Indaver.com: Home Info... · Created Date: 3/20/2015 4:44:44 PM

12
1 INFO We weten wie Indaver de komende jaren, vanuit een stevige Vlaamse verankering, zal helpen om internationaal nog meer te groeien en toonaangevend te blijven in duurzaam afvalbeheer voor overheden en bedrijven. De keuze voor een nieuwe meerderheidsaandeelhouder is gevallen op Katoen Natie, het Vlaamse haven- en logistieke bedrijf met activiteiten in 33 landen op alle continenten. De keuze moet nog bevestigd worden door de aandeelhouders en de centrale ondernemingsraad van DELTA en de mededingingsautoriteiten. Wie beide bedrijven onder de loep neemt, ziet hun complementariteit. Ze hebben beide hun wortels in Vlaanderen, sterker nog, beide in het Antwerpse havengebied. Beide bouwden hun succes op toegepaste ingenieurskennis en het streven naar continue verbetering en houden daarbij de blik op de lange termijn gericht. Zowel Indaver als Katoen Natie is een internationale speler met totaaloplossingen op maat van hun klanten. Hun industriële klanten hebben ze bovendien gemeen. Verwonderlijk was het dus niet dat DELTA en Katoen Natie op 6 maart 2015 hun handtekening hebben gezet onder de verkoop van 74,99 % van de aandelen van Indaver. Katoen Natie betaalt 416 miljoen euro voor de overname, de totale ondernemingswaarde wordt daardoor geschat op 842 miljoen euro. De verkoop moet nog groen licht krijgen van de mededingingsautoriteiten van Nederland, België en Duitsland, en van de aandeelhouders en de centrale ondernemingsraad van DELTA. Dankbaar afscheid van DELTA als hoofdaandeelhouder Dit is meteen ook het afscheid van DELTA als hoofdaandeelhouder, dat Indaver de afgelopen zeven jaar een stevige positie in Europa hielp op te bouwen in integraal afvalbeheer voor bedrijven en overheden. Indaver is dankbaar voor de steun die DELTA al die tijd geboden heeft. Onder haar vleugels zijn we uitgegroeid tot de Europese marktleider voor de thermische verwerking van industrieel en gevaarlijk afval en hebben we de positie van Indaver op het vlak van de thermische verwerking van huishoudelijk en vergelijkbaar bedrijfsafval en de verwerking van bio-organisch afval versterkt. In Ierland hebben we de eerste waste-to-energy installatie van het eiland gebouwd. In België hebben we een ultramoderne installatie, MediPower®, voor de veilige verwerking van ziekenhuisafval gebouwd. In Duitsland hebben we door de overname van SAV, nu Indaver Deutschland, onze verwerkingsactiviteiten en onze dienstverlening naar onze Duitse en andere Europese klanten verder uitgebouwd. In Nederland hebben we de activiteiten van DELTA Milieu geïntegreerd en onze activiteiten in de verwerking van bio-organisch afval versterkt. Op al onze vestigingen hebben we verbeterings- en uitbreidingsprojecten kunnen realiseren, andere staan in de steigers. DELTA was de juiste partner op het juiste moment. Maar de afvalmarkt is voortdurend in beweging. De internationale competitie is sterk. We willen onze leidende rol als dienstverlener voor het beheer en de verwerking van industrieel en gevaarlijk afval in Europa blijven vervullen. Voor overheden willen we verder een duurzame dienstverlening aanbieden in België, Nederland en Ierland en bekijken we de mogelijkheden om ze uit te breiden in andere landen waar we al een voet aan de grond hebben. Koers van internationale groei wordt versterkt Met Katoen Natie als nieuwe hoofdaandeelhouder kan Indaver haar koers van internationale groei aanhouden, want Katoen Natie ondersteunt deze strategie volledig. Katoen Natie heeft wereldwijd meer dan 11 000 werknemers en is actief in 33 landen. Het haven- en logistieke bedrijf combineert engineering, technologie en havenactiviteiten om wereldwijde oplossingen op maat te bieden aan de chemische en de auto-industrie, en voor de sectoren van de consumentengoederen, elektronica en de retail. We zullen deze gelegenheid dus ook aangrijpen om zinvolle synergieën te zoeken met Katoen Natie om onze klanten nog beter te bedienen. Blijvende kwaliteitsvolle dienstverlening vanuit expertise- centrum in Vlaanderen Indaver zal haar dienstverlening aan haar publieke klanten in Zeeuws-Vlaanderen en Vlaanderen, en aan de industrie zonder enige onderbreking voortzetten, met de hoge kwaliteit die zij van ons gewend zijn. Bovendien is deze overname zowel voor de tewerkstelling in de landen waar we actief zijn als voor het behoud van onze technologische expertise in Vlaanderen een mooie zaak. Indaver wil, vanuit deze expertise, nieuwe dienstverleningsmodellen ontwikkelen en zo toonaangevend blijven in duurzaam afvalbeheer. Het netwerk van een industriële en stabiele aandeelhouder als Katoen Natie en diens ervaring zullen ons daarbij zeker ondersteunen. Nieuwe hoofdaandeelhouder Katoen Natie maakt verdere groei mogelijk Paul De Bruycker - CEO INFO MAART 2015 ZESTIENDE JAARGANG PERIODIEK TIJDSCHRIFT www.indaver.be www.indaver.nl www.indaver.com Dijle 17 a BE-2800 MECHELEN Continue verbetering: in dialoog met de grootindustrie Eén warmtenetwerk= 50 windturbines Bio Power Alphen opent met symposium ‘Meer GFT uit de hoogbouw’

Transcript of Indaver.com: Home Info... · Created Date: 3/20/2015 4:44:44 PM

Page 1: Indaver.com: Home Info... · Created Date: 3/20/2015 4:44:44 PM

1INFO

We weten wie Indaver de komende jaren, vanuit een stevige Vlaamse verankering, zal helpen om internationaal nog meer te groeien en toonaangevend te blijven in duurzaam afvalbeheer voor overheden en bedrijven. De keuze voor een nieuwe meerderheidsaandeelhouder is gevallen op Katoen Natie, het Vlaamse haven- en logistieke bedrijf met activiteiten in 33 landen op alle continenten. De keuze moet nog bevestigd worden door de aandeelhouders en de centrale ondernemingsraad van DELTA en de mededingingsautoriteiten.

Wie beide bedrijven onder de loep neemt, ziet hun complementariteit. Ze hebben beide hun wortels in Vlaanderen, sterker nog, beide in het Antwerpse havengebied. Beide bouwden hun succes op toegepaste ingenieurskennis en het streven naar continue verbetering en houden daarbij de blik op de lange termijn gericht. Zowel Indaver als Katoen Natie is een internationale speler met totaaloplossingen op maat van hun klanten. Hun industriële klanten hebben ze bovendien gemeen.

Verwonderlijk was het dus niet dat DELTA en Katoen Natie op 6 maart 2015 hun handtekening hebben gezet onder de verkoop van 74,99 % van de aandelen van Indaver. Katoen Natie betaalt 416 miljoen euro voor de overname, de totale ondernemingswaarde wordt daardoor geschat op 842 miljoen euro. De verkoop moet nog groen licht krijgen van de mededingingsautoriteiten van Nederland, België en Duitsland, en van de aandeelhouders en de centrale ondernemingsraad van DELTA.

Dankbaar afscheid van DELTA als hoofdaandeelhouderDit is meteen ook het afscheid van DELTA als hoofdaandeelhouder, dat Indaver de afgelopen zeven jaar een stevige positie in Europa hielp op te bouwen in integraal afvalbeheer voor bedrijven en overheden. Indaver is dankbaar voor de steun die DELTA al die tijd geboden heeft. Onder haar vleugels zijn we uitgegroeid tot de Europese marktleider voor de thermische verwerking van industrieel en gevaarlijk afval en hebben we de positie van Indaver op het vlak van de thermische verwerking van huishoudelijk en vergelijkbaar bedrijfsafval en de verwerking van bio-organisch afval versterkt. In Ierland hebben we de eerste waste-to-energy installatie van het eiland gebouwd. In België hebben we een ultramoderne installatie, MediPower®, voor de veilige verwerking van ziekenhuisafval gebouwd. In Duitsland hebben we door de overname van SAV, nu Indaver Deutschland, onze verwerkingsactiviteiten en onze dienstverlening naar onze Duitse en andere Europese klanten verder uitgebouwd. In Nederland hebben we de activiteiten van DELTA Milieu geïntegreerd en onze activiteiten in de verwerking van bio-organisch afval versterkt. Op al onze vestigingen hebben we verbeterings- en uitbreidingsprojecten kunnen realiseren, andere staan in de steigers.DELTA was de juiste partner op het juiste moment. Maar de afvalmarkt is voortdurend in beweging. De internationale competitie is sterk. We willen onze leidende rol als dienstverlener voor het beheer en de verwerking van industrieel en gevaarlijk afval in Europa blijven vervullen. Voor overheden willen we verder een duurzame dienstverlening aanbieden in België, Nederland en Ierland en bekijken we de mogelijkheden om ze uit te breiden in andere landen waar we al een voet aan de grond hebben.

Koers van internationale groei wordt versterktMet Katoen Natie als nieuwe hoofdaandeelhouder kan Indaver haar koers van internationale groei aanhouden, want Katoen Natie ondersteunt deze strategie volledig. Katoen Natie heeft wereldwijd meer dan 11 000 werknemers en is actief in 33 landen. Het haven- en logistieke bedrijf combineert engineering, technologie en havenactiviteiten om wereldwijde oplossingen op maat te bieden aan de chemische en de auto-industrie, en voor de sectoren van de consumentengoederen, elektronica en de retail. We zullen deze gelegenheid dus ook aangrijpen om zinvolle synergieën te zoeken met Katoen Natie om onze klanten nog beter te bedienen.

Blijvende kwaliteitsvolle dienstverlening vanuit expertise- centrum in VlaanderenIndaver zal haar dienstverlening aan haar publieke klanten in Zeeuws-Vlaanderen en Vlaanderen, en aan de industrie zonder enige onderbreking voortzetten, met de hoge kwaliteit die zij van ons gewend zijn. Bovendien is deze overname zowel voor de tewerkstelling in de landen waar we actief zijn als voor het behoud van onze technologische expertise in Vlaanderen een mooie zaak. Indaver wil, vanuit deze expertise, nieuwe dienstverleningsmodellen ontwikkelen en zo toonaangevend blijven in duurzaam afvalbeheer. Het netwerk van een industriële en stabiele aandeelhouder als Katoen Natie en diens ervaring zullen ons daarbij zeker ondersteunen.

Nieuwe hoofdaandeelhouder Katoen Natie maakt verdere groei mogelijk

Paul De Bruycker - CEO

INFO

MAART 2015 ZESTIENDE JAARGANG PERIODIEK TIJDSCHRIFT

www.indaver.be www.indaver.nl www.indaver.com

Dijle 17 aBE-2800 MECHELEN

Continue verbetering: in dialoog met de grootindustrie

Eén warmtenetwerk=50 windturbines

Bio Power Alphen opent met symposium ‘Meer GFT uit de hoogbouw’

Page 2: Indaver.com: Home Info... · Created Date: 3/20/2015 4:44:44 PM

2 INFO

Het beginpunt van dit industriële warmte-netwerk zijn de waste-to-energy installaties van Indaver en SLECO in Doel. Hier wordt in rooster- en wervelbedovens jaarlijks meer dan 1 miljoen ton huishoudelijk en verge-lijkbaar bedrijfsafval dat niet gerecycled kan worden, thermisch verwerkt. Met het warmtenetwerk zal de stoom die vrij-komt tijdens de verbranding via een stoom-leiding doorgesluisd worden naar buurbe-drijven. Ongeveer de helft van het afval dat Indaver/SLECO verwerkt in haar installaties is van bio-organische oorsprong. We kun-nen dus spreken van ‘groene warmte’. De potentiële afnemers van deze groene warmte zijn chemische en logistieke bedrijven in de Waaslandhaven. Onder hen chemieconcern Ineos Phenol, dat nu al stoom afneemt van Indaver/SLECO; rubber- en kunststoffenpro-ducent Lanxess België; Monument Chemical dat chemicaliën en solventen produceert; ADPO, logistieke partner voor de chemische industrie; de producent van specialty chemi-cals Ashland; en De Neef Chemical Proces-sing, actief in de recycling van solventen.

Betrouwbare en flexibele energievoorzieningDit warmtenetwerk wordt een van de groot-ste industriële warmteclusters in Europa. In de Waaslandhaven zullen de deelnemende bedrijven, die grote hoeveelheden warmte nodig hebben voor hun productieprocessen, stoom tappen van het netwerk.

De energievoorziening is flexibel: bedrij-ven nemen stoom af wanneer ze die nodig hebben. Door aan te sluiten op dit netwerk kunnen ze hun eigen boilers, gestookt met fossiele brandstoffen, geheel of gedeeltelijk vervangen. Zo daalt hun totale energiever-bruik. Voor dit alles betalen ze een uniform tarief.

Dit warmtenet creëert zo een betrouwbare, duurzame en kostenefficiënte energievoor-ziening – een bijkomende reden voor de deel-nemende bedrijven om te blijven kiezen voor de Antwerpse havenregio. Andere bedrijven kunnen later nog aansluiten. Dit netwerk kan

het begin zijn van een intensief warmtenet in dit hele industriegebied. Daarom onder-steunen de Vlaamse regering en essenscia, de federatie van de chemische industrie en life sciences, het warmtenetwerk.

Eén warmtenetwerk = 50 windturbinesHet industriële stoomnetwerk dat gepland is in de Waaslandhaven in Beveren, komt stilaan op kruissnelheid. Met zes bedrijven, actief in de chemische en logistieke sector, werden in de voorbije maanden ‘letters of intent’ getekend voor de warmte-afname. Zodra die engagementen omgezet zijn in contracten, kan de bouw aangevat worden. De CO2-besparing die het warmtenetwerk zal realiseren, komt overeen met de CO2 die uitgespaard wordt door 50 windmolens van 2,3 MWe te bouwen.

Contact

Jan-Kees de Voogd,

Business Development Manager MSW

[email protected]

Contact

Bruno Desmet,

Hoofd financiën en administratie PWPS

[email protected]

Peter Van de Putte, directeur Maatschappij Linkerscheldeoever:

MLSO wil het aanwezige industriële cluster

verder versterken en verduurzamen.

Frank Vanbrabant, CEO Infrax:

Wij zijn trots mee te kunnen bouwen aan ECLUSE.

IVAGO wil warmteoverschot valoriseren

Opgericht in 1994 als publiek-private samenwerking tussen de stad Gent, de gemeente Destelbergen en private partner ECOV.

• ECOV = 50 % Indaver• Private partner ECOV is verantwoordelijk voor het dagelijkse management van IVAGO

en voor het management van de afvalenergiecentrale.• IVAGO bedient zo’n 268 000 inwoners en telt ongeveer 380 personeelsleden

In Gent en Destelbergen is het interge-meentelijke samenwerkingsverband IVAGO verantwoordelijk voor het afvalbeheer. Zij exploiteert een hoogtechnologische afval-verbrandingsinstallatie met rookgaswassing en energieterugwinning. Per jaar verwerkt IVAGO er 100 000 ton brandbaar huishou-delijk afval dat ze omzet in energie. Deze is voldoende om in de eigen behoefte aan elektriciteit en warmte te voorzien én in de verwarming van het Universitair Zieken-huis Gent. Wat overblijft, wordt omgezet in stroom en aan het elektriciteitsnet geleverd. In haar beleidsnota 2014-2019 kondigde voorzitter Tine Heyse vorig jaar aan dat IVAGO een nog grotere bijdrage wil leveren aan de lokale energievoorziening. Een eerste

IVAGO in feiten en cijfers

concreet project is warmtelevering aan buur-bedrijf Eastman. In september 2014 keurde de raad van bestuur het bestek goed en op dit moment zijn gesprekken met Eastman aan de

gang om te bekijken op welke manier dit pro-ject concreet uitgevoerd zal moeten worden.

Om de geproduceerde energie straks tot bij de bedrijven te bren-gen, werd een transportbedrijf opgericht met 5 partners: naast Indaver en SLECO zijn dat de Maat-schappij Linkerscheldeoever, Infrax en FINEG. Het zal de naam ECLUSE dragen, Frans voor sluis, omdat het warmte zal doorsluizen naar de betrokken bedrijven.

Maatschappij Linkerscheldeoever staat in voor het grond- en industri-alisatiebeleid in de Waaslandhaven. Zij zorgt voor het bouwrijp maken van gronden, verleent concessies en adviseert andere overheden. Infrax is een samenwerkingsverband van vijf netbeheerders – Infrax Limburg, Iveg, Infrax West, PBE en Riobra – dat leidinggebonden nutsvoorzie-ningen exploiteert, onderhoudt en ontwikkelt.

Partners ECLUSE

Tine Heyse

Page 3: Indaver.com: Home Info... · Created Date: 3/20/2015 4:44:44 PM

3INFO

Windturbines Hooge Maey maken Antwerpen mee energieneutraalOp de terreinen van de Hooge Maey in Antwerpen zijn twee windturbines in gebruik genomen. Ze maken deel uit van een globaal plan om in het Antwerpse havengebied zo’n 100 windmolens te plaatsen. Dit gezamenlijke ver-mogen van 200 MW moet voldoende zijn om alle Antwerpse gezinnen van stroom te kunnen voorzien.

De turbines op de Hooge Maey, met rotor-hoogte van 138 meter op dit moment de hoogste in Vlaanderen, hebben een vermo-gen van 2,35 Mw. Hiermee voorzien ze 3 750 gezinnen jaarlijks van elektriciteit. De twee turbines op de Hooge Maey werden in opdracht van het Gemeentelijk Havenbedrijf van Antwerpen gebouwd door de nv Vleemo, een Vlaams windenergiebedrijf dat zich specialiseert in de duurzame ontwikkeling van het havengebied. De Hooge Maey stelde haar terrein ter beschikking. Hiervoor werd een concessieovereenkomst afgesloten tussen Hooge Maey, het Havenbedrijf en Vleemo.

Kringlopen sluiten“Windmolens passen perfect in onze strategie om van de Hooge Maey een groene energie-centrale te maken,” zegt Daniël Dirickx, die vanuit de rangen van Indaver is aangesteld als directeur van de intercommunale ver-eniging Hooge Maey. “De focus is in de loop der jaren verschoven van afval storten naar materiaal- en energiekringlopen sluiten. De oude stortplaats werd volledig afgesloten van de buitenwereld en het gas en het water die zich binnenin bevinden, worden gezuiverd

en terug in de natuurlijke kringloop gebracht. Vandaag produceert de Hooge Maey elektri-citeit op basis van stortgas en zonnepanelen. De windturbines, ook een vorm van groene energie, vullen dit mooi aan.”

Klimaatdoelstellingen halen “Windenergie is bij uitstek duurzaam,” zegt Nabilla Ait Daoud, schepen voor Leefmilieu

van Antwerpen. “Wind is een onuitputtelijke energiebron en bij de productie van elektri-citeit uit wind komen geen afvalstoffen en geen schadelijke gassen vrij. Windenergie kan dus een zeer belangrijke bijdrage leveren aan het behalen van onze klimaatdoelstel-lingen. Vandaag haalt België de klimaatnorm voor wat hernieuwbare energie betreft. Maar nu al worden de plannen aangescherpt voor de daaropvolgende decennia.”

Nieuwe GFT-composteerinstallatie voor ILVA tegen eind 2016 ILVA, de intergemeentelijke samenwerking voor afvalbeheer in en rond Aalst, heeft beslist een nieuwe com-posteerinstallatie te laten bouwen voor de verwerking van het groente-, fruit- en tuinafval van de inwoners in haar werkingsgebied. Dit ter vervanging van de installatie in Schendelbeke die in 2001 in exploitatie werd gegeven aan WIPS nv, een joint-venture van Indaver en Sita. In 2016 loopt die overeenkomst af. Om haar vijftien gemeenten continuïteit te kunnen garanderen, startte ILVA vorig jaar een marktverkennende procedure om een leverancier te kiezen die een installatie kan bouwen en exploiteren gedurende twintig jaar. WIPS kreeg ook de nieuwe opdracht.

WIPS bereidt nu de milieu- en bouwvergun-ningsaanvragen voor. Het nieuwe bedrijfs- terrein in Erembodegem wordt ter beschik-king gesteld door ILVA. ILVA bedient een gebied met 325 000 inwoners in 15 aange-sloten gemeenten.

Flexibel en bedrijfszeker typeDe installatie werkt op basis van een aerobe compostering (aanwezigheid van zuurstof). Er werd gekozen voor het type ‘tunnelcom-postering’ waarbij het te composteren mate-riaal in afgesloten tunnels wordt verwerkt, terwijl zuurstofconcentratie, temperatuur en vochtgehalte nauwgezet worden opgevolgd. Beluchting gebeurt via de vloer.

Een tunnelcompostering biedt als voordeel dat elke tunnel slechts een beperkte hoe-veelheid aan GFT-afval bevat, waardoor het composteringsproces optimaal gestuurd wordt. Elke tunnel heeft een eigen stuursys-teem. Dit waarborgt een flexibele werking en bedrijfszekerheid. Doordat de tunnels onafhankelijk van mekaar werken, heeft een

eventuele storing in één tunnel geen effect op de andere. Ook is het modulair eenvoudig uit te breiden wanneer dat nodig of wenselijk zou zijn. De capaciteit die ILVA voor ogen heeft, is 28 000 ton. Dat is het gemiddelde tonnage aan GFT dat de 325 000 inwoners per jaar aanbieden voor compostering.

Operational excellenceEen van de belangrijke voorwaarden in het ILVA-bestek was het produceren van kwaliteitscompost die voldoet aan de VLACO-normen. VLACO is de Vlaamse

compostorganisatie. Indaver heeft een lange ervaring met diverse types composteersys-temen en beheerst het operationele aspect door en door. Ook de installatie die WIPS vandaag exploiteert voor ILVA, produceert compost die voldoet aan de VLACO-normen. Om compost van deze kwaliteit te kunnen produceren, is een doorlooptijd nodig van minstens 8 weken.

TimingILVA heeft een zeer strikte timing voor ogen en wenst tegen eind 2016 de installatie ope-rationeel te hebben. De planning is om tegen eind juli 2015 over de bouw- en milieuver-gunning te beschikken zodat in augustus de bouw kan beginnen. Deze zou iets meer dan een jaar in beslag nemen.

Contact

Martin Ocket

Marketing Manager huishoudelijk afval

[email protected]

5

3

1

4

2

6

13

9

7

11

10 12

8

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

Grimbergen (Indaver-groencompostering+ biomassaproductie)

Kallo (IBOGEM-groencompostering)

Geraardsbergen (WIPS GFT-compostering)

Dendermonde (VERKO GFT-compostering)

Ieper (IVVO GFT-vergisting)

Nieuwdorp (groen- en GFT-compostering)

Moerdijk (groencompostering)

Rotterdam-Europoort (GFT- compostering)

Bergschenoek (biomassaproductie)

Voorschoten (groencompostering)

Rijpwetering (groencompostering)

Alphen a/d Rijn (Bio Power Alphen GFT-vergisting)

Well (Ecofuels GFT-vergisting)

In Doel en Kallo moeten er tegen de zomer ook drie windmolens komen. Het gaat om turbines van Wind aan de Stroom op Linkerscheldeoever, waarvoor Indaver een plekje vrijmaakt op haar vestigingen. Wind aan de Stroom is een project voor windenergie-ontwikkeling van het Gemeentelijk Havenbedrijf, Groene Energie Haven Antwerpen (GEHA) en Maatschappij Linkerscheldeoever. Het windpark wordt gebouwd door Siemens Energy. In een eerste fase zullen in de Waaslandhaven 11 windturbines worden gebouwd op de terreinen van 10 havenbedrijven, waaronder Indaver. Mogelijk wordt dit uitgebreid naar 17. Het gaat om compacte en lichte windturbines, omdat ze moeten komen op industriële terreinen met beperkte ruimte. Ze hebben een capaciteit van 3 megawatt en worden op masten van 115 meter gemonteerd. De diameter van de rotor is 113 meter. Ondertussen zijn de funderingswerken achter de rug en zijn de eerste componenten geleverd. De installatie van de turbines moet rond zijn in de zomer van 2015.

Ook windturbines op Indaver-locaties in Waaslandhaven

Installaties voor verwerking bio-organische stromen in België en Nederland beheerd door Indaver of door een van haar publieke partners.

Nabilla Ait Daoud, schepen voor Leefmilieu van Antwerpen:

"Windenergie is bij uitstek

duurzaam."

Page 4: Indaver.com: Home Info... · Created Date: 3/20/2015 4:44:44 PM

ENV: Environment LAB: Labor Practices & Human Rights FBP: Fair Business Practices SUP: Sustainable Procurement

4 INFO

ENV LAB FBP SUP ALL

100

80

60

40

20

0

Het internationale MVO-evaluatieplatform EcoVadis beoordeelt organisaties uit 95 landen en 150 bedrijfstakken aan de hand van criteria zoals beleid, initiatieven en resultaten op het gebied van milieu, arbeidsomstandigheden, eerlijke handelspraktijken en duurzaam aankoopbeleid. De resultaten worden gecommuniceerd in de vorm van certificeringen.

De EcoVadis CSR-beoordeling wordt beschouwd als de ‘ISO-certificering voor Corporate Social Responsibility’.

In 2013 kreeg Indaver goud in deze CSR-ranking. In september 2014 deden we daar nog een schepje bovenop. Hoewel het niet mogelijk is beter te scoren dan goud, is het in deze categorie wel mogelijk van ‘confirmed’ naar ‘advanced’ te gaan.

Indaver staat nu in de top 8 % van alle beoordeelde leveranciers met een ‘Advanced CSR Engagement’ nominatie.

De verbetering is te danken aan een aantal acties die mede voortgekomen zijn uit eerdere EcoVadis-beoordelingen. Zo werd in 2014 een ‘Supplier Code of Conduct’ ingevoerd waarin een CSR-beoordeling is opgenomen. Leveranciers worden systematisch gecontroleerd op zaken als kwaliteit, veiligheid en milieuvriendelijkheid, alsook op kinderarbeid en dergelijke.

Ook werd in 2014 een HR ‘sustainable employment’ programma ingevoerd. Daarin wordt expliciet aandacht gegeven aan duurzame inzetbaarheid, het langer en gezonder kunnen werken. Daaronder vallen zaken als gezondheid en vitaliteit, evenwicht tussen werk en privéleven en ontwikkelings-mogelijkheden.

Onze score op het gebied van milieu en arbeidsomstandigheden is zeer hoog. De score op ‘eerlijke handelspraktijken’ steekt daarbij wat mager af. Het is niet dat we deze praktijken niet toepassen, ze zijn alleen niet voldoende en op de juiste wijze gedocumen-teerd, volgens de normen van EcoVadis. Indaver heeft een vernieuwde bedrijfscode opgesteld. Daarmee hopen we volgend jaar een nog betere score te behalen.

EcoVadis: Indaver behaalt 'Advanced CSR Engagement'

De benchmark betreft alle aanbieders in de wereldwijde EcoVadis database die tot de busi-ness categorie Waste Treatment and Disposal behoren.

CSR op scherp met nieuwe bedrijfscodeOm haar eigen standaard voor maatschappelijk verantwoord ondernemen nog aan te scherpen en tegemoet te komen aan nieuwe verwachtingen van haar stakeholders heeft Indaver een nieuwe bedrijfscode opgesteld.

Integriteit en maatschappelijke verantwoor-delijkheid zijn essentieel om in een complexe wereld zaken te doen. Een bedrijf kan niet groeien zonder een duurzame vertrouwens-band met zijn stakeholders. Indaver wil steeds transparant zijn over haar ambities en de wijze waarop ze die invult. Zo weten alle betrokkenen wat zij van Indaver mogen verwachten en wat zij van hen verwacht.

Indaver heeft daarvoor haar bedrijfscode. Die beschrijft haar missie, haar belangrijk-ste waarden, haar verantwoordelijkheden tegenover belanghebbenden en de normen en regels die gelden voor iedere medewerker. Deze bedrijfscode is de basis van haar duur-zaam ondernemen.

Indaver heeft de bedrijfscode nu grondig on-der handen genomen. Op die manier komt ze tegemoet aan de suggesties van het externe auditsysteem EcoVadis, dat in zijn beoor-deling had aangegeven dat Indaver voor

het thema ‘eerlijke handelspraktijken’ haar inspanningen beter moest documenteren.

De beoordelingen van EcoVadis gebruikt Indaver steeds om haar prestaties op het vlak van maatschappelijk verantwoord onderne-men nog te verbeteren en dus gaat de nieuwe bedrijfscode onder andere dieper in op aspecten als anti-corruptie en confiden-tialiteit.

Verder is er nu ook uitgebreid aandacht voor de eisen die Indaver stelt op het vlak van duurzaam ondernemen aan haar leveran-ciers. Die moeten kunnen aantonen dat ze geen kinderarbeid gebruiken, dat ze werken in milieuveilige omstandigheden en dat ze hun medewerkers een correct loon en goede arbeidsomstandigheden bieden.

De nieuwe bedrijfscode speelt op die manier ook in op de nieuwe verwachtingen van

onze belanghebbenden: klanten, leveranciers en partners, personeel en onderaannemers, buren, overheid.

Opdat ieder van hen duidelijk weet wat hij van Indaver kan verwachten en wat Indaver van hem verwacht, is nu per stakeholder en kernwaarde gedocumenteerd welke maat-staven Indaver hanteert.

Veel (internationale) ondernemingen streven ernaar hun eigen duurzaamheidsniveau, en dat van hun gehele keten, te verbeteren. De resultaten van organisaties op het gebied van duurzaamheid zijn dan ook een belangrijke factor geworden bij het selecteren van leveranciers.

• Met oog voor mens, veiligheid en milieu• In wederzijds vertrouwen• Open in woord en daad • Gericht op resultaat • Met aandacht voor continue

verbetering

Kernwaarden van Indaver

Page 5: Indaver.com: Home Info... · Created Date: 3/20/2015 4:44:44 PM

5INFO

100 000 euro voor lokale dromers en doeners in 2015Om de tiende verjaardag van het Fonds Duurzaam Materialen- en Energiebeheer – dat door Indaver/SLECO gefinan-cierd wordt – te vieren, zijn er in 2015 twee projectoproepen voor lokale, kleinschalige initiatieven die Vlamingen leren duurzamer om te gaan met materialen en energie.

Het Fonds Duurzaam Materialen- en Ener-giebeheer, dat wordt beheerd door de Koning Boudewijnstichting, wil zijn lokale project- oproep meer in de verf zetten. Door de kop-peling tot nog toe met de regionale oproep tot projecten stonden deze lokale initiatieven vaak in de schaduw van hun ‘grotere broers’. De nieuwe lokale projectoproep, voor klein-schalige initiatieven, loopt voortaan apart. Omdat dit een feestjaar is, met het tienjarige bestaan van het Fonds, zijn er in 2015 bovendien twee oproepen: één dit voorjaar, die loopt tot 27 april, en één dit najaar. De procedure werd vereenvoudigd en de papier-winkel beperkt om kleinschalige initiatieven niet te ontmoedigen. Dat het Fonds de kleine oproep honoreert, is geen toeval, want

Indaver, Bond Beter Leefmilieu en Actieco-mité ter beveiliging van het Leefmilieu op de Linkeroever en in het Waasland (Abllo vzw) – de oprichters van het Fonds – zijn overtuigd van het belang van initiatieven van onderuit. De uitdaging om anders te gaan consumeren, eten, wonen, ons verplaatsen en verwar-men mag dan gigantisch zijn, iedereen kan iets doen om te besparen op de energie en materialen die we nu verslinden. Lokale gemeenschappen zijn vaak een broedplaats van ideeën. Het Fonds wil die creativiteit aanboren. Lokale projecten kunnen uitgaan van een wijk, een jeugdbeweging of een vereniging, een school, of gewoon enkele vrienden. De

steun van het Fonds Duurzaam Materialen- en Energiebeheer kan meer zichtbaarheid ge-ven aan hun project en ervoor zorgen dat ze vanuit de luwte misschien kunnen uitgroeien tot een initiatief met een grote impact. De afgelopen tien jaar steunde het Fonds zo voor meer dan 1 miljoen euro 84 regionale en lokale projecten.

Indaver met een muisklik de toekomst inIndaver is uitgegroeid tot een Europees bedrijf. De activiteiten in de landen waar Indaver actief is - België, Nederland, Duitsland, Ierland, UK en Portugal – zijn gestroomlijnd, zodat haar klanten overal dezelfde kwalitatieve dienstverle-ning krijgen. Om ook de communicatie over alle regio’s heen dezelfde look & feel te geven, heeft Indaver de corpo-rate en regionale websites geheel vernieuwd.

De vernieuwde websites zijn de spil van de online communicatie van Indaver: www.indaver.be voor België, www.indaver.nl voor Nederland en www.indaver.com voor de Groep. Sociale-mediakanalen zijn er duidelijk geïntegreerd zodat de bezoeker elke web-pagina kan delen met zijn of haar sociaal netwerk. Indaver is zeer actief op sociale media als Facebook, LinkedIn en Twitter, van waar ze nieuws over haar activiteiten de wereld in stuurt, probeert potentiële mede-werkers warm te maken voor het bedrijf en haar kennis en expertise deelt. De vernieuwde websites zijn er gekomen na een jaar hard werken achter de schermen, met vele maanden van overleg, research, schrijven en herschrijven en technische aan-passingen doen. Vele maanden van continu verbeteren, zoals Indaver voortdurend doet om in te spelen op de behoeften van klanten en samenleving. De websites werden grondig herzien op basis van de nieuwste trends in webbouwen en

-schrijven. De vorige versie van de corpo-rate website kwam er op een moment dat de sociale media nog niet zo een hoge vlucht hadden genomen. Deze keer is het ontwerp gemaakt met smartphones en tablets in het achterhoofd. Indaver heeft voor de websites gekozen voor een vlak en eenvoudig ont-werp, dat zich gemakkelijk laat vertalen naar mobiele apparaten. De website is ‘respon-sive’, wat betekent dat de inhoud ook op die apparaten aantrekkelijk gepresenteerd wordt. De navigatiebalk bovenaan is gemakkelijk te scannen en geeft bezoekers in een oogopslag een idee van de informatie die ze kunnen verwachten onder elke knop. Onderaan de pagina’s begeleiden shortcuts klanten en specifieke doelgroepen zoals journalisten of studenten, die van de website gebruik maken, naar onderwerpen die voor hen relevant zijn. Bovenal heeft Indaver alle toeters en bellen in de kast gelaten om via een transparante layout alle aandacht te concentreren op de inhoud. Indaver is een waardengedreven

bedrijf dat doet wat het zegt en zegt wat het doet. Dat transparant communiceert met iedereen die een belang heeft in het bedrijf. Bij het bepalen van de inhoud heeft Indaver dan ook hen voor ogen gehouden: buurbedrijven en omwonenden van haar installaties, de overheden, haar publieke en industriële klanten, studenten, journalisten en andere geïnteresseerden. Elk van deze stakeholders is belangrijk voor Indaver. Ze zorgen ervoor dat ze haar activiteiten kan uitbouwen en verbeteren, dat ze een relatie met de buurt kan opbouwen. Industriële klanten en overheidsklanten brengen afval naar haar installaties om te verwerken en zo de materialenkringloop waar mogelijk te sluiten. Al haar stakeholders verdienen cor-recte en transparante informatie. Dat is niet veranderd vergeleken met de vorige versie.

info

Voor meer informatie over het Fonds Duur-

zaam Materialen- en Energiebeheer en hoe

in te dienen voor de lokale projectoproep:

www.fdme.be.

www.indaver.com www.indaver.be www.indaver.nl www.indaver.ie www.indaver.de www.indaver.co.uk www.indaver.pt

Page 6: Indaver.com: Home Info... · Created Date: 3/20/2015 4:44:44 PM

6 INFO

Op 16 april opent Indaver officieel haar ultramoderne GFT-vergister Bio Power in het Nederlandse Alphen aan den Rijn. Indaver organiseert ‘s middags een minisymposium voor onder andere wethouders en beleidsambtenaren die afval in hun portefeuille hebben. Het thema is ‘Meer GFT uit de hoogbouw’.

Meer GFT uit de hoogbouw Bio Power Alphen opent met minisymposium

De innovatieve vergister is de enige in Zuid-Holland die GFT-afval, groenafval en organisch afval uit de voedingsindustrie kan vergisten én composteren. Bio Power Alphen kan jaarlijks 75 000 GFT-afval verwerken, goed voor maximaal 5 miljoen kubieke meter groen gas, 5 000 ton vloeibare CO2 en 33 000 ton compost. De kwaliteit van het groen gas voldoet aan alle eisen die het aardgasnet stelt. Uiteindelijk moeten 3 000 huishoudens hun jaarlijkse gasbehoefte van Bio Power Alphen kunnen afnemen.

Afnemer van vloeibare CO2 is onder meer de glastuinbouw die het vloeibare koolstof-dioxide gebruikt voor het stimuleren van de plantengroei. Vloeibare CO2 is verder de grondstof voor droogijs dat bijvoorbeeld gebruikt wordt voor gekoeld transport van levensmiddelen.

Ook de reststof wordt geheel benut. Een deel gaat terug in de vergister om het vergistingsproces te bespoedigen. De rest wordt gemengd met vers GFT-afval en

gecomposteerd. Daarmee haalt Indaver op duurzame wijze het maximale uit GFT-afval en sluit opnieuw een materialenkringloop.

GFT-inzamelingAanleiding voor het minisymposium is het startdocument ‘GFT-inzameling omhoog: meer inzamelen in hoogbouw’, opgesteld door Gijs Langeveld in opdracht van de Vereniging van Afvalbedrijven. Langeveld is deze middag de keynote speaker van het minisymposium. Hij zal tijdens zijn presentatie stil staan bij de problematiek van GFT-inzameling in verstedelijkt gebied.

Andere sprekers zijn: Guus van den Berghe, Senior Adviseur bij Rijkswaterstaat Leefomgeving, die spreekt over de laatste ontwikkelingen rondom het VANG-programma (Van Afval naar Grondstof); Enzo Favoino, voorzitter van het wetenschappelijk comité ‘Zero Waste Europe’, die uitleg geeft over het zero waste management concept in grote

Europese steden als Milaan; en Wouter Rikken, Projectleider GFT bij de Gemeente Rotterdam, die spreekt over de recent gestarte pilot GFT-inzameling in zijn gemeente. Na afloop van de presentaties is er onder leiding van Langeveld ruimte voor een discussie met alle deelnemers aan het minisymposium over kansrijke interventies.

Officiële openingHet minisymposium begint om 12 uur met een inlooplunch en is om 16 uur afgelopen. Dat is ook het tijdstip waarop de officiële opening van de GFT-vergister aanvangt. Na het welkomstwoord van Peter Louwman, directeur van Indaver Nederland, volgen toespraken van Liesbeth Spies, burgemeester van de gemeente Alphen aan den Rijn, Paul De Bruycker, CEO van Indaver nv, en Jaap Smit, de commissaris van de Koning in de provincie Zuid-Holland. Hierna volgt de officiële opening, waarna de aanwezigen een rondleiding kunnen bijwonen. Er is tevens alle gelegenheid om te netwerken.

GF(T)- inzameling kan letterlijk en figuurlijk omhoogOndanks dat de gemeenten samen jaarlijks circa 1,3 miljard kilo GFT-afval inzamelen, belandt nog steeds zo’n 40 % van de aardappelschillen, theezakjes en bladeren bij het restafval. En dat terwijl de Nederlandse overheid de ambitie heeft om de gescheiden inzameling van het huishoudelijk afval fors te laten toenemen.

Afval is de basis voor nieuwe grondstoffen. Zo levert de vergisting van het groente-, fruit- en tuinafval (GFT) na bewerking groen gas en vloeibare CO2 op, waarna het restant gecomposteerd kan worden. Door kunststof-fen, papier, glas en metalen goed te scheiden, zijn ze te recyclen. Daarmee voorkom of ver-minder je de inzet van fossiele grondstoffen.

Staatssecretaris Mansveld wil het huis-houdelijk afval (en vergelijkbaar afval van kantoren, winkels en diensten) in 2020 voor 75 % gescheiden hebben. Dat percentage lag in 2014 nog gemiddeld op 50 % maar kan stijgen tot wel 69 % door breder in te zetten op de scheiding van GFT-afval. GFT is weliswaar nu al de grootste gescheiden fractie, maar is ook de grootste stroom in het restafval. Onderzoeken door de bureaus Tauw en CREM laten onafhankelijk van elkaar zien dat het gros van onze voedselres-ten nog steeds in het restafval terecht komt. Sterker, in de jaren negentig werd meer GFT-

afval ingezameld dan in 2012: 98 kilo op jaarbasis per inwoner in 1997 tegen 78 kilo in 2012. Deels is daar een verklaring voor – grof tuinafval wordt tegenwoordig veelal apart aangeboden – maar de afname blijft significant.

InzamelwinstMet name voor gemeenten met hoogbouw valt er winst te behalen. In portiekwoningen, flats en appartementsgebouwen blijft de in-zameling van het groente- en fruitafval (het tuinafval is om logische redenen nauwelijks relevant) vaak enorm achter. “Maar liefst 85 tot 95 % van de voedselresten verdwijnt bij hoogbouw in het restafval,’’ weet Gijs Langeveld. “Dit geldt overigens ook voor historische binnensteden met weinig opslag-mogelijkheden voor gescheiden inzameling.”

Langeveld schreef eind 2014 in opdracht van de Vereniging van Afvalbedrijven een

verkenning naar de mogelijkheden voor gemeenten om meer GFT-afval in te zame-len in de hoogbouw. “Er is een scala aan redenen waarom bewoners van hoogbouw de voedselresten niet scheiden. Mensen hebben er geen zin in, geen ruimte voor, vinden het vies en stinken en ‘de buren doen het ook niet’. Ook wordt lang niet overal apart inge-zameld, is er weinig ruimte om containers neer te zetten of zijn er te weinig (financiële) prikkels. Daarnaast is bij lang niet iedereen het besef aanwezig waarom je zou moeten scheiden en zijn de mogelijkheden om te scheiden onbekend. Dit besef wordt veelal gestimuleerd door opvoeding, onderwijs, en culturele normen en waarden en daar kun je op inspelen.’’

VoorkeursrouteVoedselrestenvermalers lijken een gemakke-lijke oplossing te zijn voor het verwerken van het GFT-afval in de hoogbouw. In 2014 heeft

Het afval van vandaag is morgen

grondstof voor materialen en energie.

Mogen wij een appeltje met u schillen?

Gijs Langeveld is keynote spreker tijdens het minisymposium dat Indaver organiseert ter gelegenheid van de opening van Bio Power Alphen op 16 april. Het thema is 'Meer GFT uit de hoogbouw'.

Bent u wethouder of gemeentelijke beleidsambtenaar en belast met afval en/of milieu, en wilt u het mini-symposium bijwonen? Neemt u dan contact op met Femke Mackenzie, Manager Marketing MSW voor Indaver in Nederland.

[email protected]

Page 7: Indaver.com: Home Info... · Created Date: 3/20/2015 4:44:44 PM

7INFO

100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

Uit dat eerste onderzoek bleek dat de klanten en relaties van wat destijds DELTA Milieu heette, waarde hechtten aan de binding met een gerenommeerd internationaal afval-verwerkingsbedrijf. De verbondenheid met DELTA als multi-utility bedrijf scoorde duidelijk minder. Voor het huidige Indaver Nederland stond eind 2013 de vraag centraal hoe bekend het merk Indaver in het werkge-bied is en welke imago-aspecten aandacht behoeven. TNS NIPO, dat ook in 2012 het on-derzoek uitvoerde, heeft een aantal doelgroe-pen benaderd met deze vragen. Ook heeft het onderzoeksbureau op enkele specifieke aspecten een vergelijking gemaakt met de concurrentie.

NaamsbekendheidDe resultaten zijn overwegend positief ge-steld. Zo is de naamsbekendheid gegroeid en ligt Indaver vrijwel op het niveau van DELTA Milieu in 2012. Vooral bij de gemeenten in Zuid-Holland is de naamsbekendheid zeer sterk gestegen. Binnen andere marktsegmen-ten blijft de bekendheid van Indaver nog wat achter.

ImagoDe ondervraagden hechten het meeste waarde aan het nakomen van afspraken en respect voor de wet- en regelgeving. In

vergelijking met de benchmark in de sector scoort Indaver op beide imago-aspecten gemiddeld (afspraken) of bovengemiddeld (wet- en regelgeving). Het imago-aspect veiligheid wordt door de respondenten iets minder belangrijk gevonden. Ondanks een marktconforme score wil Indaver zich op dit aspect verbeteren. Duidelijk is dat de onder-vraagde doelgroepen Indaver zien als een strategische partner die professioneel te werk gaat en zijn afspraken nakomt.

Continu verbeterenEr zijn altijd verbeterpunten en het onder-zoek heeft die ook aangegeven. Op twee belangrijke imago-aspecten – open & trans-parant en flexibel – heeft Indaver nog werk te verrichten. Ook op het vlak van naams-bekendheid valt nog veel winst te behalen. Dankzij de verkregen onderzoeksresultaten kan Indaver gericht werken aan verbetering van zowel haar merkbekendheid als haar imago.

GF(T)- inzameling kan letterlijk en figuurlijk omhoog

De voorkeursroute voor GFT

is gescheiden inzamelen, vergisten en composteren.

Indaver spiegelt zich aan resultaten marktonderzoek in NederlandHoe staat het met de naamsbekendheid en het imago van Indaver in Nederland? Anderhalf jaar na de rebranding, vond Indaver Nederland het tijd worden voor nieuw onderzoek. Immers, het was mede op basis van een uitgebreid marktonderzoek uit 2012 dat de milieudochter van DELTA sinds 1 januari 2013 de naam Indaver voert.

Indaver dankt iedereen die aan dit onderzoek heeft meegewerkt voor

de voorgehouden spiegel.

Tauw onderzoek verricht naar de inzet van deze vermalers van etensresten. Bewoners kunnen alle voedselresten, ook botjes, laten vermalen waarna de substantie op het riool wordt geloosd. De onderzoeksresultaten zijn nog niet gepubliceerd, maar duidelijk is wel dat dit niet de beste oplossing is. Langeveld: “Het grootste bezwaar is ecologisch, name-lijk dat alle nutriënten verloren gaan. Alleen wanneer je composteert, komen ze weer terug in de kringloop. De voorkeursroute van GFT-afval is dan ook: gescheiden inzamelen, vergisten en composteren. Ook economisch gezien is deze werkwijze concurrerend.’’

De voedselrestenvermaler scoort ook op duurzaamheid niet hoog en is prijzig. Het apparaat kost al snel 250 euro, vergt aanpas-singen in de keuken en verbruikt energie. Het rioolstelsel wordt er extra door belast en de resten vervuilen het rioolwater.

MaatwerkUit de verkenning blijkt dat er verschillende manieren zijn om GFT-afval bij hoogbouw-woningen succesvol gescheiden in te zame-

len. Hiervoor is wel gerichte communicatie noodzakelijk, waar volgens de verkenning ruimte ligt voor verbetering. Maatwerk is van belang, per situatie kan de beste oplossing anders zijn. “Je kunt denken aan het afslui-ten van contracten, aan gedifferentieerde ta-rieven (diftar), aan boetes of juist belonings-systemen en aan afvalcoaches om bewoners te stimuleren beter te scheiden. Ook zijn er hulpmiddelen nodig voor het bewaren in de keuken en de opslag in of bij het gebouw.’’

ProefprojectenVerschillende steden hebben proefprojecten lopen met het gescheiden inzamelen van GFT in de hoogbouw. Dordrecht had in 2014 zelfs een proef in een deel van de historische binnenstad. Ook internationaal – Milaan, Barcelona, Bristol en München – zijn er positieve resultaten behaald. Hoewel nog niet alle Nederlandse evaluaties bekend zijn, noemt Langeveld in de verkenning een aantal systemen met potentie. Zo lijkt de combinatie van bio-afbreekbare of papieren zakjes om het GFT-afval te bewaren met een verzamelpunt voor de opslag in de algemene

ruimte veelbelovend. Ook de inzameling met gekleurde zakken – voor de herkenbaar-heid – en systemen die bewoners activeren, bijvoorbeeld diftar of ‘Afval Loont’, lijken te werken.

Koplopers“Om goede resultaten te behalen, is het belangrijk dat je weet wat het gedrag van de bewoners beïnvloedt en stem je daar je sys-teem op af," meent Langeveld. “Nu gebeurt vaak het omgekeerde met als gevolg dat de resultaten achterblijven.’’ Nader onderzoek is wenselijk, zo is nog niet onderzocht wat het effect is van een beloningssysteem als ‘Afval Loont’. “GFT-afval wordt – mede gezien de ambities van het kabinet – steeds interes-santer. Koplopers onder de steden willen die stroom echt aanpakken, zowel op het gebied van inzamelen als preventie. Er zullen dus meer pilots rond de verschillende inzamel-systemen ontstaan. De noodzaak voor solide inzamelconcepten is er.’’

Contact

Femke Mackenzie

Manager Marketing MSW & Biomassa

Indaver in Nederland

[email protected]

Contact

Femke Mackenzie

Manager Marketing MSW & Biomassa

Indaver in Nederland

[email protected]

Page 8: Indaver.com: Home Info... · Created Date: 3/20/2015 4:44:44 PM

8 INFO

Een Balanced Score Card (BSC) is een meet-instrument voor klantentevredenheid. Aan de hand van Kritische Prestatie Indicatoren (KPI’s) wordt nagegaan of en in welke mate contractuele afspraken zijn nagekomen. Hoewel de BSC al jarenlang een belangrijk ijkpunt voor onze TWM-services was, heb-ben we de oude versie grondig gereviseerd en meer in lijn met onze huidige dienstver-lening opgezet. Om er zeker van te zijn dat de nieuwe BSC ook bij onze klanten in de smaak valt, werd bij enkele internationale klanten een testronde opgezet. Indien u met de BSC werkt, dan hoort u binnenkort over deze nieuwe versie van uw Accountmanager.

Kort, inzichtelijk en gebruiks-vriendelijkHet verbeterde meetinstrument is een verlengde van de Total Waste Manage-

ment services van Indaver, die bestaan uit 3 pijlers: assets, systems en people. Deze structuur correspondeert met de services die Indaver u vandaag biedt. Door deze logische opzet is het eenvoudiger Indaver als TWM-partner en haar dienstverlening te evalue-ren. Bovendien zijn er niet meer dan 15 KPI’s die alle mogelijke aspecten van de TWM-dienstverlening omvatten. Dit alles maakt deze BSC-versie tot een gebruiksvriendelijk meetinstrument voor zowel u als klant als voor Indaver zelf. Verbeterpunten worden zichtbaar zodat Indaver gerichte verbeter-acties kan ondernemen.

Alle informatie over uw afval-beheer in één overzichtNu er één internationale standaard is, is het mogelijk alle klantenresultaten te vergelij-ken op het vlak van pijler, regio, industrie

enzovoort. Deze cijfers geven u ook inzicht in waar uw scores zich bevinden ten opzichte van andere klanten. Maar er is meer. Na het invullen van de BSC worden al uw resulta-ten geanalyseerd in spindiagrammen die u visueel verduidelijken hoeveel % is waarge-maakt van de afgesproken KPI’s, staafbalken die u de status visualiseren van beloofde savings en optimalisaties, Recovery/Disposal verdeling en nog veel meer. Het vervolle-digen van de jaarlijkse BSC wordt dus ook voor u interessant. U krijgt immers in één dashboard-overzicht alle highlights van uw TWM-contract die u ook intern kunt com-municeren.

Voor Indaver bieden de BSC-resultaten dan weer een belangrijk inzicht in waar we aan moeten sleutelen en hoe, om onze dienstver-lening verder te verbeteren.

Continue verbetering: in dialoog met de grootindustrie

Continue verbetering, dat is wat Indaver u belooft met haar Total Waste Management (TWM)-contracten voor grootindustriële klanten. Verbeteren kan alleen als we ook weten en begrijpen hoe u onze TWM-services evalueert. Daarom lanceerde Indaver recent drie initiatieven die meer inzicht en transparantie in onze TWM-services moeten bieden. Zo grijpen wij de nieuwe Balanced Score Card (BSC), TWM Co-Creation Workshops en Customer Zone trainingen aan om samen met u, onze Industrial Waste Services klanten, in gesprek te gaan. Met die waardevolle feedback gaan wij aan de slag om u nog beter te ontzorgen.

Tijdens een wintereditie van de Indaver ‘Co-Creation Workshop’ in Hotel Van der Valk in Beveren staken Indaver en een delegatie van Belgische Industrial Waste Services (IWS)-klanten de koppen bij elkaar. Zoals de naam van de workshop 'co-creation' al doet vermoeden wil Indaver samen met haar klanten reflecteren over haar huidige en toekomstige dienstverlening.

Inspelen op recente evoluties in afvalbeleid en -marktHet Vlaamse afvalbeleid alsook de afval-markt ondergaan de laatste jaren een boeien-de evolutie. Daarbij komt het concept van de ‘circulaire economie’ steeds vaker aan bod. Diverse stakeholders (zowel overheid, socio-culturele organisaties, bedrijven, burgers, beroepsfederaties als milieuorganisaties) pakken uit met een veelheid aan initiatieven om de huidige manier van produceren en

consumeren grondig bij te sturen. Indaver wil een actieve rol in de ontwikkeling van de circulaire economie spelen. Deze workshop werd als onderdeel van het Indaver-actieplan georganiseerd.

TWM-services en circulaire economie van naderbij bekekenTwee thema’s werden grondig onder de loep genomen tijdens deze ‘Co-creation Work-shop’: de Indaver TWM-diensten en de circulaire economie. We stelden bijvoor-beeld de vraag welke diensten van Indaver het meest relevant zijn voor het afval- en materiaalbeheer van de klant, hoe ze op de bedrijfsprocessen van de klant aansluiten en waarmee de klanten nog meer geholpen kun-nen en willen worden. Met betrekking tot de circulaire economie vroegen we ons af welke impact die heeft op de bedrijfsprocessen bij klanten enerzijds en Indaver-diensten ander-

zijds, en wat beide partijen (klant en Indaver) kunnen doen of organiseren in dat opzicht.

Inspirerende workshop met boeiende resultatenDe feedback van de klanten over beide thema’s zetten we concreet om in actiepun-ten om onze dienstverlening nog beter af te stemmen op de behoeften van onze klanten. Op die manier geven we invulling aan een van de kernwaarden van Indaver, ‘continue verbetering’.

Vereenvoudiging van de administratie heeft uw hoogste prioriteit. Daar werd vorig jaar al hard aan gewerkt. Ook voor volgend jaar staat een en ander op het programma. Wij houden u op de hoogte!

TWM Co-Creation Workshop: dynamisch op zoek naar de waarde in TWM

Meer inzicht in uw afvalbeheer met nieuwe gebruiksvriendelijke BSC

Page 9: Indaver.com: Home Info... · Created Date: 3/20/2015 4:44:44 PM

9INFO

Vanaf 1 januari 2015 werden enkele wijzigingen doorgevoerd in de Customer Zone. Door een aanpassing van de offertes in onze systemen, zullen facturatie, aanvraag afvoer en rapportage voor de klant inzichte-lijker worden. Wel was het noodzakelijk om aan klantzijde enige aanpassingen door te voeren. Indaver gaf haar Belgische klanten de mogelijkheid om een vijftal Customer Zone trainingen te volgen om hen daarin bij te staan.

KennismomentDe training bleek een goede opfrisser voor functionaliteiten die nog niet of niet op-timaal benut werden. Daarenboven werd de gelegenheid benut om onze klanten te informeren over de nog te verwachten ver-beteringen in de Customer Zone. Dat schiep opnieuw de gelegenheid om suggesties met ons te delen. Onze klanten reageerden enthousiast op deze vorm van kennisdeling.

Tijd vrijmaken om met elkaar in dialoog te gaan en dat in een dynamische werkvorm werpt zeker zijn vruchten af. Klanten zien directe en concrete resultaten die voortkomen uit de TWM-workshops.

Customer Zone trainingen voor maximale ondersteuning klanten

Contact

Hebt u vragen of opmerkingen,

contacteer dan An Vandamme,

Marketing Communications Advisor IWS Europe

[email protected]

De verdeling was een gigantische logistieke operatie, want 1 100 operationele mede-werkers in vier landen – België, Nederland, Ierland en Duitsland – kregen een setje. De werkkleding omvat zowel normkleding, die beantwoordt aan strenge veiligheids-voorschriften, als niet-normkleding zoals poloshirts.

Bij de ontwikkeling van deze kleren heeft Indaver niets aan het toeval overgelaten. Samen met het Comité ter Preventie en Bescherming op het Werk is op voorhand uitgezocht wat de operationele medewerkers

nodig hebben, en aan welke vereisten die kleding moet voldoen. Dat hangt af van de functie en van de locatie van de medewerker. Voor de chauffeurs van Indaver is zichtbaar-heid van het allergrootste belang, voor de operationele medewerkers van de draaitrom-melovens is dat in de eerste plaats bescher-ming tegen mogelijke chemische risico’s.

VeiligheidsafsprakenPer locatie is nu ook vastgelegd welke kleding de medewerkers moeten dragen. Zo wordt van de productiemedewerkers op de

In alle Indaver-regio’s, dus ook in België en Nederland, hebben alle operationele medewerkers hun nieuwe werk-kleding ontvangen. De nieuwe outfit geeft onze vestigingen in heel Europa een herkenbare, professionele en uniforme look.

Nieuwe werkkleding zet professionaliteit in de verf

vestiging van Doel verwacht dat ze steeds kleding met lange mouwen dragen. Diezelfde afspraken gelden ook voor contractoren en technische bezoekers. Indaver organiseerde ook enkele trainingen/bijeenkomsten om deze en andere afspraken rond de kleding, zoals hygiëne en reparaties, te bespreken.

Professionele uitstralingIndaver wil in alle regio’s dezelfde herken-baarheid om haar imago in de verf te zetten, maar toch kon de kledij op bepaalde punten aangepast worden aan voorkeuren van de regio’s. Zo dragen de operationele medewer-kers van Indaver in Duitsland een bretel-lenbroek in plaats van een gewone broek zoals in België. De nieuwe werkkledij geeft onze medewerkers op al onze vestigingen alvast een professionele uitstraling. Klanten en bezoekers zien zo met eigen ogen dat zij in Indaver een partner hebben die ze kunnen vertrouwen.

1 100 medewerkers in de Indaver Groep dragen de nieuwe werkkleding.

25 645 stuks vervaardigd.

Voor 79 vrouwelijke medewerkers zijn er aangepaste broeken en hemden.

Door de industriële reiniging van de werkkleding wordt 73 % minder water en 85 % minder detergent verbruikt, en 42 % minder CO2 uitgestoten.

Nieuwe werkkleding in cijfers

Page 10: Indaver.com: Home Info... · Created Date: 3/20/2015 4:44:44 PM

10 INFO

Wie leidt uw afval naar waar en waarom? De afdeling Waste Treatment is in feite de te-genhanger van de afdeling Sales op de com-merciële afdeling Sales & Marketing IWS. De Industrial Waste Services vertrouwen alle afvalstromen die zij in beheer hebben via partnerships met industriële klanten, toe aan de afdeling Waste Treatment. Het is de rol van deze afdeling om Europese verwerkings-oplossingen te zoeken die dit afval zo econo-misch en duurzaam mogelijk met optimale terugwinning van waardevolle grondstoffen en energie, verwerken. Daarvoor doen ze een grondige marktscreening binnen een portfo-lio van meer dan driehonderd betrouwbare outlets of verwerkingscentra. In deze brede waaier aan verwerkingsmogelijkheden zitten zowel onze eigen installaties als die van der-den. Welke keuze het wordt, hangt finaal af van het type afvalstroom, want voor iedere afvalstof is de juiste verwerkingsinstallatie nodig.

Een oplossing op maatWaste Treatment outletmanagers volgen constant de evolutie van de markt. Wie ver-werkt wat? Is er een overschot of een tekort? Zit er beweging in de prijzen? Wat doen de diverse verwerkers? De accountmanager verzamelt alle informatie en brengt die tot bij Waste Treatment. Eerst wordt uitgezocht welke hoofdstromen het betreft, hoe groot die zijn en hoe die zijn samengesteld. Daarna wordt een verwerkingstechniek aanbevolen en wordt bekeken welke installaties daar-voor in aanmerking komen. Op basis van de expertise die Indaver gedurende de jaren heeft opgebouwd en de gangbare prijzen wordt een marktconform dossier opgemaakt, vertrekkende van de samenstelling van de afvalstoffen. De voorkeursoplossing wordt met alle voorwaarden eenduidig vastgelegd in een acceptatiecriteriadossier voor de klant. Transportafstand, type verontreiniging, speciale aandacht bij het lossen of verwer-ken,..., alles heeft een invloed op de prijs. De prijs moet uiteindelijk zowel ecologisch maar zeker ook economisch te verantwoorden zijn.

KennisintensiefEen outletmanager beschikt over heel wat marktkennis gecombineerd met een inzicht in chemie, wetgeving, processen en technie-ken. Outletmanagers verdiepen zich immers ook in de productieprocessen bij de klanten. Daardoor begrijpen ze beter de afvalstoffen die daaruit voortvloeien. Kennis staat dus centraal in deze functie. Zij moeten u (via de accountmanager en in sommige gevallen direct) immers optimaal adviseren over de meest duurzame en kostenefficiënte verwer-kingsoplossing. Ontwikkelingen op de markt en op het vlak van technologie en wetgeving volgen wij op de voet zodat u steeds tijdig geïnformeerd wordt over wat een mogelijke impact heeft op uw afvalstromen. Naast het aanbieden van duurzame verwerkingsoplos-singen blijft Indaver op die manier ook uw directe toegang tot technologische ontwik-kelingen.

De afdeling Waste Treatment en haar outletmanagers: u hebt er als industriële klant vast al van gehoord en mis-schien zelfs enkele van hen al ontmoet. Maar welke rol spelen zij in het uitwerken van een duurzame oplossing voor uw afvalstromen?

Uw afval in handen van de regisseurs van duurzame verwerking

Waste Treatment International Team

Kiran Woolhead

Lucja Ciecko

Ellen Meert

Tim De Lange

Martine De Haes

Valérie Melaerts

Rob Sasse

Ruud Bosch

Ellen Hamerlinck

Kizi Vervest

Thomas Van Nooten

Adrien Hogan

Lieve VerschuerenTeam IE

Team NL

Team BE

International

Joke Van Beeck

Bart Vergeylen

Jan Van Houwenhuyse

Sabrina PiccoloInge Van Praet

Ilse Janssens

Katleen Van Beeck

Tim Vanlangendonck

Martine Van Esch

Wannes Thierens

Page 11: Indaver.com: Home Info... · Created Date: 3/20/2015 4:44:44 PM

11INFO

In 2100 zijn we met 12 miljard mensen op deze aardbol; met de huidige bevolking ver-bruiken we jaarlijks al anderhalve planeet. We moeten dus slimmer omspringen met grondstoffen. Eén antwoord op dit pran-gende probleem is ons afval. Daar kunnen we energie en materialen uit halen en hergebrui-ken, zodat we nieuwe grondstoffen uitsparen.

Indaver levert een belangrijke bijdrage aan de kringloop die zo ontstaat en die kenmer-kend is voor de circulaire economie. Ze recu-pereert materialen uit afval voor hergebruik en recycling. Ze levert deze hoogwaardige grondstoffen aan bedrijven die daarmee schaarse primaire grondstoffen kunnen ver-vangen. Ze produceert ook energie door uit de verwerking van afval stoom en stroom te halen. In het hele proces worden de kwaliteit en duurzaamheid van de materialenkring-loop streng bewaakt.

Concreet betekent dit dat Indaver de poten-tieel aanwezige gevaarlijke componenten in afval nauwgezet volgt. Als deze componen-ten niet veilig terug te winnen zijn, worden ze in speciale installaties vernietigd. Gevaar-lijke componenten die niet gegarandeerd afgebroken worden, worden geïsoleerd en geïmmobiliseerd alvorens ze op een veilige stortplaats opgeslagen worden. Zo zijn wij in staat om onze klanten een zogenaamde “SINK-garantie” te bieden. Alle potentieel schadelijke bestanddelen zijn volledig tra-ceerbaar in de Indaver-processen.

Draaitrommelovens spelen een belang-rijke rol in dit proces, omdat ze gevaarlijke bestanddelen zoals PCB’s en gechlorineerde pesticiden effectief neutraliseren. Dit ligt aan de combinatie van hoge temperatuur en con-tinue beweging wat resulteert in homogene en volledige verbranding.

Daarbij zorgen een naverbrandingskamer en uitgebreide rookgasreiniging voor het verder zuiveren van lucht en water. Indaver ont-werpt en beheert complexe installaties die in de circulaire economie een rol spelen, zowel inzake het terugwinnen van energie en ma-terialen, als het schoon en veilig houden van de ketens. Zo heeft ze meerdere draaitrom-melovens, waarvan drie op haar vestiging in Antwerpen, en waarvan één specifiek voor de veilige verwerking van medisch afval.

Daarnaast heeft Indaver in Antwerpen ook een stortplaats voor gevaarlijk afval waar niet te vernietigen bestanddelen veilig kun-nen worden opgeslagen. Zo houdt zij het milieu en de circulaire economie schoon en veilig.

Indaver houdt het milieu én de circulaire economie schoon en veiligPotentieel schadelijke stoffen mogen niet in de materialen- en voedselketen terechtkomen. Met haar draaitrommel-ovens, die gevaarlijke stoffen vernietigen, houdt Indaver het milieu en de circulaire economie schoon en veilig.

Het Business Development team binnen Inda-vers Industrial Waste Services (IWS)-tak biedt met haar ‘Indaver Molecule Management' of IMM een antwoord op die schaarste en afhankelijkheid. Samen met grote industriële klanten worden ‘closed loop’ projecten op-gezet. Het doel is materialen terug te winnen uit reststromen van industriële processen. Die terugwinning gebeurt via mobiele of perma-nente installaties, ofwel op een van Indavers volledig uitgeruste verwerkingslocaties ofwel op of nabij de terreinen van de klant zelf. Bij voldoende volume kan Indaver een recycling-installatie in de nabijheid van de productie-locatie van een industriële partner plaatsen. Daarmee kan fors bespaard worden op logis-tieke kosten. De teruggewonnen materialen en opgewekte energie worden hergebruikt in het productieproces van de klant of van omlig-gende bedrijven.

Analyse farmachem-afval tot op moleculair niveauGezien de schaarsheid en de hoge kostprijs is het voor de industrie dus zeer interessant om

dergelijke materialen terug te winnen. Het chemische en farmaceutische afval van alle IWS-klanten wordt geanalyseerd tot in het kleinste detail, of tot op moleculair niveau. Als Total Waste Management partner voor de Europese grootindustrie is Indaver immers uitstekend geplaatst om waardevolle afval-stromen te detecteren en te analyseren op waardevolle moleculen. De vruchten van dit onderzoek worden nu echt tastbaar: het terugwinnen van zoutzuur, ijzeroxide, zeldzame aardmetalen, jodium en palladium is vandaag realiteit.

Geen kwaliteitsverlies én veiligSpeciale innovatieve technieken maken het mogelijk om schaarse en waardevolle molecu-len zoals bijvoorbeeld jodium en palladium te isoleren zonder aan kwaliteit van het eind-product in te boeten. Het afval dat overblijft, wordt verwerkt volgens de meest strikte veiligheidseisen. Zo kunnen zeldzame materi-alen opnieuw ingezet worden in de industrie. Dankzij Indaver Molecule Management maakt Indaver zich klaar voor de toekomst en levert

ze een bijdrage tot de totstandkoming van de circulaire economie.

Vestiging Indaver Antwerpen centrale rol Terugwinning van waardevolle materialen uit industrieel afval heeft, anders dan van het reguliere afval zoals papier, karton, plastics en glas, heel wat voeten in de aarde. Net omdat het om industrieel complex en soms gevaarlijk afval gaat, dienen heel wat extra maatregelen genomen te worden en faciliteiten voorhan-den te zijn. Vestiging Indaver Antwerpen leent zich perfect voor IMM-projecten net omdat alle faciliteiten (kwaliteits-/veiligheids-/mi-lieu-/gezondheidsdiensten, operations, labo, security, vergunningen) al aanwezig zijn. On-langs kreeg vestiging Antwerpen een primeur: palladium, een zeldzame natuurlijke grond-stof - en dus erg duur - die als katalysator in farmaceutische processen wordt ingezet, werd succesvol teruggewonnen. Deze gezuiverde (secundaire) grondstof kan dan opnieuw in de grootindustrie worden gebruikt. En zo is de circulaire economie een feit.

Indaver Molecule Management: waardevolle moleculen isoleren uit industrieel afvalOm waardevolle materialen te isoleren uit complexe, vaak gevaarlijke reststromen van de grootindustrie is specia-listische kennis noodzakelijk. Zeker als men ze opnieuw wil inzetten als nieuwe grondstoffen bij diezelfde industrie. De investeringen hiervoor zijn niet gering. De grotere onafhankelijkheid van (primaire) grondstoffenmarkten en de opbrengst van herwonnen grondstoffen maken dergelijke projecten toch interessant.

IMM in the spotlight

Ontdek onze IMM-video 'Afval, bron van waardevolle grondstoffen' op www.youtube.com/indavergroup. Aan de hand van een duidelijke animatie en beelden over recyclingprojecten krijgt u een goed beeld van wat IMM omvat.

Page 12: Indaver.com: Home Info... · Created Date: 3/20/2015 4:44:44 PM

12 INFO

De vestiging van Indaver in Antwerpen is met haar zevenentwintig jaar de oudste van het bedrijf, maar ze is nog steeds koploper op het gebied van afvalverwerking. Met de MediPower®-installatie, het neusje van de zalm voor de verwerking van medisch afval, en de recente vernieuwingen aan an-dere installaties, de deponie en het tankenpark kan Indaver haar industriële klanten meer dan ooit duurzame en veilige oplossingen bieden voor hun afval.

Op de vestiging in Antwerpen zorgt Indaver namelijk voor de veilige eindverwerking van alle soorten gevaarlijk en industrieel afval. Zowel vloeibare als vaste afvalstof-fen worden er verwerkt in gespecialiseerde installaties. Reststoffen uit deze verwerking en gevaarlijk afval dat niet verbrand of behandeld kan worden, worden gestort op de deponie. In het laboratorium vindt analyse van afval-stoffen plaats.

Op 10 mei kunnen bezoekers dit alles ontdek-ken op de opendeurdag van deze vestiging. Indaver toont dan hoe ze gevaarlijk afval veilig verwijdert uit de materialenkringloop, hoe ze dat afval veilig opslaat met minimale

impact voor het milieu en hoe ze materialen en energie terugwint uit afval.

Dit gebeurt aan de hand van een interactief parcours dat inzet op beleving. Bezoekers kunnen bijvoorbeeld een proefje meemaken in het laboratorium, van dichtbij zien hoe de waterzuivering werkt en hoe afval auto-matisch gevoed wordt in de MediPower®-installatie of een ritje maken in de interven-tiewagen. Een van de hoogtepunten is het uitzicht over de vestiging en het omliggende havengebied, 100 meter hoog, vanop een platform dat gehesen wordt met een kraan. Uiteraard zorgt Indaver er voor dat bezoekers veilig zijn vastgemaakt in de lucht, net zoals ze intensief waakt over hun veiligheid tijdens de rest van het parcours.

De opendeurdag past in het ‘I love chemis-try’ weekend van essenscia, de federatie van de chemische industrie en life sciences, dat mensen de kans geeft om een kijkje te nemen in bedrijven uit de chemische sector. Met een jaaromzet van 62 miljard euro is deze industrietak een belangrijke pijler van de Belgische economie. Indaver is het enige af-valverwerkende bedrijf onder de 29 bedrijven die deelnemen aan de opendeurdag, maar

ze heeft er zeker haar plaats. Ze is namelijk de voorkeurspartner voor de chemische en farmaceutische industrie, die veilige en duur-zame oplossingen wil voor haar kritisch en sensitief afval. Als totale dienstverlener biedt Indaver deze oplossingen. www.ilovechemistry.be www. indaver.be

10 mei: open dag bij Indaver AntwerpenOp zondag 10 mei gooit Indaver de deuren van haar vestiging in Antwerpen open voor het grote publiek. Open dagen zijn de ideale gelegenheid om een blik achter de schermen te gunnen en Indaver de kans te geven om breed te informeren over haar rol in de circulaire economie. Dit evenement past in de Opendeurdagen “I love chemistry” van essenscia.

v.u.

: Jos

Arto

is, C

orpo

rate

Com

mun

icatie

man

ager

, Dijl

e 17

a, B

E-28

00 M

eche

len,

tel.

+ 3

2 15

28

80 0

0

Praktisch

ISWA Wereldcongres 7 - 9 september 2015 in AntwerpenVan 7 tot 9 september 2015 verwelkomt Ant-werpen meer dan 1 300 experten, professio-nals, academici en beslissingsnemers uit de wereldwijde afvalsector voor het Internatio-nal Solid Waste Association (ISWA) congres.

De resultaten van het Vlaamse afval- en materialenbeleid zijn indrukwekkend en gelden intussen als een voorbeeld voor de rest van de wereld. Heel wat afvalbeheer-bedrijven maken de regio rond Antwerpen,

de derde grootste haven van Europa en de tweede grootste petrochemische zone ter wereld, tot een staalkaart van best practices en toonaangevende technologieën.

ISWA 2015 Antwerpen zal garant staan voor een gebalanceerde mix van internationaal gerenommeerde keynote sprekers, vertegen-woordigers van instanties die wereldwijd het afvalbeleid bepalen, interessante inzichten in de laatste nieuwe technologische en weten-

schappelijke ontwikkelingen in de sector, en bovenal zeer veel mogelijkheden tot netwer-king en uitwisseling van ervaringen.

Inschrijven via www.iswa2015.org.

• Parcours doorlopend van 10u tot 17u.

• Individuele toer duurt gemiddeld anderhalf uur (laatste vertrek om 15u30).

• Beperkt toegankelijk voor rolstoelgebruikers.

• Geschikt voor kinderen vanaf de lagere-schoolleeftijd. Voor kinderen van 2,5 tot 6 jaar zijn er opvang en animatie.