voÉ(l)bo(l)ÈNC)bo6oo€

CË

(JCdl-ra(l)Eob0

ooaCË

hoÉ

(I)a

Museum Boymans in Rotterdam istijdelijk veranderd in een luister-rijke schatkamer. Op 23 novem-ber wordt de betovering weerverbroken, maar tot die tijd kande mensheid zich vergapen aangoud van duizenden jaren oud.'Het goud der Thraciërs', heet detentoonstelling die museum Boy-mans de afgelopen tweeënenhal-ve maand zorgrvrrldig heeft voor-bereid. Veel van de schitterendbewerkte gouden voorwerpenzijn pas in 1972 te voorschijn ge-komen. Een wereldprimeur.

'Want geel en glanzend biijft hetgoud'. Ook na drieduizend jaar, alsik de titel van dit boek van Albertswat mag uitbreiden. De voorwer-pen in de vitrines zijn niet merkbaaraangeknaagd door het 'Gebit desTijds', terwijl de Tijdtoch als een gi-gantische barriëre van duizendenjaren tussen het Thracische volk enNederland nu ligrt.In 1972 is de Thracische bal gaanrollen. Een team van archeologengroef toen bij Varna aan de Bul-gaarse kust een graÍheuvel uit, dieonder meer een gouden drinkser-vies van de Thraciérs blootlegde.Varna schijnt noq 2000jaar oudertezijn dan het ook Thracisch genoem-'de Troje, ouder dan welke andereEuropese cultuur ook.

VERDEEI,DDe volksverhuizingen in de oud-heid, die als golven over het Thraci-sche gebied spoelden, zijn er de-bet aan dat de Thraciërs zijn weg-gevaagd en tenslotte zelfs vergetenzijn. Het centrum van de Thraci-sche cultuu lag in het gebied datnu Buigarije heet, Vandaar dat detentoonstelling vcornameiijk het re-sultaat was van een Bulgaars-Nederlandse samenwerking: demeeste Thracische kunstschattenkomen van Bulqaarse bodem, DeThraciërs zijn overigens al lang ver-dwenen uit Bulgarije. De laatsteresten van hun cultuur werden ver-nietigd door de Romeinen. Eerderhadden de Grieken en Kelten deThracièrs al overweidigd. Overi-gens is er geen sprake van éénThracisch volk, maar vele elkaarbevechtende stammen, die doorhun onderlinge overeenkomstenCe Thracische cultuur vormden.'Potentieel zijn ze het sterkste volkler wereld, maar hun onderlingeverdeeidheid maakt hen zwak',schreef Herodotus duizenden jaren

''geleden over de Thraciërs. Hoewaar deze woorden waren, blijktuÍt de loop van de geschiedenis.Toch deden de invasies van de Kel-ten en Grieken hun cultuur niet ver-dwijnen. De versieringsmotievenen mythische figuren op gebruiks-voorwerpen die typisch voor deThraciërs zijn, werden tijdens be-zettingen nog gewoon toegepast, zoblijkt uit de opgravingen. Maar eenderde invasie overleefden ze niet.Thracië lag op een plaats waar dewegen van noord naar zuid en vanoost naar west elkaar kruisten, zotussen Egypte, de Middellandse

. Zee, de Russische steppen en Per-,zíë.

BARRARENNa de Romeinen hoorde al snel nie-mand meer iets over de Thraciërs,Die on\ /etendheid duurt in deze tijdvoort, want ook nu hebben demeesten wel van Grieken, Keltenen Romeinen gehoord, maar deThraciërs? 'Nooit van gehoord',Wat we nu weten over de Thraciërshebben we voor een groot deel uitde tweede hand, uit de bronnen

van Grieken en Romeinen. DeGrieken, die alles wat uit het noor-den kwam als barbaars afschilder-den, maakten ook voor hun noor-derburen geen uitzondering. Netals de Romeinen voelden ze zichduidelijk superieur. Toch waren deThraciërs uitstekende vechters enpaardenfokkers, als nomadenvolk.Vanwege hun reizende aard heb-ben ze geen grïote gebouwen ofbeeldhouwwerken nagelaten.Maar des te indrukwekkender zijnde vele gouden, zêer kunstig ver-sierde kannen, bekers, sieradenen wapens. Veel informatie o'ver deThraciërs heeft een mythisch ka-rakter. Dit had tot gevolg dat veelhistorici in de oudheid de meesteverhalen over de Thraciérs ais on-bewezen veronderstellingen be-schouwden. Maar dat is veranderdna de opzienbarende vondsten inVarna. Omdat er geen geschrevenzaken van de Thraciërs zelfbekendzijn, kun je alleen door het opgïa-ven van voorweïpen aan directegegevens komen, Dat wordt danook driftig gedaan. Op het ogenbllkzijn Nederlandse en Bulgaarse ar-cheologen nog steeds druk bezigmet spitten en scheppen in Varna,Maar ook andere plaatsen komenin aanmerking, want nog maar éénprocent van de Thracische graf-heuvels is afgegravenl

WEREI,DPRIMEURMuseum Boymans heeft met dezetentoonstelling een wereldpri-meur. Weliswaar zijn enige van debelangrijkste gouden voorwerpenal op tournee gevreest als onder-deel van een andere oudheidkun-dige expositie, maaï nog nooit eer-der is een overzichtstentoonstellingvan meeï dan vierduizend jaarThracische cultuur tot stand ge-bracht. De heer Van Donkerduy-vis, pr-man van het museum hiero-ver: 'Er gaat natuurlijk een flinketijd overheen voor je met zo'n expo-sitie begint. Het feit dat je met eenoostblokland onderhandelt maakthet allemaal nog iets gecompli-ceerder. Toch hebben we in onzecontacten niets gemerkt van een'koude oorlog'. Er heerste een zeervriendschappelijke, ontspannensfeer tijdens onze onderhandeiin-gen met de Bulgaren. Van hun kantvalt er natuurlijk wel iets te winnen.Ze zí1n apetrots dat deze vondstenin hun land zijn gedaan, nota benevan de aileroudste cultuur van Eu-ropa, en een schat grroter dan dievan Toetankamon. Een beschavingdie verder teruggaat dan de EEryp-tenaren, met minstens zo verfijndekunstuitingen. Deze tentoonstellingis een enorme ïeclame voor hunland'.

DIPIOMATIELubbers opende de tentoonstellin-genmet een ïede waarin hij hethadover wederzijdse culturele betrek-kingen die ook in politieke zingunstig kunnen doorwerken. Don-kerduyvis:'Veel gunstige diploma-

Fr{(IJ(I)

(1lr{(IJïc

'1Ód11rÈ{at{:(JoF{

()

6df-{c4rÈ{F

$-{F-(Jr-(-t+)

IE{F{F)O(IJN(1F{oA.o

15(lJo

tr{

G1lr{o tr{

ÉPti.Ffpo

l6

tieke betrekkinqen tussen landenbeginnen met cultuïele uitwisse-linq, zoals tentoonstellingen als de-ze', Voor het museum Boymans-Van Beuningen heeft deze mani-festatie natuurlijk ook zijn voorde-len. De medewerkers verwachteneen recordaantal bezoekers, 'zorond de honderdduizend', Die kun-nen vooï een aardige winst zorgen,die het museum best kan gebrui-ken na de voorgaande exposities,die meestal een selecter publiektrokken. Donkerduyvis: 'AIs detentoonstelling 'Het gtoud der Thra-ciërs' winst gaat opleveïen, danhoopt het museum die te gebruikenom exposrties mee te betalen dleminder publiek trekken, maar tocheen hoop kosten, Een soort steun-fonds dus voor exposities Eigenlijkwerken we zo op dezelfde manierals een uitgeverij.'.

BUI,GARI]E-NEDERI,ÀND'Bulgarije heeft voor de begelei-dÍng gezorgd, maaï wij betaaldennatuurlijk, In totaal betaalden weongeveer een miljoen, De helft vandat bedragt ging naar de verzeke-ring, want de tentoongestelde voor-werpen hebben samen een waar-de van maar liefst 50 mlljoen gul-den',Pas de laàtste tien, vijftien jaar is hetonderzoek naar de Thracische cul-tuur van en uit de grond gekomenDoor die vondsten is er een aparte,nieuwe wetenschapstak bij geko-men: de Thracologie, DonkerduY-vist'Op het ogenblik wordt er in hetmuseumqebouw, gelijktljdiQÍ metde tentoonstelhng, een Ínternatio-naal congres voor Thracologen ge-houden. Daar proberen ze uit te vis-sen weike verbanden er bestaantussen de Thraciêrs en de MYce-niërs, i200 voor Christus' Mijnvraag is hoe het museum er toe ge-komen is zo'n tentoonstelling te or-ganiseren, De pr-man: 'We wistendat er uitzonderlijk mooie voorwer-pen waren opgegraven, van eengrote artistieke waarde, Devondsten waïen zondêr meer ver-rassend, terwÍjl de Thracische cul-tuur in Nederland vrijwel onbe-kend was,

TRO]EDe tentoonstelllng in Rotterdam valtuiteen in twee delen, Aan de enekant heb je 'Het Goud der Thra-ciërs', dat bestaat uit de vondsten inde graven van Varna, de overigeprehistorische en historische goud-schatten, en de vondsten uit de ne-derzettingsheuvel Dyadovo,'Var-na' bevatte de vroeqst bekendetoepassingen van edele metalen inEuropa, terwijl Ín Dyadovo de Thra-clsche geschiedenls iaag voor laagilgrt opgeslagen. De heuvel wordtnu afgegraven door archeologenuit Nederland en Bulgarije.Het andere deel heet Thraclë-Troje. Volgens ThracoioogJan Bestwordt er voor het eerst in bewezendat de culturen van THracië en Tro-je identlek'zijn Door vooÍlverpen

uit h,eide gebieden naast eikaar te:dctt?n is dat duidelrjk te zien .

GOUDGTANSHet goud blinkt je al van een af-standje teqemoet als je de zaal in-loopt. De zaalzelf is donker, zodathet lijkt of de gouden voorwerpenIicht geven, In de diepe schaduwdaarbuiten schuifelen de bezoe-kers, verwonderd dat zoveelschoonheid aan de verqetelheidvan graÍheuvels kan zijn ontrukt.Beelden van een glorieus, maardriftiq volk doemen oP ais je devoorwerpen bekijkl AIs je er evenlangs kijkt zie je rijen mensen in hetschijnsel staan dat de vitrine uit-zendt, met open monden, in stom-me verbazing slechts 'o, wat mooi'ultbrengend. De mensheid die oPzoek naar schoonheid is en hetvindt. De mensen lopen voorzichtigdoor de zaal, alsof ze bang zÍjn dat

Dit is een rhyton of drinkbeker in de vorm

van een amazonehooJd.Wie weet praaldehij oolt op een koningsbanket.

de geringste verkeercle beweginghet goud tn stof uiteen zal vallenToch wordt er soms wat gedron-gen, wanneeï er te veel mensenvoor een oorhanqer staan,Maar hetis niet alleen de kunstigheid waarde mensen op aÍkomen, het ls ookde puur magische bekoring van degoudglans, Daarom is het ook hetdrukst rond de gouden voorwer-pen, terwijl aan aardewerkenvonddten die historisch minstens zo

belangrijk zijn veel eerder wordtvoorbÍjgelopen. Veel ornamentengeven mythische taferelen weer'Want niet alleen de Thraciërs zelf

komen in mythen als de OdYsseevoor, ook hun eigen leven wasdoortrokken van mythen.

MAN-VROUWVolgens veel thracologen zou weleens kunnen blijken dat de Thraci-sche cultuur bepalend is geweestvoor het ontstaan van onze Wester-se beschaving, meer nog dan dievan de Grieken en Romeinen. Veelvan hun religieuze opvattingen, so-ciale gebruiken en maatschappelii-ke verhoudingen zoals 'klassen'ende man-vrouw verhouding zijn te-genwoordig nog terug te vinden,Ook waren ze volgens de Griekenen Romeinen lui en barbaars, maarsoms ook dapper. Zonder geschen-ken bereikte je als buitenstaanderniets bij hen. Ze reisden erg veel enwaíen behoorlijk oorlogszuchtig.Hun dochters lieten ze vrij de liefdebedrijven, terwijl 7s ss]Í polygaamwaren. Maar hun kinderen behan-delden ze als slaven. Hun vrouwenwaren ook weintq meer in hunogen, meer hulpjes van de krijgers,die zich getatoeëerd in het woestekrijgsgewoel stortten, Ult zulkebronnen krijq je een weinig be-schaafde Índruk van de Thraciërs.Vandaar dat de beschrijvingen vanHomerus over hun Pracht en Praaltot vooï kort slechts werden gezienals schone verdichtsels.

BEGRAFENISFEESTDe dood was voor de Thraciërs eenovergang naar een onvoorwaarde-lijke en pure zaligheid, zodat de be-grafenisrituelen zeer vrolijk waren,Het waren feesten,waarin graPPenover de dode de boventoon voer-den, naast opsommingen van derampen en tegenspoed waarvan hijnu was bevrijd en vreugde betoonaan de overledene, die nu de Heer-lijkheid is ingegaan, De geboortevan een kind daarentegen was eendroevige plechtigheid, waarin ge-weend werd en het kind werd be-klaagd, Hoe erg was het wel nÍetdat ook hij nu het aards tranendalwas ingegaan. Sommige Thracolo-gen, zoals de heer Best uit Àmster-dam, zeggen dat wij wat van deThraciërs kunnen leren oP het ge-bied van gastvrijheld en levenslust.'Een energiek volk', Herodotus, deroemruchte geschiedschrijver:'Niet werken is een grote deugd,maar het land bewerken eenschande. Leven van oorlog en buitis het meest eervol',Dat edelsmeden in Thracië in hoogaanzien stonden is niet verwonder-lijk voor wie eerdaags in Rotterdamgaat kijken, Tot 23 november kaniedereen die qeÍnteresseerd is inexotische schatkamers, er terecht.

FRANK FI,IPPO

MppEF?Do

t7