01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting...

48
INHOUD 1 Stadsgesprekken over de toekomst Diverse betrokkenheid in organisaties Het stadsgesprek in Sint-Niklaas. Van participatie-idee naar stadsproject met ambitie In gesprek met Bart De Bruyne en Seppe Van Bogaert Lokeren droomt 2040. Dromen zijn niet altijd bedrog Ben Eersels Overijse Overlegt. Samen dromen in je gemeente Nadine Schroeders Zeg het maar, Essenaar! Participatie aan de gemeentelijke toekomstplannen Wim Van Roy 03 08 12 14 17 21 25 01 03 Burgerpanels Deliberatieve democratie: uitgangspunten en meerwaarde Ben Eersels en Wim Van Roy Het Groene Lo2t en de spiegelgemeenteraad. Wichelen experimenteert met participatie via loting Daan Vanheel De W100. Geëngageerde vrouwen bespreken de toekomst van Brussel In gesprek met Fatima Zibouh 02 DOSSIERS Aan de slag met budgetparticipatie: een inspiratienota Ben Eersels Leegstand in Limburg. Weinig transparantie en veel chaos in lokaal beleid Groepswerk tweedejaarsstudenten Journalistiek (2JOU) aan hogeschool PXL in Hasselt 40 42 Losse artikels Naar een diverse betrokkenheid bij je organisatie. Zet in op een diverse kern, herkenbaarheid én een aanbod op maat In gesprek met Saida Isbai Als organisatie omgaan met diversiteit. Zes tips voor een meer verbindende communicatie Ingrid Tiggelovend 30 34

Transcript of 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting...

Page 1: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

INHOUD

1

Stadsgesprekken over de toekomst

Diverse betrokkenheid inorganisaties

Het stadsgesprek in Sint-Niklaas. Van participatie-idee naar stadsproject met ambitieIn gesprek met Bart De Bruyne en Seppe Van Bogaert

Lokeren droomt 2040. Dromen zijn niet altijd bedrogBen Eersels

Overijse Overlegt. Samen dromen in je gemeenteNadine Schroeders

Zeg het maar, Essenaar! Participatie aan de gemeentelijke toekomstplannenWim Van Roy

03

08

12

14

17

21

25

01 03

Burgerpanels

Deliberatieve democratie: uitgangspunten enmeerwaardeBen Eersels en Wim Van Roy

Het Groene Lo2t en de spiegelgemeenteraad.Wichelen experimenteert met participatie via lotingDaan Vanheel

De W100. Geëngageerde vrouwen bespreken de toekomst van BrusselIn gesprek met Fatima Zibouh

02

DOSSIERS

Aan de slag met budgetparticipatie: een inspiratienota Ben Eersels

Leegstand in Limburg. Weinig transparantie en veel chaos in lokaal beleidGroepswerk tweedejaarsstudenten Journalistiek (2JOU) aan hogeschool PXL in Hasselt

40

42

Losse artikels

Naar een diverse betrokkenheid bij je organisatie. Zet in op een diverse kern, herkenbaarheid én een aanbod op maatIn gesprek met Saida Isbai

Als organisatie omgaan met diversiteit. Zes tips voor een meer verbindende communicatieIngrid Tiggelovend

30

34

Page 2: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

01DOSSIER

Stadsgesprekken over de toekomstWat zouden inwoners in de toekomst graag anders zien in hun stad? En wat zijn daarbij prio-ritaire uitdagingen? Om op deze vragen een antwoord te formuleren werden er in Vlaanderen, op een geheel eigen en creatieve wijze, stadsgesprekken georganiseerd. TerZake selecteerde voor u een aantal van deze lovenswaardige initiatieven.

Wat in Sint-Niklaas startte als een bescheiden participatie-idee groeide uit tot een groot stadsproject met ambitie. Een gesprek met schepen voor participatie Bart De Bruyne en participatieambtenaar Seppe Van Bogaert over omgaan met koudwatervrees, samen opstijgen en ruimte laten.

Op initiatief van Vormingplus Waas-en-Dender werden er in Lokeren meer dan 800 dromen ingediend over hoe de stad er in 2040 zou kunnen uitzien. Na verschillende dromensessies, was het begin augustus tijd om te luisteren wat de Lokeraars bedacht hadden. Voor de ‘oogst’ trok De Wakkere Burger-medewerker Ben Eersels naar het Vagevuur – gelukkig niet in de onderwereld, maar wel een bekende ontmoetingsplaats in de stad aan de Durme.

Maar ook in Overijse staan ze niet stil. Daar vormden zes toekomsttafels de start van het participatietraject ‘Overijse Overlegt’, dat burgers wil laten dromen over hun ideale toekomst. En in het Antwerpse Essen wilde men ideeën en reacties verzamelen bij de krijtlijnen van het nieuwe beleidsakkoord.

Page 3: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

3DOSSIER01

Het stadsgesprekin Sint-NiklaasVan participatie-idee naarstadsproject met ambitie

IN GESPREK MET BART DE BRUYNE EN SEPPE VAN BOGAERT

Bart De Bruyne en Seppe Van Bogaert zijn respectievelijk schepen voor participatie en participatieambtenaar in Sint-Niklaas

Het stadscentrum bereikbaar en fiets-vriendelijk maken. Ervoor zorgen dat ie-dereen zich veilig en thuis voelt. Gezelli-ge, propere en leefbare buurten creëren. Het zijn slechts drie van de tien beleids-doelstellingen die de nieuwe bestuurs-ploeg van Sint-Niklaas samen voor de stad bepaalden. Tijdens stadsgesprek-ken op vijf verschillende locaties gingen inwoners in kleine groepjes aan de slag om van deze grote ideeën concrete ac-tieplannen te maken voor de stad.

Aanvankelijk was het enthousiasme bij de bestuursploeg om burgers te betrek-ken bij de ontwikkeling van hun meer-jarenplanning maar matig. Er waren sterk uiteenlopende visies over hoe ver men kon gaan in die participatie van de

burger. Maar langzamerhand keerde het tij en maakte angst voor het onbekende plaats voor enthousiasme en geloof in het participatie-idee. “Voor het eerst zie ik hoe de meerderheid zich eenduidig positief achter participatie schaart en de waarde ervan inziet”, aldus Seppe Van Bogaert, participatieambtenaar van de stad Sint-Niklaas.

Hoe zijn jullie erin geslaagd om de bestuursploeg op één lijn te krijgen?Bart De Bruyne: Toen we het idee voor-stelden aan de bestuursploeg voelden we meteen wel wat koudwatervrees. Dat was geen opsteker, want wij wilden de politiek en administratie absoluut mee krijgen in ons verhaal. Daarom zijn we een helikoptergroep1 gestart met de po-

Wat zouden de Sint-Niklazenaren in de toekomst graag anders zien in hun stad? En wat zijn voor hen prioritaire uitdagingen? Van eind april tot eind mei konden inwoners deelnemen aan stadsgesprekken

hierover. Wat startte als een bescheiden participatie-idee groeide uit tot een groot stadsproject met ambitie. Een gesprek met Bart De Bruyne en Seppe Van Bogaert over omgaan met koudwatervrees,

samen opstijgen en ruimte laten.

WIJ WILDEN DE POLITIEK EN ADMINISTRATIE ABSOLUUT MEE KRIJGEN IN ONS VERHAAL. De Bruyne

(1) Een werkgroep met politici van de meerderheid en diensthoofden van de stad.

Page 4: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

TERZAKEMAGAZINE

4

litieke en ambtelijke top om ons idee te bespreken.

Seppe Van Bogaert: Gehoor geven aan die koudwatervrees was een belangrijke stap om samen toe te werken naar intern draagvlak voor de vorm die participa-tie zou aannemen. Vanuit een concreet voorstel zijn we het gesprek aangegaan en hebben we een kader geschept met een tiental voorwaarden om tijdens het traject rekening mee te houden.

Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht?De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma zou blijven. Zo zullen burgers geen speci-fieke beleidsdoelstellingen kunnen aan-passen, maar krijgen ze wel de ruimte om die concreet mee vorm te geven. Die afspraak was belangrijk voor de colle-ga’s. Ook groeide bij hen geleidelijk aan

het besef dat ze de richting van het par-ticipatieve traject mee konden bepalen.

Van Bogaert: Er ontstond een zeker ver-trouwen in elkaar. Zolang we binnen dat afgesproken kader werkten, wisten we dat er veel mogelijk was.

De Bruyne: De politiek van bij het begin mee aan boord te nemen was de juiste keuze. We zitten nu letterlijk in een heli-kopter: we stijgen samen op en hebben een overzicht over het ganse traject.

Stijgend enthousiasme

Wat betekent de steun van die poli-tieke en ambtelijke top precies in de praktijk voor dit participatietraject?Van Bogaert: Het opende eerst en vooral de weg voor collega’s om mee op de kar te springen. Zo konden we de metho-diek van het stadsgesprek tijdens een

inspiratiedag met een zeventigtal col-lega’s testen en van daaruit bijsturen. Gaandeweg ontstond er meer en meer enthousiasme binnen de ploeg. Er werd een werkgroep communicatie gestart en heel wat collega’s zetten zo de versnel-ling in. Samen leidden ze de communi-catie in goede banen. Dankzij al die extra mankracht zijn we erin geslaagd om op korte tijd heel veel in gang te zetten.

De Bruyne: (knikt) In een goed traject gaan participatie en communicatie hand in hand. Wil je mensen enthousiasme-ren, dan is het enorm belangrijk om te vertellen wat je gaat doen en hoe je te werk gaat.

Van Bogaert: In het totaal konden we een dertigtal medewerkers van de adminis-tratie enthousiasmeren om aan de or-ganisatie van dit participatietraject mee te werken. Zij hielpen bij de totstandko-ming van een eerste brede bevraging. Zo gingen onze medewerkers de straat op om inwoners te bevragen over wat zij be-langrijk vinden voor de stad van morgen. Ook droegen ze actief bij aan de organi-satie en het verloop van de vijf stadsge-sprekken. Een opleiding als begeleider en moderator moest ervoor zorgen dat de gesprekken in goede banen werden geleid.

Aan de slag

In april en mei vonden er vijf stadsge-sprekken plaats. Hoe ging dat precies in zijn werk?Van Bogaert: Alle stadsgesprekken, waarvan één in elke deelgemeente en twee in de kernstad, verliepen op een gelijkaardige manier. Tijdens het eerste deel van de avond konden burgers idee-en aanbrengen rond het thema van hun voorkeur. In het tweede deel maakten

© s

tad

Sint

-Nik

laas

Seppe Van Bogaert en Bart De Bruyne

Page 5: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

5DOSSIER01

we clusters van de ideeën in elf concrete voorstellen en konden ze kiezen welk voorstel ze verder wilden uitwerken. Dat ging dan bijvoorbeeld over welke stap-pen de stad kan zetten rond proper wo-nen en leven, over een hondvriendelijk Sint-Niklaas, het wegwerken van leeg-stand of seniorenbuurtzorg … Met als resultaat heel wat actiefiches om mee aan de slag te gaan.

Omdat slechts een beperkt publiek deelneemt aan zo’n overlegtafel heb-ben we op voorhand wel bewust eerst een brede bevraging gelanceerd: online, bij elke inwoner in de bus én op straat. Daarmee bereikten we zo’n tweedui-zend inwoners. Tegelijk was dit een tea-ser voor de ‘actievere burgers’ om naar de gesprekstafels te komen. Op de vijf overlegtafels zelf waren in het totaal 350 mensen aanwezig. En om ook in deze fase een zo divers mogelijk aantal meningen te horen, werden er nog drie extra overlegmomenten georganiseerd met specifieke doelgroepen: jongeren, mensen in armoede en mensen met een andere taalachtergrond. Organisa-ties zorgden voor het publiek, wij voor de methodiek.

De Bruyne: Ondanks onze inspanningen en ambities was het wel niet makkelijk

om de diversiteit te bereiken die we zou-den willen. Het is een leerschool waar we langzamerhand hopelijk alsmaar be-ter in zullen slagen.

Wat was het meest verrassende idee dat uit de gesprekstafels is gekomen?Van Bogaert: De input van de gespreks-tafels is nog niet geanalyseerd (interview vond plaats in juli, nvdr), dus ik kan enkel spreken voor de tafel die ik zelf heb be-geleid. En daar vond ik het heel verfris-send om te zien hoe mensen tijdens een algemeen gesprek over het ver-groenen van de stad en het verbinden van plei-nen samen afdaalden naar een concreet project dat ze zelf zouden willen verwe-zenlijken. Bijvoorbeeld via de ontwikke-ling van een leefstraat2. Dat was echt verwarmend om te zien. Tegelijk hebben we, wanneer we effectief zouden starten met het uitwerken van dit idee, meteen al onze ambassadeurs te pakken. (lacht)

Van idee naar beleid

Belangrijk in een kwaliteitsvol par-ticipatieproces is dat er effectief iets gebeurt met de input van burgers. Hoe gaan jullie daarover waken?Van Bogaert: In september gaan we met de helikoptergroep nadenken over onze aanpak en duidelijke afspraken maken:

Wat zijn de volgende stappen? Hoe gaan we de voorstellen waarderen? Welke acties worden al dan niet meegenomen en op welke manier? Hoe gaan we geld koppelen aan acties?

De Bruyne: Een optie zou bijvoorbeeld kunnen zijn om met burgerbudgetten te werken of met een crowdfunding-platform waarbij de burger zelf wordt aangesproken om mee te zoeken naar financiering voor en ondersteuning van welbepaalde projecten.

Het stadsbestuur zal nog keuzes maken en voorstellen van burgers moeten nog in de praktijk worden gebracht. Maar hoe evalueren jullie de weg die al werd afgelegd? Zijn er zaken waar jullie mee hebben ge-worsteld of die moeilijker bleken dan gedacht?Van Bogaert: Het enthousiasmeren van de organisatie heeft tijd en energie ge-kost. Dat was niet altijd gemakkelijk. Elke vraag samen in overweging nemen vertraagt het proces, maar het maakt ook dat je belangrijke stappen kan zet-ten in het proces die gedragen zijn door de bestuursploeg. Ook zal het op lange termijn haar vruchten afwerpen.

De Bruyne: Dankzij deze aanpak zal er bij een volgend participatietraject min-der terughoudendheid zijn. Dat merken we trouwens nu al bij de herontwik-keling van de Elisabethwijk. Samen met buurtwerkers en een participatie-bureau zullen we verschillende groe-pen in de wijk proberen te betrekken bij een reeks ingrepen die n.a.v. het circulatie plan zullen gebeuren in de publieke ruimte.

(2) Experimenteren met de straatinrichting en nieuwe parkeerplekken.

GEHOOR GEVEN AAN DE KOUDWATERVREES WAS CRUCIAAL OM TE KUNNEN TOEWERKEN NAAR INTERN DRAAGVLAK. Van Bogaert

Page 6: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

TERZAKEMAGAZINE

6

Van Bogaert: Een andere moeilijkheid was het budget dat mee evolueerde met het traject dat alsmaar grotere propor-ties aannam. Doordat iedereen de waar-de inzag van dit stadsproject konden we gelukkig putten uit ander geldpotjes en vormde deze situatie geen obstakel. Het was de eerste keer dat ik zag dat de be-stuursploeg zo een standpunt vóór par-ticipatie innam.

De Bruyne: Dat klopt en dat moeten we benadrukken. Samen hebben we de lat hoog gelegd en nu willen we er niet meer onder. We willen in de toekomst nóg be-ter doen. Na deze ervaring zullen we het budget een volgende keer beter kunnen inschatten. Maar persoonlijk vind ik wel dat je de dingen ook een beetje op hun beloop mag laten en ruimte moet laten voor het onvoorspelbare. Dat is moeilijk in de politiek omdat je niet weet wat het gaat opleveren, qua inhoud maar ook

qua budget. Maar het kan een nieuwe dynamiek brengen en het houdt je fris. We zullen zien wat de toekomst brengt.

Toekomstdroom

In hoeverre is de aanpak van dit stads-project een voorbeeld voor toekom-stige participatie in Sint-Niklaas?De Bruyne: Een idee om burgers te be-trekken bij de meerjarenplanning is on-verwacht uitgegroeid tot een stadspro-ject met ambitie. Daarmee hebben we

© s

tad

Sint

-Nik

laas

In het totaal werden een dertigtal medewerkers van de administratie geënthousiasmeerd om aan de organisatie van dit participatietraject mee te werken.

SAMEN EEN CONCREET IDEE UITWERKEN HEEFT MEER KANS OP SUCCES DAN OP EIGEN HOUTJE IETS GROOTS UITROLLEN. De Bruyne

Om zoveel mogelijk mensen te bereiken werd op voorhand een brede bevraging gelanceerd:online, bij elke inwoner in de bus én op straat.

© s

tad

Sint

-Nik

laas

© s

tad

Sint

-Nik

laas

© s

tad

Sint

-Nik

laas

Page 7: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

7DOSSIER01

wat mij betreft de juiste toon gezet. Sa-men een concreet idee verder uitwerken heeft meer kans op succes dan op eigen houtje iets groots uitrollen. In de toe-komst hoop ik op een gelijkaardige ma-nier verder te bouwen aan participatie.

Ook streef ik naar een participatiedienst met extra personeel en budget. Momen-

teel hebben we één halftijdse kracht op participatie – kijkt naar Seppe – en 12.500 werkingsmiddelen voor één jaar. Als je ambities stelt, moet je daar na-tuurlijk iets tegenover stellen.

Van Bogaert: Sommige mensen liggen wakker van een tegel voor hun deur, an-deren van een specifiek thema en nog anderen willen wegen op het beleid. Op alle niveaus moeten we mensen prik-kelen om te participeren. En dat door initiatieven te nemen en een algemeen beeld uit te stralen dat we willen inzetten op participatie.

De Bruyne: Mijn droom voor deze be-leidsperiode is om een gebiedsgerichte werking te installeren in de stad. Om van daaruit het beleid af te stemmen op lokale noden én tegelijk inspraak en participatie van de burgers te ver-zekeren. Via een multidisciplinair team zouden we een diversiteit aan gegevens kunnen samenstellen en zodoende concrete noden per wijk vaststellen.

Een wijkregisseur zou dan de lijm kun-nen vormen tussen de verschillende mensen die elk vanuit hun expertise op het terrein actief zijn.

Dat zijn mooie ambities. Zien jullie nog uitdagingen voor de toekomst?Van Bogaert: Als je samen met de bur-ger iets wil creëren, dan organiseer je participatie best in een zo vroeg moge-lijk stadium. Dat is soms moeilijk als het snel moet gaan en je niet alle contacten hebt. Ik zou graag een antennegroep van burgers ontwikkelen die naargelang interesse mee nadenken over hoe we bepaalde uitdagingen kunnen aanpak-ken. Onze acties zullen dan veel meer op maat zijn van mensen hun noden. Ook zullen we zo indirect ook veel andere burgers bereiken.

De Bruyne: We gaan het stap voor stap aanpakken. (lacht) Als we als organisatie een participatiereflex kunnen ontwikke-len bij de medewerkers van de verschil-lende diensten, dan zijn wij – voor mij toch − als organisatie geslaagd. Elke er-varing maakt ons rijker en zorgt dat we het de volgende keer beter zullen doen.

(Lisa Schouppe)

© s

tad

Sint

-Nik

laas

Tijdens het stadsgesprek daalden inwoners van een algemeen gesprek samen af naar een concreet project dat ze zelf zouden willen verwezenlijken.

HET BUDGET EVOLUEERDE MEE MET HET TRAJECT DAT ALSMAAR GROTERE PROPORTIES AANNAM. Van Bogaert

Page 8: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

TERZAKEMAGAZINE

8

Lokeren droomt 2040Dromen zijn niet altijd bedrog

BEN EERSELS

Ongefilterde meningenHervé Devos, een gepensioneerde soci-aal-culturele werker, nam op vrijwillige basis 810 ingediende dromen door en bundelde ze tot 51 ‘geclusterde’ dro-men. “Het valt me op dat in traditionele enquêtes van de stad heel andere resul-taten naar boven komen, bijvoorbeeld meer blauw op straat”, zegt hij. “De meeste dromen gaan echter over het faciliteren van ontmoetingen en het cre-eren van een zorgzame stad.” Hoe dat komt? “Ik vermoed dat de antwoorden van burgers meer gestuurd worden door de vraagstelling bij zo’n enquêtes. Hier hoor je echt de ongefilterde mening van de Lokeraars”, aldus de man. Intussen hield Maarten Vanoutrive een blog bij waar inwoners regelmatig stukjes kon-den lezen over de ingediende dromen en zorgde een bredere werkgroep voor de organisatie van het verdere traject.

“Het idee voor Lokeren droomt 2040 is ontstaan in Gent”, vertelt Stefaan Se-gaert, die namens Vormingplus Waas-en-Dender het project mee coördineerde en ruchtbaarheid gaf in Lokeren. Hij had deelgenomen aan de traditionele Gentse Feestendebatten. Daar debatteren ver-schillende sprekers onder andere over politiek en de toekomst van Gent. Zo ont-stond het idee om ook tijdens de Lokerse feesten gesprekken te organiseren over de toekomst van Lokeren. “Samen met enkele andere trekkers, waaronder Mar-leen, Koen en Christophe, zijn we na en-kele vergaderingen en cafébezoeken bij deze methodiek beland”, lacht hij. “De organisatoren zorgden voor een hele reeks dromensessies, waar groepen van inwoners begeleid werden in het formu-leren van hun dromen. Via die sessies zijn we er ook in geslaagd om ideeën te verzamelen van mensen die in armoede

Aan verbeelding geen gebrek in Lokeren. Hoe valt het anders te verklaren dat de inwoners van de ‘Parel van het Waasland’ meer dan 800 dromen indienden over hoe hun stad er in 2040 uit moet zien?

Na verschillende dromensessies waar inwoners begeleid werden om hun dromen voor de stad uit te werken, was het begin augustus tijd om te luisteren wat de Lokeraars bedacht hadden.

Voor de ‘oogst’ trek ik naar het Vagevuur – gelukkig niet in de onderwereld, maar wel een bekende ontmoetingsplaats in de stad aan de Durme. Een oude kapel fungeert er als ontmoetingsplaats,

de hippe zomerbar ernaast zorgt voor een aangenaam aperitief en afterdrink.

Ben Eersels is stafmedewerker participatie bij De Wakkere Burger vzw

HET EINDTOTAAL VAN 800 DROMEN OVERTREFT ONZE STOUTSTE VERWACHTINGEN. Segaert

Page 9: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

9DOSSIER01

Nog snel even de dromen doornemen.

leven.” Hij is heel tevreden met het re-sultaat. “Het eindtotaal van 800 dromen overtreft in ieder geval onze stoutste verwachtingen. Zelf hadden we gehoopt op minstens 300 ideeën.”

Geen wensput, wel zitbankenMaar nu is het tijd om te oogsten. Ik neem plaats aan een tafel met vijf. De sfeer is gemoedelijk dankzij Hervé die zijn rol als ceremoniemeester met verve vervult. Hij presenteert ‘het Nieuwsblad in 2040’, waarin een reeks artikels staat over opvallende verwezenlijkingen in Lokeren in 2040. Zo is de heirbrug de nieuwe ‘Pont d’amour’ geworden. De brug kreunt namelijk onder zijn eigen gewicht door de talloze sloten van ver-liefde koppeltjes. Die liefdesbrug geldt als leuke ‘aandachtstrekker’ voor een groter verhaal: Lokeren is een toeristi-sche toplocatie geworden, wat zorgt voor een bruisende stad en bloeiende onder-nemingen. Volgens een andere droom heeft de stad een heel leger aan stads-

bussen in dienst, die bewoners op elk moment van de dag rondrijden en naar het winkelcentrum brengen.

Maar er zijn ook ideeën met een hoek af. Een Lokeraar stelt voor om een deel van het plaatselijke bos in te richten als uitstrooiplaats voor assen van overle-den mensen. Rest in Beauty, dus. Nog een andere ambitieuze dromer wil een internationale openluchtzwemwedstrijd organiseren in de Durne.

De deelnemers aan tafel krijgen per reeks van 17 dromen elk drie groene stickers, waarmee ze hun favoriete dro-men mogen aanduiden. Een centraal dienstencentrum dat ouderen binnen een straal van 750 meter thuis verzorgt, is populair aan mijn tafel. Ook het idee van meer zitbanken wordt gesteund. Maar niet alles valt in de smaak. Frans vindt het idee om politieke partijen op te heffen en mensen in de gemeente te la-ten stemmen op individuele personen in-teressant ‘maar wel heel utopisch’. Ook over het al dan niet utopische karakter van gemeenschapstuinen om samen te

Achteraf wordt er nog nagepraat in de zomerbar.

Page 10: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

TERZAKEMAGAZINE

10

tuinieren wordt gediscussieerd. Frans is niet overtuigd, Clara ziet er wel graten in. Over een ‘wensput’, die individuele verzoeken van burgers digitaal naar de stadsombudsdienst doorstuurt, bestaat snel consensus dat dit niet wenselijk is. ‘Wat moet die ombudsman aanvangen met al die individuele, kleine wensen?’

De dromen worden in drie reeksen ge-presenteerd, altijd met evenveel enthou-siasme van Hervé: “Ah! Het volgende is zéér interessant! Oei, ik mag u eigenlijk niet beïnvloeden.” Hij vertelt dat Loke-

ren in 2040 verkozen wordt tot de meest fietsvriendelijke stad ter wereld. Alle deelnemers aan mijn tafel zijn het er di-rect over eens dat die droom nagejaagd moet worden. Ook het ‘makelaarsnest’ waar Lokeraars gereedschap en hulp voor fietsenreparaties kunnen vinden oogst sympathie. Probleem: alle groene stickers zijn al opgebruikt. “Dan word ik er maar vrijwilliger”, lacht Frans.

Politici komen luisterenNa twee uur discussiëren worden de punten van alle tafels samengeteld en de ‘winnaars’ bekendgemaakt. Afsluiten doen we in de zomerbar met een drank-je en Midden-Oosterse lekkernijen, die voorzien worden door Refu Interim. Be-gin oktober voorzien drie ‘experts’ – vrij-willigers met een stevige staat van ver-dienste over verschillende thema’s – een selectie van de meest gekozen dromen van de Lokerse burgers van commen-taar. Daarna zullen de lokale politieke partijen uitgenodigd worden om te ko-men luisteren naar het resultaat en hun

eigen visie voor Lokeren in 2040 uit de doeken doen. “We zullen de slimste van elke partij uitnodigen”, glimlacht Hervé. “Ze moeten dan zelf maar kiezen hoe ze dat invullen.”

Segaert hoopt met dat politieke luik vooral een interessant debat op gang te brengen. “Uiteraard zullen politici niet alle dromen direct kunnen uitvoeren. Maar burgers kunnen wel bijleren over de plannen van politici, net zoals dat politici inspiratie kunnen putten uit de rijkdom aan ideeën van hun burgers. Zo kunnen zowel burgers en politici op een respectvolle manier omgaan met de uit-dagingen waar hun stad voor staat.”

HET IDEE VAN EEN CENTRAAL DIENSTENCENTRUM DAT OUDEREN BINNEN EEN STRAAL VAN 750 METER THUIS VERZORGT, IS POPULAIR.

De Lokerse dromen werden in diverse vormen overgeleverd: van gedichten tot fotocollages, brieven en tekeningen.

© B

en E

erse

ls

WE HOPEN EEN INTERESSANT DEBAT MET POLITICI OP GANG TE BRENGEN. Segaert

Page 11: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

11DOSSIER01

Tijdens verschillende dromensessies werden inwoners van Lokeren begeleid in het formuleren van hun ideeën.

Page 12: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

TERZAKEMAGAZINE

12

Overijse OverlegtSamen dromen in je gemeente

NADINE SCHROEDERS

DromenHoe mag jouw gemeente tegen 2030 en 2050 evolueren? In welke omgeving wil je dat jouw (klein)kinderen kunnen op-groeien? Het zijn een aantal van de vra-gen die de burgers op de zes toekomst-tafels voorgeschoteld kregen. Doel in deze eerste fase van het traject was niet om concrete voorstellen te formuleren, wél om te dromen over de ideale toe-komst. Ongeveer 120 inwoners namen deel aan de toekomsttaffels. Dertig ge-meentelijke ambtenaren en gemeen-teraadsleden werden opgeleid om deze tafels te begeleiden.

Naast toekomsttafels voor de inwoners werd er ook een toekomsttafel georgani-seerd voor de gemeenteraadsleden. Ook zij konden dromen over hun gemeente. Op hun beurt organiseerden scholen, in-woners van het Woonzorgcentrum Mari-endal, cliënten van het OCMW en instel-lingen voor mensen met een beperking eigen toekomstmomenten.

Inwoners moeten ook tussen de verkiezingen hun stem kunnen laten horen. Met die ambitie organiseerde het nieuwe gemeentebestuur van Overijse in mei en april zes toekomsttafels1

waar inwoners samen konden nadenken over de toekomst van de gemeente. Daarmee gaf hetbestuur meteen ook de aftrap van het participatietraject ‘Overijse Overlegt’.

Nadine Schroeders is diensthoofd Mens & Samenleving bij de gemeente Overijse

DERTIG GEMEENTELIJKE AMBTENAREN EN GEMEENTERAADSLEDEN WERDEN OPGELEID OM DE TOEKOMSTTAFELS TE BEGELEIDEN.

(1) Eén sessie in ieder gehucht en één in het centrum.

Page 13: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

13DOSSIER01

Na afloop brachten de begeleiders van Levuur de verschillende ideeën samen. Vijf toekomstbeelden kwamen uit deze sessies naar boven:- Duurzaam Overijse: doordacht en

duurzaam wonen en leven- Bruisend Overijse: samen thuis en uit

in een bruisend Overijse- Bereikbaar Overijse: samen veilig en

vlot op weg, in en naar de gemeente- Overijse Erfgoed 2.0: met het verle-

den naar de toekomst- Groenrijk Overijse: een gemeente vol

waterrijke en groene plekken

DadenNa het dromen, is het nu tijd voor het plannen. Sinds eind mei tot begin sep-tember kunnen inwoners rond boven-staande toekomstbeelden concrete acties voorstellen. Iedereen kan mee-doen en een voorstel indienen op het ‘toekomstplatform’2 van de gemeente.

Daarnaast kunnen inwoners ook op el-kaars ideeën stemmen.

Om het project kracht bij te zetten, ver-lootte de gemeente ook tien ontbijt- en aperitiefmanden. Zo konden de inwoners tijdens de zomermaanden, bij een hapje en drankje, gezellig samen brainstor-men. De gemeente zorgde ook voor een ‘ideeënboom’: inwoners kunnen ideeën ophangen aan een druivelaar in het ont-haal van het administratief centrum. Be-zoekers van het administratief centrum en bewoners van het WZC Mariëndal kunnen ook ideeën doorgeven via een naamkaartje. Op die manier bereiken we ook inwoners die minder vertrouwd zijn met of geen beschikking hebben over een computer, tablet of smartphone.

Alle voorstellen zullen begin september worden gebundeld en voorgesteld aan het gemeentebestuur. Het schepencol-

lege bekijkt dan wat er kan opgenomen worden in het meerjarenplan. In decem-ber geeft het bestuur ten slotte toelich-ting over het beleid en de manier waarop het de ideeën van de burgers hierin heeft verwerkt. Het bestuur engageert zich ook om de komende jaren de belangrijk-ste projecten participatief met de bur-gers vorm te geven.

(2) https://overijse.bpart.be/toekomst

Dankzij gelote ontbijt- en aperitiefmanden konden inwoners tijdens de zomermaanden bij een hapje en drankje gezellig samen brainstormen.

Aan de ideeënboom in het onthaal van het administratief centrum kunnen inwoners hun ideeën ophangen.

HET BESTUUR ENGAGEERT ZICH OM PROJECTEN PARTICIPATIEF MET DE BURGERS VORM TE GEVEN.

Page 14: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

TERZAKEMAGAZINE

14

Zeg het maar, Essenaar!Participatie aan de

gemeentelijke toekomstplannen

WIM VAN ROY

Woensdag 22 mei, 19u30: de gespreks-tafels in de voormalige bioscoopzaal Rex lopen aardig vol. Leden uit de verschil-lende adviesraden en individuele inwo-ners hebben net twee ‘lotjes’ getrokken. Het toeval beslist aan welke twee the-matafels ze zullen deelnemen. Dat ga-randeert een gemengd publiek aan elke tafel. En dat beperkt ook het risico op hokjesdenken per beleidsdomein of ad-viesraad. De inspraakavond telt in totaal vier thema’s. Niet iedereen kan dus over alles meepraten. Een bewuste keuze om op één avond voldoende ruimte te creë-ren voor de overdracht van de broodno-dige beleidsinformatie én voor de tafel-gesprekken met de inwoners.

Burgers aan het woordOpvallend genoeg schuiven ook gemeen-teraadsleden mee aan tafel. Ze dragen wel een badge die hun functie duidelijk

maakt en kregen het advies mee om zich ‘low profile’ te gedragen rond de tafel. Niet te dominant of sturend, maar vooral luisterend. Het college – wel present – blijft bewust weg van de gesprekstafel.

Na een inleiding van de burgemeester over het bredere participatietraject bij de gemeentelijke toekomstplannen en een toelichting door de facilitator van De Wakkere Burger vzw over het verloop en de spelregels van de avond – respectvol-le discussies, korte tussenkomsten … –, konden de deelnemers zelf aan de slag.

De avond is ingedeeld in twee rondes met telkens twee thema’s, elk beknopt ingeleid door twee schepenen. Een van elke meerderheidspartij. De tafels bui-gen zich eerst over de thema’s ‘groen’ of ‘verbinden’. De ene helft van de tafels reflecteert dus over zaken als duur-

De “beste plannen ontstaan van onderuit en daarom nodigen we alle Essenaren uit om mee na te denken over de toekomst”. Zo klonk de uitnodiging voor een open participatiemoment van de

Antwerpse gemeente Essen. Het doel was om ideeën en reacties te verzamelen bij de krijtlijnen van het nieuwe beleidsakkoord. Om zo frisse ideeën te verzamelen voor het meerjarenplan van het

gemeentebestuur.

Wim Van Roy is coördinator bij De Wakkere Burger vzw

ELKE TAFEL HAD ZIJN MODERATOR: EEN AMBTENAAR VAN DE GEMEENTE.

Page 15: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

15DOSSIER01

zaamheid, natuurbeleid en groene mo-biliteit, de andere tafels over een meer inclusieve samenleving, sociale cohesie en verenigingsleven.

In de tweede ronde, na alweer een in-breng van de schepenen, zijn ‘ambitie’ en ‘gerust’ de op het eerste gezicht wat vage trefwoorden. In de praktijk gaat het over de versterking van dorpskernen en economie en over gezondheid en vei-ligheid in de gemeente. En het valt op tijdens de gesprekken dat de inwoners zich niet laten afremmen door de schot-ten tussen de verschillende beleidsdo-meinen. Iedereen lijkt wel zijn ei kwijt te kunnen, voor welke tafel hij of zij ook werd uitgeloot.

Elke tafel had zijn moderator: een amb-tenaar van de gemeente. Die werden niet helemaal onvoorbereid in het diepe gegooid. Ze ontvingen van De Wakkere Burger vzw een fiche met enkele nut-tige richtlijnen en hulpvragen voor de gespreksleiding. Uiteindelijk verliepen die gesprekken erg vlot. De aanwezige gemeenteraadsleden hielden hun in-breng bescheiden. “Mag ik eigenlijk iets inbrengen?”, vroeg een van hen letterlijk aan de tafelgenoten. De burgers legden hun kleine en grote ideeën op tafel: een betere aanleg van voetpaden zodat per-sonen met een handicap zich comforta-beler kunnen verplaatsen, inzetten van vertrouwenspersonen om mensen in armoede vlotter te bereiken, aanleg van een kinderspeelbos ... Opvallend ook dat veel deelnemers met vragen zaten over de slagkracht van een lokaal bestuur. Wat kan een gemeente doen om groene energie te promoten of sluikstorten aan te pakken? En waar liggen de grenzen van de gemeentelijke bevoegdheden op dat vlak?

Geen eindpuntDe participatieavond werd – ondanks misschien aanvankelijke koudwater-vrees – als bijzonder positief ervaren door de betrokken politici en ambtena-ren. De avond betekende sowieso niet het eindpunt van het participatietraject.

Na afloop werd de input van de verschil-lende thematafels verzameld. Al van bij de aanvang was het immers de bedoe-ling dat de lokale adviesorganen zich nog wat diepgaander zouden buigen over de inbreng van de inwoners. Na de zomer zouden deze raden ook nog feedback krijgen over welke ideeën in de meerja-renplanning worden meegenomen.

Ten slotte voorziet het gemeentebestuur in 2020 nog een ronde doorheen de ge-meente. Dan krijgen de inwoners tijdens wijkvergaderingen nog een woordje uit-leg bij het nieuwe meerjarenplan – toch de krijtlijnen voor zes jaar lokaal beleid in Essen.

DE AANWEZIGE GEMEENTERAADSLEDEN HIELDEN HUN INBRENG BESCHEIDEN.

Page 16: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

02DOSSIER

BurgerpanelsIn een deliberatieve democratie debatteren toevallig gekozen burgers – een doorsnede van de bevolking – over maatschappelijke kwesties. Ze geven zo mee vorm aan het beleid. Vandaag willen heel wat lokale besturen, maar ook burgers aan de slag met deliberatieve vormen van participatie. TerZake vat de basisprincipes nog even samen en vroeg daarbij extra uitleg aan VUB-professor Didier Caluwaerts.

In onder meer Wichelen en Brussel werd er alvast geëxperimenteerd met participatie via lo-ting. Zo vertelt Wichels diensthoofd Daan Vanheel hoe kleuters 70 inwoners lootten die samen met de gemeente het klimaatplan konden vormgeven. Geëngageerd burger Fatima Zibouh beschrijft vervolgens hoe een diverse en vrouwelijke kerngroep 100 vrouwen verzamelde in Brussel om te praten over publieke ruimte, ongelijkheid en een thema dat de gelote vrouwen zelf mochten kiezen.

Page 17: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

DOSSIER02

17

Deliberatieve democratie:uitgangspunten en

meerwaarde

BEN EERSELS EN WIM VAN ROY

Even terug naar de jaren 1990. Extreem-rechts kende een eerste opmars. Als oorzaak voor die proteststemmen wezen politieke waarnemers op een kloof tus-sen burger en politiek. Remedies waren een nieuwe politieke cultuur, meer po-litieke openheid en meer betrokkenheid van de burger. Resultaat: nieuwe wetge-ving over onder andere inzagerecht en volksraadplegingen.

Sinds die tijd kwam het idee van delibe-ratieve burgerparticipatie ook meer en meer op de voorgrond met als opvallend hoogtepunt in 2011 de G1000-burgertop – tijdens de aanslepende federale rege-ringsonderhandelingen. Vandaag zien we alsmaar vaker dat – ook kleinere – Vlaamse gemeenten plannen smeden voor eigen lokale burgerpanels of mini-G1000’s.

Debat als meerwaardeTerecht, vindt ook De Wakkere Burger, want de deliberatieve logica bevat heel wat beloftevolle elementen. Eerst en vooral is er de nadrukkelijke aandacht voor ‘geïnformeerd overleg’: experts in-formeren de deelnemers voor de delibe-ratie. Geen inspraak zonder inzicht dus!

Deliberatie gaat ook over samen rond de tafel zitten, over luisteren naar el-kaars meningen, over samen tot een breed gedragen voorstel komen, over goede gespreksleiding … Zo heeft deze participatievorm toch een duidelijke meerwaarde tegenover bijvoorbeeld volksraadplegingen en referenda met hun binaire ja/nee- en meerderheid/minderheidslogica. Deliberatie gaat voor de deelnemer over meetellen in plaats van meegeteld worden. De deelnemers

In een deliberatieve democratie debatteren toevallig gekozen burgers – een doorsnede van de bevolking – over maatschappelijke kwesties. Ze geven zo mee vorm aan het beleid. Vandaag willen heel wat lokale

besturen aan de slag met deliberatieve vormen van burgerparticipatie. TerZake vat de basisprincipes nog even samen en vroeg daarbij extra uitleg aan VUB-professor Didier Caluwaerts.

Ben Eersels en Wim Van Roy zijn respectievelijk stafmedewerker participatie en coördinator bij De Wakkere Burger vzw

DELIBERATIE: DE DWANGLOZE DWANG VAN HET BETERE ARGUMENT.

Page 18: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

TERZAKEMAGAZINE

18

hebben een échte inhoudelijke inbreng. Ze zijn meer dan simpelweg een van de miljoenen kiezers.

Dat beaamt ook Didier Caluwaerts, po-litiek wetenschapper en medebedenker van de G1000, wanneer we met hem spreken over de filosofie achter de deli-beratieve democratie: “De fundamentele meerwaarde tegenover andere vormen van democratie is precies het element deliberatie”. Hij maakt een onderscheid tussen aggregatieve en deliberatieve democratiemodellen. Bij aggregatie gaat het over het optellen van stemmen. Denk aan verkiezingen in onze repre-sentatieve democratie of aan referenda in een directe democratie. Ook delibe-ratieve democraten vinden verkiezingen op zich nuttig, maar dan moet dat wel gepaard gaan met een goed maatschap-pelijk debat: “Mensen moeten goed ge-informeerd worden, alle perspectieven

moeten aan bod komen … voor ze hun stem uitbrengen. Maar nu is dat vaak niet het geval. Daar is het bijvoorbeeld ook fundamenteel misgegaan bij het Brexit-referendum: het deliberatieve aspect is verwaarloosd en zo ging het ganse referendum de mist in.”

De Wakkere Burger deelt die mening. Op zich is er niets mis met directe demo-cratie, maar hoe kan je nu zo’n complex vraagstuk oplossen met een eenvoudige, weinig genuanceerde vraag? In feite kunnen de Britse politici vandaag al-leen maar gissen voor welke Brexit de Brexiteers ooit hebben gestemd. Het was veel beter geweest om zo’n be-langrijke en polariserende kwestie uit te werken via een meer inhoudelijk debat.

Verschillende meningenVolgens de filosofie achter onze repre-sentatieve democratie hebben mensen

opinies en belangen die niet veranderen. De optelsom van deze opinies geeft dan de ‘wil van het volk’ weer. “De delibera-tieve democratie vertrekt van een andere logica. Mensen hebben geen vastliggen-de opinies, maar vormen en wijzigen hun mening door in discussie te gaan met anderen. Die discussie moet dan wel voldoen aan een aantal criteria.”

Eerst en vooral moet die discussie inclu-sief zijn. “Al wie de gevolgen draagt van een maatregel moet betrokken worden bij de besluitvorming. Dat heet het ‘all affected-principe’. In de praktijk zouden alle betrokkenen dus moeten kunnen meepraten over zowel lokale dossiers, zoals wegenwerken, als over dossiers op hogere politieke niveaus, zoals de toe-komst van de sociale zekerheid.”

Volgens De Wakkere Burger wordt deze inclusiviteit te vaak vertaald tot repre-sentativiteit. Vaak is het een moeilijke en dure oefening om een perfect represen-tatief panel samen te stellen. Moeten we de aanwezigheid van alle groepen wel zo precies afwegen op een apothekers-weegschaaltje? Caluwaerts is niet zo strikt: “Je kan daar enigszins van afwij-ken. Ook onze representatieve democra-tie levert geen perfecte weerspiegeling van de bevolking op. Kijk maar naar het aantal laaggeschoolden in ons parle-ment. Dat bedraagt amper drie procent! Voor een deliberatief proces maakt het niet zoveel uit of het publiek perfect re-presentatief is. Wel belangrijk is een divers publiek met voldoende verschil-lende perspectieven en achtergronden.”

Geen machtsspelNaast deze ‘inclusiviteit’ is het ‘respect-vol overleg’ een ander kenmerk van de deliberatieve democratie: alle deelne-mers moeten met respect worden be-

Deliberatie in Spanje: mensen vormen en wijzigen hun mening door in discussie te gaan met anderen.

© M

edia

lab

Prad

o

Page 19: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

DOSSIER02

19

handeld. Dat overleg moet verder ook ‘rationeel’ en ‘open’ zijn. “Deliberatie gaat idealiter niet over macht”, be-nadrukt Caluwaerts. “Het draait niet rond een grotere kennis of een hoger diploma hebben dan de andere deelne-mers.” Integendeel, de beroemde so-cioloog Jurgen Habermas – van wie de ideeën mee de onderbouw vormen voor de deliberatieve democratie – sprak over ‘herrschaftsfreie Kommunikation’ of de dwangloze dwang van het betere argument. Iedereen kan meepraten en invloed hebben als er een goed onder-bouwd verhaal is. “Het gaat dan niet al-leen over harde feiten en cijfers, maar ook over persoonlijke ervaringen … Zo-lang het maar bijdraagt aan de kwaliteit van het debat.”

Deliberatie gaat over praten. Tijdens het gesprek kunnen de deelnemers nieuwe inzichten opdoen van elkaar. “Ze moeten niet overeenkomen”, benadrukt Calu-waerts. “Een consensus hoeft niet, zo-lang de deelnemers maar goed geïnfor-meerd zijn en echt weten wat de inzet is van het debat. Dat vormt op zich al een verdieping van onze democratie.”

Een mooie theorie, maar klopt dat wel in de praktijk? Verloopt die delibera-tie écht zo vlot? Het wetenschappe-lijke onderzoek blijkt positief: “Dit is al

diepgaand onderzocht. Zelf heb ik dat op verschillende manieren proberen te meten en daaruit blijkt toch dat delibe-ratie effectief goed verloopt. Misschien verlopen discussies niet altijd even res-pectvol. Misschien komt niet iedereen altijd evenveel aan bod … Maar in het algemeen gaat alles wel goed. Ook de evaluaties na deliberatieve processen zijn heel erg positief. Werd er geluisterd naar mij? Kon ik mijn mening kwijt? De deelnemers zijn daar meestal opvallend tevreden over. Ze ervaren ook een per-soonlijke verrijking.”

Caluwaerts ziet ook empirisch bewijs van sterke transformatieve effecten bij deliberatie. “Wanneer mensen met el-kaar praten, blijken ze zich niet hals-starrig vast te klampen aan hun eigen positie. Ze staan effectief open voor an-dere overtuigingen. Deliberatie maakt

deelnemers bovendien meer kosmopo-litisch: ze verbinden zich meer met de ‘gemeente’, met het grotere geheel … Ze ontwikkelen meer respect voor andere opinies – inclusief minderheidsopinies.” Anders gezegd: binnen een divers bur-gerpanel primeert het algemeen belang.

Onafhankelijke begeleidingBij alle vormen van participatie en over-leg is een goede procesbegeleiding een kritische succesfactor. Bij deliberatieve processen met meerdere gesprekstafels heb je wel voldoende tafelmoderato-ren nodig. Het valt ons dan vaak op dat dit toch een drempel vormt voor lokale besturen. De kostprijs loopt snel op. De Wakkere Burger gelooft in het potentieel van lokale ambtenaren, bestuursleden van adviesraden en andere geëngageer-de burgers. Als er goede instructies zijn, zorgen deze ‘amateurs’ wel voor een de-

DELIBERATIE GAAT VOOR DE DEELNEMER OVER MEETELLEN IN PLAATS VAN MEEGETELD WORDEN.

© M

edia

lab

Prad

o

Page 20: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

TERZAKEMAGAZINE

20

gelijke gespreksleiding. Caluwaerts deelt deze mening: zolang deze moderatoren zich aan een aantal principes houden, stelt er zich geen probleem. Een toolkit, training of rollenspel zijn dan wel nodig.

We zien in dit kader nog een andere trend: een aantal lokale besturen wil de burger samen met de beleidsmakers aan tafel krijgen. Het idee is dan soms om gemeenteraadsleden als tafelbege-leiders in te zetten. Is dat wel een goed idee? “Dat zou ik nu absoluut niet doen”, is het strenge antwoord. “De rol van de moderator gaat in essentie over de be-waking van de neutraliteit van het debat. Dat is geen geschikte taak voor iemand met een politieke kleur. De perceptie kan al snel ontstaan dat hij of zij de discussie wil sturen. Ik heb minder problemen met raadsleden die deelnemen aan het ge-sprek. Op voorwaarde dat er niet te veel politici aan elke tafel zitten – zeker niet van dezelfde partij.”

Een correct verwachtingsmanagement is een andere succesfactor. Er moet dui-delijkheid zijn over het doel en de reik-wijdte van het proces. Overheden moeten dus beseffen dat er uiteindelijk ook iets moet gebeuren met de input van de bur-ger. Sommigen vinden dat een burgerfo-rum of -panel pas succesvol is wanneer de overheid de aanbevelingen helemaal overneemt, maar Caluwaerts gaat niet zo ver: “Een bestuur moet aan de slag met die aanbevelingen, maar moet die daarom niet zomaar implementeren. Ik vind het vooral belangrijk dat de over-

heid duidelijk aangeeft waarom ze be-paalde zaken niet overneemt. Vooral die motivatieplicht is cruciaal!”

Maar ook een correct verwachtings-management is cruciaal. “Dat was een probleem bij de G1000. We organiseer-den dat bewust los van de overheid. We brachten 704 mensen samen met grote verwachtingen. Maar omdat de G1000 vrij los van de representatieve politiek georganiseerd werd, deed het beleid aanvankelijk niets met hun voorstellen. Dat zorgde natuurlijk voor de nodige frustraties.” Caluwaerts adviseert lo-kale burgerinitiatieven daarom toch om contact te nemen met het bestuur zodat ze het initiatief misschien mee kunnen ondersteunen. Het lokaal bestuur moet natuurlijk de uitkomst niet sturen, maar zijn betrokkenheid vergroot de kans op impact van het deliberatieve proces.

© M

edia

lab

Prad

o

EEN CONSENSUS HOEFT NIET, ZOLANG DE DEELNEMERS MAAR GOED GEÏNFORMEERD ZIJN EN ECHT WETEN WAT DE INZET IS VAN HET DEBAT.

Page 21: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

DOSSIER02

21

Het Groene Lo2t ende spiegelgemeenteraad

Wichelen experimenteertmet participatie via loting

DAAN VANHEEL

Op Dikketruiendag 2017 lootten kleu-ters, die in 2030 achttien jaar zullen zijn, zeventig inwoners uit voor ‘Het Groene Lo2t’. Het was meteen de originele start van een op de G1000 geïnspireerd traject waarmee de gemeente burgers wilde betrekken bij het realiseren van haar gestelde klimaatdoelstelling1. “Iedere

meerderjarige inwoner kon willekeurig uit de loting komen”, vertelt burgemees-ter Kenneth Taylor. “Omdat het belang-rijk was om een mooie, willekeurige mix van inwoners te hebben, werd er wel ge-keken naar leeftijden – boven en onder de 45 jaar – alsook naar een goeie mix qua geslacht. Uiteindelijk hebben acht-tien mensen toegezegd, een mooie mix van leeftijden en opleidingsniveaus.”

Thema-avonden en een bevolkingsvergaderingEr werden drie thema-avonden georga-niseerd door het lokaal bestuur, waar de klimaatambassadeurs konden werken rond de thema’s hernieuwbare ener-gie, duurzame mobiliteit en duurzame gebouwen. Deze klimaattafels werden

Wichelen heeft de smaak van participatie via loting te pakken. In februari 2017 lootten kleuters 70 inwoners die samen met het bestuur het klimaatplan konden vormgeven. In september 2019 zullen

12-jarige jongeren 21 spiegelgemeenteraadsleden loten die gevoerd beleid kunnen evalueren en agendapunten kunnen toevoegen op de gemeenteraad. “Door de inwoners mee te nemen in het besluitvormingsproces en het consensusmodel, hopen we burgers en politiek dichter bij elkaar

te brengen”, zegt Daan Vanheel.

Daan Vanheel is diensthoofd Algemene Zaken van de gemeente Wichelen

DE INFORMATIE UIT HET PARTICIPATIEVE PROJECT WERD VERWERKT TOT EEN KLIMAATACTIEPLAN MET VERSCHILLENDE DOELSTELLINGEN, ACTIES EN SCENARIO’S.

(1) In 2017 ondertekende Wichelen het burgemeestersconvenant. Daarmee engageerde ze zich om haar CO2-uitstoot met 40 % te verminderen tegen 2030.

Page 22: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

TERZAKEMAGAZINE

22

begeleid door het lokaal bestuur, de provincie Oost-Vlaanderen en het stu-diebureau Zero Emission Solutions. De klimaatambassadeurs kregen een heuse spoedcursus: telkens werd het thema toegelicht door een expert in de materie, werden de belangrijke issues geschetst en werden de debatten bege-leid. Het studiebureau had samen met de administratie mogelijke maatregelen

voorbereid, die dan door de klimaatam-bassadeurs bediscussieerd, aangepast, geschrapt of aangevuld werden. Die lijst van maatregelen was ook een onderdeel van een participatief traject: het bestuur had een website en een Facebookpagina gelanceerd waarop élke inwoner voor-stellen kon aanbrengen. Deze communi-catiekanalen werden ook ingezet om de resultaten van de klimaattafels aan de ruimere bevolking voor te leggen.

Na de samenkomsten werd een alge-mene bevolkingsvergadering georgani-seerd waarop alle maatregelen werden voorgesteld en waarbij geïnteresseer-den nog verder konden aanvullen. Ook binnen de gemeentelijke administratie werd een ‘klimaatteam’ opgesteld om na te denken over de voorstellen van de klimaattafels. De informatie uit het par-ticipatief project werd door de adminis-tratie samen met het klimaatteam en

het studiebureau verwerkt tot een kli-maatactieplan met verschillende doel-stellingen, acties en scenario’s. Dat plan werd uiteindelijk integraal goedgekeurd door de gemeenteraad in februari 2018.

“En dat klimaatplan bestaat uit veel meer dan enkel de voor de hand liggen-de maatregelen, zoals het stimuleren van fietsen of carpoolen, maximaliseren van de energie-efficiëntie van gebouwen, plaatsen van zonnepanelen etc.”, vertelt Brecht Looman, milieuambtenaar in Wi-chelen. “De bevolking verraste ons echt met spectaculaire, innovatieve ideeën. Wichelen wordt getypeerd door haar ligging aan de Schelde. De sterke getij-denwerking van de Schelde inspireerde de ambassadeurs om te onderzoeken of een turbine die gebruik maakt van getijdenenergie te overwegen valt. We hebben dit ondertussen meegenomen in onze gesprekken met de Vlaamse Wa-terweg!”

SneeuwbaleffectDe gemeente was bovendien heel aange-naam verrast over een ander aspect van de G1000-methodiek. “Iedereen in de gemeente is mee”, zegt Daan Vanheel, hoofd van de cluster Beleidsondersteu-ning. “Door een enthousiaste campagne op te zetten en verfrissende technieken te gebruiken om burgers aan te spreken, merkten we echt wel een sneeuwbalef-fect: Het Groene Lo2t ging al rap over de tongen. En dat is mooi meegenomen, aangezien bewustwording bij de inwo-ners een van de kritische succesfactoren zal zijn waarmee de verwezenlijking van het klimaatplan zal vallen of staan. Het proces heeft dus niet alleen een partici-patief en vernieuwend klimaatplan op-geleverd, maar heeft ook de betrokken-heid van de inwoners vergroot. Voor ons smaakt het zeker naar meer!”

Er werden drie thema-avonden georganiseerd: over hernieuwbare energie, duurzame mobiliteit en duurzame gebouwen.

© G

emee

nte

Wic

hele

n

VOOR HET EIGEN BELANG SPREKEN HOEFT NIET PER DEFINITIE SLECHT TE ZIJN.

Page 23: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

DOSSIER02

23

En dat enthousiasme werd opgemerkt: Wichelen kreeg voor Het Groene Lo2t de gouden medaille Publica Award voor Goed Bestuur 2018. “Dat doet deugd! En het brengt de campagne ineens terug in de aandacht”, aldus Vanheel.

SpiegelgemeenteraadOndertussen is het volgende G1000-experiment al in opstart. Wichelen wil de komende legislatuur een ‘spiegel-gemeenteraad’ in het leven roepen: 21 gelote burgers die eenmaal per kwar-taal samenkomen om het gevoerde beleid te evalueren, voorstellen te formuleren voor nieuw beleid en zelfs agendapun-ten kunnen voorbereiden en toevoegen aan de agenda van de gemeenteraad. Vanheel: “We zien voor onze werking onmiddellijk een erg grote meerwaarde in de concrete invulling en uitvoering van het meerjarenplan voor de periode 2020-2025. Klassiek worden burgers

betrokken bij de opmaak van een meer-jarenplan, maar wij willen verder gaan en ze ook een rol geven bij de uitvoering ervan. Wij zijn ook erg geïnteresseerd in het educatieve aspect van het expe-riment: overal valt te horen dat politiek en inwoners verder uit elkaar groeien. Door de inwoners mee te nemen in het besluitvormingsproces en het consen-susmodel, hopen we burgers en politiek toch wat dichter bij elkaar te brengen. En met die interesse zijn we duidelijk niet alleen, want we worden ondersteund door onderzoekers van de UGent die ook

onderzoek doen naar de impact van par-ticipatietrajecten op de manier waarop burgers beslissingen nemen.”

Wichelen speelt ook met het idee om de spiegelgemeenteraad een rol te geven als filter tussen het privaat en het alge-meen belang. “Al te vaak hoor je als kri-tiek dat inwoners op inspraakmomenten ‘enkel voor hun eigen belang spreken’”, vervolgt Vanheel. “Volgens ons hoeft dat niet per definitie slecht te zijn – elk signaal kan relevant zijn – maar door de spiegelgemeenteraad dergelijke be-zorgdheden te laten onderzoeken kun-nen de inwoners samen tot een syn-these komen die breder gedragen is en voorstellen doen aan de gemeenteraad. Zo krijgen ze ook een belangrijke rol als oren en ogen van de gemeenteraad en werkt iedereen samen in het algemeen belang.”

Maximale diversiteitDat nieuwe experiment is nog volop in ontwikkeling. Het lokaal bestuur werkt momenteel aan een verdeelsleutel om maximale diversiteit in de spiegelge-meenteraad te krijgen. “We willen zeker een mooie spreiding van de verschil-lende deelgemeenten, de verschillende leeftijdscategorieën van onze inwoners en de verschillende geslachten”, vertelt Vanheel. In september zullen de leerlin-gen van het 1ste middelbaar, die tegen de volgende verkiezingen 18 jaar zijn en dus voor het eerst naar de stembus

Een groep kleuters, die in 2030 achttien jaar zullen zijn, lootten 70 inwoners uit voor ‘Het Groene Lo2t’.

WIJ HOPEN DAT DE SPIEGELGEMEENTERAAD EEN VOLWAARDIG ORGAAN WORDT NAAST DE GEWONE GEMEENTERAAD.

© g

emee

nte

Wic

hele

n

Page 24: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

TERZAKEMAGAZINE

24

zullen trekken, de loting doen voor onze spiegelgemeenteraadsleden. “Daarna gaan we met de gelote inwoners een voortraject doorlopen om hen goed te informeren, we denken zo de betrokken-heid en het engagement nog te vergroten om zo een hoge reactiegraad te krijgen.”

“Het eerste jaar zal vooral gewerkt wor-den aan het meerjarenplan, maar onze ambitie ligt veel verder. We hopen dat de spiegelgemeenteraad uitgroeit tot een volwaardig orgaan naast de gewone ge-meenteraad. We kunnen onze bestaande kennis, ondersteuning en software van de gewone gemeenteraad ook inzet-ten om de spiegelgemeenteraadsleden professioneel te ondersteunen. En we durven te dromen: voor ons is het streef-doel een spiegelgemeenteraad die zelfs tegen het einde van de legislatuur een memorandum opstelt en voorstellen formuleert voor de toekomst!”

Wichelen kreeg voor Het Groene Lo2t de gouden medaille Publica Award voor Goed Bestuur 2018.

Page 25: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

DOSSIER02

25

De W100Geëngageerde vrouwen bespreken

de toekomst van Brussel

IN GESPREK MET FATIMA ZIBOUH

In 2017 werd Fatima Zibouh door David Van Reybrouck voorgesteld aan Joanna Maycock, de secretaris-generaal van de European Women Lobby. Beide vrouwen, gepassioneerd door participatie, diversi-teit en gender, geraakten aan de praat over de G1000. Niet zoveel later werden plannen gesmeed om iets gelijkaar-digs te organiseren in hun geliefde stad Brussel, maar dan met 100 vrouwen. Al snel verzamelden ze een bonte en di-

verse groep kennissen die bestond uit expats, vrouwen uit sociale bewegingen, het middenveld en de private en publieke sector. En zo ging de bal aan het rollen. Uit die vergadering ontstond de ‘cockpit’ van de W100, tien vrouwen van overal uit Brussel.

Waarom kozen jullie precies voor een deliberatief project voor vrouwen?Fatima Zibouh: Uiteraard zijn alle delibe-ratieve projecten een goede zaak, maar wij vonden het belangrijk om vrouwen te laten nadenken over de toekomst van hun stad. Vrouwen krijgen nog al-tijd minder kansen dan mannen. Hun stem wordt te weinig gehoord. Ook zijn er, los van traditionele verenigingen, maar weinig plekken en initiatieven in de stad waar vrouwen van verschillende milieus elkaar kunnen ontmoeten. Dat is erg jammer voor een stad met zo’n

Ook in Brussel hebben ze ervaring met deliberatieve democratie. Op 30 maart 2019 verzamelden 100 vrouwen in het Beursgebouw om te praten over verschillende politieke thema’s. Een gesprek met

Fatima Zibouh over een W100 geïnspireerd op de G1000, maar met een geheel eigen focus en aanpak. “De ambiance die je voelde in de zaal was echt uniek.”

Fatima Zibouh is onderzoekster aan de ULG en medeoprichtster van de G1000

SOMMIGE VROUWEN HADDEN NOG NOOIT ECHTE ‘VOLKSE’ MENSEN UIT MOLENBEEK ONTMOET, TERWIJL ANDEREN NOG NOOIT GEPRAAT HADDEN MET EXPATS.

Page 26: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

TERZAKEMAGAZINE

26

rijke diversiteit. We wilden dus graag onderlinge ontmoeting en uitwisseling stimuleren. Sommige vrouwen hadden nog nooit echte ‘volkse’ mensen uit Mo-lenbeek ontmoet, terwijl anderen nog nooit gepraat hadden met expats uit de Europese instellingen.

IJsbrekers en tafelgesprekken

Hoe zat de dag precies in elkaar?Zibouh: Het verloop van de dag was dan wel geïnspireerd door de G1000, we wil-den er heel bewust ook een eigen invul-ling aan geven. We zijn de dag dan ook begonnen met verschillende technieken die dienden als ‘ijsbreker’ voor de vrou-wen om elkaar beter te leren kennen. Zo hebben we vrouwen in een kring gezet, van zij die het kortst in Brussel verblij-ven tot zij die hier al het langst zijn. Dat toonde de diversiteit van de aanwezi-gen: er was iemand die nog maar zes maanden in Brussel woonde, maar ook iemand die al 70 jaar lang in de stad ver-bleef. Die ijsbrekers creëerden een basis van vertrouwen, belangrijk om daarna met elkaar in gesprek te kunnen gaan. Daarna schoven de 100 vrouwen aan tien tafels, met telkens ook een moderator

die vanuit het Frans, Nederlands en En-gels vertaalde. In het totaal kwamen drie thema’s aan bod: ongelijkheid, publieke ruimte en een derde thema dat ze zelf mochten kiezen met een post-it oefe-ning. We vonden het immers belangrijk dat de vrouwen zelf ook inspraak kregen in het bepalen van de agenda. We sloten af met een receptie. Daar waren mannen ook welkom (lacht).

Hoe was de samenwerking met de Brusselse overheden? Hebben jullie op de een of andere manier garanties gekregen over wat er met jullie input zal gebeuren?Zibouh: Van de stad Brussel hebben we wel wat logistieke ondersteuning ge-kregen. Zo mochten we het evenement in het Beursgebouw organiseren. Daar-naast hebben we wat informele contac-ten gehad met de Brusselse politiek om hen te informeren over het initiatief. We hebben ook telkens heel erg benadrukt dat we niet tegen de politiek wilden wer-ken, maar met en voor hen. Maar over het algemeen bleven de contacten be-perkt. Voor ons was het belangrijk dat de W100 een burgerinitiatief bleef en dat het niet overgenomen zou worden door de politiek. Wel gaan we nog een verslag overmaken aan de Brusselse regering over de aanbevelingen die voortgekomen zijn uit de gesprekken. Of er daarna nog iets gebeurt, zal afhangen van wat de

cockpit én de deelnemers van de W100 willen.

Hoe hebben jullie de dag dan gefinan-cierd zonder nauwe samenwerking met een Brusselse regering?Zibouh: We hebben wat financiële on-dersteuning gekregen van de Koning Boudewijnstichting en de stad Brussel, maar zowel de cockpit als de moderato-ren hebben vooral heel veel op vrijwillige basis gedaan. Dankzij het enthousiasme voor het project konden we op veel vrij-willigers rekenen.

Diverse profielen

Bij de G1000 werd via loting een representatief staal van de bevolking samengesteld. Hoe hebben jullie dat bij de W100 aangepakt?Zibouh: Voor ons was het essentieel om vrouwen bijeen te krijgen die zo goed mogelijk de sociale realiteit in Brussel weerspiegelen. Loting is daar een goe-de methode voor, maar dat kost enorm veel tijd en geld. Daarom hebben we in samenspraak met verschillende ex-perts een alternatieve methode uitge-werkt. Eerst en vooral werden door onze cockpit drie basiscriteria vastgelegd: alle vrouwen moesten inwoner zijn van Brussel, ze mochten geen kandidaat zijn voor de verkiezingen en moesten een of ander engagement vertonen in hun di-

Zibouh: “We hebben telkens benadrukt dat we niet tegen de politiek wilden werken, maar met en voor hen.”

© K

arem

a M

enas

sar

IK BEN NAAR VROUWEN TOEGESTAPT MET DE BOODSCHAP ‘DIT IS DE PLACE TO BE OM JE STEM TE LATEN HOREN EN JIJ HEBT ALLE KWALITEITEN OM ERBIJ TE ZIJN’.

Page 27: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

DOSSIER02

27

recte omgeving. Vervolgens hebben we alle statistieken en cijfers die bestonden over de Brusselse demografie (leeftijd, opleiding, nationaliteit …) samengelegd en gekruist.

En van daaruit zijn de profielen voor de W100 ontstaan: vrouwen uit alle Brus-selse gemeenten, van verschillende leeftijden, origine en met verschillende opleidingsgraden en gezinssamenstel-ling … Dat was een enorm intensief werk, maar zo zijn we er wel in geslaagd om een ongelofelijk diverse groep vrou-wen samen te krijgen: vrouwen die CEO waren van een groot bedrijf, maar ook sans-papiers en daklozen. We hadden deelnemers met universitaire diploma’s, maar ook vrouwen die nooit naar school waren geweest. Er was zelfs een vrouw bij uit de Romagemeenschap.

Bij participatieve projecten is het door-gaans niet gemakkelijk om de meer kwetsbare vrouwen − laagopgeleiden, met een migratieachtergrond ... − te overtuigen om deel te nemen. Hoe zijn jullie erin geslaagd om ook hen te enthousiasmeren?Zibouh: Een groot voordeel was dat onze cockpit was samengesteld uit vrouwen met erg verschillende achtergronden. Via onze eigen netwerken zijn we actief op zoek gegaan naar bepaalde profie-len. Zo ben ik naar vrouwen toegestapt met de boodschap ‘dit is echt de place to be om je stem te laten horen en jij hebt alle kwaliteiten om erbij te zijn’. Er wa-ren enkele daklozen en sans-papiers die eerst wat terughoudend waren. Belang-rijk is dan om de tijd te nemen om hun vertrouwen te winnen en hen te overtui-gen van hun kwaliteiten. Dat is een lang

proces dat tijd vraagt, maar het is het waard. Een vrouw die na lang aanmoedi-gen uiteindelijk heeft deelgenomen, zei me achteraf: ‘Bedankt, want ik heb mijn stem kunnen laten horen en dat is nog niet veel gebeurd’.

Maar ook tijdens de dag zelf zijn er verschillende mogelijkheden om een diversiteit aan mensen te betrekken. Niet alleen ijsbrekers maar ook mode-ratoren spelen een cruciale rol. Zij kun-nen erover waken dat mensen die de taal niet zo goed spreken ook aan het woord komen en zich goed voelen. En soms zit het ook gewoon in kleine din-gen. We hadden ook op het vlak van ca-tering aandacht voor diversiteit: er was vegan eten, maar ook koosjer, halal, glutenvrij. Tout le monde peut trouver son bonheur.

Hoe kijkt u zelf terug op de dag? Heeft u bij de organisatie moeilijkheden ondervonden?Zibouh: De dag zelf was zonder twijfel een groot succes. Alleen was de voor-bereiding ervan volledig in handen van vrijwilligers en het vergde heel wat werk om alles op tijd rond te krijgen. Het en-gagement was intensief: in mei 2018 zijn we begonnen met maandelijkse bijeen-komsten, vanaf november dat jaar kwa-men we zelfs wekelijks samen tot de dag zelf in maart 2019. Het was ook moeilijk om op voorhand toekomstige stappen te plannen met vrouwen die allemaal een fulltime job hebben. Binnenkort gaan we nog eens een teambuilding doen om te bekijken hoe het nu verder moet.

Los daarvan waren we ook wat teleurge-steld over de geringe media-aandacht: enkel Les Grenades, een alternatief me-dium van de RTBF, en Bruzz maakten er een korte reportage over. Bon, het was

De cockpit was samengesteld uit vrouwen met erg verschillende achtergronden.

© K

arem

a M

enas

sar

Page 28: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

TERZAKEMAGAZINE

28

natuurlijk ook campagne voor de verkie-zingen, maar ik ben er wel van overtuigd dat de media te weinig aandacht tonen voor dit soort burgerinitiatieven. Deson-danks lijkt het idee toch te leven. Ach-teraf hebben we veel vragen gekregen van gemeenten uit binnen- en buiten-land met interesse om iets soortgelijks te organiseren.

Unieke ambiance

Waar kijk je met de meeste trots op terug?Zibouh: Op de unieke en fantastische ambiance die er was. We zijn er echt in geslaagd om bruggen te bouwen tussen sterk verschillende vrouwen. Ik zag een CEO van een groot bedrijf aan tafel zitten

met een vrouw die voor de Europese in-stellingen werkt, maar ook met iemand zonder woning of zonder papieren. Het was werkelijk prachtig om te zien hoe al die vrouwen elkaar aan het einde van de dag omarmden, adressen uitwissel-den en afspraken maakten om elkaar weer te zien. Sommigen waren zelfs zo ontroerd dat ze met tranen in hun ogen stonden.

Als Brusselse zie ik nog te veel sociale grenzen in mijn stad. Ik beweeg me in heel veel verschillende milieus en zelf dan nog zijn er delen van de stad die ik niet goed ken. Het was echt indrukwek-kend om te kunnen bijdragen aan die so-ciale rijkdom van Brussel.

(Ben Eersels)

WE ZIJN ERIN GESLAAGD OM BRUGGEN TE BOUWEN TUSSEN HEEL VERSCHILLENDE VROUWEN.

De deelneemsters bespraken in totaal drie thema’s: ongelijkheid, publieke ruimte en een derde thema dat ze zelf mochten kiezen.

© K

arem

a M

enas

sar

Page 29: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

03DOSSIER

Diverse betrokkenheid in organisatiesHoe kunnen organisaties een divers publiek bereiken en betrekken bij hun werking? TerZake stelde deze vragen aan twee experten diversiteit.

Saida Isbai illustreert vanuit een aantal eigen ervaringen hoe je een succesvolle aanpak rond diversiteit kan ontwikkelen. Op haar beurt geeft Ingrid Tiggelovend een aantal concrete tips over hoe (communicatie)medewerkers meer voeling kunnen krijgen met diversiteit.

Page 30: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

TERZAKEMAGAZINE

30

Naar een diverse betrokkenheidbij je organisatie

“Zet in op een diverse kern, herkenbaarheid éneen aanbod op maat”

IN GESPREK MET SAIDA ISBAI

Telkens wanneer Saida Isbai terugkeert naar haar thuisstad Boom, krijgt ze een warm gevoel. Ze ziet er een kleurrijke speelpleinwerking en een aldoor leven-dig jeugdhuis dat destijds door een di-verse groep jongeren werd opgestart. Een fijne vaststelling als je weet dat het toenmalige gemeentebestuur bij

haar start als intercultureel bemidde-laar weinig tot geen affiniteit had met diversiteit. “Ik was aangeworven om het samenleven met de Marokkaanse gemeenschap te bevorderen en kwam er terecht in een overwegend manne-lijke en witte organisatie”, vertelt Isbai. “Geen gemakkelijke context om binnen te starten, maar het had ook zijn voor-delen. Ik kreeg de tijd en ruimte om te experimenteren en een eigen aanpak te ontwikkelen.”

Praten met de doelgroepOmdat je een divers publiek maar moei-lijk bereikt zonder enige kennis over de doelgroep, besloot Isbai eerst te gaan praten met die groep jongeren van Ma-

Al vijftien jaar zet Saida Isbai zich met hart en ziel in voor een betere participatie van mensen met een migratieachtergrond. Dat deed ze al als intercultureel bemiddelaar bij de gemeente Boom, als diver-

siteitsconsulente bij ACV Puls en via talrijke engagementen binnen burgerbewegingen als Hart Boven Hard. TerZake vroeg aan deze ervaringsdeskundige wat organisaties kunnen doen om een breder publiek te bereiken en te betrekken bij hun activiteiten. “Zorg eerst voor diversiteit in je kerngroep en bepaal van

daaruit welke acties je onderneemt.”

Saida Isbai is vakbondssecretaris bij ACV Puls

MENSEN REDENEREN DOORGAANS VANUIT EEN EIGEN REFERENTIEKADER.

Page 31: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

DOSSIER03

31

rokkaanse origine. “Al snel kwam ik te weten dat ze vooral een plek nodig had-den om in hun vrije tijd te kunnen ver-toeven. Ook bleken ze met veel prakti-sche vragen te zitten: Waar kan ik een beroep doen op huiswerkbegeleiding? Welke vrijetijdsactiviteiten biedt het gemeentebestuur aan? En waar kan ik lessen Nederlands volgen? Die infor-matie vormde een belangrijke basis om de moeilijkheden met de Marokkaanse gemeenschap bij de wortel aan te pak-ken: het meer inclusief en toegankelijk maken van de gemeentelijke dienstver-lening en het beter betrekken van álle jongeren in Boom.”

Wat volgde, was een tweejarig veran-deringstraject binnen het gemeente-bestuur. Er werd geïnvesteerd in vor-mingen voor personeel over omgaan en communiceren met een divers doel-publiek. Een charter met een duidelijk engagement rond diversiteit werd op-

gesteld en uitgehangen. Wijkbezoeken werden gehouden voor ambtenaren die bepaalde wijken in de gemeente nooit echt van dichtbij hadden gezien.

Herkenbaarheid“Bij de jongeren zelf ontstond na de ver-schillende gesprekken het idee om een jeugdhuis voor iedereen op te richten”, vertelt Isbai. “Door hen van bij de start te betrekken bij de realisatie van dit idee voelden ze zich eigenaar van het project. Samen zijn we bij andere jongeren in de wijk gaan polsen of er een gelijkaardige nood was. We spraken de jeugd aan op straat, op de markt, in en rond scholen. Maar al snel viel me op dat niet alleen ons blanke en mannelijke stadsbestuur, maar ook deze jongeren het moeilijk hadden om mensen buiten hun eigen leefwereld te bereiken. Terwijl in een inclusief jeugdhuis niet alleen plaats moet zijn voor Mohammed en Yasmina, maar ook voor Elke en Matthias.”

Op zich is die vaststelling niet zo verras-send, maar het brengt wel het volgende onder de aandacht: “Mensen zullen sneller toenadering zoeken tot gelijkge-zinden of mensen waar ze zich in kun-nen herkennen”, vertelt Isbai. “Zo ga je als vrouw in een groep mannen al snel bij die enige andere vrouw gaan staan. Op vakantie geraak je aan de praat met iemand die ook Nederlands spreekt. Een persoon met een migratieachtergrond zal zich sneller comfortabel voelen in een organisatie waar mensen werken met een migratieachtergrond.”

Diversiteit op alle niveausKortom, wil je met je organisatie een diverser doelpubliek bereiken, dan is dit een belangrijke basisregel: “Zorg eerst voor diversiteit en zichtbaarheid in je kerngroep of in je dagelijks bestuur en bepaal van daaruit welke acties je onderneemt. Want mensen redeneren al vlug vanuit een eigen referentie-kader, waardoor de invulling van je ini-tiatief, actie of evenement doorgaans is af gestemd op eigen interesses en net-werk.

Vandaag echter is die diverse samen-stelling bij het overgrote deel van de or-ganisaties steevast een heikel punt. En wanneer een organisatie dan wel spe-cifiek werkt aan meer diversiteit op de werkvloer, zien we die diversiteit vooral

MENSEN WILLEN ZICH KUNNEN HERKENNEN IN IEMAND.

Saida Isbai

Page 32: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

TERZAKEMAGAZINE

32

in lagere functies. “Ik ervaar het in mijn eigen organisatie”, zegt Isbai. “Maar ook de kerngroep van Hart Boven Hard bestaat hoofdzakelijk uit witte hoogop-geleide mannen. En als organisaties met een maatschappelijke doelstelling er maar met moeite in slagen om di-versiteit binnen de beleids- of organi-satiekern te brengen, wat moet je dan verwachten van bedrijven met andere belangen? “Dat baart me wel een beetje zorgen”, aldus Isbai.

Appellerende rol“Het neemt echter niet weg dat er be-langrijke stappen worden gezet”, ver-volgt Isbai. “Zo heeft Hart Boven Hard een werkgroep diversiteit die samen-komt en alle beslissingen onder de loep neemt, zelf voorstellen doet en zaken aankaart. Leden kunnen collega’s ook aanspreken op hun aandacht voor di-versiteit. En dat maakt wel degelijk een

verschil. Men zal er sneller voor kie-zen om een activiteit te organiseren in de gebouwen van KifKif in plaats van de universiteit Antwerpen of om bij de catering ook een assortiment halal en veggie te voorzien. We hebben ook meer aandacht voor positieve beeldvorming over thema’s die breder gaan dan mi-gratie en diversiteit. Zo zullen we zicht-baar maken dat ook mensen met een migratieachtergrond betogen voor het klimaat of deelnemen aan een bosplan-tactie”, aldus Isbai.

Als intercultureel bemiddelaar nam Isbai ook zo’n appellerende rol op. “Ik stelde systematisch volgende vragen aan mijn collega’s: Wat wil je doen rond diversiteit? Wie wil je daarbij betrek-ken en hoe ga je dat aanpakken? Door medewerkers telkens attent te maken op hun aandacht voor diversiteit, werd er bij hen mettertijd een automatische reflex gecreëerd. Ook aan de jongeren die aan dat jeugdhuis bouwden vroeg ik telkens: Is dat idee iets voor ieder-een? Heb je ook aan deze doelgroep gedacht?”, vertelt Isbai. “Want het was pas toen de jongens met de klassieke jeugdverenigingen als Chiro en Scouts zijn gaan praten, dat de bal echt aan het rollen ging. Zij stelden voor om dit idee op te werpen op de jeugdraad van Boom. Een steeds diversere groep jon-geren was gewonnen voor het idee. Re-sultaat: de actiegroep Jeugdhuis Boom werd opgericht met jongerenvertegen-woordigers van Afrikaanse, Kosovaar-se, Marokkaanse en Vlaamse roots. Maandelijks kwam de groep samen en werd er nagedacht over de invulling van het jeugdhuis: Waar moet het zijn? Wie gaat het beheren en op welke manier? Op termijn kwam er vanuit de gemeente ondersteuning van een jeugdcoördina-tor en ging iemand uit de dienst Patri-monium op zoek naar een lokaal. Op den duur werden er zoveel mensen be-trokken dat het project breed gedragen werd.”

Isbai: “Maak het ruime engagement van mensen met een migratieachtergrond zichtbaar. Zij zijn ook geïnteresseerd in andere thema’s dan migratie en diversiteit.”

INZETTEN OP DIVERSITEIT GAAT HAND IN HAND MET HET WEGWERKEN VAN RACISME EN DISCRIMINATIE.

Page 33: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

DOSSIER03

33

Integraal beleidEen diverse samenstelling, een diver-siteitsexpert binnen je organisatie, je doelpubliek gericht aanspreken en be-trekken: het lijken geen onoverkomelijke zaken. Waarom blijven organisaties dan zo worstelen om een divers publiek te bereiken en te betrekken bij hun wer-king? “Inzetten op diversiteit gaat hand in hand met het aanpakken en wegwer-ken van racisme en discriminatie”, bena-drukt Isbai. “Zo ging de totstandkoming van het jeugdhuis in Boom gepaard met een traject rond politiegeweld, etnische profilering en racisme. Met een meld-puntprocedure als resultaat. Dit waren belangrijke stappen voor die jongeren opdat ze zich konden organiseren, kon-den participeren en een jeugdhuis kon-den oprichten.

Hoe kijkt Isbai ten slotte naar de toe-komst? “Voorzichtig positief”, lacht ze. “Enerzijds vind ik eerlijk gezegd dat al-les nogal traag evolueert. Er wordt veel over diversiteit gepraat, maar weinig echt actie ondernomen. Anderzijds zie ik ook dat er van onderuit mooie pro-jecten en organisaties ontstaan die aan kruisbestuiving doen. En dan denk ik vaak: ‘Als elke organisatie een actie – ook al is die klein – zou ondernemen, dan kan er veel veranderen. Want elke kleine stap leidt tot iets groter’”, besluit Isbai.

(Lisa Schouppe)

Page 34: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

TERZAKEMAGAZINE

34

Als organisatie omgaanmet diversiteit

Zes tips voor een meerverbindende communicatie

INGRID TIGGELOVEND

Het aanspreken van burgers in onze diverse samenleving vandaag vergt meer van organisaties dan vroeger. Hoe krijg je als (communicatie)medewerker meer voeling met die diversiteit? En hoe kan je met communicatie verbinden in plaats van verdelen? Ingrid Tiggelovend bundelde de communicatiepraktijk en drempels1 van 303 communicatiemedewerkers in een praktisch handboek. Voor TerZake geeft ze een

aantal concrete tips om mee aan de slag te gaan.

Ingrid Tiggelovend is coördinator van Studio Sesam en auteur van het boek Diversiteitscommunicatie.Verbindende communicatie en marketing

Diversiteitscommunicatie is …1) een houding en een manier van communiceren om2) een zo breed en zo divers mogelijk publiek, inclusief groepen die te maken

hebben met sociale ongelijkheid,3) doeltreffend te bereiken met gemeenschappelijke waarden en thematie-

ken via4) toegankelijke communicatiemethodieken en -kanalen5) met aandacht voor leeftijd, gender, seksuele oriëntatie en positieve beeld-

vorming, vrij van stereotypes. De aandacht voor diversiteit is inherent aan een geslaagde communicatievoering. In die zin is het eigenlijk normali-teitscommunicatie. Zo hoort communicatie te zijn.

(1) De Arteveldehogeschool onderzocht bij 303 communicatieambtenaren van alle bestuursniveaus de communicatiepraktijk en drempels om

een etnisch-cultureel publiek te bereiken.

Page 35: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

DOSSIER03

35

TIP 1 Iedereen verdient communicatieaandachtVan de 6,5 miljoen inwoners in Vlaande-ren heeft 8,7 % een buitenlandse nationa-liteit en 20 % een buitenlandse afkomst. In grote steden leven er meer dan 170 nationaliteiten samen. In de majority mi-nority cities zoals Brussel en Antwerpen zijn er meer bewoners van buitenlandse dan van autochtone herkomst. Jongeren met een buitenlandse herkomst zijn de nieuwe gevestigde bewoners. Ze groeien op in een meertalige omgeving en heb-ben vaak een andere thuistaal dan het Nederlands. Die instroom brengt an-dere dagelijkse gewoontes, rituelen en religies mee. Er is niet alleen de toe-name van etnisch-culturele diversiteit, van talen en van religies, maar ook de levensverwachting en de vergrijzing ne-men toe. Tegelijkertijd is de variëteit in gezinsvormen en leefstijlen groter dan enkele decennia terug. Diversiteit bete-kent verscheidenheid. Anno 2019 is er veel diversiteit binnen de diversiteit in de superdiverse samenleving.

Communicatie moet voor iedereen be-grijpbaar, vindbaar en beschikbaar zijn. Het nieuwe Vlaamse Bestuursdecreet, dat vanaf 1 januari 2019 geldt en waarin

ook de normen voor overheidscom-municatie zijn opgenomen, verplicht de overheid om met alle burgers ver-staanbaar en helder te communiceren. Geen enkele bevolkingsgroep mag uit de communicatieboot vallen, ook niet die mensen die tegen een of meer drempels aanlopen zoals mensen in armoede, van vreemde herkomst of met een handicap. Niet iedereen wordt namelijk gelijk be-handeld en positief gewaardeerd. Niet iedereen maakt maximaal gebruik van de maatschappelijke voorzieningen. De strijd tegen armoede, discriminatie en racisme zit in het concept van diversi-teitscommunicatie ingebakken.

Wie aan diversiteitscommunicatie doet, heeft ook oog voor groepen die met sociale ongelijkheid geconfron-teerd worden.

TIP 2 Snel hoger schakelen met het diversiteitsbeleidWe bewegen ons in een diverse en kleur-rijke samenleving. Maar de diversiteit in organisaties neemt veel langzamer toe. De uitstraling van organisaties is en blijft wit op alle niveaus, met de uitzondering van onderhouds- en klusjesdiensten. We kunnen geen diversiteitscommunicatie ontwikkelen enkel en alleen vanuit een wit referentiekader en perspectief. De sleutel tot diversiteit ligt bij het perso-neelsbestand. Zowel strategisch als operationeel moeten mensen met een diverse achtergrond ingezet worden. De zichtbare diversiteit is ontzettend be-langrijk. De werkvloer moet verkleuren.

Een diversiteitsbeleid kan maar slagen als alle medewerkers betrokken partij zijn, en niet alleen de communicatie- of de diversiteitsmedewerker. Alleen dan kan er een mentaliteitsverandering op gang komen waardoor uiteindelijk het

diversiteitsdenken in het DNA van de organisatie en de medewerkers veran-kerd wordt. De directie van de VRT no-digt bijvoorbeeld alle medewerkers uit om een ‘non-discriminatieclausule’ te ondertekenen zodat elke medewerker ambassadeur van het diversiteitsbeleid wordt. Nieuwe medewerkers bij de stad Antwerpen krijgen in hun briefing te ho-ren dat diversiteit standaard ingebed zit in de werking.

Het is noodzakelijk om op het belang van diversiteit te blijven hameren en dat belang met acties en projecten te ondersteunen zodat iedereen zich kan engageren en elkaar kan inspireren.

TIP 3 Verhalen van gemeen-schappelijk belang creëren‘De nieuwe blauwe pmd-zak is er: een goede zaak voor onze planeet!’ ‘We zijn het land waar het meest gesorteerd en gerecycleerd wordt.’ ‘En pmd sorteren is goed voor je portemonnee.’ Mooi mee-genomen, niet? Dit zijn communicatie-boodschappen van intercommunales in de afvalsector die een gemeenschap-pelijk verhaal of belang communiceren. Een draagvlak kun je pas creëren als mensen zich betrokken voelen bij een thema van gemeenschappelijk belang. Dat kan de blauwe planeet zijn, maar het kan ook dichter bij huis zijn: een pro-pere buurt, een schone straat, een ge-zonde leefomgeving, het hergebruik van grondstoffen ... Organisaties die een ge-meenschappelijk verhaal of belang kun-nen creëren, vergroten de betrokken-heid van mensen en omgekeerd. In de huidige superdiverse samenleving is het onmogelijk geworden om bijvoorbeeld ‘traditionele Vlamingen’, ‘nieuwere Vla-mingen’ of ‘nieuwste Vlamingen’ in hok-jes onder te verdelen. Mensen hebben meer met elkaar gemeen dan ze soms

© S

tudi

o Se

sam

Anno 2019 is er veel diversiteit binnen de diversiteit in de superdiverse samenleving.

Page 36: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

TERZAKEMAGAZINE

36

denken. Met diversiteitscommunicatie zoeken we naar de grootste gemene deler binnen een diverse groep: wat is de gemeenschappelijke thematiek, een gedeelde interesse of een universele waarde. Per specifieke doelgroep kan de gedeelde thematiek, interesse of waarde anders vertaald of ingevuld worden. Ie-dere ouder heeft opvoedingsvragen over zijn kind, maar een ouder van een peuter heeft vooral vragen over eet- en slaapri-tuelen, terwijl een ouder van een tiener zich zorgen maakt over de digitale vrien-den van zijn kind. We moeten vooral op zoek gaan naar wat ons verbindt en niet naar wat ons onderscheidt.

Met diversiteitscommunicatie creëren we verhalen van universeel belang waarin een zo breed en zo divers mo-gelijk publiek zich kan herkennen en die iedereen kan verbinden.

TIP 4 Begrijpelijk communice-ren zonder te kwetsenIn Vlaanderen zijn er 800.000 volwasse-nen tussen 16 en 65 jaar die laaggelet-terd zijn, zo blijkt uit het PIAAC-onder-zoek (Programme for the International Assesment of Adult Competencies). Niet iedereen die in Vlaanderen woont, spreekt en leest Nederlands. Door de digitalisering zijn we ook anders begin-nen te lezen: vluchtiger, meer in flarden, brokken en snippers. Toch communi-ceren veel diensten in ambtelijke, juri-dische of vaktaal. In een dergelijke taal met burgers en gebruikers communice-ren is problematisch, zeker naar minder taalvaardige en niet-Nederlandstalige lezers. Teksten moeten duidelijk, over-zichtelijk en onmiddellijk begrijpbaar zijn. Wie zijn tekst moet uitleggen, slaat de bal mis. Eenvoud zowel wat de taal en de structuur als de boodschap betreft, is een eenvoudige regel.

En een kwieke zestiger als bejaarde aanspreken zal niet in dank worden af-genomen. De stijgende levensverwach-ting heeft het begrip bejaard zijn een andere invulling gegeven. Het heeft nu meer te maken met de mate van afhan-kelijkheid en gezondheid en minder met leeftijd. Allochtoon is ondertussen ook een woord met een negatieve beteke-nis. Eerst was het een neutraal alter-natief voor gastarbeiders, buitenlanders of immigranten. Maar ondertussen zijn we enkele generaties verder. Tot hoelang blijf je allochtoon als ook je grootouders in Vlaanderen geboren zijn? Er zijn nu meer correcte termen om iemands et-nische afkomst te beschrijven, zoals nieuwkomers, mensen van Bulgaarse afkomst of een Marokkaanse origine. Alle woorden met een negatieve bijklank zoals oudjes, neger, zwartje, anders-

valide, mindervalide, armen, juffrouw, jeanet, wijf, zigeuner of mietje … roepen valse tegenstellingen op.

Mensen willen liever niet aangespro-ken worden op hun sekse, handicap, leeftijd, seksuele voorkeur of culturele achtergrond en met ons taalgebruik kunnen we voor verbinding zorgen in plaats van verdeeldheid te zaaien.

TIP 5 Herkenbaar en represen-tatief zijnDe affiche voor de jaarlijkse oerwoudfuif van een lokale scoutsbeweging beroerde Vlaanderen. Columniste en schrijfster Dalilla Hermans uitte scherpe kritiek op de mascotte: een zwarte jongen met dikke lippen. Ze vond dat stereotype beeld kwetsend en discriminerend voor de zwarte gemeenschap. Stereotypes

© S

tudi

o Se

sam

Wie authentieke en levensechte beelden en voorbeelden gebruikt, zal niemand buitensluiten of zich vreemd laten voelen.

Page 37: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

DOSSIER03

37

zijn veronderstellingen over (een groep) mensen die bepaalde eigenschappen toegekend worden. Werken met stereo-types heeft voordelen. Ze kunnen snel betekenis aan iets of iemand geven, zo-als een vrouw met een wit schort en ste-thoscoop meteen als arts herkend wordt. Maar een oerwoudfuif aan een zwarte jongen met dikke lippen linken geeft een koloniaal beeld van ongelijkheid weer.

(Gender)stereotypes, rolverdelingen en seksisme zitten al dan niet onbewust in ons brein. Ook mannen en vrouwen wor-den eigenschappen aangewreven die zo-genaamd typisch zijn, zoals vrouwen heb-ben geen oriëntatiegevoel en houden van roze; mannen zijn onhandig in het huis-houden en verkiezen donkere kleuren. Onbewust gebruiken we soms beelden die vooroordelen over groepen mensen versterken zoals het beeld van de sexy secretaresse, de gesluierde vrouw voor de moskee, de gezapige opa met pantof-fels op de sofa of de traditioneel geklede Afrikaanse man met een djembé.

Beelden met mensen trekken de aan-dacht. Mensen willen zich graag identi-ficeren met iemand waarin ze zich kun-nen herkennen. Hoe herkenbaarder het beeld is, hoe sneller het de aandacht trekt. Uiteindelijk moeten mensen niet alleen de communicatie begrijpen, maar ze moeten ook de zender accepteren en de boodschap aanvaarden.

Wie authentieke en levensechte beelden en voorbeelden gebruikt, zal niemand buitensluiten of zich vreemd laten voelen.

TIP 6 #vanschermtotscherm tot @persoonlijke aandachtVlaanderen wordt digitaler en mobieler. Volgens de Digimiter (2018) van imec

heeft 81 % van de mensen een smart-phone met camera en minstens 80 % van de Vlamingen is actief op minstens een sociaal netwerk. Zeker voor de mil-lennials zijn de digitale media hun soci-ale biotoop. Iedereen kan nu zelf tekst en beeld creëren en via diverse kanalen breed verspreiden. We willen niet al-leen lezen dat iets gebeurt, we willen het ook zien. Het aantal beelden, selfies, nieuwsitems of berichtjes neemt dan ook excessief toe, samen met de digi-tale afhankelijkheid. The medium is the message, dit statement van filosoof en mediawetenschapper Marshall McLuhan geldt meer dan ooit tevoren.

Tegelijkertijd leert de Digimeter ook dat 19 % van de Vlamingen geen smartpho-ne heeft: het gaat vooral om vijftigplus-sers en economisch zwakkere groepen. De digitale kloof bestaat nog altijd. Zo kan een op de vijf Belgen geen mails

versturen of informatie op het internet zoeken en vinden. Armoedeorganisaties trekken regelmatig aan de alarmbel. Di-gitale dienstverlening blijkt voor heel wat mensen nog een veel te hoge drempel. De digitalisering van de communicatie-voering mag zeker geen vanzelfspre-kendheid zijn. Volgens CEO Wouter Torfs stijgt te midden van de digitale revolutie de behoefte aan menselijkheid en au-thenticiteit. Hoe meer er online gecom-municeerd wordt, hoe waardevoller een goed gesprek, een kleurrijke publicatie of een mooie brief kan zijn.

Wie met klassieke media niet iedereen kon bereiken, krijgt nu een herkansing met de digitale en sociale media om nieuwe diverse (sub)doelgroepen te bereiken. Diversiteitscommunicatie is zorgvuldig omgaan met alle media, ook met de traditionele.

© S

tudi

o Se

sam

Via digitale en sociale media krijg je de kans om nieuwe diverse (sub)doelgroepen te bereiken.

Page 38: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

TERZAKEMAGAZINE

38

Tiggelovend, I. (2019). Diversiteitscommunicatie. Verbindende communicatie & marketing, Ekeren: Studio Sesam

AANTAL PAGINA’S: 128 p.PRIJS: 24,95 euroISBN: 978 94 927 84049www.studiosesam.be/winkel

Een nieuw boek voor medewerkers en teams die meer aansluiting zoeken bij de superdiverse samen-leving. Een houvast met vele tips om geloofwaardig te communiceren en met zelfscans om jezelf en je team te testen.

Page 39: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

Losse artikels

Page 40: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

TERZAKEMAGAZINE

40

Aan de slag met budgetparticipatie:een inspiratienota

BEN EERSELS

Maar eerst … waarom zou je participatief begroten?Onderzoek toont aan dat er minstens drie goede redenen zijn om een burger-begroting te organiseren in je gemeente.

Participatief begroten …• verkleint de kloof tussen burgers

en politici. Inzicht verwerven in de moeilijke budgettaire keuzes die poli-tici moeten nemen, verhoogt burgers hun begrip voor de beperkingen van hun bestuur. Burgers krijgen de kans om zelf mee vorm te geven aan hun gemeente.

• leidt tot beter bestuur. Inwoners kunnen als ervaringsdeskundigen heel concrete ideeën aanbrengen over specifieke lokale zaken waar be-sturen zelf niet aan denken.

• werkt burgerschapsversterkend. Burgers die deelnemen aan groeps-gesprekken over burgerbegrotingen, leren beter argumenteren en meer in functie van het algemeen belang den-ken. Gevolg: ze voelen zich doorgaans meer verbonden met hun stad en hun buren.

Aan de slag!Overtuigd van de meerwaarde van parti-cipatief begroten? Dan hak je best eerst een aantal knopen door over je doelstel-lingen. Mag de burgerbegroting alleen over bepaalde beleidsdomeinen gaan? Zorgt de gemeente voor een geoormerkt budget per wijk of is er één budget voor de hele gemeente? Vervolgens zien wij twee modules waar je uit kan kiezen, maar die je evengoed kan combineren.

• In de themamodule krijgen burgers een overzicht van de verschillende beleidsdomeinen van hun lokaal be-stuur. Vervolgens mogen zij schuiven met budgetten tussen de verschil-lende bevoegdheden.

• In de projectmodule mogen burgers zelf projecten aandragen die binnen de begroting van de gemeente verwe-zenlijkt kunnen worden.

Welke module(s) je als bestuur kiest, hangt af van de doelstellingen die je wil realiseren. Wil je burgerschapsverster-kend werken, dan zet je het best in op voldoende deliberatieve sessies. Wil je burgers heel concrete invloed (‘eige-naarschap’) geven over de budgettaire keuzes, dan is een focus op projecten een goed idee.

Budgetbegrotingen worden populair in Vlaanderen. Niet alleen grootsteden zoals Antwerpen, Gent en Mechelen, maar ook kleinere gemeenten zoals Wortegem-Petegem, Zulte en Ronse lieten hun burgers al

op verschillende manieren meepraten over de begroting. In een inspiratienota illustreert De Wakkere Burger vzw aan de hand van praktijken uit eigen land een aantal stappen die volgens haar nodig zijn

om een succesvol traject uit te werken.

Ben Eersels is stafmedewerker participatie bij De Wakkere Burger vzw

Page 41: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

41LOSARTIKEL

Om gemeenten de flexibiliteit te geven om hun burgerbegroting aan te passen naargelang hun doelstellingen, hebben we bij de modules voldoende ruimte ge-laten om procesmatige aanpassingen te doen.

Meer info• Download onze inspiratienota op

www.dewakkereburger.be.• Neem op 1 oktober deel aan onze

trefdag over burgerbegrotingen in Antwerpen. Programma en meer info op www.dewakkereburger.be.

Page 42: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

TERZAKEMAGAZINE

42

Leegstand in LimburgWeinig transparantie en

veel chaos in lokaal beleid

HOGESCHOOL PXL

Slechts 14 van de 42 Limburgse ge-meenten communiceren transparant in verband met hun leegstandsregister. Dat blijkt uit onderzoek van de studen-ten Journalistiek aan hogeschool PXL (2JOU). Zo geven Alken, Bilzen, Bocholt, Hasselt, Heusden-Zolder, Leopoldsburg, Peer, Pelt, Sint-Truiden, Tessenderlo en Zonhoven de gevraagde gegevens nauw-keurig op eenvoudig verzoek. Na goed-keuring door het schepencollege (hoe-wel die er niet voor bevoegd is) stuurt ook Bree de lijst met adressen. Na enig aandringen vervullen ook Kortessem en Nieuwerkerken hun wettelijke plicht. Ter bescherming van de persoonlijke le-venssfeer werden correct telkens alleen de adressen en niet de namen van de ei-genaars vrijgegeven.

Dankzij het grondwettelijk recht kunnen burgers beleidsdocumenten inkijken. Het nieuwe, Vlaamse bestuursdecreet van 7 december 2018 legt de voorwaar-den vast. Toch passen vele gemeenten nog altijd hun eigen regels toe. Peter Verhaeghe van de burgerbeweging stRa-ten-generaal: “Je kan het de betrokken ambtenaren niet kwalijk nemen dat ze voorzichtig zijn. Jammer genoeg ken-nen velen de wet op openbaarheid van bestuur niet goed, waardoor telkens de rechten van de burgers in het gedrang komen. Dit gebrek aan transparantie bemoeilijkt goede onderzoeksjournalis-tiek. Het probleem is bij alle politieke partijen bekend. Toch staat het verhel-pen niet op hun bucketlist. Nochtans is de toegang tot publieke documenten

Lokale transparantie blijft een pijnpunt. Slechts 14 van de 42 Limburgse besturen geven hun leegstandsregister op aanvraag vrij. Bijna de helft van de resterende gemeenten weigert zelfs te

antwoorden na inschakeling van de Wet op Openbaarheid van Bestuur (WOB). Peter Verhaeghe van de burgerbeweging stRaten-generaal vindt dat schrijnend: “Je verwacht dergelijke drempels niet in

een democratie waar openbaarheid sinds 25 jaar in de grondwet staat.”

Groepswerk tweedejaarsstudenten Journalistiek (2JOU) aan hogeschool PXL in Hasselt

IN BEPAALDE GEVALLEN PASTEN DE GEMEENTEN SUBTIELE INTIMIDATIE- TECHNIEKEN TOE.

Page 43: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

43LOSARTIKEL

een noodzaak om actieve participatie in beleid op basis van kennis in plaats van perceptie te kunnen organiseren. Je ver-wacht dergelijke drempels niet in een democratie waar openbaarheid in de grondwet staat.”

Weinig transparantVolgens het Departement Omgeving staan in Vlaanderen niet minder dan 60.000 panden leeg. Sinds 2016 is de strijd tegen leegstand een bevoegdheid van de gemeenten. Zij moeten een leeg-standregister opstellen, maar mogen hun eigen (fiscaal) beleid voeren.

Limburg kampt met de grootste winkel-leegstand. Uit het jaarlijkse rapport van onderzoeksbureau Locatus blijkt dat in deze provincie 1.864 van de ruim 17.000 handelspanden leeg staan. Zelf telden de studenten Journalistiek aan de PXL niet minder dan 2.657 leegstaande gebouwen (zie lijst). In werkelijkheid ligt het aan-tal een pak hoger, want ze kregen niet alle gegevens te pakken. Meer dan de helft van de Limburgse gemeenten gaf in eerste instantie het leegstandregister niet en gebruikte de wet op de privacy als excuus. Zelfs na de inschakeling van de Wet op de Openbaarheid van Bestuur (WOB), die elke burger het recht geeft publieke stukken op te vragen, werkten nog een tiental lokale besturen niet mee.

Uit het onderzoek blijkt dat zeven ge-meentes een perfecte score halen op het vlak van transparantie (zie bijgevoegde tabel): Alken, Bochelt, Hasselt, Leo-poldsburg, Peer, Sint-Truiden en Tes-senderlo. Hun ambtenaren stonden de journalisten correct en snel te woord. Ze verkregen het leegstandsregister op eenvoudig verzoek zonder aanvullende formaliteiten. Andere besturen schoten pas in actie als de studenten specifiek verwezen naar de WOB. Vijf gemeenten blonken uit in onwetendheid over de in-tussen 25 jaar oude burgerrechten. De communicatie verliep stroef: e-mails en telefoons werden genegeerd. Het re-gister werd niet gegeven en zelfs na het formeel schriftelijk vragen van de stuk-ken weigerden negen gemeenten mee te werken. De top 5 van niet-transparante gemeenten in Limburg: Ham (2/12), Voe-ren (4/15), Halen (5/15), Lommel (5/15) en Beringen (4/12). Voorts hebben Dilsen-Stokkem, Herstappe en Hamont-Achel zelfs helemaal geen leegstandsregister. Deze gemeenten pakken de leegstand op het moment van de melding onmid-dellijk aan en hebben naar eigen zeggen geen register nodig.

Subtiele intimidatieNiet in elke gemeente verliep de com-municatie even vlot. Zo weigerden Be-ringen, Diepenbeek, Gingelom, Halen, Ham en Heers bij een eerste contact het

register vrij te geven – zogenaamd uit respect voor de persoonlijke levenssfeer. In Heers kon het alleen op de gemeente zelf ingekeken worden. Na het versturen van de Beslissing 2018/126 van de be-roepsinstantie stuurden de betreffende gemeenten het leegstandregister alsnog door. Na een WOB-aanvraag stuurde de gemeente een officieel pdf-bestand. De communicatie met Houthalen-Helch-teren verliep in eerste instantie vlot en ze lieten daar weten dat ze eerst een navraag gingen doen. Daarna was de gemeente moeilijk te bereiken. Na het versturen van de Beslissing 2018/126 werd het register alsnog digitaal door-gestuurd.

In bepaalde gevallen pasten de gemeen-ten subtiele intimidatietechnieken toe. Zo contacteerden de ambtenaren van Beringen, Ham en Kinrooi de opdracht-gever van het onderzoek: de opleiding Journalistiek aan PXL. Ze maakten hun beklag over de ‘onprofessionele aanpak’. Diepenbeek wimpelde de betrokken stu-dente zelfs op een arrogante manier af, maar besloot na een formeel schrifte-lijke aanvraag het register toch vrij te geven.

Tongeren, Lommel, Herk-de-Stad, Lum-men en GAOZ boden enkel aan het re-gister op de gemeente zelf in te komen kijken. Een kopie ontvangen was niet mogelijk, behalve bij Herk-de-Stad en Lummen, zij het tegen betaling.

BurgerparticipatieSinds 2004 dient een bestuur bij elk ant-woord op een vraag openbaarheid ook jouw beroepsrechten kenbaar te maken. Slechts twee gemeenten wezen de PXL-studenten Journalistiek op die rechten.Voorts nemen ook burgers het initiatief om de verloedering in hun leefgemeen-

JAMMER GENOEG KENNEN VEEL GEMEENTEN DE WET OP OPENBAARHEID VAN BESTUUR NIET GOED. Verhaeghe

Page 44: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

TERZAKEMAGAZINE

44

schap tegen te gaan. Zo pleit Hart Boven Hard Hasselt (HBHH) voor het gebruik van het sociaal beheerrecht en het recht van voorkoop. Het sociaal beheerrecht is een bijzonder instrument waarmee de stad onbewoonbare én leegstaande wo-ningen in beheer kan nemen, ze conform maken aan de woningkwaliteitsnormen, en ze vervolgens kan verhuren als soci-ale woning. Het recht van voorkoop kan de stad inzetten om panden (en gronden) voor een marktconforme prijs – dus niet ten nadele van de verkoper – aan te ko-pen en in te zetten ten behoeve van het sociale patrimonium.

Ten slotte kan de burger in Alken, Ha-mont-Achel en Tongeren leegstand mel-den waarna de gemeente een onderzoek uitvoert. Zutendaal, As, Opglabbeek en Genk gebruiken de heffing als een vorm van burgeractivatie. Hechtel-Eksel ten slotte nodigt burgers uit om over leeg-stand te praten.

Actieplan van UNIZO tegen leegstand“Wij stellen al jaren vast dat van alle provincies de leegstand in Limburg het hoogste is”, zegt Yves Houben, beleidsadviseur bij de Unie voor Zelfstandige Ondernemers (UNIZO). “We hebben hier geen eenduidige verklaring voor, want ons patrimonium is niet meer verouderd dan in de rest van het land.”

Sinds 2012 beschikt de middenstandsorganisatie over een actieplan om de leegstand aan te pakken. Houben: “De cijfers zijn gedateerd, maar de inhoud en de aanbevelingen blijven nog van toepassing.” De nota bevat tien concrete maatregelen:1. Startnota Winkelen in Vlaanderen als basis.2. Planmatige aanpak ontwikkeling handelskernen.3. Multidisciplinaire aanpak: mobiliteit, ruimtelijke ordening, pandenbeleid,

fiscaliteit, citymarketing …4. Wijkmanagers voor een activering van eigenaars.5. Vermindering onroerende voorheffing na verbouwing/ingebruikname be-

schikbaar handelspand.6. Versoepelen van stedenbouwkundige voorschriften.7. Handelspandenfonds.8. Positieve invalshoek: stimuleren van nieuw ondernemerschap in handels-

kern.9. Creatieve acties ter aanvulling van structurele maatregelen.10. Werk samen.

Samen met de handelaars en experten werken tal van Limburgse gemeen-ten een concreet actieplan uit. Telkens worden andere accenten gelegd, afhankelijk van de situatie. Zo verhuurt Sint-Truiden leegstaande panden aan aanpalende handelaars. Genk heeft dan weer een subsidiereglement tot commerciële invulling en verfraaiing van handelspanden.

Ten slotte verleent de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) nog financiële steun via vestigingssubsidie, gevelrenovatiepremie, subsidie voor bovenwinkelwonen, handelspandenfonds, starterstoelage en de Immo-databank.

Page 45: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

45LOSARTIKEL

Leegstand in Limburg (aantal panden)

Bron: Onderzoek van studenten Journalistiek aan PXL (2JOU)

· Alken 19 bedrijfsruimtes· As 30· Beringen (stad) 192· Bilzen (stad) 208· Bocholt 73· Borgloon (stad) Cijfer nog niet beschikbaar · Bree (stad) 81· Diepenbeek 89· Dilsen-Stokkem (stad) Cijfer nog niet beschikbaar · Genk (stad) 114 + 38 handelspanden· Gingelom 90· Halen (stad) 7· Ham 42· Hamont-Achel (stad) 9· Hasselt (stad) Cijfer nog niet beschikbaar · Hechtel-Eksel 22· Heers 81· Herk-de-Stad (stad) Cijfer nog niet beschikbaar · Herstappe /· Heusden-Zolder 297· Hoeselt Cijfer nog niet beschikbaar · Houthalen-Helchteren 49· Kinrooi Cijfer nog niet beschikbaar · Kortessem 52 · Lanaken Cijfer nog niet beschikbaar · Leopoldsburg Cijfer nog niet beschikbaar · Lommel (stad) 40· Lummen Cijfer nog niet beschikbaar · Maaseik (stad) ?· Maasmechelen Cijfer nog niet beschikbaar · Nieuwerkerken Cijfer nog niet beschikbaar · Oudsbergen 65· Peer (stad) 62· Pelt 98· Riemst Cijfer nog niet beschikbaar · Sint-Truiden (stad) 357· Tessenderlo 125· Tongeren (stad) 285 + 38 handelspanden · Voeren Cijfer nog niet beschikbaar · Wellen 41 · Zonhoven 26· Zutendaal 27TOTAAL 2.657 woningen en handelspanden

Page 46: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

TERZAKEMAGAZINE

46

GEMEENTE + TOTAALSCORE TELEFOON SCHRIFTELIJK CONTACT

WOB MOETEN TOEPASSEN?

RECHTEN VAN DE BURGER VERMELD?

WEIGERING REGISTER?

Alken (9/9) n.v.t. xxx xxx n.v.t. xxx

As Zie Genk Zone GAOZ

Beringen (4/12) n.v.t. x x x x

Bilzen (9/12) xx x xxx n.v.t. xxx

Bochelt (12/12) xxx xxx xxx n.v.t. xxx

Borgloon (6/15) x xx x x x

Bree (10/12) xx xx xxx n.v.t. xxx

Diepenbeek (7/15) x xx x x xx

Dilsen-Stokkem (Geen register) xx xx n.v.t. n.v.t. n.v.t.

Genk (Zone GOAZ) (6/15) xx xx x x x

Gingelom (10/15) xx xx x xxx xx

Halen (5/12) n.v.t. xx x x X

Ham (2/12) n.v.t. 0 x x 0

Hamont-Achel (4/12) x x x x 0

Hasselt (15/15) xxx xxx xxx xxx xxx

Hechtel-Eksel (7/12) xx n.v.t. x x xxx

Heers (8/15) xx xx x x xx

Herk-de-Stad (6/15) xx x x x x

Herstappe / / / / /

Heusden-Zolder (11/12) xxx xx xxx n.v.t. xxx

Hoeselt (6/15) xx x x x x

Houthalen-Helchteren (8/15) xx x x x xxx

Kinrooi xx x x x ?

Kortessem (10/12) xxx x xxx n.v.t. xxx

Transparantie

Toelichting tabel:Telefoon + schriftelijk: 1x = slechte tot onvoldoende communicatie | 3x = goede communicatieWOB moeten gebruiken?: 1x = ja | 3x = neeRechten burger vermeld?: 1x = nee | 3x = ja Weigering register?: 1x = weigering na WOB | 2x = weigering na aanvraag maar bezorgd na WOB | 3x = geen weigering

Page 47: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

47

GEMEENTE + TOTAALSCORE TELEFOON SCHRIFTELIJK CONTACT

WOB MOETEN TOEPASSEN?

RECHTEN VAN DE BURGER VERMELD?

WEIGERING REGISTER?

Lanaken xx xx x ? ?

Leopoldsburg (12/12) xxx xxx xxx n.v.t. xxx

Lommel (5/15) x x x x x

Lummen (6/15) xx x x x x

Maaseik (7/15) xx x x x xx

Maasmechelen (5/12) n.v.t. xx x x x

Nieuwerkerken (9/15) xx xx x x xxx

Oudsbergen Zie Genk Zone GAOZ

Peer (12/12) xxx xxx xxx n.v.t. xxx

Pelt (9/12) xx x xxx n.v.t. xxx

Riemst (7/15) xx x x x xx

Sint-Truiden (12/12) xxx xxx xxx n.v.t. xxx

Tessenderlo (12/12) xxx xxx xxx n.v.t. xxx

Tongeren

Voeren (4/15) x x x x 0

Wellen

Zonhoven (9/12) xxx n.v.t. x xx xxx

Zutendaal Zie Genk Zone GAOZ

In bovenstaande tabel staan de Limburgse gemeenten alfabetisch gerangschikt met een beoordeling over hoe transparant ze zijn over de gemeentelijke leegstand. Hoe meer kruisjes hoe beter de score van de gemeenten. N.v.d.r.: Met sommige gemeenten werd alleen telefonisch of schriftelijk contact genomen.

Bron: Onderzoek van studenten Journalistiek aan PXL (2JOU)

LOSARTIKEL

Page 48: 01 03 - De Wakkere Burger · 2020. 1. 3. · Welke afspraken hebben de neuzen in dezelfde richting gebracht? De Bruyne: Dat de participatie binnen de grenzen van het beleidsprogramma

Asbest. Niet wachten tot het stof gaat liggen

Er wordt dikwijls gedacht dat asbest ‘iets van het verleden’ is. Maar toch doet het vandaag nog altijd veel stof opwaaien. Niet alleen zit onze omgeving tjokvol as-best, zelfs de asbestindustrie blijft nog op volle toeren draaien. Op vandaag zijn er wereldwijd slechts 66 landen die het gebruik van alle soorten asbest verbie-den.

Asbest komt vaak in de actualiteit en rolt dus gemakkelijk over onze lippen. Maar: de meeste mensen weten te weinig over deze vezels. Zonde. Want asbest is heel ongezond en zo goed als iedereen wordt ermee geconfronteerd. Alleen al in

Vlaanderen wordt het asbestpassief op 2,3 miljoen ton geschat.

Wat is asbest? Hoe herkennen we het? En wat moeten we doen als we met asbest geconfronteerd worden? Moet asbest ver-wijderd worden, of niet? Wat doen we het best bij incidenten? En wat kan u doen als u ziek wordt? Dit boek wil richting geven bij alle mogelijke vragen die over asbest kunnen opduiken. Ook gaat het boek al in op vele recente wijzigingen, zoals de opstart van het asbestafbouwbeleid in Vlaanderen of de aanpassingen van het Asbestfonds.

Meer info en bestellen via www.diekeure.be/professional

EDITORS Bram VandrommePRIJS € 34UITGAVEJAAR 2019BESTELCODE 202 191 301ISBN 978 90 4863 584 9AANTAL PAGINA’S 180

Kleine Pathoekeweg 3, B - 8000 BruggeT +32 (0)50 47 12 89, [email protected]/professional