• = groot bereik aan helderheden

• Groter dynamisch bereik = meer details

• Zowel details in schaduwen als in wolken (landschap)

Wat is dynamisch bereik?

• Diodes op klassieke CCD/CMOS even groot registreren dezelfde hoeveelheid licht

• Te weinig licht op diode puur zwarte pixel (onderbelichting)

• Te veel licht op diode puur witte pixel (overbelichting)

• Tussen zwart en wit kunnen diodes verschillende helderheden onderscheiden. Dit is het dynamisch bereik van de sensor

Sensor en ADC

• De ADC (Analog Digital Converter) zet gegevens van de diodes van de sensor om naar getallen

• Meeste ADC = 12 bits = 212 = 4096 helderheden

• Meer helderheden in diode dan ADC kan registreren shadow clipping en highlight clipping = laagste waarden herleid naar 0, hoogste naar 4096 = verlies in details in schaduwen en in hoge lichten

12 bits ADC

Highlight clipping

Shadow clipping

• 14 bits = 214 = 0 tot 16384 helderheden registreerbaar

• Hoger aantal bits = hogere detailweergave

• Nieuwere camera’s ondersteunen 14 bits ADC (zie camera handleiding > specificaties)

14 bits ADC

• RAW = digitaal negatief = fotografie 3

• RAW bevat dus alle informatie die de ADC heeft geregistreerd.

• RAW kan dus ofwel 12 ofwel 14 bits zijn (naargelang je camera specificaties van de ADC)

• JPG is altijd 8 bits (= max 256 helderheden)

• RAW zal dus altijd beelden leveren met een hoger dynamisch bereik en dus meer details

RAW vs JPG

• Hoge ISO = lager dynamisch bereik

Meer kans op overbelichting bij hoge ISO, ook in RAW, zeker in JPG

ISO waarde

14 bits ADC

ISO 100 8 tot 9 lichtwaarden

ISO 1600 4 tot 7 lichtwaarden

ISO 1600 levert dus minder helderheden op

• Wanneer? Enkel bij contrastrijke belichtingssituaties

• Hoe? Optie inschakelen op camera Nikon = Active D-Lighting, Canon = Highlight Tone Priority, Sony = D-R +

Dynamisch bereik optimaliseren

1. Neem foto zonder DR optimalisatie (dus zonder Dynamisch bereik optimalisatie)

2. Kijk op histogram of er shadow EN highlight clipping is

3. Zoja DR optimalisatie instellen op camera

4. Enkel shadow clipping OF highlight clipping shadow = positieve belichtingscompensatie instellen (+1EV) highlight = negatieve belichtingscompensatie instellen (-1EV)

Werkwijze (1)

• OPMERKING: DR optimalisatie meestal enkel zichtbaar bij JPG’s.

• De RAW bevat geen DR optimalisatie omdat dit wordt gedaan door de cameraprocessor

• Een RAW bestand wordt niet door de processor verwerkt.

• UITZONDERING: Canon Highlight Tone Priority, werkt ook op RAW

Werkwijze (2)

Resultaat DR optimalisatie

• Wanneer? In zeer contrastrijke situaties werken hulpmiddelen zoals DR optimalisatie niet meer

• Hoe? Een reeks van meerdere foto’s combineren tot één HDR foto

• Bij minder extreme contrasten RAW foto nemen en hooglichten en schaduwen in Lightroom corrigeren (cursus 3)

High Dynamic Range – HDR (1)

Enkele sterke contrastrijke situaties:

• Interieur donkere kerk met heldere glasramen

• Goed verlicht gebouw ‘s nachts

• Zonsondergang

• Onderwerp in tegenlicht

• Landschappen op stralende zomerdag

• …

High Dynamic Range - HDR (2)

• Opgepast met beweging

– HDR = 3 tot 9 verschillende opnames

– Tussen opname 1 en 9 zit dus tijdsverschil

– Snel bewegende onderwerpen kunnen op foto 1 en 9 op een verschillende plaats staan

– Snel bewegende onderwerpen = niet geschikt voor HDR (zie volgende foto)

High Dynamic Range - HDR (3)

High Dynamic Range – HDR (4)

High Dynamic Range – HDR (5)

High Dynamic Range – HDR (6)

• Benodigdheden:

– Je spiegelreflexcamera

– M-stand of Av-stand

– Stevig statief (foto’s moeten van exact zelfde standpunt gemaakt worden)

– Draadontspanner of draadloze ontspanner (evt. zelfontspanner)

– Kan ook zonder statief via Exposure Bracketing en stevige stabiele houding

High Dynamic Range – HDR (7)

• De losse foto’s uit de hand maken:

– Zonder statief, camera zo stabiel mogelijk houden

– Gebruik A-stand en kies zelf het diafragma en iso

– Check de bekomen sluitertijd en ga na of je een verdubbeling of 2x verdubbeling van sluitertijd zal aankunnen uit de hand: 1/30e = grens uit de hand

– Stel je meet met f16 en krijgt sluitertijd van 1/50e. De overbelichte foto wordt 1/25e (+1EV) de onderbelichte 1/100e (-1EV)

– Dus beter beginnen met f11 en 1/100e

High Dynamic Range – HDR (8)

• De losse foto’s uit de hand maken:

– Wanneer je sluitertijd van 1e foto rond 1/125e zit, zit je ideaal (je kan 2 stops overbelichten = 1/30e)

– Activeer de Exposure Bracketing (AEB) functie voor foto’s met een belichting van -2, 0 en +2 of -1, 0 en +1

– Er worden nu 3 foto’s gemaakt: de onderbelichte, de normaal belichte en de overbelichte

– Hou de camera zo stabiel mogelijk

High Dynamic Range – HDR (9)

• Deze AEB-functie wordt wel onthouden door de camera

• Volgende foto’s worden dus ook steeds met belichtingstrapje gemaakt

• Snelste manier om deze functie uit te schakelen is camera uitzetten en weer aan

High Dynamic Range – HDR (10)

• De losse foto’s vanaf statief maken:

– Stabilisatie uit, iso 100/200 en zelfontspanner

– M-stand

– Kies zelf een diafragma volgens gewenste scherptediepte

– Regel nu af via de sluitertijd zodat de belichting klopt (balkje lichtmeter in midden)

– Maak nu een 2e en 3e foto waarbij je de sluitertijd halveert (lichtmeter -1EV) en verdubbelt (lichtmeter +1EV)

High Dynamic Range – HDR (11)

• Voordeel van deze manier:

– Je bent niet beperkt tot “slechts” 3 losse beelden

– Je kan nu ook nog een 4e en 5e foto maken waarbij je de sluitertijd nogmaals halveert en verdubbelt tov eerste waarde (-2EV en +2EV)

– Dit kan leiden tot nog meer detail in de eigenlijke HDR

High Dynamic Range – HDR (12)

High Dynamic Range – HDR (13)

• Meerdere losse opnames samen = 32 bits foto

• 32 bits niet te bekijken op normale schermen

• tone mapping = omzetten naar 16 of 8 bits

• Photoshop kan overweg met 16 bits, Elements enkel met 8 bits

Samenvoegen tot HDR (1)

• Software:

– Kan met Photoshop CS5 (Bestand > Automatiseren)

– Elements 8 (Bestand > Nieuw > Photomerge > Photomerge belichting)

– Photomatix: programma speciaal ontwikkeld voor HDR

Samenvoegen tot HDR (2)

• Download Photomatix Pro 4.2 (free trial) van www.hdrsoft.com (er is ook een Photomatix plugin voor Lightroom 4.1 en hoger)

• Installeer Photomatix, stapjes bevestigen

• Plaats de 3 tot 9 losse foto’s voor je HDR in een map op je computer

Samenvoegen met Photomatix (1)

• Start Photomatix

• Klik links op “Load Bracketed Photos” en selecteer je foto’s via “Browse…”

• Bevestig met OK

Samenvoegen met Photomatix (2)

• Aan de preprocessing options hoef je niets te wijzigen tenzij je hebt bewogen tussen de foto’s, zet dan “remove ghosts” aan. (Je kunt er

eventueel ook ruis en chromatische abberiaties reduceren)

• Bevestig met OK

Samenvoegen met Photomatix (3)

• Je ziet nu je HDR:

Samenvoegen met Photomatix (4)

• Kies rechts de preset “Default” (of Enhanced)

• Links kies je door middel van schuifbalken de afwerking:

– Strenght (hoe hoger hoe meer HDR feel)

– Color saturation (hoe hoger, hoe feller de kleuren)

– Luminosity (balans tussen licht en donker zoeken)

– Detail contrast (meestal naar positieve kant schuiven)

– Lighting adjustments (op smaak nog te wijzigen)

Samenvoegen met Photomatix (5)

Samenvoegen met Photomatix (6)

• Bevestig je HDR met de knop “Process” links

• Sla je HDR-foto op via File > Save As…

• Geef een bestandsnaam en kies voor JPG (8

bits), TIFF (8 bits) of TIFF (16 bits)

• 16 bits = hoogste dynamisch bereik

• TIFF niet door iedere online afdrukservice erkend

Samenvoegen met Photomatix (7)

+2 EV

0 EV

-2 EV

Deze 3 samen

tot 1 HDR

HDR voorbeelden

HDR voorbeelden

HDR voorbeelden

HDR voorbeelden

HDR voorbeelden

• Nog voorbeelden nodig?

• Neem eens een kijkje op http://raym.deds.nl/hdr%20fotos.html

Meer voorbeelden??

Einde thema 9