaltijd voor het aantal bewoners,
medewerkers en eventuele gasten te
bereiden en te presenteren.
Medewerkers van de woning zijn
geschoold om de producten te bereiden
en op te dienen. Gasten van bewoners
zijn in principe welkom om deel te
nemen aan een maaltijd. Medewerkers
eten meestal mee, in eerste instantie
om de huiselijkheid te benadrukken.
De drie maaltijdmomenten op de dag
vormen een centraal rustpunt.
Inrichting woonkamer van de kleinschalige woningDe woonkamers en de algemene ruim-
ten zijn op basis van de visie op de
psychogeriatrische doelgroep ingericht,
passend bij de stijl van Pro Senectute.
De woningen beschikken over verschil-
lende hoekjes, die mogelijkheden bieden
voor rust of activiteit, afhankelijk van de
behoefte van de bewoner.
De tuin Uitgangspunt is dat het gehele huis toe-
gankelijk moet zijn voor de bewoners,
ook de tuin. Voorwaarde is dat het veilig
en overzichtelijk is. Bewoners die komen
wonen bij Pro Senectute hebben zelf
vaak in grote huizen gewoond met flinke
tuinen. Activiteiten in de tuin deed men
deels zelf en deels werd dit door de
tuinman gedaan. In de tuinen van Pro
Senectute is het reguliere onderhoud
uitbesteed. Bewoners kunnen optimaal
genieten van de tuin vanuit de eigen
(woon)kamer, dan wel door een wande-
ling te maken. De aanwezigheid van een
loopcircuit, geen giftige planten, even-
tueel eetbare en plukplanten en delen
waar bewoners zelf kunnen ‘rommelen’
maakt dat de tuin actief gebruikt kan
worden. Er zal een duidelijk loopcircuit
zijn waarbij men altijd weer uitkomt bij de
ingang, mogelijk ondersteund door beweg-
wijzering in tekst en pictogram. Ook zal
de tuin voorzien zijn van een omheining.
Om de tuin als activiteit in te zetten, zijn
er plantenbakken op werkhoogte zodat
bewoners er in kunnen ‘werken’ en kun-
nen voelen en ruiken. De aanwezigheid
van bijvoorbeeld bessenstruiken of
ander eetbaar fruit prikkelt de zintuigen.
De rustplekken in de tuin zijn voorzien
van herkenbaar meubilair dat stevig is
en er ook stevig uitziet.
Het terras of balkonHet terras of balkon strekt zich uit tot
buiten de muren van de kleinschalige
woning. Openschuivende deuren (zonder
drempels) maken het zelfs mogelijk een
bed naar buiten te rijden. Op het terras
kunnen bewoners met plantjes ‘werken’.
Het terras of balkon moet veilig zijn,
zo nodig afgeschermd tegen de wind,
waarbij er op gelet moet worden dat bij
gebruik van glas dit niet tot de vloer door-
loopt. Dit geeft angst en verwarring bij
bewoners met dementie. Het terras of
balkon biedt meestal uitzicht op de tuin
De overstap naar kleinschalig wonen bood mijn moeder direct een structuur en ritme van dagelijkse activiteiten wat haar stimuleert om weer mee te doen. Thuis deed ze steeds minder. Hier helpt ze mee met het ontbijt en andere zaken en we zien dat het haar goed doet.Het kleinschalig wonen geeft mijn moeder de plek om te zijn wie ze is.” Mevrouw Schram, dochter van bewoonster in Oranjestein.
““
12 13
zodat men de seizoenen kan volgen. Voor
alle terrassen en balkons gebruiken we
één kleur, omdat vlakken met verschillen-
de kleuren onzekerheid opwekken.
Gemeenschappelijke ruimtenIn de grote gemeenschappelijke ruimte
vinden veelal activiteiten plaats zoals
films, bewegingsactiviteiten, zang, etc.
Soms is er ook een bibliotheek aanwezig.
De liftenhallen zijn ingericht als buiten-
ruimte om te benadrukken dat men zich
buiten de woning bevindt. In de alge-
mene ruimten is het licht helder en is
de inrichting zoveel mogelijk in de kleur
groen. De temperatuur mag hier ook kou-
der zijn dan in de woning. De voordeuren
naar de kleinschalige woning krijgen een
huisnummer met daarnaast bordjes met
de namen van de bewoners.
DienstkledingMedewerkers dragen eigen kleding.
Voor specifieke werkzaamheden is
beschermende kleding beschikbaar. Zo
zijn er voor de zorgmomenten uniform-
jasjes en voor kookwerkzaamheden zijn
er keukenschorten. De beschermende
kleding blijft op het werk aanwezig en
wordt conform protocol gewassen.
MantelzorgWe betrekken zoveel als mogelijk man-
telzorgers (de familie en naasten van de
bewoners) bij de activiteiten die plaats-
14 15
het verzorgen volgens de afspraken in
het leefplan, maar ze zorgen er ook voor
dat de leefomgeving van de bewoners
voldoet aan de eisen die de zorg stelt.
Hieronder valt onder andere de schoon-
maak en de zorg voor meubilair en
materiaal. Tussen kleinschalige woningen
onderling zullen medewerkers elkaar
helpen de piekmomenten of de momen-
ten van mindere bezetting op te vangen.
HygiënePro Senectute houdt zich aan de hygiëne-
richtlijnen van de Inspectie voor de
Volksgezondheid.
HACCPDe maaltijden vinden plaats in de klein-
schalige woning. Alle medewerkers van
het team kunnen ingezet worden om de
maaltijden te bereiden. We kennen een
menucyclus waarbinnen gekozen en
besteld kan worden. De medewerkers
die de maaltijden verzorgen, zijn op de
vinden. Mantelzorgers kunnen een waar-
devolle aanvulling zijn voor de bewoner
in het zorg- en welzijnsproces. De Eerst
Verantwoordelijke Verzorgenden (EVV-
ers) van de woning stemmen afspraken
hierover onderling af.
VrijwilligersOok onze vrijwilligers betrekken we
actief bij de activiteiten van de woon-
groepen. De vrijwilligerscoördinator zorgt
voor afstemming tussen de gewenste
bijdragen van vrijwilligers.
Team kleinschalig wonenWe werken zoveel als mogelijk met een
vast team medewerkers op een klein-
schalige woning. Deze medewerkers
(van verschillende niveaus) zijn ‘all
rounders’. Zij weten veel over een klein
aantal bewoners. En dat draagt bij aan
een gevoel van veiligheid, zekerheid en
rust voor de bewoners.
Het team is verantwoordelijk voor de
bewoners van de kleinschalige woning
en voor de leef- en woonomgeving.
Ze zijn niet alleen verantwoordelijk voor
4.3 veiligheid
Iedere dag die ik begin, weet ik nooit hoe die dag gaat worden. Dat vind ik een van de mooiste dingen van mijn werk binnen het kleinschalig wonen.” Gerrie van Wijnbergen, woonassistent.
“ hoogte van de HACCP-richtlijnen. De
facilitaire dienst op de locatie zorgt voor
de nodige scholing en uitwerking van
procedures op het gebied van bewaking
en controle van de voedingseisen.
Gespecialiseerd Verzorgende Psychogeriatrie (GVP)Binnen de locaties van Pro Senectute
zijn GVP-ers in dienst. Zij hebben met
hun expertise en ervaring een advise-
rende rol bij reguliere vraagstukken ten
aanzien van dementie maar ook in bij-
zondere casussen. Het hebben van
deze expertise en de mogelijkheid hier
op terug te vallen, vult een veilige,
profes sionele werkomgeving voor onze
medewerkers aan. Bewoners en familie
van bewoners hebben belang bij hun
deskundigheid. Afspraken in de zorg-
en leefplannen kunnen door hen beter
worden afgestemd op behoeften en
mogelijkheden die gepaard gaan met
de specifieke kenmerken van dementie.
www.pro-senectute.nl
locaties woonlocaties zorglocatiesHoog LangenBarchemseweg 85a-117
7241 JC Lochem
T. 0573 256 231
Oranjepark Vredehofstraat 30
3761 HC Soest
T. 035 601 04 10
StadenbosStadenbos 1-20
7241 KV Lochem
T. 0573 256 231
WaalsdorpJan Muschlaan 157
2597 TS Den Haag
T. 070 324 50 47
ZuidkwartierEosstraat 460
1076 DT Amsterdam
T. 06 380 808 30
EmmahofEmmastraat 33-37
1071 JB Amsterdam
T. 020 679 60 69
OranjesteinOranjelaan 7
3941 DR Doorn
T. 0343 473 636
Spaar en Hout Kleine Houtweg 139
2012 CG Haarlem
T. 023 531 55 55
TusselerhofTusseler 115
7241 KD Lochem
T. 0573 256 231
WildhoefDonkerelaan 285
2061 JZ Bloemendaal
T. 023 510 07 30