foto Shutterstock juni 2016 | Algemene Doopsgezinde Sociëteit

062016

De lange adem

Met passende zorg, langerzelfstandig en thuis bij Oldael

Zorggroep Oldael beheert twee woonzorgcentra in goede wijken in Den Haag, met ruime apparte-menten, een eigen keuken en begeleiding, zorg en verpleging op maat. U bent van harte welkom voor een rond leiding in Aelbrecht van Beijeren (Benoordenhout) en Oldeslo (Duttendel).

Bel voor een afspraak of meer informatie met onze cliëntadviseur op 070 - 530 05 08

www.oldael.nl

DopersduinWees welkom

Zomerweken

Oorsprongweg 31871 HA Schoorltel. 072 509 12 74dopersduin.nl

vr 15 juli t/m vr 26 aug ~ v.a. €210,- p.p.p.w.

uitgelicht

In september organiseert vredes-organisatie pax voor de vijftigste keer de Vredesweek, een jaarlijkse thema-

week vol bezinning en actie in het kader van vrede. Het motto van de Vredesweek 2016 is ‘Vrede ver-bindt’, een hoopvol perspectief dat niet zonder pijn is. In dit jubileumjaar staan de oorlog in Syrië en vluchtelingen centraal. Ruim 75 lokale initiatieven, die als Ambassade van Vrede aangesloten zijn bij pax, organiseren honderden verschillende activiteiten in hun buurt. Daarnaast wijden duizenden kerkgangers hun zondag aan de vrede. Om een passende kerkelijke viering voor te bereiden is het 24 pagina’s tellende magazine Pax Vieren gemaakt. Aan de hand van het bijbels lees-

vredesweek in de kerkrooster van de beide zondagen zijn overwegingen, gebeden, liederen en beeldmeditaties uitgezocht. Een oecumenische redactie boog zich o.a. over Genesis 25 en 28 waarin aartsvader Jakob met zijn tweeling-broer Esau strijdt, vlucht en zich uiteindelijk verzoent met zijn broer. Begin september komt er een meer journalistieke Vredeskrant uit met verhalen.

Pax Vieren is te downloaden via www.paxvoorvrede.nl/vieren. De Algemene Doopsgezinde Sociëteit heeft een beperkt aantal exemplaar beschikbaar, die tegen porto- en verzendkosten verkrijgbaar zijn via ads@doopsgezind.nl of 020 623 09 14.

Het is weer achter de rug, het herdenken en feestvieren, 4 en 5 mei. Het is nodig. De generatie die het allemaal aan den lijve heeft ondervonden, sterft uit. De tweede en derde generatie worstelt met de trauma’s die hun ouders en grootouders hebben opgelopen en doorgeven. Ook nu is er weer een stroom oorlogsgetroffenen, en die raakt onze samenleving. De trauma’s van deze mensen zullen opnieuw op hun kinderen en kindskinderen overgedragen worden.

Wij in Europa zullen daarmee moeten leren omgaan. Evenals met terroristisch geweld, angst, de groei van nationalisme en populisme, vreemdelingenhaat en toenemende onverdraagzaamheid. Wat doet dit met ons gevoel van vrijheid? Houdt vrijheid in dat alles gezegd en geschreven mag worden, dat iedere vorm van belediging, vuilspuiterij, domme prietpraat, geoorloofd is?

Laat ik het bij mezelf houden. Onlangs verdiepte ik me in het thema stilte. Stilte kan heilzaam, angstig en be-dreigend zijn. Stilte kan ook een teken zijn van wijsheid. ‘Zij die spreken weten niet, zij die weten spreken niet’ las ik. Dat geeft me een zeker houvast. Want in het maatschappelijk gekrakeel is de verleiding groot om mee te huilen met de wolven in het bos. Om al te snelle conclusies te trekken of te simpele meningen te verkon-digen. Is het dan soms niet beter om stil te zijn, om oordelen op te schorten, me nog breder te oriënteren?

Ach, mooi gezegd, maar hoe is de praktijk? Wat is mijn vrijheid mij waard? Toen vorig jaar een aantal potige militairen een man met een kalashnikov in de Thalys naar Parijs wist te overmeesteren, was mijn eerste reactie er een van: gelukkig dat er nog kerels zijn die voor mijn veiligheid in de bres durven springen. Een reactie vanuit emotie. Zo is het dus gesteld met mijn gevoel van vrijheid?

De Franse filosoof Levinas schrijft in zijn boek Het menselijk gelaat over de meest duistere periode die Europa meemaakte, de holocaust. Als ik hem goed begrijp kunnen wij niet voorkomen dat er krachten opstaan die een aantasting van de menselijke beschaving kunnen vormen. Maar, aldus Levinas, laten we ons dan richten op de hoop op de menselijke waardigheid. Die bestaat erin dat we blijven geloven dat de waarden van de beschaving terug zullen keren. Moge ik dit vasthouden als grond-houding wanneer ik spreek, of liever zwijg.

Tea G. RienksmaRedacteur Doopsgezind NLdn@doopsgezind.nl

5 Spelen met vuur Oorlogsverslaggever Arnold Karskens

9 Stilgezet Bestond de wereld maar even niet

12 De wind, het gras en het kruis De kunst van oorlog en de oorlog in kunst

18 Breukvlak Het heilige land uitgezet

en verder…

4 ingekomen10 de Schepper Helma Vermeulen14 mondig & bondig Bruno van Kalker16 boeken & bladen

20 WereldWerk Inspiratie voor vrede22 Menno’s Global Village23 kort24 boog & zwaard Drieluik

9

12

5

voorafinhoud

18advertenties

afbe

eldi

ng L

en M

unni

k

jaar de oudste gedecoreerde persoon in Nederland. Ze ontving haar onder-scheiding vanwege haar inzet voor de bevordering van vrede en gerechtig-heid, derde-wereldactiviteiten en mondiaal denken. Vanaf de zestiger

jaren van de vorige eeuw is mevrouw Woelinga actief lid van de Doops-gezinde Vredesgroep, lid/bestuurslid van het Interkerkelijk Vredesberaad (ikv) en lid van de werkgroep Uithoorn van Amnesty International. Mede door haar inzet werd in de jaren zeventig één van de eerste wereldwinkels opgericht.

Lenie Woelinga-Rodbardkoninklijke onderscheiding

54

Mensen bewustmaken dat angst niet helpt. Een goed voornemen. In ons, sinds de dertiger jaren van de vorige eeuw meest onzekere tijdsbestek, merk je de vrees voor terreur en voor andere zaken als globalisering, pensioen-achteruitgang, criminaliteit etc. Wat opvalt, is dat mensen voor al die situaties schuldigen zoeken, bijvoorbeeld islamieten, niet deugende politici of zakkenvullende bankiers. Professor Jacco Pekelder (interview Doopsgezind NL 05 2016) vermoedt een fatale alliantie tussen terrorist en journalist, gestimuleerd door hun in grote oplagen verspreide kranten. Daar heb ik een opmerking bij. Van de Nederlanders onder de vijftig jaar leest minder dan de helft een krant en de krantenoplagen nemen nog steeds zienderogen af. Het nieuws wordt door jongeren vooral gevolgd op de sociale media, YouTube en andere internet-

sites. En dat nieuws wordt – vrijwel – niet verzorgd door professionele journalisten. Maar wie een kwaliteitskrant openslaat kan wel degelijk genuanceerde meningen tot zich nemen, ook tegengestelde opvattingen. Ik heb in het bijzonder grote bewondering voor de journalisten die ons met gevaar voor eigen leven op de hoogte houden van de strijd in landen met oorlog. Die gebieden zijn er nu eenmaal en daarover wordt niet bericht om terroristen van dienst te zijn. Kennis nemen van al die moeilijke maar gevarieerde informatie kan je helpen bij het vormen van een genuanceerde blik.Er is zeker behoefte aan een platform voor genuanceerd – grijs – denken. En aan idealisme om je positief in te zetten voor deze maatschappij, zoals Canadezen bijvoor-beeld doen: vluchtelingenopvang organiseren op particulier basis. Ik wens Jacco Pekelder veel succes.door Niek van Zutphen, oud-nieuwsbladuitgever

ingekomen interview

>>

durf grijs te zijn

Spelenmet vuur

Lenie Woelinga-Rodbard (1919) heeft op 26 april van burgemeester Ouds-hoorn van de gemeente Uithoorn een koninklijke onderscheiding in de Orde van Oranje-Nassau ontvangen. De 97-jarige mevrouw Woelinga is dit

Er komen hele serieuze en nare problemen onze kant op. Daarvoor waarschuwt oorlogs-verslaggever Arnold Karskens. Hij vindt dat zijn taak als journalist.

In haar vergadering van 12 april jl. heeft de Broederschapsraad besloten gedurende een periode van drie jaar te werken aan de vormgeving van een landelijk geloofsverband. Dit verband zal een platform voor ontmoeting en een netwerk van onderlinge con-tacten kunnen worden voor diegenen die niet aangesloten zijn bij een plaatselijke doopsgezinde gemeente in Nederland.

Het platform en netwerk zullen voorlopig gaan functioneren onder de naam Landelijk Doopsgezind Geloofsverband.

Het initiatief is een reactie op een verzoek aan de Broederschapsraad vanuit twee conferenties over de vraag of een landelijke gemeente wenselijk zou zijn. Deze conferenties hebben plaatsgevonden in de broederschapshuizen Samen Een (Giethoorn) en Dopersduin (Schoorl). De Broederschapsraad ziet het plat-form en netwerk als een activiteit van de Algemene Doopsgezinde Sociëteit (ads), vanuit haar verantwoordelijk-heid voor de landelijke communicatie en coördinatie. Het doel van het geloofsverband is het aanbieden van een formeel kader voor die doops-

oprichting Landelijk Doopsgezind Geloofsverbandgezinden die om welke reden dan ook geen lid zijn, of willen zijn, van een plaatselijke doopsgezinde gemeente.

In het najaar van 2016 zal een ont-moeting worden georganiseerd voor hen die zich hebben aangemeld als lid of geïnteresseerde voor het lande-lijke geloofsverband. Ook diegenen van wie op dit moment het (admini-stratieve) lidmaatschap door het bureau van de ads wordt bewaard, zullen worden uitgenodigd zich aan te melden voor dit landelijk verband.

Zij die belangstelling hebben voor dit initiatief en op de hoogte willen blijven, kunnen zich wenden tot het bureau van de ads: 020 623 09 14 of ads@doopsgezind.nl

foto arnoldkarskens.nl | Tripoli (Libië), 2011

>>

tekst Jan Willem Stenvers – foto’s arnoldkarskens.nl

76

l vijfendertig jaar reist Arnold Karskens rond in oorlogs- en conflictgebieden. Als onafhan- kelijk journalist wil hij vertellen wat er speelt en waarschuwen voor problemen. Zo bracht hij tussen 2004 en 2010 aan het licht hoe het Nederlandse leger burgers beschoot in Irak en Afghanistan. ‘Ik ben een muckraker* die de rotzooi naar boven wil krijgen, want mensen moeten de feiten weten.’

In 2008 werd hij tot Journalist voor de Vrede benoemd door het Humanistisch Vredesberaad: “Als een van de weinigen herinnert hij ons er consequent aan dat in een oorlogsgebied elke om het leven gebrachte inwoner van

dat gebied niet minder tragisch is dan een gesneuvelde Nederlander of Amerikaan. Zo belicht hij de voedingsbo-dem voor de verbittering tegen het Westen in een groot deel van de islamitische wereld.” Was getekend, de jury.

Onlangs maakte Karskens uitvoerige verslagen over Europese vluchtelingenkampen en ging hij mee met een boottocht van vluchtelingen naar Griekenland. Hij waar-schuwt voor tendensen in Europa die hij eerder op andere plekken waarnam. Een zwakke economische situatie, veel onvrede en een inkomende stroom vluchtelingen. De radicale islam krijgt steeds meer voet aan de grond. ‘We zitten in een perfect storm en spelen met vuur.’

Slecht nieuws: de dag na de recente aanslagen in Brussel voorspelt u op de Nederlandse televisie een oorlog in Europa. ‘Het is al bezig. Ik weet voldoende van oorlog om te weten dat het niet met een pistoolschot begint, zoals de honderd meter hardlopen. Het groeit en zet uit: de onvrede, de polarisatie. Het begint makkelijker dan dat het stopt. Daarom ageer ik er tegen. Liever roep ik iets te hard dan achteraf zeggen: ik had altijd al het idee dat...’

In 2010 schreef u al over problemen in Brussel.‘Ja, en ik blijf roepen. Er is namelijk weinig verbeterd. Als journalist moet je benoemen wat niet klopt. Je maakt je er misschien niet overal populair mee – daarom lopen ook veel journalisten liever mee met het midden in plaats van voorop. Maar als je dat wel doet komt jouw verhaal uiteindelijk bovendrijven.’

U loopt liever voor de troepen uit.‘Dat is mijn roeping, een zware doch schone taak. Toen ik over de beschietingen van het Nederlandse leger op burgers in Irak en Afghanistan schreef, zaten collega’s embedded, dus onder begeleiding van Defensie, in die landen. Er stond een bed voor ze klaar en ze kregen elke dag een koude cola aangeboden. Terwijl ik sliep tussen de motten en insecten en geen bewaking had. Maar mijn verhaal staat nog steeds, omdat ik met nieuws kwam en niet iets schreef wat iedereen al had verteld.’

Wat is er werkelijk anders aan uw werkwijze, dat u met dat soort nieuws kunt komen?‘Ik praat wel met militairen, ik ga alleen niet samen met ze op reis. Want dan passen ze censuur toe, ze eisen dat ze de stukken kunnen nakijken. Ik wil iedereen spreken: warlord, commandant en tomatenverkoper op de markt, en ik ga ook mee op patrouille met het leger. Daarna bepaal ik welk verhaal ik wil vertellen.’

Maar de meeste oorlogsverslaggevers gaan toch ook zelf op pad?‘Er zijn inderdaad genoeg journalisten die zowel samen met het leger als zelf op pad gaan. Maar als jij van maan-dag tot vrijdag steelt en in het weekend niet, ben je nog steeds een dief. En censuur is het stelen van de waarheid. De nos en rtl weten dat als ze een negatief verhaal brengen over Defensie, ze misschien niet nog een keer mee mogen met zo’n trip. Dat is het gevaarlijke aan deals met Defensie: je gaat aan die mensen denken. Als je een week samen met ze eet en slaapt is het lullig om te zeggen: ‘Hee, ik ga toch een rotverhaal over je schrijven’.’

Welke media en verhalen moet ik lezen om een goed beeld te krijgen van wat er speelt?‘Zorg dat je veel leest: de Volkskrant, nrc, Arnold Karskens, bbc. Het is de diversiteit die ertoe doet, zodat je als nieuwsconsument verschillende kanten van een verhaal hoort en een eigen oordeel kunt vellen. Vaak hebben de mainstream-media, zoals de Volkskrant en nos, over een oorlog dezelfde soort berichtgeving. Terwijl ik vaak een hele andere kijk op de zaak heb. En toevallig ben ik vanaf het begin vaak ter plekke geweest, dus geloof ik meer in mijn verhaal dan in hun verhaal. Maar ik ga niet zeggen: lees alleen mij en de rest niet. Dat is onzin.’

Waarom koos u er onlangs voor om de vluchtelingen-crisis uitvoerig te verslaan?‘Ik wilde vertellen welke mensen naar Europa komen, en welke maffia met die boottochten meehelpt. Het is daarom dat alleen de rijken die kunnen betalen. We kunnen wel roepen dat die mensen allemaal zielig zijn, maar ze zijn niet in levensgevaar aan de westkust van Turkije, als ze op dat bootje springen. Voor elke vluchte-ling die we hier financieel helpen kunnen we veertig anderen in Libanon ondersteunen. Wat is socialer? Als je van Syrië naar Turkije reist ben je een oorlogsvluchteling. Als je van Turkije naar Griekenland gaat ben je een economische migrant. Wie in Calais in een kamp zit, is niet meer in de buurt van een oorlog. Dat verschil wil ik maken. Waarom? Ik ken de hopeloze situaties van echte vluchtelingen, die heb ik helaas vaak genoeg mogen aanschouwen.’

Waar vindt u dat de verslaggeving op deze gebieden goed is gegaan?Halve minuut stilte…‘Haha. Interpreteer deze stilte maar! Als er ergens een bom ontploft en dat komt op het nos Journaal, dan geloof ik dat wel. Gewoon feiten: iemand blaast zich op, x doden. Het probleem is de interpretatie. Is de oorlog in Syrië de schuld van Assad? Of van het feit dat Qatar, de vs, Turkije en Saudi-Arabië de problemen aanwakkeren?

interview

A

‘ Als het jihadistisch leger sterk genoeg is, begint het gewoon’

‘ Voor elke vluchteling die we hier financieel helpen kunnen we veertig anderen in Libanon ondersteunen’

* Een muckraker is een journalist die probeert corruptie en schandalen aan het licht te brengen, met name in de politiek.

Sluit je af. Ga niet naar buiten. Doe je vingers in je oren en zing heel hard ‘nanananananaaaaana-ikhoorjeniet-ikhoorjeniet-ikhoorjeniet-nanananananaaanaaaaaa’ met overslaande stem.

nijp je ogen stevig dicht, want wat je niet ziet bestaat niet. Lees geen kranten. Kijk geen nieuws. Vroeger toen ik klein was werkte dat, al was het maar even. Gewoon doen alsof de wereld niet bestaat.

Ach. Bestond de wereld maar even niet.

Maar ik ben volwassen en de wereld bestaat wel. En hoe. De wereld woedt als nooit tevoren. En wat je ook probeert, de wereld komt binnen. De wereld woont naast je. De wereld is overal. En de wereld brandt. Niet alleen dat, maar iedereen heeft er een mening over. En schreeuwt die luidkeels van de daken. Angst, overtuiging, frustratie, ontreddering, pijn. Maakt niet uit waar je (vandaan) komt, of wie je bent. Zonder enige aanleiding krijg je de mening van wildvreemden opgedrongen. Ik word daar onrustig van. En moe. Of is het moedeloos? Praten lijkt weinig zin te hebben. Luisteren ook. De wereld raast en de mensen waaien mee… alle kanten op. Chaos. Kakofonie.

Hoe blijf je betrokken zonder aan je eigen onmacht ten onder te gaan? Hoe blijf je zien zonder werkelijk iets te kunnen doen? Hoe zorg je dat je niet verloren raakt in de waan van de dag? Hoe voorkom je dat de angst van anderen omslaat in de jouwe? Dat je deel wordt van de maalstroom? Hoe blijf je overeind? Als vrede daar buiten in de wereld verder weg lijkt dan ooit en mensen willens

en wetens op steeds meer geweld lijken aan te sturen– hoe hou je hart en ziel dan open voor een andere mogelijkheid? Hoe hou je horizon en ruimte als de wereld naar binnen slaat?

Mij helpt dat ongrijpbare geloven. Niet dat ik nu vreselijk veel ‘steun heb aan mijn geloof ’, want zo geloof ik niet. Maar ik, gelukkige, word af en toe stilgezet. Door mensen om mij heen die worstelen met dezelfde wereld, die de tijd bevragen en met mij zoeken naar antwoorden die ruimte en vrijheid en leven bieden.

Stilgezet. In de dienst op zondag, of de dagelijkse viering op Dopersduin. Liturgie. Gebed. Verhalen van duizenden jaren oud. Verhalen over angst, lijden, pijn, vernietiging, wanhoop. En daar doorheen zingen klanken van leven en vrijheid en liefde en vertrouwen en nog veel meer. Dat verandert mijn perspectief. Op de wereld. Op de tijd. Op mijn eigen onmacht, mijn eigen vruchte-loze moeten. Dat perspectief wordt eeuwiger. Groter dan mijzelf. Groter dan de tijd waarin ik leef.

Ik leef geloof ik, alsof deze wereld niet de echte is. Niet die waar het werkelijk om draait. Er is een andere werkelijkheid en die schemert door de brandende wereld om ons heen. Heel soms, heel kwetsbaar. En ik oefen. Elke dag. Om die andere, echte werkelijkheid te zien en te blíjven zien. In gebed, in samenkomen. En soms geloof ik dat werkelijk. Soms doe ik alsof. Dan oefen ik, voor later als ik het wel weer geloof. Wonderlijk.

Is het een antwoord op het branden van de wereld? Nee. Het is slechts het koesteren van kleine vrede. <<

horizon

Kleine vrede

9

K

tekst Wieteke van der Molen – foto Willemijn Heerlien

8

Ik denk het laatste. Overigens wil ik Assad niet verdedi-gen, ik sta zelfs op een zwarte lijst bij zijn regering.’

Wat is uw interpretatie dan?‘Rebellengroepen hebben veel steun gekregen vanuit het buitenland. Turkije heeft wapens geleverd aan aan Al Qaida-gelieerde groepen, waardoor het nu met veel vluchtelingen zit opgescheept. Saudi-Arabië neemt geen vluchtelingen op. Dat land wil ze naar West-Europa hebben, want dan groeit daar de islam en dat betekent meer macht. Marokko idem dito. Die landen hebben nu juist wel het geld en de ruimte, en ze spreken dezelfde taal. Maar ze vangen niemand op, zogenaamd uit angst voor aanslagen. Wij hebben hele domme overheden die dat niet doorhebben. Die naïviteit en lafheid zag je ook vlak voor de Tweede Wereldoorlog.’

Als dat waar is, is het best wel heftig.‘Absoluut! We krijgen steeds meer te maken met jihadis-me, dat door de vluchtelingenstroom wordt versterkt. In Brussel en Parijs merk je al veel van de problemen door radicalisering. In Nederland krijgen we het nog voor onze kiezen. De joden vertrekken al of beveiligen zich. En dat

Arnold Karskens (1954) is freelance oorlogs-verslaggever en onderzoeksjournalist. Hij leverde onder meer bijdragen aan Nieuwe Revu, dagblad De Pers en aan programma’s van de nos, vara, bnr en powned. Tegenwoordig schrijft hij voor zijn online medium The Karskens Times en schuift hij aan bij Pauw als commentator. Onlangs publiceerde hij zijn tiende boek Journalist te koop? over corruptie in en bedrei-gingen van de onafhankelijke journalistiek.

zijn altijd de kanaries in de mijn. Die leggen als eerste het loodje bij gevaar. De christenen zijn daarna aan de beurt. Ook jij! Van de Filipijnen tot aan de westkust van Afrika, ik heb in het verleden in zoveel gebieden gezien wat hier nu gebeurt. Als het jihadistisch leger sterk genoeg is, begint het gewoon. Wapens en geld krijgen is geen probleem. Nogmaals: een oorlog begint makkelijker dan dat die stopt.’

Hoe moeten wij ervoor zorgen dat ‘het’ niet begint? ‘We hadden nooit die vluchtelingenstroom moeten toelaten. We laten gevaar binnen en hebben tegelijkertijd minder aandacht voor arme vluchtelingen in het Midden-Oosten. Militaire interventies vanuit het Westen helpen ook niet. Ik heb gezien hoe we daarmee in Libië en Irak precies het tegenovergestelde bereikten van wat we wilden: een grotere puinhoop. Hard roepen is dan echt nodig. Misschien helpt het niet veel, maar ik heb wel m’n bek opengedaan.’

Wanneer mag met geweld ingegrepen worden?‘Wie met geweld wordt benaderd, mag terugvechten. Maar wie tactisch slim is hoeft dat niet te doen. Daar heb je dan wel wijze leiders voor nodig, met durf en lef. Helaas hebben we daar een ernstig gebrek aan. Zwakke heelmeesters maken stinkende wonden. Al dat wegkijken – ‘het loopt wel los, het wordt niet zo erg’. Nou, je ziet bij de aanslagen in Parijs en Brussel dat het alleen maar heftiger wordt momenteel. Niet alles in Nederland is slecht hoor, maar op het cruciale punt van vrede en oorlog kan het wel beter. En juist op dat gebied kun je je geen tijdrekken veroorloven...’

Hoe zou je dan tactisch kunnen ingrijpen?‘Heel makkelijk. Bijvoorbeeld iedereen met een dubbel paspoort die de democratie in Europa of Nederland afwijst en een geweldsmisdrijf pleegt, de Nederlandse nationaliteit afpakken en terugsturen naar het land van herkomst. Als je dat bij een paar honderd mensen doet, bindt de rest ook in. Als je de rotte appels eruit haalt, profiteer iedereen in de samenleving. Juist ook de Marokkanen en Turken die nu over één kam worden geschoren met die rotte appels, en gezien worden als slechte mensen.’

Hoe bang mogen we zijn?‘Heel bang. We hebben echt serieuze problemen. Ik heb echt geen hekel aan moslims: het gros dat ik ken is hartstikke aardig en gastvrij. Ik ben veel met islami-tische rebellengroepen mee geweest en die hebben me altijd goed behandeld en beschermd. Maar ik heb wel wat tegen radicale groeperingen die de overhand willen nemen. Alles wat radicaal is of zich onder dat mom crimineel gedraagt, moeten we wegsturen. Anders zal het ons zuur opbreken.’ <<

interview

Z

10 11

‘In mijn werk iets scheppen? Ja, met veel zoeken en denken en vooral heel veel zagen, vijlen en slijpen.’

de Schepper

tekst Lies Jansen – foto’s Jaap de Jong

o ongeveer speelt de vraag van de redactie door in onze ontmoe- ting, waarin Helma Vermeulen (1984) vertelt over haar kijk op haar leven en werk. We spreken elkaar in haar nieuwe atelier, werk-plaats/smidse en winkel ineen, in de Amersfoortse binnenstad. Op een plein dat de cultuur in de stad wil verrijken, vlak achter het Mondriaan-museum.

Helma wist al op de havo dat zij iets in de kunsten wilde gaan doen. Tijdens de oriëntatie op een vervolg-studie kwam ze als eerste bij de opleiding tot goudsmid/ondernemer in Schoonhoven terecht. Dat klikte meteen. Ze had er zin in en begon aan de lange fase van geduldig vijlen en slijpen, uitkijkend naar het moment waarop zij zou kunnen beginnen met ontwerpen en stap voor stap zou leren maken wat zijzelf mooi vond. Ze volgde een extra op-leiding over design en over het samenwerken met klanten, iets wat in haar visie op het werk van een kunstenaar centraal staat. Ze vond een stageplaats ‘waar je pas echt gevormd wordt’, zo vertelt ze met

nadruk. Je leert daar het plezier kennen als iets lukt, en ook het op-nieuw moeten beginnen als je vast-loopt. Haar stageplaats werd een baan en na een stevige inwerkperiode kon ze gaan zoeken naar haar eigen stijl. Ze is er tot 2010 blijven werken.

In die tijd maakt zij de balans op en begint ze zich af te keren van het vak. Klaar met ‘het wereldje’, kundig en ervaren in het werk en toch verlan-gend naar een radicale omslag. Ze gaat reizen om andere mensen en culturen te leren kennen: Nicaragua, India, Azië. Misschien ook vanwege haar betrokkenheid bij de doops-gezinde wereldkerk. Wat nu? Een zo goed als nieuw leven opbouwen, verrijkt door alle ontmoe-tingen, maar wel in een eigen wereld die anders is geworden. Maar welke kant op? Nog niet naar haar vroegere werk. Een of ander kantoor? Als er iets is dat tegenvalt na haar reizen, dan is het wel haar eerste sollicitatie. Standaard vragen, standaard informatie – er gaat niets open. Dan komt het verlangen naar haar vak terug. Zij sticht haar eigen bedrijf onder de naam Helemaal Edelsmid, specialiseert zich in sieraden en ervaart: ‘het is weer de droombaan van vroeger’.

We komen terug op het scheppen. Helma laat me haar werk zien en vertelt iets over het ambacht, de instrumenten en de keuze van de materialen. Ze richt zich op mensen die een persoonlijk sieraad zoeken, om zelf te dragen of om bij een speciale gelegenheid te schenken, zoals trouwringen. Graag werkt ze met edelstaal. Stevig, opvallend, en altijd met een verzachtend accent in edelsteen. We kijken naar nieuwe mogelijke combinaties. Ik geniet van de schittering van een kleine blauwe ruwe diamant…

Ik kan me steeds beter voorstellen hoe het per sieraad wisselend werk-proces verloopt. Het lijkt echt wel een beetje op het vinden van iets uit niets. Waaruit ontstaat het eerste ontwerp – voor de opdrachtgever of voor haar eigen werk – het selecteren van het materiaal, de keuze voor een kleur, de steen of briljant, de draagbaarheid, de uitstraling? Het zit hem allemaal in het unieke proces van verstand-houding en tijd. In het met passie op zoek zijn naar wat daarin leeft en opengaat. Soms een tijdje onder-broken of zelfs met een stapje terug. Voor Helma is het vaak een verras-sing als het sieraad klaar is. <<

Helma de edelsmid‘het is weer de droombaan van vroeger’

1312

og voor er geschiedschrijving was, was er kunst. Dus nog voordat we oorlogen kenden als feiten uit boeken, kenden we ze van de artefacten met oorlog als thema. Grotschilderingen over het achternazitten van dieren en het in elkaar slaan van vijanden; de veldslagen uit het Romeinse Rijk, bekend van inscripties en afbeeldingen; de heldendichten over de Trojaanse oorlog, opgetekend door Homerus. Er is zoveel. Het is eindeloos. Oorlog is een dankbaar thema. Dat komt doordat kunst dát weergeeft wat niet in woorden gezegd kan worden. Geschiedenis vertelt hoe iets was. Kunst vertelt hoe we iets beleefden, hoe we wilden dat het was, hoe we hopen dat het nooit zal zijn. Kunst zegt zoveel meer.

Bij elke stap een nieuw verhaal. Bij elke stap een nieuw kruis. En nog één. En nog één. Adem uit.

Tapijt van Bayeux (1068)Dit werk is een doek van linnen en gouddraad van 50 centimeter breed en 70 meter lang. Het vertelt het

verhaal van de Slag bij Hastings in 1066, de grootse en bloedigste confrontatie tussen Engeland en Frankrijk tijdens die oorlog. Het tapijt leest als een stripverhaal en vertelt het hele gebeuren van de strijd tussen Engeland en Frankrijk, van de voorgeschiedenis tot de nasleep. Het tapijt is nog steeds één van de belangrijkste bronnen voor inzichten aangaande wapens en kleding tijdens de oorlogen van die tijd voor de huidige geschiedschrijving.

William Turner • War. The Exile and the Rocket Limpet (1842)Dit werk van de Engelse romantische schilder William Mallord Turner schetst het beeld van Napoleon in ballingschap op St. Helena. Hij lijkt terneergeslagen de slagvelden te overzien – de slagvelden die hij tijdens zijn heerschappij veel zag en veroorzaakte. Misschien is het Turners commentaar op oorlog. We zien een soort stof-wolken van kleur en silhouet en daarin één duidelijke mensfiguur. Is het Turners weergave van de zinloosheid van oorlog en van het leed dat Napoleon zichzelf uitein-delijk aandeed? Alleen en eenzaam op een eiland ver weg.

M’n blik dwaalt af naar plekken iets verderop. Ik zie meer kruizen. Zo ver ik kan kijken. Kruis na kruis. En nog één. En nog één. Adem in.

Otto Dix • Der Krieg (1924)De Duitse schilder Otto Dix maakte tijdens de Eerste Wereldoorlog een serie etsen over de gruwelen van oorlog. Tijdens deze Grote Oorlog had hij zich aangemeld als vrijwilliger om de verschrikkingen zelf mee te maken. Uiteindelijk resulteerde dat in 51 duistere, soms demo-nische voorstellingen over dood, verderf, onmacht en lijden, die gepubliceerd werden in 1924.

Käthe Kollwitz • Trauernde Eltern (1932)De Duitse kunstenares Käthe Kollwitz verloor haar jongste zoon Peter tijdens de Eerste Wereldoorlog. Ze is er nooit overheen gekomen. Ter nagedachtenis aan hem en voor alle andere achtergebleven nabestaanden, in het bijzonder ouders, maakte ze de beeldenserie ‘de treurende ouders’. Het werk bestaat uit twee beelden van een vader en een moeder die treuren om hun verloren zoon, zoals veel ouders die hun kinderen niet zagen terugkeren van de slagvelden. Het werk staat op de Vladslo Oorlogsbegraaf-plaats bij Diksmuide in België.

En nog één. En nog één. Adem uit.

Creedence Clearwater Revival • Fortunate Son (1969)De Amerikaanse band ccr bracht dit nummer uit ten tijde van de Vietnamoorlog. Het gaat over de echte soldaten, de gewone jongens die de oorlog daadwerkelijk uit moesten vechten. Want het zijn de gewone jongens die dienden als kanonnenvoer, niet de fortunate sons, de kinderen van rijke en belangrijke mensen. ‘Ik ben het niet, die geboren is voor het geluk. Ik ben het niet, ik ben geen zoon van een miljonair.’

Norman Foster • Rijksdagkoepel Berlijn (1999)Het parlementsgebouw in Berlijn heeft veel te verduren gehad. Er is voor gevochten en het is in brand gestoken. Het kent bovenal een hoop geschiedenis. Het gebouw dateert uit 1894 en werd regelmatig herbouwd en gerestaureerd. In de tijd van de Koude Oorlog stond het gebouw symbool voor een verdeeld Duitsland en een verwoest Berlijn. Na de val van de muur mocht de

Engelse architect Norman Foster het Rijksdaggebouw onder handen nemen. Zijn bijdrage werd de inmiddels beroemde koepel. Vanuit de koepel is de grote zaal van het parlement permanent zichtbaar. Dat symboliseert de openheid van democratie. Na decennia van oorlog moest deze koepel het nieuwe Duitsland representeren. De letterlijke transparantie van het nieuwe Rijksdaggebouw moest de figuurlijke transparantie bevorderen. Nooit meer oorlog. Echt nooit meer.

Jeremy Deller • It is what it is (2009)De Engelse kunstenaar Jeremy Deller wilde een mobiel museum oprichten over de oorlog in Irak. Een oorlog die maar doorging en doorging. Het museum moest zich daarom ook verplaatsen en uitbreiden. In 2009 reed Deller van New York naar Los Angeles en stopte onderweg in veertien steden. Het kunstwerk bestond uit een ontplofte taxi. Een Irakese burger en een Amerikaanse soldaat reisden mee. De kunstenaar wilde geen stelling nemen en hij noemde het project ‘It is what it is’. Het is wat het is. Iedereen mag zelf een mening vormen. De kunstenaar wilde alleen laten zien: oorlog is wat het is. Meer niet.

Kruizen. Eindeloze kruizen. Ik voel de wind door het gras waaien. Ik hoor verhalen die niet in alle adem van een heel leven te vertellen zijn. Ik voel de levens van mensen die nooit geworden zijn wie ze wilden zijn. Korte levens. Het houdt nooit op. Hoe meer kruizen, hoe meer verhalen. In één lange adem, steeds langer. Het houdt niet op. De zon zakt, de wind gaat liggen. Ik loop langs alles kruizen en ik weet dat er geen einde aan komt. Of toch? <<

Ik schuifel langzaam door, ik adem in. Geen kruis meer. Alleen gras. Misschien dan toch? Adem uit.

N

Een wit kruis. Een kruis zonder naam. De wind beweegt. De wind en het gras, alles beweegt. Behalve het kruis. Dat ernaast beweegt ook niet. Nog een kruis. En nog één. Het is een middag ergens in België. Adem in.

De wind, het gras en het kruis

tekst Kalle Brüsewitz

De kunst van oorlog en de oorlog in kunst

kunst

vlnr Otto Dix, Käthe Kollwitz, Jeremy Deller, William Turner, Tapijt van Bayeux

Bruno van Kalker (45) is lid van de doopsgezinde gemeente in Harlingen. Als scheepswerktuigkundige (machinist) op de grote vaart bereist hij de wereldzeeën. In zijn vrije tijd duikt hij en is hij duikinstructeur. Hij woont met zijn vrouw en twee kinderen in Sint Jacobiparochie.

Zondag‘Ik ben 24/7 doopsgezind. Voor mij is dat logisch, maar ik zie ook wel eens mensen heel braaf en met veel uiter-lijk vertoon op zondag in de kerk zitten om doordeweeks alles weer aan hun laars te lappen. Gelukkig gaan ze

de zondag daarna weer naar de kerk, dus dan komt alles goed, denken ze. Maar het gaat om wat je doordeweeks doet.Prachtig vind ik het als de Amish samen een schuur bouwen. Machtig vond ik het vroeger om oud papier te sjouwen bij de rommelmarkt of het podium op te bouwen. En nog steeds vind ik het fijn om samen te komen

voor een gespreksgroep of om met de ‘Ouwe Seunen’ wat onderhoud te plegen en koffie te drinken. Toch schiet dat er vaak bij in en dan blijkt het stiekem wel goed om een vast moment te hebben om aan de gemeente te bouwen. Je hoeft het niet af te spreken, want iedereen komt toch wel. Opgejaagd door je eigen leven is die zondag makkelijk

over te slaan, maar ik vind het wel mooi, die zondagsrust. Eén dag in de week resetten, bezinnen, vieren en aandacht hebben voor je medemens.’

Openbaring‘Ik zou dat woord vertalen als een ingeving krijgen. Dat kan in gesprek-ken met anderen gebeuren, maar ook zo maar uit het niets komen. Queen-zanger Freddie Mercury schreef het lied A crazy little thing called love in bad. Een openbaring? Sowieso is het iets moois.’

Oorsprong‘De natuur.’

Hemel‘De hemel is op aarde en die moeten we zelf onderhouden.’

Talent‘Dat is iets wonderbaarlijks. Er zijn mensen die jaren piano spelen en er nog steeds niets van bakken. Er zijn ook mensen die niet of nauwelijks les hebben gehad en fantastisch kunnen spelen. Daar kan ik van genieten. Het is een heel avontuur om te ontdekken waar je talenten liggen en als je daar-in slaagt en je kunt ze toepassen, levert dat veel op. Zelf ben ik nog wel eens op zoek naar dat talent. Ik weet dat het er is, maar het komt er niet altijd uit. Dat geeft onrust.’

Daden‘Ik verwacht daden van mezelf, want ik vind eigenlijk dat ik te weinig doe. Ik zou ‘grootse’ dingen willen doen. Ik zou vrede willen stichten, ik zou honger en onrecht willen aanpakken, enzovoort. Maar ik heb mijn werk en mijn gezin. Natuurlijk is dat onzin, het zijn dingen waar ik me achter verschuil. Keuzes die ik maak. Maar wat doe ik dan wel? Om te beginnen kom ik voor m’n geloof uit en schuw

ik het gesprek daarover niet. En dat is niet zo makkelijk als het lijkt. Als je je begeeft in een kleine sociale groep zal het merendeel je niet zo snel begrijpen. Gelukkig voel ik mij dan gesterkt door mijn geloof en gemeen-te. Is dat een daad? Kan ik dat ook volhouden als mijn geloof onder druk komt te staan? Ik hoop dat ik dan sterk genoeg ben.Een andere daad is dat ik ieder mens benader zoals ik zelf benaderd zou willen worden. Ik maak geen onder-scheid tussen sekse, ras, afkomst, overtuiging of sociale klasse. En zo eenvoudig is ook dat niet. Kan ik dat volhouden? Neem ik de leerling bij mij aan boord net zo serieus als de kapitein? Neem ik de zwerver net zo serieus als de wetenschapper?’

Vandaag‘Lang heb ik de overbevolking van de aarde als het grootste probleem gezien. Maar een nog veel groter probleem is het feit dat wij mensen ons brood niet willen delen. Mensen geven elkaar de ruimte niet om te leven volgens hun eigen overtuiging. Steeds weer proberen we elkaar onze

waarheid op te leggen. En steeds weer met geweld. Of het nu de kruisvaarders waren, de arrogante moderne Westerse samenleving die de wereld wel even zal organiseren, of groepen als is. Angst en terreur zaaien én oogsten we. Ondertussen ligt het brood te schimmelen.’

Opdracht‘Ik zie het niet alleen, maar ik voel het als mijn opdracht om te leven volgens

mijn overtuiging. Ik beschouw het als een magisch moment als de voorgan-ger, tijdens de opdracht en de zegen, het vertrouwen teruggeeft aan mij en aan de gemeente. Het vertrouwen om door te gaan met het werk dat Zijn hand begonnen is. Ik voel die verantwoordelijkheid en dat geeft me de energie om door te gaan en niet op te geven.’

Angst‘Mijn angst is dat ik mijn leven niet af kan maken. Iedereen gun je alle levensfasen: kind, pensioen en groot-ouder zijn. En ik gun iedereen een net einde. Ik heb te doen met de mensen die dat niet mogen mee-maken.’

Wereld‘Ik denk dat wij doopsgezinden heel veel te bieden hebben. Als je rustig in gesprek bent, hoor je de verwon-dering en verbazing van mensen en hun behoefte hun mening te geven. Ik zou willen dat we harder van de daken zouden schreeuwen. Vaak is ‘de kerk’ aan het woord en kan ik me er helemaal niet mee identifi-

ceren. Dan vraag ik me af: waarom niet eens een doopsgezinde vragen om er wat over te zeggen? Gewoon lekker aan tafel bij RTL Late Night of Pauw. Kunnen we daar niet eens achteraan?’ <<

14 15

tekst Kalle Brüsewitz – foto Harrie Hekkema

mondigenbondig

‘ Steeds weer proberen we elkaar onze waarheid op te leggen. En steeds weer met geweld.’

‘ De hemel is op aarde en die moeten we zelf onderhouden’

naar lieden als Stalin, Hitler, Musso-lini, Pol Pot en Osama bin Laden. Van de Roemeense leider Ceausescu – ‘eigenlijk een analfabete boer’ – is maar een gedicht bekend, dat geënt is op de pacifistische bijbelpassage van Jesaja 2 vers 4. Het gedicht eindigt veelzeggend met: Wij zijn machtig met zijn allen / kom mee strijden, volkentallen! / Om de vrede, onze rechten, / een vrij levente bevechten! Sommige poëzie (Mussolini, Mao, Karadzic) is zo gek nog niet. De meeste sentimentele rijmelarijen gaan pas leven door de bombastische en humoristische toelichtingen van Damen. Dat alles onder het motto: ‘De ene dag een gedicht, de andere genocide.’

Bloemen van het kwaad, Paul Damen, uitgeverij Koppernik, € 14,95

groene kerkenHet Ouderlingen{blad} voor Pastoraat en Gemeenteopbouw besteedt in het meinummer aandacht aan het feno-meen groene kerken. De Groene Kerkenactie schrijft niet voor hoe een gemeenschap invulling geeft aan haar wens om te verduurzamen. Er worden wel wat ‘handige regels’ aangereikt. Focus niet op problemen, maar waar-deer de goede dingen. Werk aan ‘behapbare stappen’ en vier de success-en. Een ‘groene kerk’ is geen keur-merk, maar zo’n gemeente ‘doet haar best en is hierop aanspreekbaar’. ‘Verduurzamen is een spiritueel pad dat je terugvoert naar je rol in het grote geheel.’ Inmiddels zijn 87 geloofsgemeenschappen aangemeld als groene kerk.www.groenekerken.nl, via deze site is ook een toolkit beschikbaar. Ouderlingenblad bestellen via www.ouderlingenblad.nl

Tenzij anders vermeld, zijn de bijdragen op deze pagina’s van de hand van Martin Maassen, martin.maassen@doopsgezind.nl

(en een groep mannen) uit allerlei kerkelijke denominaties in beweging zetten, en zullen deze hun plek in kerk en samenleving innemen. In 1983 wordt Tine benoemd tot bijzonder hoogleraar Feminisme en Christendom. Voor iemand die zelf vanuit Kerk en Wereld nauw betrokken is geweest bij de ontwikkeling van de feministische theologie, valt op dat deze biografie wel heel nadrukkelijk vanuit katholiek en academisch perspectief geschre-ven is. Jammer is ook dat de schrijf-sters, zelf afkomstig uit de eerste lichting feministisch theologen, de minder mooie kanten van Halkes te persoonlijk maken. In plaats van die te duiden als de tol van de eenzame strijd van een vrouw binnen een manneninstituut. Dat zou meer recht gedaan hebben aan Tine Halkes.door Tea G. Rienksma

Catharina Halkes ‘Ik verwacht iets groots’ – levenswerk van een feministisch theologe, 1920-2011, Annelies van Heijst & Marjet Derks, uitgeverij Vantilt, € 29,95

kwade reukMa(ch)tige dichtkunst

‘Wie zich zonder de goddelijke gekte aan de poorten van de dichtkunst vertoont, ervan overtuigd dat het technisch kunnen wel tot een talent-vol dichter maakt, blijft een brod-delaar, van wie de nuchtere verstan-delijke dichtkunst niets voorstelt vergeleken bij hen die door de gekte bezeten zijn.’ Paul Damen neemt deze wijsheid van Plato serieus door in ruim 500 bladzijdes gedichten van dictators te presenteren. Via koning David – ‘een kwezel met lang haar en een harp (...), geen homo met een harpje’ – en Nero, leidt Damen ons

nog steeds niet aan het woord. De katholieke kerk bleef een patriarchaal bolwerk. Voormoeder van de strijd van vrouwen in de katholieke kerk was Catharina (Tine) Halkes (1920-2011). De onlangs verschenen vuist-dikke biografie is een eerbetoon aan deze vrouw, die voor veel vrouwen van grote betekenis is geweest voor hun persoonlijke ontwikkeling. Tine Halkes heeft zich haar hele leven op allerlei manieren binnen het instituut kerk ingezet voor de positie van de vrouw. Toch bleef zij ervaren dat ze als vrouw een tweederangs positie innam. In 1971 leest Halkes het boek van de Amerikaanse theologe Mary Daly, Beyond God the Father. Daly formu-leert hierin haar fundamentele kritiek op het patriarchaat en ontwikkelt voor het eerst een feministische theologie. Voor Tine Halkes opent zich een nieuw perspectief. Met veel moeite lukt het haar om aan de universiteit van Nijmegen het project Feminisme en Christendom op te zetten. In de daaropvolgende decennia zal de feministische theologie niet alleen in Nederland, maar wereldwijd, vrouwen

met wie je kunt delen. Vaak zijn het mensen die ook stil kunnen zijn.’ In het gedicht ‘Intenser leven’ schrijft Van den Berg: meeleven kan lijden verlichtenmeeleven kan leven intenser makenLijden verlichten kan dus toch! De ondertitel zegt in dit integer, soms intiem geschreven boek hoe dat moet: ga op weg met de ander!door Jehannes Regnerus

Lijden verlichten – op weg gaan met de ander, Marinus van den Berg, uitgeverij Ten Have, € 19,99

voormoederFeministische theologie

De Nederlandse katholieke kerk-provincie zette in de zestiger jaren van de vorige eeuw wereldwijd een progressieve toon, mede geïnspireerd door het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965). Helaas kwamen vrouwen

stille nabijheidOp weg met de ander

Als de tranen stromenga ze niet opdrogenals verdrietigen huilenga ze niet troostenblijf liever stil zittenstil en aandachtiglaat je stille nabijheideen zachte tissue zijn

boeken & bladen

Met het gedicht ‘Een zachte tissue’ zet Marinus van den Berg in Lijden verlichten – op weg gaan met de ander direct de toon. Hij weet waarover hij schrijft, hij heeft immers in zijn veertigjarige loopbaan gewerkt in velerlei functies op het terrein van gezondheid en welzijn en in het ouderenpastoraat. In Lijden verlichten geeft hij, regelmatig in poëzievorm, zijn inzichten uit al die jaren pastorale ervaring door. Het boek staat vol met verhalen uit de praktijk over verschillende vormen van lijden. Aan eenzaamheid, ver-geten worden, het levenseinde, kerksluiting, lijden aan familie en relaties. Maar… kan lijden verlichten eigenlijk wel? Pasklare antwoorden levert Van den Berg niet. ‘Ik heb meer vragen dan antwoorden. Misschien zijn er alleen maar verhalen.’ Terugkerende kernwoorden zijn: luisteren, er zijn, empathie, trouw, stilzijn. ‘Er zijn mensen die komen. Er zijn mensen die heel trouw zijn,

De zonnetjes bij de besproken boeken en bladen geven de waardering van de recensent weer. Die kan uiteenlopen van één zonnetje (niet best) tot vijf (mag op uw nachtkastje niet ontbreken).

perspectief

Zenmeester Jezus, Jos Stollman, uitgeverij Servire, € 18,99

Stelt u zich eens voor: een mooie zondagmiddag in de lente. Een zachte zon schijnt door de kleine ramen naar binnen en verlicht het interieur

van de abdij. Een viertal stemmen kleurt de ruimte met liederen die zich in gebed richten tot God. Het Onze Vader klinkt in verschillende talen uit verschillende tijden. Daartussendoor worden meditatieve teksten gelezen die gebaseerd zijn op het Thomas-evangelie. De zanger/spreker blijkt ook de schrijver te zijn van deze teksten: Jos Stollman, auteur van Zenmeester Jezus. In het boek zijn de 114 uitspraken die aan Jezus toegeschreven worden, opnieuw vertaald en voorzien van een reflectie en meditatie. Wat een bijzon-dere manier om met een prachtig boek in aanraking te komen! Sindsdien ligt het op mijn nachtkastje en gebruik ik het in de diensten waarin ik als leken-prediker voorga. Blij ben ik met het geboden nieuwe perspectief op het leven en de leringen van Jezus. Dat sluit ook aan op het gedachtegoed van Een Cursus in Wonderen. Beide laten ‘kleuringen’ zien die in de loop van de tijd onder invloed van het menselijk oordeel in de bijbelse boodschap zijn ontstaan. Inspirerend en bemoedigend!door Joke Bakker, Alkmaar

16 17

‘De Wereldraad is een politieke organisatie en jij bent hier naartoe gekomen om te lopen schreeuwen in demonstraties.’ Ik was perplex en ontkende die aantijging natuurlijk. Maar achteraf geeft die wel te denken.Zonder twijfel wordt binnen de Wereldraad genuanceerd over Israël gedacht, er zijn immers toptheologen aan verbonden. Hoe zouden die de worteling van het christendom in het jodendom kunnen negeren? Hoe zouden die, met hun gedegen kennis van eeuwenlange jodenvervolging en de gruwelen van de Tweede Wereld-oorlog, het bestaan van de staat Israël niet kunnen accepteren? Voor een goed begrip is het dan ook van het grootste belang een denkscheiding aan te brengen tussen het bestaan van de staat Israël enerzijds, en de politiek door de staat Israël anderzijds. Op die manier wordt aan al die mensen die de meest vreselijke familietrauma’s met zich meedragen niet het recht ontzegd om eindelijk rustig te leven – de joden. Tegelijkertijd wordt oog gehouden voor de mensen die het slachtoffer zijn van de expansie-drift van die nieuwe staat Israël – de Palestijnen.

NasleepOok ik heb altijd geweigerd partij te kiezen in de kwestie Israël-Palestijnen, als dochter van een moeder met een Tweede Wereldoorlog-trauma, en een vader die als doops-gezind theoloog altijd grondig en oprecht te werk is gegaan. Bij Kees van Duin ging het altijd om de verbin-ding christendom-jodendom, om de juiste vertaling van de bijbelteksten en de worteling van het Nieuwe in het Oude Testament. En om geweldloosheid, dat zeker ook. Een voorbeeld dat mij hopelijk mijn verdere leven zal blijven inspireren. Intussen zitten wij, de mensen die uitgezet zijn, met de gebakken peren. We staan nu natuurlijk op een Israëlische zwarte lijst, en in onze paspoorten staan stempels die problemen kunnen opleveren als we bijvoorbeeld naar de Verenigde Staten reizen. Dat is uitermate onplezierig. De Wereldraad spant zich er dan ook voor in om onze namen te laten zuiveren. Misschien is dat beter en realistischer dan excuses eisen. Want op zichzelf heb ik best begrip voor het strenge veiligheidsbeleid van de Israëli’s, al ben ik wel geschrok-ken van de krampachtigheid ervan.Een aantal keren is me gevraagd: ‘Wat doet dat nu met jou? Hoe heb je je gevoeld?’ Daar kan ik kort over zijn: ik voelde niets, want dat was te gevaarlijk. Iedere vorm van emotie werd meteen verdrongen. Pas toen ik terug was in Nederland kwamen de angst, de machteloosheid en de woede los. Zo werkt dat blijkbaar. <<

ik had ze thuis gedownload en de relevante gegevens in mijn smartphone opgeslagen. Fout dus.

GevangenUiteindelijk kreeg ik hetzelfde te horen als de anderen:ik mocht Israël niet in en zou naar Nederland worden teruggevlogen. Na een rit in een arrestantenbusje – op slot en geblindeerd – arriveerde ik om half twee ’s nachts in een opvangcentrum, lees gevangenis. Alleen het hoognodige mocht ik meenemen, niet mijn telefoon. Ook mijn paspoort kreeg ik niet terug. Op een stalen brits met een paardendeken, zonder hoofdkussen, probeerde ik wat te rusten. Privacy was er niet, want er zat een raam in de stalen deur. De enige plek waar ik niet kon worden gezien was het toilet. Daar kleedde ik me maar om. ’s Ochtends, nadat ik een broodje had gekregen, moest er gedwongen worden ‘gelucht’ op een afgesloten binnenplaats. Ik was de enige vrouw. Eindelijk kwamen twee mannen me halen die me naar het vliegveld zouden brengen. Wachtend in de gang zag ik twee vrouwen uit een andere cel komen, met een bewaker. Het waren Sophie D. uit Genève en haar nieuwe assistente. Sophie en ik vlogen elkaar zonder woorden in de armen. Ze vertelde dat zij en haar jonge collega drie dagen opgesloten hadden gezeten. Zonder telefoon, zonder privacy. Eén keer had ze haar man mogen bellen die meteen de Zwitserse ambassade had ingeschakeld. Helaas kwamen de waarschuwingen uit Genève voor mij net te laat; anderen waren op het laatste moment hun vliegtuig naar Tel Aviv niet ingestapt. Ineens snapte ik waarom Sophie nooit had gereageerd op mijn smsjes tijdens mijn verhoor: ze zat zelf gevangen.

18 19

uitgezet

Nog nooit heb ik zulke lekkere koffie gedronken als aan boord van het Transavia-toestel dat mij naar huis vloog. Het eerste bakkie in bijna een etmaal. Pas op Schiphol kreeg ik mijn paspoort terug dat ongetwijfeld grondig was gecheckt.

Positie WereldraadIn de dagen daarna vielen de stukjes van de legpuzzel in elkaar. Ongeveer de helft van onze groep, met dertien nationaliteiten, was uitgewezen; anderen mochten slechts een deel van Israël in op straffe van detentie als ze toch naar andere gebieden zouden gaan. De Wereldraad was furieus, maar wachtte met een reactie totdat iedereen het land uit was. Op maandag 8 mei kwam eindelijk het officiële protest. Er werd gesproken van ongeëvenaarde en onacceptabele intimidatie. Een klacht werd ingediend bij de Israëlische vertegenwoordiging bij de Verenigde Naties; de Israëlische overheid werd opgeroepen excuses te maken en een onderhoud met de Israëlische ambassa-deur aangevraagd. Logisch, zo’n gepeperde toon, als twee van je werknemers drie dagen gevangengezet worden.

Nu zijn we een paar weken verder en probeer ik de balans op te maken. Waarom is dit gebeurd? Toegegeven, de Wereldraad laat zich soms anti-Israëlisch uit. Ook heeft de Wereldraad projecten in de bezette gebieden. Maar die projecten zijn altijd geweldloos en iets zeggen is niet hetzelfde als iets doen. Toch kan het bijna niet anders of de opstelling van Israël is ingegeven door politieke overwegingen, door de wens iets terug te doen tegen de Wereldraad. Tijdens de laatste verhoorronde viel mijn ondervrager namelijk op een gegeven moment uit:

Daar sta je dan met je goede bedoelingen. Want die had ik, op weg naar Israël voor het jaarlijkse overleg onze werk-groep. En ik verheugde me op de heilige plaatsen die ik eindelijk zou zien.

‘

‘ Op een stalen brits met een paarden- deken, zonder hoofdkussen, probeerde ik wat te rusten’

Onze werkgroep’ is de klimaatwerkgroep van de Wereldraad van kerken waar ik deel van uitmaak. Ieder jaar hebben we een interne vergadering, steeds in een ander land. Dit keer waren we door een Palestijns lid van onze groep uitgenodigd. Een aardige man die ik een paar keer eerder had ontmoet. Problemen verwachtte ik niet, want ons bezoek had niets te maken met de gespannen situatie in Israël en de Palestijnse gebieden. Bovendien had ik een formele uitnodigingsbrief van de Wereldraad bij me.

Toen zondagavond 1 mei om negen uur mijn paspoort op de luchthaven van Tel Aviv werd ingenomen en ik moest wachten tot ik zou worden ondervraagd, was ik niet meteen gealarmeerd. Het was immers de eerste keer dat ik in Israël was. Maar in de wachtkamer zaten twee mede-werkgroepleden, een Duitser en een Zuid-Afrikaan. Zij waren al uren verhoord en hadden zojuist te horen gekregen dat ze het land niet in mochten. Dat verbaasde me zeer. Vervolgens ontspon zich een waar nachtmerriescenario. Zonder avondeten werd ik in drie ronden verhoord, steeds met een pauze ertussen. De manier van onder-vragen werd steeds grimmiger. Mij werd gevraagd of ik Sophie D. kende, een stafmedewerker van de Wereldraad in Genève en onze logistieke rots in de branding. Ik zei naar waarheid ja. Of ik e-mails van haar had en of ik die kon laten zien. E-mails had ik inderdaad, bijvoorbeeld met het telefoonnummer van de taxichauffeur die al uren op me stond te wachten. Maar laten zien kon ik ze niet, want

tekst Marijke van Duin foto’s Johan Tempelaar

projectreis naar TanzaniaDoopsgezind WereldWerk vindt het belangrijk dat kennis genomen kan worden van de voortgang van projecten waar WereldWerk bij betrokken is. In oktober 2016 organiseert WereldWerk samen met haar partners in Tanzania een drie weken durende reis naar de projecten in dit Oost-Afrikaanse land die door WereldWerk worden ondersteund. Wie op reis gaat, ontdekt vaak meer dan een land en een cultuur. Natuurlijk ontbreken toeristische hoogtepunten niet op het reisprogramma. Maar tijdens deze reis ontmoeten we vooral mensen van de partnerorganisaties en ervaren we hoe WereldWerk de projecten concrete ondersteuning biedt. Een belangrijk gegeven is dat de reis gebaseerd is op ontmoeting en dat we te gast zijn bij doopsgezinde gemeenten. Dat verrijkt, verbindt en inspireert. <<

U kunt het werk van Doopsgezind WereldWerk op verschil-lende manieren ondersteunen. Naast losse giften kunt u ook periodiek een bedrag schenken of Doopsgezind Wereld-Werk opnemen in uw nalatenschap.

‘Laten we als pelgrims gaan. Niet wetend waar precies de wegen lopen. Over glooiend groen heuvelland of langs steile stenige paden over de rotsen. Niet wetend wanneer de regen ons lichaam zal doorweken.’ tekst Nelleke Kan – foto Shutterstock De doopsgezinde gemeente in Den Haag organiseert op

16 en 17 september een vredesconferentie. Het thema Pelgrimage: inspiratie voor vrede sluit aan bij het thema dat de Wereldraad van Kerken twee jaar geleden aanreikte: Pelgrimage of Justice and Peace. We gaan dus op pelgrims-tocht via toneel, korte lezingen, samen eten, liederen en workshops. We ontmoeten elkaar om tenslotte van binnen vernieuwd naar huis te gaan.

De conferentie begint op vrijdag 16 september om 17.00 uur met ontmoeten, eten en de Jacobus de musical door Kees Posthumus en Juul Beerda.Zaterdagochtend 17 september is gereserveerd voor Fernando Enns, hoogleraar vredesethiek aan de Vrije Universiteit, die zal spreken over From Just War to Just Peace – and back? The search for a ‘Third Option’. Edwin Ruigrok, medewerker van pax, zal hierop reageren en er is ruimte voor discussie onder leiding van dagvoorzit-ster Amma Asante.

Na de lunch zijn er verschillende workshops, waaruit de deelnemers kunnen kiezen:> Marianne van Erp, Multicultureel OntmoetingsCentrum Den Haag> Janneke Stegeman, over conflict in religie> Maarten van der Werf, Christian Peacemaker Teams> Marijke Laane, over verbindend communiceren> Marijke van Duin, over duurzaamheid en vrede> Merdan Yagmur, beleidsmedewerker integratie Den Haag

Na de workshops en thee sluit ds. Jannie Nijwening de conferentie af met een korte vesper.<<

Alle informatie over de conferentie is te vinden op www.vredesconferentie2016.nl. Deze site wordt de komende weken steeds bijgewerkt. Voor wie geen computer heeft: Doopsgezinde Gemeente | Paleisstraat 8 | 2514 ja Den Haag

van het formulier het kenmerk van de overeenkomst en het rsin (Fiscaal-nummer) van dgww. Bij uw jaarlijkse belastingaangifte wordt daarnaar gevraagd. Maakt u gebruik van deze regeling, dan dient u zelf te zorgen voor de jaarlijkse overboeking van het door u vastgestelde bedrag.

NalatenschapWanneer u bij uw overlijden Doops-gezind WereldWerk wilt bevoordelen dient u dit vast te leggen in een testa-ment dat door een notaris is opge-maakt. U heeft de keuze uit een legaat of erfstelling. Een legaat is een beschikking in uw testament die aangeeft dat u een vastgesteld geld-bedrag of een bepaald goed (bijvoor-beeld een huis) nalaat aan een door u gekozen persoon of organisatie.Zo kunt u bijvoorbeeld familie tot erfgenaam benoemen en daarnaast

een bepaald bedrag als legaat nalaten aan Doopsgezind WereldWerk. Als u Doopsgezind WereldWerk tot lega-taris in uw testament wilt benoemen, is daarvoor de hulp van een notaris noodzakelijk. Wijzigingen aanbren-gen in uw testament is altijd moge-lijk. Ook daarvoor moet u bij de notaris zijn.Een erfstelling is een vastgesteld deel (percentage) van uw bezit dat door middel van het testament aan de erfgenamen wordt toebedeeld. Als u Doopsgezind WereldWerk in uw testament tot (mede)erfgenaam benoemt, betekent dit dat wij in aan-merking komen voor (een deel van) de erfenis. Uw bezit wordt volgens de bepalingen in het testament verdeeld onder de erfgenamen. Als alle rechten van anderen (legaten, boedelkosten en overige schulden) van de totale nalatenschap zijn afgetrokken, krijgen de erfgenamen hun erfdeel. <<

Giften, schenking of nalatenschap

SchenkenDoopsgezind WereldWerk (dgww) is als een ‘algemeen nut beogende instelling’ (anbi) door de Belasting-dienst erkend. U kunt uw financiële bijdragen aan dgww dus opgeven als aftrekpost bij uw belastingaangifte. Wanneer u een periodieke gift voor tenminste vijf jaar vastlegt in een onderhandse akte van schenking, is het drempelbedrag voor fiscale aftrek op die gift niet van toepassing. U hoeft de gift sinds 2014 niet meer vast te leggen in een notariële akte om voor belastingaftrek in aanmer-king te komen. De penningmeester heeft de nodige formulieren voor-radig en zendt u die desgevraagd graag toe. U kunt zelf ook het for-mulier ‘Overeenkomst Periodieke Gift in Geld’ downloaden van de website van de Belastingdienst. De penning-meester vermeldt op uw exemplaar

20 21

Laten we als pelgrims gaan. Niet wetend wie we zullen ontmoeten en met welke verhalen zij onze ervaringen zullen verrijken. Niet wetend met wie we samen aan het avondeten zullen zitten of wie ons een gastvrije slaapplaats zal geven.

Laten we als pelgrims gaan. Om onderweg te struikelen en weer op te staan. Om te leren wat we van ons af kunnen laten vallen, met hoe weinig we voort kunnen. Om de ander in vriendschap tegemoet te treden. Op zoek naar vrede in ons eigen hart.

Laten we als pelgrims gaan over de ons door God gegeven aarde. Waar ieder mens tot zijn recht mag komen. Daarvoor kunnen wij God niet genoeg prijzen.

inspiratie voor vrede

Pelgrimage

Mocht u naar aanleiding van dit artikel nog vragen hebben, dan kunt u contact opnemen met de penning-meester van WereldWerk, dhr. R.M. Meihuizen: 0570 63 52 83 | roel.meihuizen@dgwereldwerk.nl

Reizen in Tanzania is helaas niet goedkoop. De kosten bedragen ca. € 2.250,– pp. incl. vliegreizen, vervoer in Tanzania, en verblijfskosten. Maar deze reis is niet zomaar een reis. Ga mee en ervaar het zelf!

Meer informatie Robbert de Quant: rdequant@ziggo.nl of Jacob Kikkert: jhkikkert@doopsgezind.nl

tekst Robbert de Quant& Roel Meihuizen

tekst Jacob Kikkert

organisatie voor uitwisseling binnen de internationale doopsgezinde wereld

D

Menno’s Global Village opgericht

kort

In liefdevolle herinnering

In het zestigste levensjaar heeft onze Wil op Eerste Paasdag haar rust gevonden

Wilhelmina Waanders-Steenbeek

echtgenote van Jaap H.P. Waanders

* Zwolle † Arnhem 20 februari 1933 27 maart 2016

Arnhem Jaap H.P. Waanders Leiderdorp Henk & Inge Bastiaan, Martijn Nijeberkoop Carolien & Cees Velp Bert-Jan & Nadia Joep, Norah Arnhem Henriëtte

Correspondentieadres: Pontanuslaan 6 | 6821 hr Arnhem | jaaphpwaanders@gmail.com

22

global village

colofonDoopsgezind NL is een uitgave van de Algemene Doopsgezinde Sociëteit (ads) en verschijnt tien keer per jaar. Het blad wordt tegen een vrijwillige bijdrage toegezonden aan alle leden van doopsgezinde gemeenten. Vrienden en belangstellenden die het blad willen ontvangen, betalen € 40,– per jaar. U kunt zich opgeven via de contactgegevens in dit colofon.

U kunt uw bijdrage overmaken op iban nl19 abna 0243 4938 86 t.n.v. Algemene Doopsgezinde Sociëteit onder vermelding van ‘dnl 2015’.

Hoofdredactie Johan Tempelaar (coördinator communicatie)Eindredactie Marijke van DuinRedactie Kalle Brüsewitz, Yko van der Goot, Martin Maassen, Wieteke van der Molen, Tea Rienksma, Marion Slotboom, Jan Willem Stenvers

Ontwerp & opmaak Susan de Loor, Kantoordeloor, HaarlemDruk gbu media, UrkAdvertenties Saskia MeertsOplage 7.500Papier G-Print Proost & Brandt,fsc-gecertificeerdContact redactie & advertentiesSingel 454 | 1017 aw Amsterdam t 020 623 09 14 | dn@doopsgezind.nlwww.doopsgezind.nl

Abonnement Groot lettercbb 0341 56 54 99 of info@cbb.nl Het volgende nummer van Doopsgezind NL verschijnt beginjuli 2016. Reacties voor ‘ingekomen’ uiterlijk 16 juni 2016 aanleveren. Brieven dienen kort en zaakgericht te zijn. De redactie behoudt zich het recht voor om bijdragen in te korten of niet op te nemen.© ads 2016

In de derde week van juni (19-26 juni 2016) wordt de eerste yabs Fellow-ship Week georganiseerd. yab staat voor Young Anabaptists. Het doel is om meer verbondenheid te creëren tussen doopsgezinde jongeren

wereldwijd. De deelnemers gaan tijdens de week aan de slag met eenzelfde thema. Het yabs comité stuurt aan alle geïnteresseerden een informatiepakket met een bijbeltekst, discussievragen, voorbeden vanuit

de hele wereld, en vele verhalen over de Global Youth Summit in Pennsylvania.

Lijk het je leuk om mee te doen? Stuur dan een mailtje naar Jantine Huisman, vertegenwoordiger binnen de yab namens Europa: huisman.jb@gmail.com

e afgelopen decennia is de wereld meer enmeer een ‘global village’ geworden. Voor korte of langere tijd reizen, (vrijwilligers) werk in het buitenland doen en internatio-nale contacten aangaan en onderhouden, zijn steeds vanzelfsprekender, zeker voor jonge mensen. Om hun de mogelijkheid te bieden dit soort internationale ervaringen binnen het wereldwijde doopsgezinde netwerk op te doen, is Menno’s Global Village opgericht.Zoals mensen die veel hebben gereisd zullen beamen: ontmoetingen met mensen uit een ander land en een andere cultuur zijn vaak verrijkende ervaringen die bepalend zijn en vormend werken voor de rest van iemands leven. In het verleden deden velen zulke erva-ringen op binnen de doopsgezinde wereld, bijvoorbeeld

als trainee via InterMenno of door de werkvakanties van de Mennonite Voluntary Service. Beide organisaties zijn echter niet meer actief. Het blijkt bovendien lang niet altijd vanzelfsprekend om het internationale doopsge-zinde netwerk op te zoeken, ofwel omdat mensen dit netwerk niet kennen (‘zijn er dan doopsgezinden in Guatemala?’), ofwel omdat ze niet weten welke mogelijk-heden er zijn.Menno’s Global Village wil deze plek invullen en een platform bieden aan (doopsgezinde) jongeren die over hun eigen grens willen kijken. Bijvoorbeeld door voor langere tijd als trainee in het buitenland aan de slag te gaan, door middel van werk-, uitwisselings- of ontmoe-tingsreizen voor groepen of individuen, en door het organiseren van internationale jongerenconferenties. Ook voor doopsgezinde jongeren uit het buitenland die in Nederland met studie of stage aan de slag willen, wil Menno’s Global Village zich inzetten. Menno’s Global Village zoekt nadrukkelijk de samenwerking met (doops-gezinde) organisaties in binnen- en buitenland die al actief zijn op dit vlak. <<

Contact en meer informatie: globalvillage@doopsgezind.nl

Het bestuur van Menno’s Global Village bestaat uit Jan Willem Stenvers (voorzitter), Janneke Leerink (communicatie), Johan Tempelaar (penningmeester), Sophia Mons, Rinske Phaff, Tonke Boelens en Bauke-Tjeerd Kikstra. Adviseurs zijn Joke van der Heide (consulent jeugd- en jongerenwerk ads), Hugo van Oudenallen (lid Broederschapsraad, portefeuille jeugd en jongeren) en Jantine Huisman (bestuurslid Young Anabaptists, vertegenwoordiger Europa). In het najaar vindt de officiële aftrap van Menno’s Global Village plaats.

yabs Fellowship Week

Verkenningsreis naar Straats-burg voor een ontmoeting met Menno en Lydia Platt (rechts en links op de foto), vertegenwoordigers van Mennonite Central Committee Europa.

23

volgende nummerDe lange adem (slot)

> Interview met ‘Meester Bart’> Mediation in het pastoraat> Zomerpuzzel en nog veel meer…

EcuadorNoodhulp bij aardbevingen

Mennonite Central Committee, de internationale doopsgezinde hulporganisatie, vraagt donaties voor hulp aan de slachtoffers van de aardbevingen in Ecuador op 16 en 20 april jl.De eerste aardbeving had een kracht van 7.8 op de schaal van Richter en trof de Pacifische kust van Noord-Ecuador. Op 20 april volgde een tweede aardbeving. Tenminste 570 mensen vonden de dood en meer dan 7.000 raakten gewond. Onder de 100.000 getroffenen zijn leden van meerdere doopsgezinde gemeenten. De gemeenten behoren tot de Iglesia Evangélica Menonita Ecuatoriana (ieme) en bevinden zich in de provincie Manabi, die zwaar werd getroffen door de aardbevingen. Ieme behoort tot de Conservative Mennonite Conference (cmc) en telt ongeveer 1.500 lid-gemeenten.

Doopsgezind WereldWerk heeft zich bereid verklaard donaties vanuit Nederland te bundelen en over te maken aan mcc. U kunt uw gift storten op de bankrekening van WereldWerk: nl27 trio 078 68 80 333, o.v.v. mcc Ecuador.

Doopsgezind NUVia de digitale nieuwsbrief Doopsgezind NU blijft u op de hoogte van nieuws,

activiteiten en ontwikkelingen binnen de doopsgezinde geloofsgemeenschap, zowel

landelijk als regionaal. Daarnaast is er ruimte voor berichtgeving uit de oecumene. Doopsgezind NU verschijnt twee keer per maand en wordt uitgegeven door de Algemene Doopsgezinde Sociëteit.

Aanmelden via www.doopsgezind.nl/aanmeldennieuwsbrief

blijven. Anders kan Hij zijn macht niet voldoende tonen. Oh, en trouw. Ze moeten trouw zijn. Trouw zijn, en een God hebben die voor je strijdt. Dat is de prijs die je betaalt. Voor wat?

Niet voor vrede, niet zoals wij die kennen. De bijbel heeft het over rust. Rust voor het land.2 Rust van de vijanden rondom, want die heeft God voor je vernietigd.3 Rust heeft iets tijdelijks. Rust is voor nu. Voor even. Voor zolang als jouw trouw duurt. Rust. Geen vrede.

Niet zelf afgedwongen, maar door God bevochten. En dan nog niet meer dan een adempauze. Dat maakt nederig. Dat laat zien hoe klein en onmachtig de mens is. Want pas als het geweld er even niet is merk je hoe alomvattend dat is. Als het geraas verdwijnt, de onderdrukking stopt, het geweld stilvalt. Rust. Een onderbreking, meer niet. Straks gaat het weer verder, onherroepelijk.4 Want zo is de normale gang van zaken.

Of je het nu vrede of rust noemt: de afwezigheid van geweld is in de bijbel een zwaarbevochten gods-geschenk. Niet minder. <<

24

Boog & zwaard

tekst Wieteke van der Molen – foto Shutterstock

Dit is het tweede deel van een drieluik over ‘onmachtige vrede’.

1 Joz. 24:12, Psalm 44:72 Joz. 11:23b bijvoorbeeld3 Dat deed hij voor David, Salomo, Asa, etc. 4 Denk aan het boek Richteren, waar iedere episode wordt afgesloten met ‘en het land had rust van de strijd’

bijbels drieluik

V rede als een wapenstilstand tussen twee naties, of een niet-aanvalsverdrag. De keiharde realiteit van voortdurend geweld vormt de basis voor iedere gedachte over vrede. Strijd is de gewone gang van zaken, het normale. Toch zijn er ook in de bijbel hele vroege sporen van geweldloosheid, of afkeer van geweld: ‘niet door jouw boog, niet door jouw zwaard…’1 Maar daar wordt een prijs voor betaald. Een prijs die wij modernen niet ten volle beseffen. En als we ons realiseren wat die prijs is, willen we dan nog vrede? Zijn we bereid die prijs te betalen?

Het godsvolk stelde nooit veel voor als militaire macht. Te klein, te weinig georganiseerd, te zwak. Te onbeteke-nend. De kleine onmacht van het godsvolk schrééuwt om een God die groter en sterker is dan wie ook. En dan niet zo maar een god, maar een God die voor hen strijdt, met alle middelen die Hij heeft: bergen, rivieren, zeeën, donder, bliksem, storm, sterren, maan, zon… De hele schepping wordt ingezet als God strijdt. Zo blijft een klein volk overeind in een gewelddadige wereld. Ze vechten niet zelf. God strijdt voor hen. En hoe kleiner zij zijn, hoe groter hun God moet zijn. En omgekeerd: hoe groter hun onmacht, hoe groter ook de macht van hun God als Hij ze redt, ondanks alles.

En zo is oorlog en geweld in de bijbel vooral een zaak van God. Hij moet wel. En het volk ook. Hij moet hen redden, anders verliest Hij gezicht ten opzichte van de andere goden. Anders wordt er getwijfeld aan zijn macht en kracht. En zij moeten klein en onbetekenend zijn en

Als je vandaag de dag een willekeurige voorbijganger op straat vraagt wat ‘vrede’ nu eigenlijk is, dan zal hij of zij het waarschijnlijk definiëren in termen van oorlog en geweld… En vrede is dan vaak de afwezigheid daarvan.