7

De vijf functiesDe initiatieven in dit boek inspireren door de bijzondere functie die zij hebben voor de stad Groningen en haar inwoners. In dit boek onderscheiden wij vijf verschillende functies, elk voorzien van een eigen symbool. Per initiatief vertellen de symbolen welke functie het project heeft voor de stad Groningen.

VliegwielHet initiatief levert een gerichte bijdrage aan sociaalmaatschappelijke doelen die de lokale samenleving versterken.

Plek verbeteren Het initiatief geeft de plek een nieuwe maatschappelijke functie en/of maakt de plek aantrekkelijker voor bezoekers.

VrijplaatsHet initiatief vervult een functie als gemeenschap die haar eigen normen en waarden hanteert. Het biedt daarmee een toevluchtsoord en ontmoetingsplek voor gelijkgestemden.

DuurzaamHet initiatief levert een bijdrage aan een duurzame wereld.

Nieuw ondernemerschapHet initiatief kenmerkt zich door een nieuwe manier van ondernemen. Hierbij staat niet geld, maar de maatschappelijke missie voorop.

plek verbeteren vrijplaats nieuw ondernemerschapvliegwiel duurzaam

70

Het Oude RKZNiet zomaar een woon-werkgemeenschap

Ego Bouwens enAlex van Steenwijk in gesprek met Anne Marel Hilbers

71

“Kunnen wij een glaasje water krijgen, want er is iemand flauw gevallen.” De bewaker was nog geen vier meter z’n hokje uit met het glaasje water of er stormden honderd man naar binnen. Die honderd man doken overal kamers en afdelingen in en zetten daar een tafel, een stoel en een matras neer. En daarmee was het Oude RKZ geboren. Een levendige woon-werkgemeenschap met een grote diversiteit aan bewoners en functies zoals een eethuisje, bioscoop en weggeefwinkel.

plek verbeteren vrijplaats

74

“Maar”, zegt Alex: “als je hier binnenkomt, begin je over het algemeen in een wat kleinere kamer. Als er een grotere kamer vrijkomt, wordt er eerst intern doorverhuisd.” Dit is ook meteen het beloningssysteem volgens Ego: “Het is onze enige manier om bewoners te motiveren om zelfwerkzaam te zijn. Op het moment dat jij niet zelfwerkzaam bent, mag je niet doorverhuizen.” Dit maakt ook dat de betrokken en actieve bewoners elkaar eigenlijk allemaal wel goed kennen.

Het rode boekjeAlex en Ego vertellen met trots over het ‘rode boekje’ met statuten en interne reglementen. “Op het moment van de kraak waren er gewoon geen regels, maar was er echt letterlijke anarchie. Elke keer als er zich een situatie voordeed die problematisch was of waarbij een financieel ding besloten moest worden, dan werd dat besproken op de bewonersvergadering en dan volgde er een regel of een financieel besluit.” Bij de legalisering van het Oude RKZ moesten deze statuten vastgelegd worden bij de notaris

wordt in deze vorm, hoe meer het ook een afspiegeling van de samenleving aan het worden is.” Alex vertelt dat het zo goed werkt, omdat het een gemêleerde groep is. “Wat je vaak ziet in kraakpanden, is dat er een groep mensen zit met een bepaalde cultuurinslag en dat er verder niks tussen komt. Die groep blijft dan hangen, maar hier was iedereen welkom. Mensen gaan vastroesten, hoe je het ook wendt of keert. Daarom is het van belang om mensen door te laten stromen.” Er zijn verschillende voortrekkers die met gedrevenheid en gemak mensen motiveren, enthousiast maken en activeren. “Maar het zijn geen leiders. Leiders doen we hier niet meer aan. Daar zijn we wars van. Wat je hier nodig hebt zijn mensen die zeggen: ‘ik heb een goed idee, zo kunnen we het realiseren, dit is er voor nodig, dit is het belang. Doen jullie mee?’” Zo blijft het Oude RKZ zich ontwikkelen en komt er regelmatig weer nieuw bloed in. Het voornaamste motief om in het Oude RKZ te komen wonen, is volgens Alex de lage huurprijs. Het is nog steeds goedkoop in vergelijking met sociale huurwoningen en ook de meeste studentenkamers zijn duurder.

75

Interview met Ego Bouwens en Alex van Steenwijk - bewonerswww.orkz.net

Tekst: Anne Marel HilbersFoto’s: Mark Sekuur

en is het rode boekje officieel ontstaan. Toch zijn volgens de mannen de belangrijkste regels ongeschreven: ‘Respect voor elkaar en respect voor omgaan met elkaar’. De verhoudingen, verantwoordelijkheden en het toezicht tussen de verschillende partijen en stichtingen binnen het gebouw zijn wel vastgelegd in het rode boekje. Alex: “Dat is gewoon belangrijk hier. Want dat zijn onze handvaten om ervoor te zorgen dat alles eerlijk verdeeld wordt en eerlijk blijft draaien om het voortbestaan te garanderen.”

35-jarig jubileumIn 2014 bestaat het Oude RKZ 35 jaar, waarbij groot uitgepakt werd met activiteiten in het gehele RKZ gebouw. De zeskamp is een populaire activiteit: “sporten op z’n RKZ’s: verplicht katerig aankomen.” Hierbij is het beroemdste en belangrijkste onderdeel het dobbelsteenvoetbal met rugbyachtige taferelen. “We vieren sowieso elk jaar de verjaardag van het Oude RKZ met elkaar. Dat is altijd het weekend na 3 september, de dag dat het pand in 1979 werd gekraakt.” Vooruitkijkend naar het vijftigjarig bestaan hopen Ego en Alex dat het Oude RKZ tegen die tijd nog steeds trouw is gebleven aan zijn eigen succesformule: open voor initiatief en verschillende ideeën door de diversiteit aan actieve bewoners, zodat het zichzelf kan blijven beheren.

CLG Groningen beschouwt

ImpactMet de kraak van het Oude RKZ is een prachtig monumentaal pand behouden voor de stad. Het Oude RKZ zorgt tot de dag van vandaag voor een waardevolle toevoeging met betaalbare woonruimte en een diversiteit aan functies als ateliers, een bioscoop en expositieruimtes. Het Oude RKZ laat zien dat je met zelfwerkzaamheid en autonoom beheer een levendig woon-werkgebouw kunt realiseren.

Succesfactoren Eén van de succesfactoren van het Oude RKZ is de mix van bewoners en de interactie met de buurt, waardoor het geen gesloten bastion is geworden. Een tweede succesfactor is het beloningssysteem voor zelfwerkzaamheid. Waar in veel woongebouwen het lastig is de bewoners te betrekken bij hun woonomgeving, heeft het Oude RKZ op deze wijze betrokkenheid en zelfwerkzaamheid verankert in het wonen en leven in het gebouw. Een derde succesfactor is het gebruik van het zogenaamde ‘rode boekje’. Deze blijft zich organisch ontwikkelen waardoor zowel geschreven als ongeschreven regels worden gehandhaafd.

Uitdaging Door de organisatiestructuur en de welwillend-heid van de actieve bewoners en de gemeente Groningen kan het Oude RKZ zichzelf in deze vorm blijven beheren. Ook weet het trouw te blijven aan de eigen identiteit. Een uitdaging voor het Oude RKZ is om een minder grote financiële afhankelijkheid te creëren van woningcorporatie Nijestee, rekening houdend met de veranderende financiële positie en strengere controles voor woningcorporaties.

Sandra GrabsAnne Marel Hilbers

Mark SekuurMaartje ter Veen

Marleen van der WerffMayke Zandstra

Fietsexcursie Community Lover’s Guide to Groningen 10.00 - 10:40 Presentatie Community Lover’s Guide to Groningen, Marleen van der Werff 10:40 - 11:00 Van Hulley, Jolijn Creutzberg 11:05 - 11:20 JOP / Walnut Mix Store, Dorien Dolsma 11:25 - 11:45 Jimmy’s, in gesprek met jongeren 11:55 - 12.00 Fietsen door Open Lab Ebbinge 12:05 - 12:45 Wiel & Deal, Jasper Been 12:45 - 13:00 Terugfietsen naar de fietsenstalling Openbare Bibliotheek