ZATERDAG 28 MAART 20206 NIEUWS CORONA HET PAROOL

‘Ons beloningssysteem werkt nu even niet zo goed’

Bijna iedereen zit thuis. U zegt: neem dat niet te letterlijk.“Zitten heeft een ongunstigeffect op je afweersysteem. Als je niet beweegt, gaat datafweersysteem achteruit, terwijl je het juist op peil moethouden. Liefst zelfs verster-ken! We mogen nog naar bui-ten, dus ga een stuk fietsen ofwandelen. En stel dat we overeen tijdje toch niet meer naarbuiten mogen, dan is bewegenbinnen ook mogelijk.”

Wat raadt u mensen verderaan in deze situatie?

“Zoek afleiding tussen hetwerk en de schoolopdrachtendoor, dat is goed voor destressreductie. Zet je favorietemuziek op, ga met iemand eenpotje schaken, maak sameneen kruiswoordpuzzel. Voorouderen: als je niet meer instaat bent om naar buiten tegaan, loop met je rollator eenpaar rondjes om de tafel. Ofdoe wat oefeningen met eenzak met rijst: zak in de hand endan de arm zijwaarts, voor-waarts en omhoog bewegen.Het gaat erom dat het hartsneller gaat kloppen en debloedsomloop toeneemt.

Daardoor worden de nk- cellen, de natural killers, ge -activeerd en die cellen houdenvan alles tegen waarvan je nietwilt dat het in het lichaamterechtkomt. Alles draait indeze tijd om een goed afweer-systeem. Dat is van levens -belang. Let dus ook op vol-doende nachtrust en eengoede voeding met veel flavo-noïden, dat zijn stoffen die jebloedsomloop bevorderen enze zitten onder andere in veelgroente- en fruitsoorten.”

Veel mensen hebben moeitemet het uitzichtloosheid vandeze situatie. Hoe werkt dat in de hersenen?“We leven nu in onzekere tij-den, en dat leidt tot onvoor-spelbaarheid en onrust. Daar-

door functioneert het belo -ningssysteem in ons breinniet. Voorspelbaarheid werktbelonend voor het brein.Zodra je een lichtje aan heteind van de tunnel ziet, zeg 6 april, dan geeft dat een goedgevoel en denk je: die tweeweken, dat is te doen.”

Dit is voor iedereen een zwareperiode, wat doet dit met dehersenen?“Sommige mensen reagerenhier juist goed op. Die tobbennormaal over veel dingen,maar komen nu tot rust – erontstaat zelfs een bepaaldecreativiteit. De meesten – ikhoor ook tot die groep – hopendat alles snel bij het oude is.”

“Een van de directe gevolgenvan de coronacrisis is dat

gezinnen veel meer en dichterbij elkaar zijn. Die situatie ken-nen we niet en in de literatuurwordt dit ook wel ‘cabin fever’genoemd. Je zit dicht opelkaar, gewoontes vallen weg,je bent niet in staat om je terugte trekken en spanningennemen toe. Een geruststellingvoor de mensen die dit erva-ren: u bent niet uniek, ieder-een heeft hier last van.”

Waar kijkt u het meeste naaruit?“Dat ik mensen weer kanomhelzen, dat zit heel erg inmijn natuur, dat ben ikgewend. Nu doe ik even niks,maar het is een fijn vooruit-zicht om dat straks wel weer te doen.”Jim Jansen

Waar andere ouders ’s avonds hun sores met elkaar delen nu de scholen zijn gesloten, samendagschema’s maken voor hun kroost en elkaarafwisselen zodat er een even ongestoord kanwerken, staat moeder Eva Yoo Ri Brussaard (39)er alleen voor.

“Ik heb een breed netwerk, leuke vrienden,meer dan vijfduizend Facebookvrienden en eenzoon van zestien. Normaal ga ik erop uit. Ik beneen sociaal mens, een echte netwerker. Maarsinds de coronamaatregelen zijn ingevoerd,merk ik hoe erg ik een partner mis. Ik wil ’s avonds met iemand praten over mijn dag, te-gen iemand aankruipen, samen eten, filosofe-ren, naast elkaar in slaap vallen. Nu heb ik nie-mand anders dan mijn zoon.”

Brussaard, die met haar stichting Single Supermom andere alleenstaande moeders bij-staat, slaapt er slecht door. Ze maalt over haaronderneming, haar zoon die geen huiswerk wil

Eenzaamheid Niet alleen ouderen staan er nu alleen voor

Niemand om de smart mee

te delen

maken, over het idee dat ze zelf ook ziek kanworden. “Ik heb hier geen familie. Ik heb vooruitgekookt en eten ingevroren. Dan kunnen we inieder geval eten. Zonder te overdrijven: deze periode doet me pijn. Het is een persoonlijkeconfrontatie. Ik kan nergens meer even ont-spannen of mijn verhaal delen. Sommigen zeg-gen: je kunt gelukkig met je zoon praten, maardat is niet hetzelfde. Dat is een kind. Daar praatje anders mee dan je met een vriend of partnerzou doen.”

Aangeraakt wordenEen gevoel van eenzaamheid ligt deze dagenvoor meer mensen op de loer: meer dan de helftvan de 467.000 Amsterdamse huishoudens bestaat uit één persoon (248.000), zo blijkt uitcijfers van de dienst Onderzoek, Informatie enStatistiek (OIS). In heel Nederland gaat het ongeveer om één op de vijf huishoudens.

Nu, tijdens de coronacrisis, betekent alleenwonen doorgaans ook alleen zijn: geen etentjes,niet even met een vriend stoom afblazen in desportschool of een praatje maken op het werk.De kroegen zijn dicht en in de meeste Amster-damse optrekjes is samenkomen terwijl je 1,5

meter afstand moet houden, haast onmogelijk. Juist ook mensen die in het normale leven

weinig tot niet met eenzaamheid geconfron-teerd worden, krijgen er nu wel mee te maken,weet ook hoogleraar Theo van Tilburg, van deVU Amsterdam en gespecialiseerd in eenzaam-heid. “Voor een heleboel mensen zijn de maat-regelen rondom corona een probleem. Zoiets alsdit hebben we nog nooit mee gemaakt.”

“Er worden vergelijkingen gemaakt met eenoorlog, je kunt allicht spreken van een gebeurte-nis die net zoveel impact heeft op de bevolkingals bijvoorbeeld de Wende in 1989 of een natuur-ramp. Wat je in die situaties ziet, is dat mensenbij nood meer met elkaar optrekken, zich ver-enigen. Dat zie je nu online gebeuren. Want hetbijzondere aan deze ramp is dat we elkaar fysiekjuist niét kunnen opzoeken.”

Fysiek contact staat zelfs aan de basis in de bekende piramide van Maslow. De Amerikaan-se psycholoog Abraham Maslow bracht met ditmodel de hiërarchie van de vijf menselijke basisbehoeften in kaart. Fysiologische behoef-ten vormen de basis, waarmee behalve eten,ademen, drinken en slapen, ook seks wordt bedoeld. Lichamelijk contact doet leven; meer-

Ouderen zijn kwetsbaar, maar door de verplichte sociale onthouding worden veel meer groepen getroffen

door eenzaamheid – zeker in Amsterdam. ‘Sinds de coronamaatregelen zijn ingevoerd,

merk ik hoe erg ik een partner mis.’

Raounak KhaddariAMSTERDAM

dere onderzoeken hebben aangetoond dat fysiek contact tussen ouder en kind cruciaal isvoor de ontwikkeling van een kind.

“Dat echte contact, elkaar een hand geven alsje elkaar ontmoet, een familielid knuffelen, datis onderdeel van het leven. Het zou raar zijn alsje lang niet wordt aangeraakt,” zegt Van Tilburg.

De verplichte sociale onthouding valt velen zwaar. Uitzicht op een einddatum werkt belonend voor het brein, zegt hoog-leraar neuropsychologie Erik Scherder. Tot die tijd: vergeetniet te bewegen.

ZATERDAG 28 MAART 2020 coroNA NIEUWS 7HET PAROOL

Gezinnen of mensen met huisgenoten krijgenveelal hun ‘portie’ wel. Alleenstaanden daaren-tegen hebben het lastiger. Zelfs nu we kunnenvideobellen en met groepen tegelijk online onzeverjaardag kunnen vieren. Deze middelen bieden volgens de socioloog slechts tijdelijksoelaas. “We weten uit onderzoek dat onlinecontact houden op de lange termijn enkel werktals je elkaar ook af en toe opzoekt.”

Ook het zogenoemde ‘nabijheidscontact’, zoals het letterlijk tegenover elkaar zitten, is on-misbaar in een gezond leven. Er wordt immersniet alleen informatie uitgewisseld via woordenof mimiek, de gehele lichaamshouding is vanwaarde voor een relatie. Mensen halen al danniet bewust informatie uit hoe iemand loopt,beweegt of zit. Volgens de hoogleraar is zowelnabijheidscontact als fysiek contact onmisbaarvoor een gezond leven.

Neerwaartse spiraalEen 27-jarige zzp’er, die graag anoniem blijft,verruilde om die reden zijn studio in Amster-dam voor het ouderlijk huis. “Ik vreesde dat demuren op me af zouden komen, dat ik de heledag alleen binnen zou zitten. Nu ik bij mijn ou-ders ben, voel ik nog steeds een drukkend ge-voel over de hele situatie. Ik kan zeker vier we-ken mijn vriendin niet zien, spreek mijnvrienden alleen via Whats App. Het is saai en uit-zichtloos. Machteloos, ja, zo voel ik me. Geluk-kig kan ik hier nog praten met mijn ouders. Inm’n eentje was ik denk ik gek geworden.”

“Het is een naar gevoel,” zegt hoogleraar VanTilburg als hij het gevoel van eenzaamheid probeert te omschrijven. “Sommigen krijgen erbuikpijn van, maar het zit vooral in je hoofd. Alsje eenmaal in de spiraal van eenzaamheid

‘Het is confronterend. Ik kan nergens meer even ontspannen of mijnverhaal delen’

‘Gelukkig kan ik hier nogpraten met mijn ouders, in m’n eentje was ik denkik gek geworden’

stress. Maar wie al niet lekker in zijn vel zit,krijgt het lastiger. “Als je stressgevoelens nietkunt omzetten, kan dat leiden tot ziektes. Watdaarbij niet helpt, is dat eenzame mensen door-gaans minder goed voor zichzelf zorgen. Hunleefstijl wordt slechter, ze bewegen minder,gaan meer alcohol drinken of roken. We wetenuit onderzoek dat eenzame ouderen kans heb-ben vier jaar eerder te overlijden.”

BehapbaarWe zitten in een moeilijke periode, waarvan nie-mand precies weet wanneer die eindigt. Maardát er binnen enkele maanden een einde aankomt, maakt dat het voor velen behapbaar blijft(zie kader Erik Scherder). De meeste mensenkunnen deze periode overbruggen door eendagritme aan te houden, zichzelf goed te blijvenverzorgen en geliefden te (video)bellen. Oude-ren hebben het daarentegen moeilijker, aldusVan Tilburg. Voor hen valt heel veel weg nu,vaak zelfs de thuishulp.

Tilly Wentink (87) ervaart het aan den lijve.“Het is verschrikkelijk. Ik zit hier in het Amstel-huis. We mogen niet bij elkaar komen, niet meersamen eten. We moeten nu eten kopen en hetmeteen mee naar boven nemen. Dat is niet pret-tig.” Ook het puzzelclubje waar Wentink naartoeging, is er voorlopig mee gestopt. “Daar zit ikdan, de hele dag op mijn kamer van 30 vierkantemeter. Ik weet dat het voor iedereen beroerd isnu. Ik denk dat iedereen wel een beetje contactzou willen. Ik bel wel met mijn kinderen, maardie hebben ook hun eigen zorgen. Het voelt heeleenzaam, de hele dag in zo’n klein hokkie niets-doen. De buitendeuren zijn ook afgesloten, ermag ook geen bezoek meer komen. Ja, het is allemaal wat, hè.”

→ Eenzaamheid speelt altijd al in Amsterdam. In 2017 voelden 300.000 inwoners, 48 procent van de volwassenen, zich eenzaam.

300.000

terechtkomt, is het lastig om daar weer uit te komen. Je gaat er minder op uit, waardoor jenog minder mensen ontmoet, je voelt je eerderaf gewezen en raakt steeds meer geïsoleerd.”

Het thema speelt in Amsterdam: in 2017 voel-den 300.000 mensen zich eenzaam, 48 procentvan de volwassenen. Uit de cijfers van de GGDblijkt dat in 2018 16 procent van de Amsterdam-mers zich zelfs ernstig eenzaam voelde.

Van Tilburg verwijst naar het onderzoek van socioloog Anandi Mani, hoogleraar gedrags -economie en openbaar beleid aan de Universi-teit van Oxford, over dat mensen in armoedeminder goede beslissingen nemen. Wie langeretijd geldtekort heeft, verliest het overzicht enkan zich enkel nog op de korte termijn richten.Het totaalplaatje, met daarbij oplossingen voorde lange termijn, verliest men uit het oog. Die-zelfde processen ziet de socioloog bij mensendie langere tijd eenzaam zijn.

Ook fysiek gezien is eenzaamheid een aanslagop het lichaam. De biologische processen ver-anderen. Wie zich goed voelt, kan omgaan met

ILLU

STR

ATIE

MIK

KO

KU

IPE

R