¶ Duurzaamheid loont

¶ Bestaande gebouwen zijn de grootste veroorzakers van CO2-uitstoot in Nederland

¶ Ondanks een aantrekkelijke waarde wordt onvoldoende bestaand vastgoed verduurzaamd

¶ Knelpunten in de keten veroorzaakt door ontbreken van inzicht in duurzaamheid, risico’s en

opbrengsten

¶ Nieuwe contractvormen voor samenwerking, resultaatgarantie en financiering

¶ Praktijkvoorbeelden bewijzen kansen verduurzaming bestaande bouw

“Duurzame ontwikkeling is een ontwikkeling waarbij de huidige wereldbevolking in

haar behoeften voorziet zonder de komende generaties te beperken om in hun

behoeften te voorzien” (Brundtland, VN rapport ‘Our common future’)

MVO betekent zoeken naar

een balans tussen Triple P

MVO is de manier waarop

organisaties invulling geven

aan duurzaamheid

MVO betekent aandacht voor Planet

Verbetering van Planet door reductie verbruik en uitstoot

Vervoer 22%

Industriële productie

32%

Gebouwen34%

Rest12%

CO2 Footprint Nederland

Vervoer52%

Electriciteit37%

Verwarming6%

Papier3%

Afval2% Water

0%

Gemiddelde werkplek stoot 5000 kg CO2 uit per jaar(Bron: Nationale CO2 Benchmark)

Zorginstelling wil met de nieuwbouw:

• De kwaliteit van de huisvesting verhogen

• De exploitatiekosten verlagen

• De duurzaamheid verbeteren

CFP ondersteunt deze doelstellingen door een eerste verkenning op het

gebied van duurzaamheid:

1] het zichtbaar maken van de huidige duurzaamheid door middel van een

CO2 footprint van het huidige gebouw

2] door duurzaamheid in te brengen in de nieuwbouwplannen. Hierbij worden

scenario’s berekend op duurzaamheid en kostenreductie, incl. eerste

schatting van investering en terugverdientijd

3] financieringsmogelijkheden inventariseren

Besparende duurzaamheids optie Investering

Investering voor Opbrengsten Bewonerscomfort

1 WKO-installatie €200.000-€400.000 Eigenaar Besparing van 40 - 50% van de

energie voor ruimteverwarming.

Verhoogd

bewonerscomfort door

koeling

2Laag temperatuur

verwarming

10-25% hoger ten

opzichte van een

conventionele afgifte

(radiatoren)

Eigenaar10 - 25% besparing op energie voor

ruimteverwarming.

Goed comfort bij

toepassing radiator in de

woonkamer

3Optimalisatie verlichting

in het pandZie uitsplitsing: Eigenaar

Verminderd elektriciteitsverbruik,

verlaging interne warmtelast.

Verhoogde duurzaamheidsuitstraling.

onveranderd

3a T5 verlichtingsarmaturen

Investering is gelijk aan

conventioneel: EUR 150

per armatuur

Eigenaar30% op energie voor verlichting ten

opzichte van conventioneel

onveranderd: bewoners

zijn vertrouwd met type

verlichting

3b LED verlichting EUR 200 per armatuur Eigenaar50% op energie voor verlichting ten

opzichte van conventioneelonveranderd

3c Aanwezigheidsdetectie EUR 200 per vertrek Eigenaar 10 - 20% op energie voor verlichting

Verbeterd

bewonerscomfort:

verlichting schaket

automatisch aan en uit

3dDaglichtregeling

armaturen

EUR 40 per armatuur

(aan raamzijde)Eigenaar

50% op energie voor verlichting aan

raamzijdeonveranderd

4

Toepassen van

warmtekrachtkoppeling

(WKK)

Vergelijkbaar met de

conventionele installatie/ Eigenaar

Geen transportkosten over elektriciteit

opgewekt door WKKonveranerd

5 Vrije koeling toepassen

Drycooler EUR 30.000 -

100.000, afhankelijk van

systeem dimensies; icm

WKO.

Eigenaar

50 - 80% op energie voor koeling.

Daarnaast houdt de drycooler de

WKO-bron in balans.

onveranderd

6Monitoren van

energieverbruikEUR 10.000 - 20.000

EUR 14.000 - 28.000 door voorkomen

van onnodige energieverbruikenonveranderd

Besparende duurzaamheids optie Investering

Investering voor Opbrengsten Bewonerscomfort

7

Toepassen

warmtepomp lucht -

water

EUR 25.000 ipv 12.000 per

100 kW opgesteld

vermogen

EigenaarBesparing van 25% op energie voor

ruimteverwarmingonveranderd

8Zonnecollectoren voor

warmtapwaterEUR: 20.000 - 50.000 Eigenaar 3.000 - 5.000 m3 gas per jaar onveranderd

9Toepassen van

zonwering

EUR: 50.000 - 75.000 (voor

zonbelaste gevels)/ Eigenaar

Minder warmtelast, betere

individuele regelbaarheid van

temperatuur.

Verhoogd comfort

door minder hinderlijke

zoninstraling

10Toepassen van

vloerkoeling

Nihil bij toepassing laag

temperatuur verwarming.Eigenaar

Verbetering comfort door aanbieden

van koeling (lokale regelbaarheid

binnenklimaat)

Verhoogd

bewonerscomfort als

gekoeld wordt

11

Optimalisatie

Ventilatieconcepten

(Luierverwerking)

ntbBesparing op elektrische energie

voor ventilatieonveranderd

12

Toepassen van

duurzame

terreinverlichting

LED lichtmast: EUR 500 -

1.000 per lichtmast/ Eigenaar

Verlaging van het verbruik van

buitenverlichting en verhoging

duurzaamheidsuitstraling.

onveranderd

13Livingbuilding toepassen

(Infra+ vloer)neutraal Eigenaar

10 - 30% verminderd leidingwerk,

bevestigingsmateriaal, pvc.onveranderd

14 Energiezuinige liften neutraal EigenaarVerminderd energieverbruik tov

conventionele liftenonveranderd

15

Lange termijn inkoop

van beheer een

onderhoud

neutraal

Besparing tov conventionele

contracten tot 25%. Afrekening op

basis van gerealiseerde prestaties.

Verhoogd comfort

door minder storingen

van installaties.

Duurzame uitstraling Investering Voor Opbrengsten Bewonerscomfort

1Inkoop groene elektriciteit

en groen gasneutraal

100% Duurzame energie. Verbetering

duurzame uitstraling. CO2-neutraal

gebouw.

onveranderd

2Toepassen van

zonnepanelen (25 m2)EUR 10.000 - 15.000 Eigenaar /

2.000 - 2.500 kWh elektriciteit per

jaar. Hoge duurzaamheidsuitstralingonveranderd

3Optimalisatie Daglicht

toetreding

EUR 35.000 - 50.000

per verdieping

(laagbouw)

Eigenaar

Minder interne warmtelast en

elektriciteits verbruik. Opbrengst per

investering is gelijk als van

zonnepanelen.

Verbeterd door

meer daglicht

4 Groen Dak EUR 40.000 - 50.000

voor laagbouwEigenaar

Verbetering flora/fauna. Minder

temperatuur-overschrijding.

Verbeterd door

uitzicht op natuur

5 Grijswatermanagement ntb Eigenaar 30% besparing drinkwater. onveranderd

6

Cradle to Cradle

bouwmaterialen en

inrichting

ntb / Eigenaar Duurzame uitstraling onveranderd

7 Gebruik domotica ntb / EigenaarVerhoogd bewonerscomfort en

hogere veiligheid

Verbeterd door

hogere veiligheid

8Gescheiden

afvalverzamelingnihil / Eigenaar Vermindering CO2 footprint onveranderd

9MVO Statement van de

directie voor groen- Duurzame uitstraling onveranderd

Corporaties BeleggersProject-

ontwikkelaarArchitecten Adviseurs

Aannemers /

installateurs

Componenten

leveranciersBeheerders

FM

Organisatie

Met name verschil in de eerste schakels daar waar het bestaande

bouw of nieuwbouw betreft. Ook een verschil in financiering

tussen zorg en kantoren.

* bron: Jones Lang LaSalle

17%

70%

7% 6%

Gebouw Gebruikers

Niet bereid te betalen 1-5% premie

6-9% premie >9% premie

19%

52%

22%

7%

Eigenaren/Beleggers

Niet bereid te betalen 1-5% premie

6-9% premie >9% premie

83% van de gebruikers zijn

bereid om meer te betalen voor

duurzame huisvesting

81% van de

eigenaren/beleggers geeft aan

extra te willen investeren in

duurzame huisvesting

¶ Duurzaamheid loont

¶ Bestaande gebouwen zijn de grootste veroorzakers van CO2-uitstoot in Nederland

¶ Ondanks een aantrekkelijke waarde wordt onvoldoende bestaand vastgoed verduurzaamd

¶ Knelpunten in de keten veroorzaakt door ontbreken van inzicht in duurzaamheid, risico’s en

opbrengsten

¶ Nieuwe contractvormen voor samenwerking, resultaatgarantie en financiering

¶ Praktijkvoorbeelden bewijzen kansen verduurzaming bestaande bouw

Knelpunt Oplossingsrichting Rol voor

Split incentive – Eigenaar en gebruiker Gezamenlijk investeren en afspraken

maken over het verdelen van de

opbrengsten, hierdoor zal de

gebruiker sneller akkoord gaan

Eigenaar en gebruiker gezamenlijk

Risico aversie Leveranciers moeten opbrengsten en

resultaten garanderen. Bijvoorbeeld

door gebruik te maken van de

diensten van een ESCO

Beheerder, belegger en leveranciers

(o.a. installateurs en OEM-ers)

Onduidelijke business case Snelle identificatie van het

besparingspotentieel, gegarandeerde

investeringen en gegarandeerde

opbrengsten

Beheerder en adviseurs

Knelpunt Oplossingsrichting Rol voor

Achterblijvende investeringen Schrijven van een objectieve en

aantrekkelijke business case met

hoge rendementen. Opzetten van een

fonds voor gebouwinvesteringen

Eigenaar en overheid

Onduidelijkheid rondom duurzaamheid Duidelijke gecontroleerde definitie van

duurzame gebouwen die bekend

wordt gemaakt in de markt. Opname

van deze definitie in gebouwtaxaties.

Meer regels van de overheid die niet

duurzaamheid zijn onaantrekkelijk

maakt

Overheid , adviseurs en

eigenaar/beleggers

Onvoldoende schaalgrootte Groepen gebouwen of gebieden

tegelijkertijd aanpakken. Combineren

met verduurzamen onderhoud en

maincontracting

Eigenaar/beleggers

Financiering en opdrachtgeverschap

in de zorg

Samenwerking met corporaties,

gezamenlijk PvE, kostenreductie

Gebruikers, corporaties

De case: portefeuille vastgoedbelegger

• Renovatie en nieuwbouw van

verzorgingstehuis

De knelpunten

• Financiering

• Opdrachtgeverschap

De sleutelpartijen

• Corporatie

• Architect

• Adviseurs

De oplossing

• Corporatie financiert, 10 jarig huurcontract gebruiker

• Integrale business case met life cycle perspectief en TCO

berekening

• Gezamenlijke projectontwikkeling

Contact

Amersfoortseweg 15 a

7313 AB Apeldoorn

t:+31 (0)55 355 5199

f:+31 (0)55 355 2555

e: info@cfp.nl

w: www.cfp.nl

• Kostenbesparingen 15-40%, besparingen op CO2 40-100%

• Ontwikkelaar van de CO2-Jaarrekening

• Uniek expertsysteem voor benchmarking van de

kosten, CO2 -uitstoot en kwaliteit

• Innovatief, resultaatgericht,

hands-on

Consultancy

Management en beheer

Corporate Facility Services

Outsourcing & Inkoop

Interim Professionals

Scan duurzaamheid & besparingen

De case: De Tempel Den Haag

• Renovatie monumentaal kantoorpand

De knelpunten

• Split incentive

• Risico aversie

De sleutelpartijen

• Eigenaren

• Gebruikers

• adviseur

De oplossing

• Gelijktijdig overeenkomsten gesloten tussen 3 partijen op basis van

garanties (eigenaar / gebruikers / serviceprovider, SP)

• Garantie op de energieprestatie door SP naar gebruiker

• SP geeft garanties aan belegger op hogere huurpenningen

• Belegger geeft garanties aan SP op bestendigheid relatie

• Besparingen op energie worden verdeeld over partijen

• Heldere businesscase voor de belegger

• Groenfinanciering gekregen voor het project

De case: portefeuille vastgoedbelegger

• Verduurzamen portefeuille

beleggingsfonds

De knelpunten

• Split incentive

• Risico aversie

De sleutelpartijen

• Belegger

• Gebruikers

• Beheerder

De oplossing

• Financieel model servicekosten

• Investeringen pas doorbelasten bij succes

• Concretiseren van maatregelen voor de huurder

• Goede relatie tussen eigenaar en huurder

De case: Rotterdam Groene Gebouwen

• Verduurzaming vastgoedportefeuille

Rotterdam: start met zwembaden.

De knelpunten

• Onduidelijke business case

De sleutelpartijen

• Eigenaar

• Adviseur

• Leveranciers (ESCO’s)

De oplossing

• Energy Service Companies (ESCO’s) inschakelen

• Concurrentiedialoog om o.a. garanties realistisch te krijgen

• Prestatiecontracten op basis van baseline energieverbruik

De case: portefeuille vastgoedbelegger

• Prestatiegarantie op energieverbruik bij

renovaties

De knelpunten

• Risico aversie

• Onduidelijke business case

De sleutelpartijen

• Beheerder

• Installateur

De oplossing

• Samenwerking beheerder en installateur (combinaties

vastgoedkennis en installatiekennis)

• Lange termijn servicecontract na realisatie met garanties op

energieprestatie

• In eerste instantie visie ontwikkelen en vervolgens de investeringen

berekenen

• Voor beleggers belangrijk dat er een goede duurzaamheid

standaard wordt ontwikkeld

• Risico’s delen