~-5HU{JJEIW

Avonturen inde NewThing

Hij speelde in 1965 met Ornette Coleman en vanaf april1966anderhalf jaar lang met Albert Ayler. Maar de Nederlandseviolist Miehel Samson kreeg andere interesses en nam voorgoedafseheid van Ayler en diens muziek. Rudie Kagie zoeht hem opin zijn tegenwoordige woonplaats Louisville, Kentueky, om zijnherinneringen vast te leggen.

'De viool', zegt MicheI Samson(I945). 'Alles wat ik weet over

• . politiek, geschiedenis, kunst- over álles, dat weet ik via de

viool. Vanaf mijn vijfde jaar heeft dat in-strument mijn leven volkomen beheerst.'

Op Amerikaanse platenhoezen vanImpulse en ESP staat zijn achtemaamhardnekkig fout gespeld. Sampson moetecht zonder p (al zou correctie onder-hand alleen maar verwarring scheppen,aangezien het misverstand op vrijwel allecd-heruitgaven terugkeert). De uitnodi-ging van Sarnson om hem bij gelegenheidte komen bezoeken in zijn woonplaatsLouisville, Kentucky, dateerde van eenvorige ontmoeting in Amsterdarn, twaalfjaar geleden. Het kwam er niet direct van.Verstokte liefhebbers met een zwak voorde New Thing uit de jaren zestig kennen

32

Michel Samson rnisschien nog aIs deblanke, kortgeknipte, immer in zwart pakgestoken Nederlandse jongeman die ui-terlijk onbewogen de vrije tenor-improvi-saties van Albert Ayler (I936-I970) op vioolbegeleidde. Samson verdient als pioniermeer dan de hem toegemeten voetnootbij de geschiedenis van de avant-garde- neem alleen het verwijt van Het VrijeVolk, dat hem in I966 na een concert in deRotterdamse Doelen van 'lustmoord op deviool' betichtte - al beschouwt hij zelf deanderhalf jaar waarin hij aan de zijde vanAlbert Ayler de strijkstok hanteerde alseen muzikaal terzijde.

Hij heeft, vindt hij, belangrijker dingengedaan in zijn leven. Gepassioneerd praathij over zijn schilderkunst waar hij tegen-woordig veel tijd in steekt. ln de auto, opweg van het vliegveld naar zijn huis aan

Fairhill Drive in Louisville, blijkt al datde roem uit het verleden hem nauwelijksbezighoudt. Gôh, is Donald Ayler, de doarpsychische ongemakken gekwelde jongerebroer die trompet speelde in de band vanAlbert Ayler, alweer vijf jaar dood? Hetoverlijdensbericht was Samson ontgaan.Wat hij zich wél herinnert: 'Let's prac-tice soundwise.' Dat is wat die rare Donaldplacht te zeggen.

Zenuwen van staalEr verstreek een half mensenleven voor-dat Michel Samson doorzag wat zijn vaderhad doen besluiten om zijn zoon hoe danook concertviolist te laten worden. De vi-001 was het instrument dat alles goed zoumaken. Vader (kunstschilder en tekenaarvan portretten bij rechtbankverslagen inDe Telegraaf) was [oods, moeder katholiek.'Dat ik op vioolles moest, was een naoor-logse revanche, een poging van mijn vaderom de eer van weggevoerde familieledente redden', reconstrueert Michel Samson.'Geen Joodser instrument dan een viool.Bijna letterlijk een wapen. Vergelijkbaarmet pijl en boog. Als je voor het eerst eenviool vasthoudt, dan voel je de enormespanning die op de snaren staat. Om goedviool te spelen, moet je over zenuwen vanstaal beschikken. Een ongecontroleerdebeweging is tot ver in de omtrek te horen.De viool is een tijdbom.'

Van kindsaf aan, zegt Samson, werd hijgedreven door een 'ongelooflijke hongernaar alle soorten muziek'. Hij wilde nietsliever dan het zijn vader naar de zin ma-ken, zijn vaderdie de praktijk belangrijker

Michel Samson, Ornette Coleman, OavidIzenzon en Nedly Elstak in het AmsterdamseConcertgebouw op 29 oktober 1965

~

=JUNI20l2 JAZZBUllETIN 83 =

vond dan het reguliere onderwijs. Hijhaalde zijn drie kinderen van school omze zelf te onderwijzen - totdat de leer-plichtambtenaar aanbelde en terugkeernaar de schoolbanken onvermijdelijkwas. De liefde voor jazz werd gevoed doorjazzplaten uit de collectie van de Ameri-kaanse ambassade. Daamaast was het dejonge Michel Samson al lang opgevallendat winnaars van de grote klassieke con-coursen voar viool en piano in de jarenvijftig steevast óf uit Amerika óf uit Rus-land kwamen. Als hij op muzikaal gebiedwerkelijk iets wilde bereiken, moest hij dewijde wereld in, wég uit Den Haag.

BeteuterdMuzikale grootmeesters van wereldfaamwaren in die jaren lang niet zo onbena-derbaar als tegenwoordig. ln 1961 beldeMichel Samson (16 destijds) zijn grotevoorbeeld Yehudi Menuhin simpelweg opin het Amstel Hotel te Amsterdam. 'Kommorgenochtend maar langs, als ik Brahmsga repeteren met het Concertgebouw-orkest', liet de maestro weten. De uitnodi-ging resulteerde in een onvergetelijkeervaring.

Samson: 'lk wachtte Menuhin op bijde artiesteningang van het Concert-gebouw, liep met hem naar boven enmoest wachten tot de repetitie voorbijwas. Toen hij weer binnenkwam, liethij me ten overstaan van zijn gevolg deBach Chaconne spelen. Daama zette hijiedereen de kamer uit en legde uit wat ikvolgens hem verkeerd deed. Dat was opeen woensdag. De zaterdag daarop zou hijoptreden in het Kurhaus in Scheveningen.Als ik langskwam voor het concert begon,konden we verder praten en mocht iklaten horen welke vorderingen ik had

34

gemaakt. Terwijl we daar samen in eenkamer zaten, vloog ineens de deur open.De impresario van Menuhin keek mijwoedend aan en brieste: "Eruit jij! Dezeman hier is net een kind, hij beseft nietdat hij dadelijk Brahms moet spelen!" Degrote Menuhin stond er beteuterd bij, meteen gezicht van: wat is hier aan de hand?Hij had soms een vreemde inconsistentiein zijn spelen. AIs hij zich niet goed hadvoorbereid, kostte het hem moeite omzijn strijkstok te beheersen,'

Kort daarop reisde Michel Samson metde Lorelei Expres naar een zomercursusvoor jonge violisten in Baden Baden, waarhij les kreeg van zijn Pools-Mexicaanserolmodel Henryk Szeryng. Een jaar laterging hij met een Nederlandse studiebeursin Rome aan de Academia di Musica daCamera in de leer bij de Argentijnse violistAlberto Lysy eu, via hem, tal van anderegrootheden.

'ln Rome maakte ik kennis met hetLiving Theatre, dat het stuk Mysteriesand Smaller Pieces opvoerde. Aan het slotslenterde Piet Kuiters met een saxofoonhet podium op en improviseerde net zolang tot mensen opstonden omdat zebegrepen dat het afgelopen was, Kuiterswas eigenlijk geen saxofonist, maar pia-nisto Die free jazz vond ik geweldig. Alsje het leuk vond om daar rond te hangen,dan was je automatisch lid van het LivingTheatre. Wat Piet Kuiters daar op de saxo-foon had gedaan, ging ik op de viool doen.lk vulde het segment aan het einde van devoorstelling.

'ln Triést deed zich een interessantincident voar tijdens een episode die ThePlague heette. De acteurs verspreiddenzich door de zaal en deden alsof ze doodneervielen. Ze werden weggedragen op

Met Ornette Coleman in het Concertgebouw, 1965

brancards en boven op elkaar gelegd. Diegroeiende berg mensen bood zo'n huive-ringwekkende aanblik dat iemand de po-litie waarschuwde: dit kon niet, dit móchtniet. De politie arriveerde inderdaad,maar toen de acteurs het bevel kregen datze moesten opstaan, bleven ze gewoonliggen. De agenten begonnen erop los teslaan en te knuppelen. Heel aangrijpend.Typisch jaren zestig,'

JongensdroomToen Samson in het najaar van 1965 evenuit Rome over was voor een korte vakantie,greep hij de gelegenheid aan om het al-lereerste concert van Omette Coleman inNederland bij te wonen, in de nachtelijkeuren van donderdag 29 oktober 1965 in hetAmsterdamse Concertgebouw. Zoals hijeerder op Menuhin was afgestapt, kloptehij nu aan bij Coleman. Met succes, ge-tuige de (anonieme) recensie die 's avondsin het AIgemeen Handelsblad stond: 'Het

JUNI2012 JAZZ8ULLETIN 83

ervaring. Natuurlijk was Coleman geengroot violist. Hij kraste maar wat, maar ikvond het geweldig dat hij het dééd. Laterkwam ik erachter dat het allemaal ai eenkeer heeft bestaan. De manier waarop decomponist graaf Gesualdo da Venosa deGriekse muziektheorie toepaste op zijnmadrigalen was meer way out dan OmetteColeman - en dat was in de Renaissance!'

J'Natuurlijkwas Colemangeen groot violist. Hijkraste maar wat, maarik vond het geweldig dathij hetdééd'

Aan het eind van de middag ging ik naarKrasnapolsky. Aan de balie schreef ik eenkort briefje voor hem waarin ik uitlegdedat ik violist was en hem graag wilde ont-moeten. Ornette Coleman zat te eten inhet restaurant, las mijn briefje dat de oberhem bracht, en wuifde: come over. Op zijnhotelkamer vroeg hij me later: "Wouldyou like to play something?" lk speelde eenstukje Bach, solo - dat vond hij prachtig.Daarna stelde hij mij de belangrijkstevraag die ooit iemand mij heeft gesteld:"Can you play something that is in yourhead? Daar had ik nooit over nagedacht.

'Hij nodigde me uit om die avond naarhet concert te komen. Er lag een kaartvoor me klaar bij de kassa. lk zat op hetbalkon. Na de eerste set greep Coleman demicrofoon en vroeg: "Micnel, are you here?Why don't you come down, man, and playwith us... " Onder gejuich van het publiekkwam ik de trap van het Concertgebouwaf om met hem te spelen. Een geweldige

::E=="1-:-

Hartelijk en lief'lk wilde naar Amerika, want daar gebeurdehet. Het belangrijkste opleidingsinstituutin die tijd was het Curtis lnstitute ofMusicin Philadelphia. Alie violisten die op inter-nationale concoursen prijzen wonnen,kwamen van Curtis, niet van Juilliard. Aisje bij Curtis werd aangenomen, kreeg je deopleiding, kost en inwoning betaald. Eind1965 voer ik met de Holland America Unenaar New York. De overtocht verdiende ikdoor vier keer te spelen aan boord van deNieuw Amsterdam. Twee keer eerste klas,twee keer tweede klas.

'Op 18 december kwam ik aan in NewYork. lk kon direct logeren bij de thea-tercriticus Michael Smith van The Vil/ageVoice. Via het Living Theatre had ik eenlijst met namen van mensen bij wie ik zoukunnen aankloppen aIs ik in New Yorkwas. Dat was aIs het ware één grote fami-lie. ledereen was heel hartelijk en lief indie tijd. Het zal geholpen hebben dat ik erleuk uit zag en dat veel van die contacrennichten waren.'

(Michael Smith zette fragmenten uit zijnkoortsachtige, van seks en drugs \·erge·.endagboek uit de jaren zestig op inrernet,Op 19 december 1965 noteerde hij: Tn-oyoung Dutchmen, Olivier Boelen and _'ficheiSamson, friends of Ruius's, were in rJre tivinqroom when 1woke up. [...) I inviied them all

35

slot vond plaats in een happeningsfeer.Ornette Coleman greep zijn viool, ervoegde zich nog een vioolspelende man bijhet trio, tezamen vormden zij met bassistlzenzon een heftig remodellerende maarook wel fascinerende achtergrond voorde Nederlandse trompettist Nedley EIstakdie zich op verzoek van Ornette Colemanbij het geheel voegde.'

Een jongensdroom kwam uit, zegtSamson terugblikkend op dat historischeconcerto Een telefoontje naar het kantoorvan impresario Lou van Rees had hemdie middag,geleerd dat Coleman in hotelKrasnapolsky logeerde. Hij bewonderdede musicus ai omdat die het presteerdeop een plastic saxofoon te improviseren,maar nog intrigerender vond hij dat degrote Coleman, zo was hem 'via via' terore gekomen, daarnaast ook de vioolhanteerde.

'Het leek me ongelooflijk om samenmet hem free jazz te spelen op de vioo!.

JAZZ8UllETIN 83 JUNI2012

V.I.n.r. Don Ayler, Albert Ayler, lewis Worrell, Ronald Shannon Jackson en Michel Samson, voor de NewYorkse jauclub Slugs, mei 1966.

36

to come to ]udson for the matinee. [...] ]O)'CE

held up her cup to ask if 1wanted more wine..1said no. She is talking to Gordon. The Dutchboys want to stay at [oe's but he doesn't wantthem to. Gordon drove [oe, Lee, and me tothe Village in his Porsche. He went homeand they carne up. Charles took Olivier andMichel to his house to sleep.')

Michel Samson vervolgt: 'Bij het Neder-lands consulaat in New York zat Max Tak,een vioolgek die dingen voor Nederlandsekunstenaars kon regelen. Via hem kon ikauditie doen bij lvan Galamian, een grotenaam die zo'n beetje alie grote sterren vande tweede helft van de twintigste eeuwhad geproduceerd. Galamian gaf ook lesaan het Curtis en zorgde ervoor dat ik daarwerd aangenomen. lntussen had ik dankzijMax Tak regelmatig schnabbels.

'De scenarioschrijver Peter Bergman, dieik via het Living Theatre had ontmoet inNew York,belde me op in het Windermereaan 92nd Street waar ik woonde. Zijn vaderstond op het punt om een herenmodezaakte openen in de wijk Shaker Heights inCleveland, Ohio. Het leek Peter een goedidee als ik bij de opening een deuntjeviool kwam spelen. lk kon dat geld goedgebruiken, bovendien zou ik meteen eennieuwe garderobe mogen uitkiezen in diemodezaak.

'Zodoende was ik op zaterdag 16 april1966 in Cleveland waar, zo had ik in dekrant gelezen, die avond het kwartet vanAlbert Ayler zou optreden in jazzclub LaCave. Ik ging er 's middags naartoe en trofAlbert aan het repeteren met lokale muzi-kanten en natuurlijk zijn broer Donald optrompet. lk stelde me voor en vertelde datik inAmsterdam met Ornette had gespeeld,"Heb jij je viool bij je?",vroeg Albert. Vanafdat moment was het meteen raak. Die

JUNI10ll JAZZBUlllTlN 83

avond speelde ik mee in zijn band en deavond daarop opnieuw, in dezelfde club.Vanzelfsprekend droeg ik mijn nieuwekostuum, dat ik bij die herenmodezaakhad mogen uitkiezen.

'Na afloop zei Albert: op I mei spelenwe in Slugs in New York, ben je dan weervan de partij? Natúúrlijk was ik dat! lkheb het nooit bijgehouden, maar ik schatdat we in totaal tussen de dertig en vijftigkeer samen zijn opgetreden. (ln zijn linernotes bij het lmpulse-album Albert Ay/erln Greenwich Vil/age citeert Nat HentoffAlbert Ayler: 'From the beginning, we hitit off musically. Michel, too, is a man whospent a long time searching for peace,')

Eindeloos veel stickiesEen spannende tijd, zou je denken. Maarzo verschrikkelijk enerverend was hetvolgens Samson allerminst. Van de legen-darische jazzclub Slugs herinnert hij zichvoornamelijk de 'pretzels en pindaschillenop de vloer'. Voor het overige gingen dedagen vooral voorbij met stickies roken,eindeloos veel stickies. Voordat ze 'sochtends gingen repeteren bij de tantein Harlem (waar Albert en Don Ayler denachten meestal dommelend in een stoeldoorbrachten) werd Samson opgehaald bijhet naburige subway-station omdat hette gevaarlijk voor hem was om met eenvioolkist door de wijk te lopen. De restvan de dag slenterden ze door de stratenvan Manhattan, 'hopend dat een kruimelonze kant uit zou rollen'.

'We liepen eindeloos te brainstormenover commercieel succes. Albert waser helemaal niet op uit om de zaak inverwarring te brengen. Hij wilde bij hetestablishment horen en het máken. Datging gepaard met een zeker opportunisme.

JAllBULLETlN 83 JUNI2012

Don Ayler, Albert Ayler en Michel Samson tijdens een optreden in de Doelen, Rotterdam, novembeJ 1966

Volgens mij zat ik ook bij de band omda;het met een blanke violist uit Europa mak-kelijker was om een voet tussen de deur tekrijgen bij platenmaatschappijen en jazz-clubs. Wereldberoemd worden hoorde • --de jaren zestig. The Beatles en The RollingStones waren de grote voorbeelden..

'Albert wilde graag op tournee -japan en overwoog alvast [apan-a ~motiefjes te gaan instuderen die [apannersmooi zouden vinden. Art Blakey en aI aeboppers begonnen in die tijd veel geJC;::;::verdienen in japan, niet in Europa. _.!...Je:;::probeerde continu bij de machríge p;cer en impresario john Hammond :::tte komen, de man die een contracr - -zou kunnen regelen. Uiteindelijkwe een gesprek, maar Hammond nr....;:;.=

"WeIiepen einde/oos tebrainstormen overcommerciee/ suaes.A/bert Ay/er wilde bijhet establishment horenen het máken"

I t

1I ~

Michel Samson, thuis in Louisville

Albert Aylermaakte iets wakker in mij watniet meer wakker gemaakt hoefde te wor-den. Het ging nergens naartoe, vond ik,'

Dat Samson zich in de bands van AlbertAyler altijd een buitenstaander bleef voe-len, blijkt tussen de regels ook uit het enigeinterview met hem dat uit die tijd bewaardis gebleven. (Zelfs het gedetailleerde knip-selarchiefvande Public Libraryin New Yorkgeeft geen verwijzingen.) Na afloop vaneen optreden met Ayler tijdens de Berlinerjazztage 1966 sprak Bert Vuijsje voor [azz-wereld (nr. n, maart 1967)een uur met deviolist. Veelzeggende kop: 'Ik probeer nietecht jazz te spelen. Over de grote klassiekecomponisten liet de gemterviewde zichgepassioneerd uit, terwijl hij de jazz nau-welijks noemde. Het was duidelijk in welkesector hij voor zichzelf een toekomst zag.

Michel Samson nu: 'De laatste keer dat ikmet Albert speelde was op het Newportjazz Festival 1967. Toen in 1968 dat r&b-album New Grass van hem verscheen,interesseerde het me ai geen moer meer.Na john Handy ben ik helemaal uit de jazzgestapt. Dat had te maken met een groei-ende weerzin die ik tegen de opportunis-tische kant van mezelf had gekregen. lkhad andere interesses. lk wilde schilderen,eventueel een carriêre ais dirigent.

'Die dingen ben ik inderdaad gaandoen. Bij verschillende Amerikaanseorkesten was ik assistent-dirigent, ik hebook voor Nederlandse orkesten gestaan.lk ben nooit Amerikaan geworden. Van1981 tot 1985 woonde ik in Nederland,waar ik plaatsvervangend aanvoerder vande altviolen was van het Omroeporkest.De vrouw met wie ik toen getrouwd wasen de kinderen konden niet aarden inNederland, dus gingen we terug naar deVerenigde Staten. Vijftien jaar gaf ik lesaan de universiteit van Louisville. ln 1997werd ik vioolhandelaar, dat wil zeggen:Europees vertegenwoordiger en partnervan Bein &Fushi in Chicago. De beeldendekunst ben ik er altijd naast blijven doen,'

Af en toe klopt het verleden bij hemaan: is hij soms de Michel Sampsondie in de jaren zestig in het kwintet vanAlbert Ayler viool speelde? Af en toe laathij zich voor een documentaire of boekinterviewen over die tijd. Vaak is hemgevraagd om op een festivalpodium of ineen platenstudio de muzikale revolutievan Albert Ayler nog één keer tot leven tebrengen. 'Op dergelijke verzoeken heb iknooit gereageerd', zegt hij. 'Het is voorbij.Het is zinloos om iets dat zo sterk aan eenperiode gebonden was nu nog eens overte doen,' ~

helemaal niks wat Albert deed. ln plaatsdaarvan engageerde Hammond mijo

'lk denk dat het ermee te maken had dathij de zwager was van Benny Goodman endie was goed bevriend geweest met BélaBartók en de wereldberoemde Hongaarseviolist joseph Szigeti, een Bach-specialist,Het klikte tussen ons. lohn Hammondheeft me enorm geholpen met schnabbelsais studiomuzikant. Zolang het geld bin-nenkwam, vond ik het allang best.

'Via Hammond kwam ik in contactmet john Handy, een altsaxofonist dieop dat moment heel goed in de marktlagoMiles Davis kwam luisteren toen wein The Dome speelden. Na afloop kwamMiles naar me toe en wilde me bijna opm'n bek slaan. Hij vond dat ik ontrouwaan Albert was. "Why are you playing thatboogaloo [uckin' music, man?" Miles vond[ohn Handy helemaal niks,'

Opportunistische kant'Er begon verwijdering te ontstaan tussenAlbert en mijoEigenlijk mocht ik niet metjohn Handy spelen. Hij was jaloers. Mijbegon de pseudo-religieuze, quasi-filoso-fische bullshit die Albert te berde bracht,steeds meer te irriteren. De ritmesectiewerd voortdurend vervangen. De dialoogging van: "Well, man, Sunny [Murray] ...he doesn't have that energy, man. .." Eenmaand later was het: "Well, Beaver [Harris],he is a funny cat, but he doesn't have thatenergy." Met kennis of rationaliteit had demuzikale beoordeling niets te maken. Ofer werd verwacht dat de sidemen zich heelnederig zouden opstellen.

'Daar had ik geen last van. lk hoefde nietnederig te zijn, ik kon net zo goed van eenandere planeet zijn gekomen. Het eindigdegewoon, op alle fronten. De muziek van

38 JUNI2012 JAZZ8UllETIN 83