...2.7 Ondergronds ruimtegebruik .....24 2.8 Lijnbronnen .....25 2.9 Diffuse 2.10 Kwaliteit van...

P620579

Tekstvak

Tekst PMV aangepast nov 2015

Gebiedsdossier Cothen

Provincie Utrecht 1

0 SAMENVATTING GEBIEDSDOSSIER COTHEN

0.1 InleidingIn 2010 is in het nationaal wateroverleg (NWO) afgesproken om vóór 2015 voor allewinningen voor de openbare drinkwatervoorziening zogenaamde ‘gebiedsdossiers’ op testellen volgens een door het RIVM ontwikkeld protocol. Voor de grondwaterwinningenvervullen de provincies daarbij de regierol. De provincie Utrecht heeft sinds 2002 ervaringmet de 'gebiedsaanpak' die aan de hand van deze dossiers gevolgd zal worden. Ook geefthet vernieuwen van de gebiedsdossiers uitvoering aan het grondwaterplan (2008-2013).

In gebiedsdossiers wordt informatie over de winning beschreven en worden de risico's voorde grondwaterkwaliteit op een overzichtelijke manier in beeld gebracht. Op basis van hetdossier worden maatregelen opgesteld om de kwaliteit van het grondwater te beschermen,zodat kan worden voldaan aan de eisen voortkomend uit de KRW. De relevantemaatregelen zullen worden opgenomen in het stroomgebiedsbeheerplan 2015 voor deKaderrichtlijn Water.

De gebiedsdossiers zijn opgesteld onder regie van de provincie in samenwerking met debetrokken gebiedspartijen, ieder vanuit de verantwoordelijkheid voor bepaalde taken enbevoegdheden. Ook de uitvoering van de maatregelen zal gebaseerd worden op dezesamenwerking en rolverdeling.

Het onderhavige gebiedsdossier is het gebiedsdossier van de ‘niet-kwetsbare1’ winningCothen.

0.2 Kenmerken winning CothenDe grondwaterwinning Cothen is een winning van drinkwaterbedrijf Vitens. De winning isgelegen tussen de woonkernen Cothen en Wijk bij Duurstede in. De winning wordtbeschermd door een waterwingebied, een grondwaterbeschermingsgebied en eenboringsvrije zone. Het grondwaterbeschermingsgebied is geïntroduceerd omdat er uit hetboven het winpakket gelegen watervoerende pakket stroombanen met een reistijd korter dan25 jaar de winning kunnen bereiken. De beschermingsgebieden bestaan vooral uit landelijkgebied, met daarnaast wat stedelijk (bebouwd) gebied en diverse oppervlaktewateren.

De winning Cothen is een gespannen2, anaërobe winning. De winning is gebouwd in 1972 enheeft momenteel een vergunningscapaciteit van 3 miljoen m3/jaar. Het grondwater wordtonttrokken uit pakketten op een diepte van of -55 tot -100 m –mv.

Van het onttrokken grondwater wordt drinkwater gemaakt met 3 zuiveringsstappen, namelijkontharding (OH), beluchting (BL) en zandfiltratie (ZF). De zuivering is gericht op verwijderingvan met name ijzer. Nabij de winning worden geen directe bedreigingen gezien(waterkwaliteitsrapportage Vitens).

1Niet-kwetsbare winningen zijn winningen welke niet of nauwelijks kwetsbaar zijn voor menselijke invloed, waardoor in

principe kan worden aangenomen dat maatregelen ten aanzien van diffuse verontreinigingen niet noodzakelijk zullen zijn.2 Een semi-gespannen winning betekent dat het gewonnen water afkomstig is uit een gedeeltelijk afgesloten watervoerendpakket.


Provincie Utrecht 2

0.3 SignaleringsdiagramOm de grondwaterkwaliteit, het risico op verontreiniging, het beschermingsbeleid en deuitvoering daarvan overzichtelijk in beeld te brengen wordt gebruik gemaakt van hetzogenaamde ‘signaleringsdiagram’. Voor het opstellen van dit signaleringsdiagram zijn 8aspecten die van belang zijn voor de bescherming van de winning. Deze zijn beoordeelddoor de actoren die in het ‘gebiedsproces’ van deze winning zijn betrokken.Het signaleringsdiagram is als volgt opgebouwd, en is weergegeven in Figuur 1:· Links is het ‘resultaat’ van de bescherming en van de historische activiteiten tot nu toe in

beeld gebracht. Het risico van de huidige functies (sector 8) is bij de meeste nietkwetsbare winningen laag en is daarom overwegend als goed beoordeeld. De situatie vande winning Cothen is momenteel zeer goed, omdat alleen eenvoudige zuivering (7) nodigis om het water geschikt te maken voor consumptie. In het ruwwater (6) worden namelijkgeen stoffen aangetroffen boven de drinkwaternorm. In waarnemingsputten (5) in hetbovenliggende 1e watervoerende pakket worden geen normoverschrijdingenaangetroffen.

· Rechts in het diagram is de huidige status van de bescherming bovengronds (1 en 2) enondergronds (3 en 4) beoordeeld. Ten aanzien van de huidige bescherming zijn door deactoren verbeterpunten en aandachtspunten gesignaleerd.

Bovengrond

Ondergrond

Actie prestaties (Risicobeheersing)Effect Resultaat (Risico’s)

7 Niveau zuivering

8 Risico opverontreinigingdoor huidige

functies

1 Planologischebescherming mbthuidige functies

2 Milieuregelgeving

3 Bescherming mbtondergrondse activiteiten

4 Aanpak bestaandeverontreinigingen

5 Kwaliteittoestromendgrondwater

6 Kwaliteit ruwwater

Figuur 1 Signaleringsdiagram met de score voor de winning Cothen op de acht indicatoren

0.4 Kenschets problemen winning CothenDe winning Cothen blijkt relatief goed beschermd voor invloeden vanaf maaiveld die deelsvia directe belasting en deels via oppervlaktewaterinfiltratie uit met name de Kromme Rijnhet 1e watervoerende pakket en vervolgens de winning kunnen bereiken. Negatieve invloeddoor infiltratie van oppervlaktewater wordt in het 1e watervoerende pakket al nauwelijksaangetoond: alleen dikegulac is ruim onder de drinkwaternorm aangetoond inwaarnemingsputten en in de ondiep gelegen winput.

Gezien de verblijftijdenverdeling zal de winning ook in de toekomst weinig kwetsbaar zijnvoor bovengenoemde invloeden die vanuit maaiveld en vanuit oppervlaktewater een rol


Provincie Utrecht 3

kunnen spelen. Er wordt verwacht dat deze invloed groter wordt; echter tot nu toe wordtvooral een daling van enkele kwaliteitsparameters (een zeer lichte daling van de aanhardheid gerelateerde parameters) waargenomen.

In de winning Cothen blijken geen grote puntbronnen van bodemverontreiniging aanwezigdie de kwaliteit van één of enkele winputten beïnvloeden. Er is slechts één oude stortaanwezig waaruit mogelijk stoffen vrijkomen. Gezien de aangetroffen lage concentraties inhet grondwater wordt het grondwater bij deze voormalige stort niet meer gemonitord. Dezelocatie vormt geen bedreiging voor de winning.

0.5 Toelichting beoordeling score signaleringsdiagram en maatregelenUit een analyse van de risico’s blijkt dat er specifiek voor de winning vrijwel geenmaatregelen zijn geformuleerd (zie onderstaande Tabel 1. Er wordt alleen aandachtgevraagd voor bescherming van de ondergrond door de aanwezigheid van enkele bedrijvenen bebouwd gebied. In Tabel 2 zijn algemene maatregelen weergegeven die deels voor alleUtrechtse winningen en deels specifiek voor de niet-kwetsbare winningen gelden.

Tabel 1. Toelichting signaleringsdiagram winningspecifieke risico’s en voorstelmaatregelen

Nr signalerings-diagram

Beoordelingscriterium Risicobeoordeling Voorstel maatregel Actoren

1 Planologischebescherming

met betrekking tothuidigefunctie

Beschermingsbeleid: vóórkomenbeschermingszones in

bestemmingsplannen enkaarten.

Geen knelpunten

2 Milieuregelge-ving

Onderdelen:· Verloopt handhaving

volgens plan

· Consequenties ten gevolgevan wijziging liggingbeschermingszones innieuwe PMV (zie algemenemaatregelen)

Geen knelpunten

3 Beschermingmet betrekking totonder-grondse activi-teiten

Onderdelen:· Koude warmteopslag binnen

50-jaarszones· toestand riolering· beregeningsputten

Geen knelpunten Aandachtspunt dooraanwezigheid van enkelebedrijven en bebouwdgebied.

Provincie,gemeenteVitens, ODRU

4 Aanpak bodem-verontreinigingen

Aanpakbodemverontreinigingslocatiesdie risicovol kunnen zijn voor dewinning

Geen knelpunten

5 Kwaliteit toe-stromend

Beoordeling grondwaterkwaliteitin waarnemingsputten t.o.v.

Geen knelpunten


Provincie Utrecht 4



grondwater drinkwaternorm

6 Kwaliteit

ruwater

Beoordeling ruwaterkwaliteit in

pompputten t.o.v.drinkwaternorm

Geen knelpunten

7 zuiverings-inspanning

Is de zuiveringsinspanninggroter dan hoort bij eennatuurlijke grondwaterkwaliteit?

Geen knelpunten

8 Risico op ver-ontreiniging doorhuidige functies

Risico’s tengevolge van diffusebelasting

Geen knelpunten

Tabel 2. Voorstel algemene maatregelen geldend voor alle niet-kwetsbare winningen


Beoordelingscriterium Algemene maatregel

1 Planologischebeschermingmet betrekking tothuidige functie

Beschermingsbeleid:vóórkomenbeschermingszones inbestemmingsplannen en

kaarten.

· Verwerken van de wijzigingen van PMV in debestemmingsplannen.

2 Milieuregelge-

ving

Onderdelen:

· Verloopt handhavingvolgens plan

· Zijn de ‘nieuwe’contouren (ingang 2012)beschermingszonesruimer dan huidige

· Beoordelen huidige bedrijfsactiviteiten in de uit te breiden

beschermingszones in relatie tot de eisen vanuit de PMV.· Definiëren van overgangsbeleid voor bestaande bedrijven.

3 Beschermingmet betrekking totondergrondseactiviteiten

Onderdelen:· Koude warmteopslag

binnen 50-jaarszones

· Op korte termijn een algemene maatregel uitvoeren (per 1 jul 2013moeten diepe gesloten systemen wel gemeld worden) om inzichtin bodemenergiesystemen te krijgen.

· Wanneer het LGR (grondwaterregister) functioneert het uitvoerenvan een analyse van alle aanwezige onttrekkingen in de provincie.


Aanpakbodemverontreinigingslocaties die risicovol kunnen zijnvoor de winning

Voortzetting monitoring grondwater en communicatie omtrentmonitoring binnen het gebiedsproces(Her)beoordeling van de spoedeisendheid van de aanpak vanaanwezige bodemverontreinigingen in de eventueel uitgebreiddebeschermingszones.


Provincie Utrecht 5

Inhoudsopgave

0 Samenvatting gebiedsdossier Cothen .....................................................................................1

0.1 Inleiding ....................................................................................................................1

0.2 Kenmerken winning Cothen .....................................................................................1

0.3 Signaleringsdiagram .................................................................................................2

0.4 Kenschets problemen winning Cothen .....................................................................2

0.5 Toelichting beoordeling score signaleringsdiagram en maatregelen .........................3

1 Inleiding .....................................................................................................................................7

1.1 Wat is een gebiedsdossier? .....................................................................................7

1.2 Waarom een gebiedsdossier? ..................................................................................7

1.3 Leeswijzer ................................................................................................................8

2 Basisinformatie .........................................................................................................................9

2.1 Inleiding ....................................................................................................................9

2.2 Waterwinning en zuivering .......................................................................................9

2.3 Opbouw van de ondergrond ...................................................................................12

2.4 Grondwaterstroming en verblijftijden ......................................................................15

2.5 Oppervlaktewater ...................................................................................................18

2.6 Puntbronnen ...........................................................................................................20

2.7 Ondergronds ruimtegebruik ....................................................................................24

2.8 Lijnbronnen ............................................................................................................25

2.9 Diffuse bronnen ......................................................................................................26

2.10 Kwaliteit van ruwwater en grondwater: bewezen kwetsbaarheid ............................31

2.11 Conclusie ten aanzien van de kwetsbaarheid .........................................................35

2.12 Meer informatie? ....................................................................................................36

3 Beschermingsbeleid en praktijk ............................................................................................. 37

3.1 Inleiding ..................................................................................................................37

3.2 Beschermingszones en milieuregels ......................................................................38

3.3 Planologische doorwerking beschermingszones ....................................................40

3.4 Ruimtelijke ontwikkelingen .....................................................................................41

4 Analyse risico’s en maatregelen ............................................................................................ 43

4.1 Inleiding ..................................................................................................................43

4.2 Signaleringsdiagram ...............................................................................................43

4.3 Voorstel maatregelen .............................................................................................47


Provincie Utrecht 6

5 Gebiedsgerichte aanpak ......................................................................................................... 51

5.1 Inleiding ..................................................................................................................51

5.2 Gebiedsgesprekken ...............................................................................................51

5.3 Afspraken ...............................................................................................................52

1 Bijlage 1 Literatuurlijst ..............................................................................................................0

2 Bijlage 2 Kaarten in A4 ..............................................................................................................2

3 Bijlage 3 Toetsing waterkwaliteit ..............................................................................................0

4 Bijlage 4 Notulen gebiedsgesprekken ......................................................................................2

5 Bijlage 5 Begrippenlijst .............................................................................................................3

6 Bijlage 6 Beleid en regelgeving ................................................................................................6

7 Bijlage 7 Concept afspraken over adequate grondwaterbescherming ...................................8

8 Bijlage 8 Toelichting signaleringsdiagram ...............................................................................9

9 Bijlage 9 Kaart met indicatie omvang 50 jaarszone ............................................................... 10


Provincie Utrecht 7

1 INLEIDING

1.1 Wat is een gebiedsdossier?Het voorliggende gebiedsdossier bevat informatie over de waterwinning Cothen. In eengebiedsdossier wordt door de betrokken partijen informatie verzameld die van belang is voorde (grond)waterkwaliteit ter plaatse van de waterwinning voor drinkwater. Op basis van dezeinformatie worden mogelijke beschermingsmaatregelen, gericht op preventie enrisicobeheersing, ontwikkeld en in het dossier opgenomen. Vervolgens nemen de betrokkenpartijen – uitgaande van het gebiedsdossier – een besluit over de daadwerkelijk uit te voerenmaatregelen. De (concept)afspraken over samenwerking en te nemen maatregelen makenonderdeel uit van het gebiedsdossier.

1.2 Waarom een gebiedsdossier?

Wet- en regelgevingIn de Drinkwaterwet is het duurzaam veiligstellen van de openbare drinkwatervoorzieningaangemerkt als "dwingende reden voor groot openbaar belang". In de Kaderrichtlijn Water(artikel 4) is aanvullend opgenomen dat lidstaten maatregelen moeten nemen om de inbrengvan verontreinigende stoffen in het grondwater te voorkomen of te beperken. Specifiek voorwaterwinningen voor drinkwater is opgenomen (artikel 7) dat lidstaten moeten zorgen voorde nodige bescherming van grondwater teneinde het niveau van zuivering dat voor deproductie van drinkwater is vereist, te verlagen. Met name dit laatste is leidend voor de tetreffen maatregelen, de prioritering ervan en de benodigde afspraken over een adequaatbeschermingsniveau.

Provinciaal beleidDe Provincie Utrecht beschermt haar openbare drinkwatervoorziening via derisicobenadering in het beschermingsbeleid en de voorkantsturing in de RuimtelijkeOrdening. De risicobenadering houdt in dat voor de bescherming van de kwaliteit van hetgrondwater risicovolle activiteiten worden geweerd. Voorkantsturing houdt in dat er bij RO-ontwikkelingen naar gestreefd wordt dat de waterwinningen voor drinkwater zoveel mogelijkomgeven zijn met harmoniërende, ‘grondwatervriendelijke’, functies. Dit gebeurt in een zovroeg mogelijk stadium van het RO-proces. Om goed invulling te kunnen geven aan zowelde risicobenadering als de voorkantsturing is inzicht nodig in de factoren die van belang zijnvoor de kwaliteit van het onttrokken grondwater (RIVM, 2007). De Provincie Utrecht heeftervoor gekozen om deze informatie voor de kwetsbare winningen te bundelen in‘Gebiedsdossiers’. Deze dossiers maken onderdeel uit van de gebiedsaanpak perwaterwinning. Dit houdt onder meer in dat het gebiedsdossier actueel wordt gehoudeninclusief de prioritering en afspraken die nodig zijn om de winningen adequaat tebeschermen.

Wat is de meerwaarde van het Gebiedsdossier?Het Gebiedsdossier bevat gebiedsinformatie die relevant is voor de grondwaterkwaliteit nabijde waterwinning voor drinkwater Cothen. In het gebiedsdossier zijn de (mogelijke)maatregelen opgenomen om de grondwaterkwaliteit te beschermen en te verbeteren. U kuntde informatie in het Gebiedsdossier ook gebruiken als u werkt aan een structuurvisie, eenbestemmingsplan, een bestemmingsplanwijziging, een ruimtelijke ontwikkeling, eenwatergebiedsplan, een waterplan, een watertoets, het afkoppelen van hemelwater of hetverlenen van milieuvergunningen/ontheffingen en de daarop volgende handhaving.


Provincie Utrecht 8

1.3 Leeswijzer

Leeswijzer: hoofdstukindelingHet Gebiedsdossier bestaat uit vier hoofdstukken:Basisinformatie over de winning en het intrekgebied à hoofdstuk 2Beschermingsbeleid en praktijk à hoofdstuk 3Analyse risico’s en maatregelen à hoofdstuk 4Gebiedsgerichte aanpak à hoofdstuk 5

Daarnaast is er een handleiding ‘Gebiedsdossiers’ opgesteld waarin onder meer isbeschreven op welke wijze dit gebiedsdossier tot stand is gekomen. Tevens bevat dezehandleiding achtergrondinformatie zoals een toelichting op het signaleringsdiagram(hoofdstuk 4).

Welke hoofdstukken zijn voor mij met name relevant?Handhaving en toezicht: Hoofdstuk 3 en 4Ruimtelijke Ordening: Hoofdstuk 2 en 3 en 4Waterbeheer: Hoofdstuk 2, 3 en 4Beleidsmedewerkers: Hoofdstuk 4 en 5

Status en doelgroepenHet gebiedsdossier is een ‘levend’ document en bevat geen nieuw beleid of regelgeving. Met‘levend’ wordt bedoeld dat het dossier regelmatig wordt aangevuld en geactualiseerd. Dezeaanvulling kan bijvoorbeeld bestaan uit een afsprakenlijst waarmee invulling wordt gegevenaan de benodigde adequate bescherming van de waterwinning.

InformatievoorzieningHet gebiedsdossier bevat de gebiedsspecifieke informatie over de winning Cothen. Op dewebsite van de Provincie is algemene informatie te vinden over beleid en regelgeving metbetrekking tot de bescherming van het grondwater waaruit drinkwater wordt gewonnen. Viahet loket van de website zijn interactieve, gedetailleerde kaarten van degrondwaterbeschermingszones te downloaden:

http://www.provincie-utrecht.nl/onderwerpen/alle-onderwerpen/grondwater/?cookies_allowed=true

Actualisatie grondwaterbeschermingszonesIn dit gebiedsdossier zijn de recent gewijzigde grondwaterbeschermingszonesgepresenteerd en gebruikt. De vorige Provinciale Milieuverordening (PMV) wasvastgesteld in 1995, met een laatste wijziging in 2003. In 2013 zijn nieuwe(geactualiseerde) beschermingszones vastgesteld met de vaststelling van de nieuwePMV. Voor winning Cothen betekent dit een wijziging van de tot 2013 geldende grenzenvan de beschermingszones. Aan dit aspect wordt daarom extra aandacht besteed.




Provincie Utrecht 9

2 BASISINFORMATIE

2.1 InleidingDit hoofdstuk beschrijft de feitelijke basisinformatie. In de paragrafen 2.2 t/m 2.4 worden dekenmerken van de winning nader toegelicht, n.l. het type winning, de beschermende werkingvan de ondergrond, de herkomst van het grondwater in de winning en de verblijftijden vanhet water vanaf maaiveld tot aan de onttrekking. In de daarop volgende paragrafen 2.5 t/m2.9 wordt ingegaan op de mogelijke invloeden op de kwaliteit van het grondwater. Dit betreftde ligging van oppervlaktewater, het ondergronds ruimtegebruik, maar ook de verschillendetypen verontreinigingen (lijnbronnen, puntbronnen en diffuse bronnen). Tot slot wordt inparagraaf 2.10 de huidige kwaliteit van het opgepompte water beschreven. In paragraaf 2.11volgt een conclusie ten aanzien van de kwetsbaarheid van de winning welke van belang isvoor de wijze waarop met verschillende risico’s wordt omgegaan in termen van maatregelen.In bijlage 2 zijn de in de tekst gepresenteerde kaarten in groter formaat opgenomen.

Rond een winning kan sprake zijn van verschillende (beschermings)zones (waterwingebied,grondwaterbeschermingsgebied, 100-jaars aandachtgebied, 50-jaarszone, boringsvrije zone,intrekgebied). In bijlage 5 is met figuren toegelicht hoe deze zones gedefinieerd zijn.

2.2 Waterwinning en zuivering

2.2.1 Ligging winningDe grondwaterwinning Cothen is een winning van drinkwaterbedrijf Vitens. De winning isgelegen tussen de woonkernen Cothen en Wijk bij Duurstede in, geheel binnen de gemeenteWijk bij Duurstede. De winning wordt beschermd door een waterwingebied, eengrondwaterbeschermingsgebied en een boringsvrije zone. Hetgrondwaterbeschermingsgebied is geïntroduceerd omdat er uit het boven het winpakketgelegen watervoerende pakket stroombanen met een reistijd korter dan 25 jaar de winningkunnen bereiken. De beschermingsgebieden bestaan vooral uit landelijk gebied, metdaarnaast wat stedelijk (bebouwd) gebied en diverse oppervlaktewateren.

De maaiveldhoogte in het gebied varieert van +3 m NAP in de laaggelegen delen in hetzuiden tot +4,5 m NAP in het noorden bij de stroomrug van de Kromme Rijn. De ligging vande winning en de beschermingszones zijn weergegeven in Figuur 2-1.

De Natura 2000 gebieden Nederrijn en Kolland & Overlangbroek liggen in de buurt vanpompstation Cothen. Uit berekeningen van de Provincie Utrecht (2009) blijkt dat de winningeen beperkte invloed heeft op het grondwater in deze gebieden.


Provincie Utrecht 10

Figuur 2-1 Ligging winning Cothen met beschermingszones (waterwingebied,grondwaterbeschermingsgebied en boringsvrije zone) (bron: Provincie Utrecht,geoloket).

2.2.2 Kenmerken winning en zuiveringDe winning Cothen is een gespannen3, anaërobe winning. De winning is gebouwd in 1972 enheeft momenteel een vergunningscapaciteit van 3 miljoen m3/jaar. In Figuur 2-2 is dewerkelijk onttrokken hoeveelheid water weergegeven (tussen 1,5 en 2 miljoen m3/jaar). Het isdaarmee een relatief kleine winning die een aantal kernen van drinkwater voorziet (zie Figuur2-3). Het grondwater wordt onttrokken uit pakketten op een diepte van of -55 tot -100 m –mv.Nabij de winning worden geen directe bedreigingen gezien (waterkwaliteitsrapportageVitens).

Van het onttrokken grondwater wordt drinkwater gemaakt met 3 zuiveringsstappen, namelijkontharding (OH), beluchting (BL) en zandfiltratie (ZF). De zuivering is gericht op verwijderingvan met name ijzer. De zuivering kan als een eenvoudige zuivering worden bestempeld.

3 Een semi-gespannen winning betekent dat het gewonnen water afkomstig is uit een gedeeltelijk afgesloten watervoerendpakket.



0

500,000

1,000,000

1,500,000

2,000,000

2,500,000

3,000,000

3,500,000

1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010

Ont

trek

king

sdeb

iet

(m3/

jaar

)

Jaar

POMPSTATION COTHEN Huidige vergunning

Figuur 2-2 Onttrekking winning Cothen de afgelopen 40 jaren (bron: Provincie Utrecht)

Figuur 2-3 Voorzieningsgebied winningen rondom de winning Cothen (bron: Vitens)



Figuur 2-4 Processchema zuivering in winning Cothen

2.2.3 KoudeleveringEen deel van het onttrokken water wordt ingezet voor levering van energie aan eennaastliggende school. Het onttrokken ruwwater van pompstation Cothen en het gebouwwatervan de school worden geleid door een warmtewisselaar. Hierdoor vindt overdracht vantemperatuur plaats. De verschillende waters zijn strikt gescheiden. Het ruwe water gaat nade warmtewisselaar terug naar de zuivering. Voorwaarde is dat de temperatuur van het ruwewater na energieoverdracht niet warmer wordt dan 14 graden Celsius om bacteriegroei in deleiding en daarmee het drinkwater te voorkomen.

2.2.4 Voorzieningsgebied winningDe winning is belangrijk voor Vitens voor de levering van drinkwater in de gemeente Wijk bijDuurstede, waaronder ook het dorp Cothen valt. De winning is niet aangesloten op deoverige leidinginfrastructuur van Vitens (Figuur 2-3). Via dunne leidingen is het gebiedverbonden met Leersum en Bunnik. In de nacht schakelen de pompen op de waterleiding afen wordt de druk via deze leidingen op peil gehouden. De winning gaat dag en nacht door.

2.3 Opbouw van de ondergrond

2.3.1 BodemopbouwVanwege de beschermende werking van de ondergrond is de winning Cothen aangemerktals ‘niet kwetsbaar’ door de Provincie Utrecht. Wel is vanwege aanwezige reistijden vanminder dan 25 jaar – voor een klein deel van het onttrokken water - eengrondwaterbeschermingsgebied aangewezen. De winning Cothen onttrekt grondwater uitdiepere watervoerende pakketten. De regionale geohydrologische opbouw is weergegevenin Figuur 2-6. In Figuur 2-5 is de laagopbouw van een nabije boring weergegeven (DINO,boring B39A0199). Deze boring geeft de laagopbouw in meer detail weer. Rechts in dezefiguur is de modelschematisatie weergegeven met waarden voor het doorlaatvermogen (kDin m2/dag) en weerstand (c in dagen) waar bij de modellering van de onttrekking van uit isgegaan.

2.3.2 Watervoerende pakkettenIn het gebied is een (Holocene) deklaag aanwezig van enkele meters dik. Het eerstewatervoerende pakket bestaat uit rivierzanden van de Formatie van Kreftenheye (Laat



Pleistoceen) en Urk (voorheen Sterksel genaamd; Midden Pleistoceen). Onder de kleilagenbevinden zich de onttrekkingspakketten (2e en 3e watervoerende pakket) van de Peize-Waalre Formatie (rivierzanden). Dit zijn oude rivierzanden afkomstig van verschillenderivieren.

2.3.3 Scheidende lagenHet water wordt opgepompt uit het vrij goed beschermde tweede watervoerend pakket,vanonder de kleilaag van Waalre klei 1 (voorheen Kedichem). Uit een regionale zuid-noorddoorsnede van de geohydrologische schematisatie (Figuur 2-7) blijkt dat de winning in eengebied is gelegen waar al lange tijd breuken actief zijn. Daarbij is het zuidelijke deel, waarinook de Oude Rijn heeft gestroomd, sneller gedaald dan het noordelijk deel, en zijn behalvemeer ook dikkere afzettingen gevormd in het gebied. De breukpatronen zorgen voorverspringingen tussen de ligging van de beschermende kleilaag, endaarmee voor een ‘kortsluitstroom’ net ten noorden van de winning(zie ook paragraaf 2.4).

Figuur 2-5 Lokale situatie van de laagopbouw in een diepe boringnabij de winning (boring B39A0199) en (rechts) zoals in deregionale schematisatie toegepast in de modellering met c-waarden en KD-waarden) (Tauw, 2010).

onttrekkingsdiepte56 - 87 m -NAP



Figuur 2-6 Geohydrologische dwarsdoorsnede winning Cothen (bron: DINOLOKET - REGIS).Het begin- en eindpunt van de doorsnede is weergegeven in Figuur 2.1 met een kruis.

W O



Figuur 2-7 Zuid – Noord doorsnede door de winning vanaf het Amsterdam-Rijn Kanaal tot aanDoorn met daarin de breukzone duidelijk zichtbaar weergegeven

2.4 Grondwaterstroming en verblijftijden

2.4.1 Regionale grondwaterstromingDoordat de winning is gelegen onder kleipakketten is onder de kleipakketten een nagenoegcirkelvormig intrekgebied aanwezig van grondwater dat van alle kanten toestroomt. Uit detijd-stijghoogtelijnen van waarnemingsputten uit de omgeving van de winning blijkt dat in hetwinpakket stijghoogten het laagst zijn; dat betekent dat aanvoer van zowel boven als onderhet winpakket kan plaatsvinden. Discontinuïteiten in de scheidende lagen boven en onder dewinning (het ‘uitwiggen’ van kleilagen of dunner worden) en het stijghoogteverloop in hetbovenliggend pakket bepalen vervolgens de ruimtelijke patronen voor aanvulling van dewinning (zie ook Figuur 2-7).



Figuur 2.8 Tijd-stijghoogtelijnen van waarnemingsputten binnen de beschermingsgebieden vande winning Cothen (001 is de meest ondiepe peilbuis, 005 is het winpakket)

2.4.2 VerblijftijdscurveVan de winning zijn drie verblijftijdscurves berekend (Figuur 2.9). Slechts 2% tot 10% van hetonttrokken grondwater is minder dan 100 jaar oud; de helft is zelfs meer dan 500 jaar oud.De berekeningen vertonen allen een vergelijkbaar beeld.



0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

0.1 1 10 100 1000 10000

tijd (jaren)

Volu

me

wat

er(%

)

2%

Figuur 2.9 Cumulatieve responscurve van drinkwaterwinning Cothen met het HYDROMEDAH-model (bron: berekeningen Royal Haskoning, 2010)(boven) en (linksonder) oudeberekening met het VPC-model (IWACO, 1998) en (rechtsonder) berekeninguitgevoerd ten behoeve van de Geohydrochemische systeemanalyse ps Cothen,Hydron Midden Nederland, 2006

2.4.3 Ruimtelijke verdeling verblijftijdDe ruimtelijke verdeling van de verblijftijd is weergegeven in Figuur 2.10. Het aangegevenintrekgebied is een recent berekeningsresultaat ten behoeve van de vast te stellenbeschermingszones in de nieuwe PMV van 2013.

Verblijftijden vanuit maaiveld zijn ongeveer 100 jaar in het noordelijk deel van debeschermingsgebieden. Vanuit de onderkant van het 1e watervoerende pakket zijn in eenklein gebied reistijden naar de winning korter dan 25 jaar. Voor dat gebied is daarom een



grondwaterbeschermingsgebied afgeleid (zie ook bijlage 5 voor de definities enschematische weergave van de afleiding van beschermingszones; voor eengrondwaterbeschermingsgebied gelden reistijden vanaf het eerste watervoerend pakket enniet vanaf maaiveld). Aanvulling van de winning vindt plaats vanuit het noorden. In hetgebied waar deze aanvulling aanwezig is, is de 1e kleilaag zeer sterk verdund enonderbroken door een breuk. Ten noorden van de breuk treedt onder invloed van de deklaaggeringe infiltratie op waardoor de uiteindelijke reistijd naar de winning meer dan 100 jaar is.In het zuidelijke deel van de boringsvrije zone wordt infiltratie berekend (Figuur 2-12). Hetwater dat daar infiltreert zal echter niet de winning bereiken maar afstromen naar hetAmsterdam Rijnkanaal.

Figuur 2.10 Verblijftijd in jaren van winning Cothen (bron: berekeningen HYDROMEDAH-model).In het noorden zijn infiltratiegebieden aanwezig van waaruit de winning wordtaangevuld.

2.5 OppervlaktewaterDe winning ondervindt op verschillende manieren invloed van oppervlaktewater. Ten eerstewordt de winning doorsneden door de Kromme Rijn, die aan de noordzijde door het gebiedslingert, ook door het grondwaterbeschermingsgebied.In de boringsvrije zone is een beperkt aantal sloten aanwezig. Dit komt door het net tenzuiden van de boringsvrije zone gelegen Amsterdam Rijn Kanaal. Dit kanaal draineertinfiltrerend water uit vrijwel het gehele gebied rondom de winning Cothen. Dit is debelangrijkste oorzaak voor de ligging van het intrekgebied ten noorden van de winning (zieFiguur 2.10). Door de sterke drainage naar het kanaal is het slotenpatroon in het grootstedeel van het gebied beperkt van omvang.



Figuur 2-11 Oppervlaktewatersysteem in de omgeving van winning Cothen. Blauwe lijnen zijnwaterlopen.

Figuur 2-12 Kwel-infiltratiekaart (HYDROMDEDAH-model) van de winning Cothen



2.6 Puntbronnen

2.6.1 Historische puntbronnen bodemverontreinigingPuntbronnen van bodemverontreiniging kunnen in potentie invloed hebben op de kwaliteitvan het grondwater in de boringsvrije zone. Echter in de situatie waarbij het grondwaterwordt gewonnen uit de diepere pakketten die in principe beschermd worden door één ofmeer scheidende lagen en het feit dat de grondwaterverontreinigingen zich in het bovenstefreatische of eerste watervoerende pakket bevinden, wordt de winning doorgaans nietbedreigd door de aanwezigheid van deze verontreinigingen.

Het beleid van de provincie ten aanzien van deze verontreinigingen is in onderstaand kaderbeschreven. Vervolgens worden de meest risicovolle bodemlocaties en probleemlocatiesnader beschreven.

Beleid puntbronnen

De uitvoering van beleid voor het aanpakken van bodem- en grondwaterverontreinigingen isgebaseerd op de Wet bodembescherming (Wbb). Bedreiging van kwetsbare objecten - waaronderwaterwinningen voor drinkwater - speelt een belangrijke rol bij de prioritering van de aanpak vanbodemverontreinigingen in het kader van de Wbb. We maken onderscheid in puntbronnen die eenrisico vormen voor de volksgezondheid (humaan), ecologie (ecologisch) en verspreiding via grond-en oppervlaktewater (verspreiding).

In het ‘Convenant bodemontwikkelingsbeleid en aanpak spoedlocaties’4 is landelijk afgesproken debodemsaneringsoperatie versneld tot een verantwoord einde te brengen. In het kader hiervan zijn allenog niet (voldoende) onderzochte locaties geselecteerd waar een vermoeden bestaat dat sprake kanzijn van een mogelijk risicovolle (’spoedeisende’) verontreiniging en opgenomen op een werklijst van‘potentiële spoedlocaties’.

Daarnaast is in de Kaderrichtlijn water (KRW) beleid vastgelegd gericht op een goede kwaliteit vangrondwater dat gebruikt wordt voor drinkwaterproductie. In 2007 heeft daarvoor in opdracht van deProvincie Utrecht een inventarisatie5 plaatsgevonden van risico’s van verspreiding van puntbronnennaar deze grondwaterwinningen. Deze lijst van puntbronnen (‘KRW-puntbronnen’) omvat zowelverontreinigingen waarvan reeds vaststaat dat sprake is van verspreidingsrisico’s, als locaties waaropzich mogelijk een bedreigende verontreiniging bevindt. Deze locaties moeten nog (nader) wordenonderzocht en zijn in 2009 opgenomen in de Europese Stroomgebiedbeheerplannen voor de KRW.Daarmee is de KRW-verplichting vastgelegd de betreffende verontreiniging voor 2015 aan te pakken.In de meeste gevallen betreft dit onderzoek.

Alle (potentiële) KRW-puntbronnen zijn tevens opgenomen op de provinciale werklijst van ‘potentiëlespoedlocaties’. Deze locaties hebben naast de aanduiding “potentieel spoed vanwege verspreiding”in het kader van de Wbb dus ook een KRW-label meegekregen en zijn daarmee dubbel in beeld.

4 Dit convenant is ondertekend door het rijk, IPO, de VNG en Unie van waterschappen en is gepubliceerd in deStaatscourant, nr. 18077, 26 november 2009.5 Inventarisatie puntbronnen grondwaterwinningen – KRW detailanalyse provincie Utrecht, Grontmij Nederland bv i.o.v.Provincie Utrecht, 1 november 2007.



Alle locaties op deze werklijst worden onderzocht. Wanneer uit dit (vervolg)onderzoek blijkt dat geensprake is van een ernstige verontreiniging of wanneer blijkt dat er wel verontreiniging is, maar dezebrengt geen risico’s met zich mee, dan wordt het onderzoek beëindigd en vormt de locatie geenaandachtspunt meer. Uiteindelijk zal de lijst van potentiële spoedlocaties leeg zijn en maken wealleen nog onderscheid tussen locaties met een spoedeisende verontreiniging en locaties waarbij wegeen spoedeisende verontreinigingen verwachten.

Verontreinigingen die humane risico’s met zich meebrengen moeten uiterlijk in 2015 zijn gesaneerddan wel moeten de risico’s zijn weggenomen. Uiterlijk op 31 december 2015 moeten alle locatiesbekend zijn waar sprake is van onaanvaardbare verspreidingsrisico’s of ecologische risico’s.De reeds bekende verontreinigingen die voor de drinkwaterproductie van belang zijn worden al jarengevolgd en mogen grotendeels bekend worden verondersteld. Provincie Utrecht volgt deze bekendelocaties vanuit haar rol als bevoegd gezag vanuit de Wbb6 en ziet toe op aanpak daarvan. Dewaterbedrijven monitoren verontreinigingen in pompputten en waarnemingsputten. Aangetroffenverontreinigingen kunnen aanleiding zijn om dit gezamenlijk als knelpunt te benoemen en te zoekennaar de mogelijke verontreinigingsbron. Deze locaties met verspreidingsrisico naardrinkwaterwinningen worden voor zover mogelijk in het gebiedsdossier nader beschreven.

Van de hierboven beschreven locaties zijn 3 typen locaties weergegeven:· KRW-puntbronnen: locaties met mogelijk verspreidingsrisico naar winningen (Grontmij, 2007 )· Beschreven locaties: aandachtspunten i.v.m. mogelijk verspreidingsrisico naar winningen· Spoedlocaties: ernstige verontreinigingen met verspreidingsrisico naar winningen7

Aan de hand van het bodeminformatiesysteem Squit Bodem, waarin alle locaties vanbodemverontreinigingen zijn opgenomen, zijn bovengenoemde locaties geselecteerd. Hierbij isgekeken naar de locaties die zich bevinden binnen het waterwingebied of degrondwaterbeschermingszone of boringsvrije zone of 100 jaars aandachtsgebied. Alle puntbronnendie 100 meter buiten de grootste van de bovengenoemde zone valt zijn eveneens meegenomenomdat rekening gehouden wordt dat een puntbron binnen 100 meter van een bedreigd object eenrisico kan vormen. Alleen grondwaterverontreinigingen met een hoog verspreidingsrisico zijnmeegenomen zoals VOCl en Cyanide. Enkele locaties vallen buiten de selectie maar zijn welmeegenomen in de inventarisatie van Grontmij. Deze locaties zijn ook meegenomen in debeschrijving. In onderstaande tabel zijn de locaties weergegeven.

Eén locatie is in de inventarisatie van Grontmij als risicolocatie aangemerkt en weergegevenin onderstaande tabel. Van de verontreinigende locatie is weergegeven welke mobielestoffen het betreft. De puntbron bevindt zich circa 150 meter buiten de nieuwe vast te stellenboringsvrije zone.

Bodemverontreiniging UT code Mobiele stoffen

Groenewoudseweg 10 UT035200008 Minerale olie , zware metalen > S

Groenewoudseweg 10 (UT035200008)De locatie is vanuit de KRW-studie geselecteerd als potentiële spoedlocatie omdat het een

6 Gemeente Amersfoort en Utrecht zijn bevoegd gezag vanuit de Wbb binnen de eigen gemeente7 De lijst met spoedlocaties is bij het opstellen van dit gebiedsdossier niet beschikbaar. In de loop van 2013 wordt de lijstmet geïdentificeerde spoedlocaties gepubliceerd.



voormalige stortplaats in een boringvrije zone betreft. Deze locatie is bij de provincie bekendals NAVOS locatie. In het grondwater zijn zware metalen en minerale olie aangetroffen metconcentraties boven de streefwaarden. Gezien de aangetroffen lage concentraties in hetgrondwater wordt het grondwater bij deze voormalige stort niet meer gemonitord en vormtdeze locatie in het kader van de Wbb geen bedreiging voor de winning.

BenzineservicestationsNaast de bovengenoemde locaties moet rekening worden gehouden met specifiekeverontreinigingen afkomstig van benzineservicestations. Dit zijn verontreinigingen die inSquit Bodem als ‘voldoende onderzocht’ zijn aangegeven terwijl er sprake kan zijn van eenMTBE8 verontreiniging, die niet bij de onderzoeken en saneringen is meegenomen. Een lijstvan deze locaties bestaat nog niet. Er zit als het ware een ‘gat’ tussen het toevoegen vanMTBE aan brandstoffen (als loodvervanger) en de AMvB Tankstations waarin deze stof moetworden meegenomen bij onderzoek. Monitoring voor de Wet milieubeheer bevatte geenMTBE. Hierdoor kan het zijn dat er wel brandstof met MTBE is gelekt dat niet gedetecteerdis.Dit is een voor de winning ongewenste situatie. Vanuit de ervaringen in Zuid Holland, waarhiertoe een methode is ontwikkeld, zal een provinciebrede analyse van allebenzineservicestations 10-20 verdachte stations opleveren, waarvan een klein deel inbeschermde gebieden. Voorlopig worden beleidsontwikkelingen afgewacht. De locaties dievan belang kunnen zijn, zijn genoemd in Grontmij (2007). De Provincie Utrecht heeft geenspecifiek beleid ontwikkeld ten aanzien van MTBE en dus wordt het generieke beleidgevolgd. Mogelijke risico’s kunnen op verschillende manieren worden afgedekt.

8 Aan benzine wordt sinds 1988 vaak methyl-tert-butylether (MTBE) toegevoegd om de klopvastheid te verhogen.Vroeger werd daarvoor het zeer giftige tetraëthyllood (TEL) gebruikt (loodhoudende benzine).



Figuur 2-13 Bodemverontreinigingen in de omgeving van winning Cothen (bron: ProvincieUtrecht).

2.6.2 Risico´s op nieuwe verontreinigingen door bedrijvenIn het gebied zijn volgens de gemeente de volgende bedrijven aanwezig die aanleidingkunnen geven tot lekkage:

· Trechtweg 1/11 zijn diverse agrarische bedrijven gevestigd· Trechtweg 1a Akkerbouwbedrijf met koelhuis· Trechtweg 10 Akkerbouwbedrijf met koelhuis· Wijkersloot 6 Akkerbouwbedrijf met koelhuis· Groenewoudseweg 6 Akkerbouwbedrijf met koelhuis· Groenewoudseweg 10 Akkerbouwbedrijf met opslag diesel in tanks· Groenewoudseweg 11 Akkerbouwbedrijf met koelhuis· Groenewoudseweg 16 Akkerbouwbedrijf met koelhuis· Groenewoudseweg 18 Akkerbouwbedrijf met opslag diesel in tank· Bredeweg 7 Autobedrijf met opslag diesel in tank· Diverse bedrijven aan bedrijventerrein Willem-alexanderweg 77 welke aanleiding kunnen geven tot lekkage

Dit type bedrijven geeft geen aanleiding tot aantasting van de ondergrond zodat eventuelelekkages de winning niet zullen bereiken.



Figuur 2.14 Bedrijven in de omgeving van winning Cothen (Bron: bedrijven en inrichtingenprovinciale risicokaart en bedrijvenkaart provinciaal gezag; georegister.nl).

De milieudienst is twee jaar geleden in alle bedrijven binnen het GWBG op bezoek geweest,ook bedrijven die nu binnen het GWBG zijn komen te vallen. De bedrijven hebben twee jaarde tijd om te voldoen aan de regels. Dit jaar (2013) is een tweede bezoek bij bedrijven waarmen nadere aandacht aan wilde geven gepland.

2.7 Ondergronds ruimtegebruik

2.7.1 KWO installatiesIn de beschermingsgebieden van winning Cothen bevinden zich op dit moment geeninstallaties voor Koude Warmte Opslag (KWO). KWO installaties kunnen een risico vormenvoor de drinkwaterwinningen, mede als gevolg van de lokale opwarming van het grondwater.Het beleid ten aanzien van KWO installaties is weergegeven in Tabel 3.1 (minimaal eenverblijftijd van 50 jaar tussen de KWO installatie en de putten van de drinkwaterwinning, zieook de kaart in Bijlage 9).

2.7.2 Overig ondergronds ruimtegebruikUitgezonderd lijnbronnen (riolering, leidingen) is er, voor zover bekend, geen sprake vanrisicovol ondergronds ruimtegebruik binnen de grondwaterbeschermingszones, daarbijdoelend op gebruik anders dan in KWO-installaties. Ondergrondse bebouwing (kelders,tunnels, aquaducten, etc.) leveren geen kwaliteitsrisico’s voor het grondwater op en zijndaarom niet beoordeeld. Zie voor lijnbronnen paragraaf 2.8. Een ander aandachtspunt is datbronneringen van bedrijven binnen de boringsvrije zones moeten voldoen aan de eisen in de



PMV. Hiertoe is het grondwaterregister van de provincie geraadpleegd, omdat het landelijkeregister (www.lgronline.nl) niet functioneert. Gegevens van de Waterschappen konden nietverkregen worden omdat zij het LGR gebruiken om de gegevens in te voeren.Uit de figuur (2-12) die is afgeleid met provinciale gegevens blijkt dat behalve de winning zelfgeen onttrekkingen in de boringsvrije zone aanwezig zijn.

2.8 LijnbronnenIn het intrekgebied van de winning Cothen liggen enkele lijnvormige elementen die dekwaliteit van het grondwater kunnen beïnvloeden, bijvoorbeeld bij calamiteiten. Delijnbronnen die een rol spelen voor de drinkwaterwinning Cothen zijn weergegeven in Figuur2-15. Lijnbronnen zijn voor wat betreft diffuse belasting minder van belang door het relatiefkleine aandeel water dat de winning direct vanaf het maaiveld bereikt.

WegenDe belangrijkste weg is de provinciale weg N 229 die aan de noordkant van de boringsvrijezone loopt. Verder worden de beschermingszones doorkruist door lokale wegen van het dorpCothen.

LeidingenEr loopt geen leiding door het waterwingebied, grondwaterbeschermingsgebied en door deboringsvrije zone.

RioleringVolgens informatie van de gemeente is de riolering redelijk in orde. Twee jaar geleden is ergeïnspecteerd. De ernstige zaken zijn aangepakt. De gemeente heeft een GRP(gemeentelijk rioleringsplan) geldig tot 2013.Er zal een nieuw GRP worden gemaakt waarbij de toestand van de riolering wordtgeactualiseerd. Bij vervanging van de riolering zal eventueel afgekoppeld worden.De gemeente vindt het van belang bij nieuwe ontwikkelingen bv. Ten aanzien van eenintegrale invulling van het GRP, maatregelen bij afkoppelen, op de hoogte te wordengehouden.

Tabel 2.1 Lijnbronnen rondom winning CothenLijnbron Belangrijkste risicoProvinciale weg N229 Geen risico door voldoende beschermende werking bodemLeidingen Niet aanwezigRiolering Riolering in orde. Voorts geen risico door voldoende beschermende

werking bodem



Figuur 2-15 Lijnbronnen rondom winning Cothen (bron: Bestand Bodemgebruik, CBS).

2.9 Diffuse bronnen2.9.1 InleidingHet risico van diffuse verontreiniging voor een winning wordt bepaald door twee factoren: debelasting ten gevolge van het grondgebruik en de kwetsbaarheid van de winning. Met deREFLECT methodiek (Kiwa, 1999) worden de risico’s voor de winning ingeschat door debeoordeling van de diffuse belasting te maken. Door deze belastingsscore te combinerenmet de fysische kwetsbaarheid van de winning is dit te vertalen in een risicoscore. Dezescore wordt op een risicokaart weergegeven (zie ook Figuur 2-16 en Kader).

Figuur 2-16 Opbouw risicokaart

Kaart

gebruiksfuncties

Tabel metrisicoscore pergebruiksfunctie

-bodemtypen-Weerstandsbiedende lagen-Verblijftijd

Kaart

gebruiksfuncties

Kaart

gebruiksfuncties

Tabel metrisicoscore pergebruiksfunctie

-bodemtypen-Weerstandsbiedende lagen-Verblijftijd



Risico’s van het huidige landgebruik via REFLECTOm de risico’s van het huidige landgebruik te duiden, zijn twee kaarten van de Reflect-methodiek gecombineerd:

KwetsbaarheidkaartDe kwetsbaarheid is samengesteld uit een aantal kenmerken van de winning, namelijk dedikte van de slechtdoorlatende lagen boven het bepompte pakket, de kwetsbaarheid vande bovengrond (bodemtype) en de verblijftijdzonering van het grondwater (‘afstand tot dewinning in jaren’). Met deze benadering is het mogelijk voor een winning een ruimtelijkgedifferentieerd beeld van de kwetsbaarheid te maken met een score tussen 1 en 10.Deze kaart is opgenomen in de kaartenbijlage.

BelastingkaartDe belastingscore is berekend op basis van de grondgebruikfunctie. Het risico van degrondgebruikfunctie voor de grondwaterkwaliteit is opgesplitst in drie factoren; diffusebelasting, calamiteiten en handhaafbaarheid. De belasting is met REFLECT ingedeeld indrie categorieën functies “harmoniserend”, “mogelijk risicovol onder voorwaarden” en“risicovol”, met een score tussen 1 en 3. Voor de winning is vervolgens een belastingskaartgemaakt met de belastingsscore. De belastingkaart is opgenomen in de kaartenbijlage.

Risico’s diffuse bronnenDe belasting van bestaande activiteiten en de kwetsbaarheid van de winning zijngecombineerd tot een inschatting van de risico’s. Zowel de belasting als de kwetsbaarheidzijn gescoord in drie categorieën. Dit resulteert in een ruimtelijk beeld met als indeling driekleuren: geen probleem, groen (I), aandachtspunt, geel (II) en risico’s, rood (III).

Een matig tot hoge kwetsbaarheid in combinatie met functies die mogelijk risicovol zijn voorhet grondwater kan aanleiding geven tot een actueel risico in delen van het intrekgebied vande winning vanaf maaiveld. Een hoge risico-score op een plaats zal echter niet betekenendat er ook sprake is van risico’s door diffuse verontreiniging. Dit zal alleen het geval zijnwanneer een groot deel van het intrekgebied van de winning ‘rood’ en ‘geel’ gekleurd is.

In de volgende paragrafen worden de kaart met gebruiksfuncties, de belastings- enkwetsbaarheidskaarten en de risicokaart gepresenteerd.



Figuur 2-17 Gebruiksfuncties ter plaatse van winning Cothen (bron: Bestand Bodemgebruik, CBS).

2.9.2 GebruiksfunctiesDe kaart met gebruiksfuncties waaruit de diffuse belastingen kunnen worden afgeleid isweergegeven in Figuur 2-17. Het waterwingebied bestaat geheel uit grasland. Deboringsvrije zone en het grondwaterbeschermingsgebied bevatten naast bebouwing ookgrasland en akkerland. Een groot deel van het akkerland bestaat uit boomkwekerijen enfruitteelt. Ook is maïs en zijn overige gewassen aanwezig. Gezien het landgebruik zijn veelverschillende vormen van belasting te verwachten.

2.9.3 Belasting bij verschillend landgebruikHet intrekgebied aan maaiveld is vele malen groter dan de boringsvrije zone, en is voor eengroot deel buiten de beschermingszones van de winning gelegen. Een groot deel van hetonttrokken water is zeer oud. Voor de winning zijn de activiteiten aan maaiveld van belang inhet noordelijke deel van het gebied en het gebied ten noorden van de boringsvrije zone waarinfiltratie optreedt. In het noordelijk deel zijn voornamelijk graslanden aanwezig met een kleinpercentage maïs en fruitteelt. Hierdoor kan invloed van herbiciden en fungiciden wordenverwacht. Echter gezien het kleine aandeel risicovol landgebruik zou zelfs in een kwetsbarewinning het risico van deze activiteiten laag zijn. Voor het bedrijventerrein is vooralhandhaving van belang om risico’s te minimaliseren; vanuit bebouwde gebieden wordenrisico’s ook als klein ingeschat.

2.9.4 Potentiële risico’sMet behulp van de Reflect-methodiek is een kaart vervaardigd die het risico voor diffusebronnen weergeeft (Figuur 2-19, Figuur 2-18). Uit Figuur 2-18 blijkt wat de percelen zijn waarde grootste belasting op maaiveld optreedt. Dit is onder andere het bedrijventerreintje.



De kwetsbaarheid van de winning is relatief laag; in het zuidelijk deel stroomt al hetinfiltrerende grondwater richting het zuiden om daar in het Amsterdam Rijn Kanaal op tewellen. In het zuidelijk deel van de winning zijn risico’s dan ook niet aanwezig.

De risicokaart geeft een laag tot matig risico voor het gehele intrekgebied dat vooral net tennoorden van de boringsvrije zone is gelegen.

Figuur 2-18 Relatieve belasting volgens REFLECT scoremethodiek



Figuur 2-19 Kwetsbaarheid en risico van de winning Cothen



2.10 Kwaliteit van ruwwater en grondwater: bewezen kwetsbaarheidIn de voorgaande paragrafen is vanuit verschillende optieken gekeken naar de risico’s dienabij de drinkwaterwinning Cothen aanwezig zijn. De verschillende typen belasting en degeohydrologische kwetsbaarheid zijn daarbij in kaart gebracht en er is een risico-kaartopgesteld.De kwaliteit van het ruwwater geeft behalve in het risico ook inzicht in de ‘bewezenkwetsbaarheid’ van de winning. Aanwezigheid van verontreinigingen in ruwwater bewijzendat verontreinigingsbronnen daadwerkelijk in de winning terecht kunnen komen. Daarmeekan de ruwwaterkwaliteit een onderbouwing vormen voor de risico-analyse en vooreventuele maatregelen.

2.10.1 Kwaliteit ruwwaterBij de bespreking van de kwaliteit van het ruwwater die vastgesteld wordt door hetanalyseren van het water uit de individuele pompputten (het onbehandelde opgepomptewater), wordt onderscheid gemaakt in de macroparameters en de microverontreinigingen. Demacroparameters zijn de parameters die van nature voorkomen en waarvan de (relatiefhoge) gehalten worden bepaald door het bodemtype waarin het grondwater zich bevindt,zoals magnesium, calcium, hardheid, pH etc. De microverontreinigingen zijn de parametersdie in lage gehalten voorkomen en die in het grondwater terecht komen door belasting vande bovengrond met verontreinigingen.

Bij de presentatie wordt gebruik gemaakt van Box-whisker plots. In het Kader is eentoelichting op dit type plots gegeven.

MacroparametersVia vier pompputten wordt grondwater onttrokken uit het tweede watervoerend pakket,vanonder een goed ontwikkelde kleilaag. Het grondwater is van acceptabele kwaliteit,waaruit door middel van ontharding en zandfiltratie drinkwater wordt gemaakt. Het water isverzadigd en diep anoxisch. Hardheid en bicarbonaat zijn hoog, sulfaat is afwezig, enmethaan ligt tussen 2 en 3 mg/l. Er zijn geen trends in de analyses van het opgepomptewater te onderscheiden (Figuur 2.20).

Volgens hydrologische inzichten zal het aandeel water uit het eerste watervoerend pakketzeer langzaam stijgen, maar in de pompputtten is dat nog niet te merken. Het water in heteerste watervoerend pakket heeft deels een Rijn-herkomst, wat blijkt uit de gemetengehalten dikegulac in ondiepe monitoringfilters. De invloed van Rijnwater is niet terug tevinden in de ruwwaterkwaliteit door stijgende chloride of hardheid.

In het verzameld ruwwater wordt de komende 10 jaar een verdere daling verwacht van hetwaterstofcarbonaatgehalte en de totale hardheid. De totale hardheid overschrijdt degrenswaarde van 2 mmol/L.

MicroverontreinigingenEr zijn geen verontreinigingen afkomstig vanaf maaiveld aangetroffen in de pompputten.Alleen in de ondiepe winput COPP003 worden sporen van dikegulac waargenomen. Dezewinput ligt op -25 m NAP, terwijl de andere pompputten op -60 tot -100 m NAP ligt.



Tabel 2.2 Stoffen aangetroffen in ruwwater (individuele pompputten) met mate vanoverschrijding van de toetsingswaarde (Tw) (zie Bijlage 3) en trend volgens dewaterkwaliteitsrapportage van Vitens. Oranje: toetsingswaarde wordtoverschreden.

Stofgroep Stof Toetsingswaarde Jaar Norm(Tw)Bestrijdingsmiddel Dikegulac, voor 2005 < Tw 0,1 µg/l

Kader BoxwhiskerplotsIn de beschrijvende statistiek is een boxplot of boxwhiskerplot een grafische weergave vande vijf-getallensamenvatting. Deze vijf-getallensamenvatting bestaat uit het minimum, heteerste kwartiel, de mediaan (of tweede kwartiel), het derde kwartiel en het maximum van dewaargenomen data. Een boxplot is daarmee een weliswaar sterk vereenvoudigde, maar zeerbruikbare, voorstelling van de verdeling van de data.

Bijgevoegd een box-whiskerplot van een willekeurige set analysegegevens van Vitens. Deonderkant van de ‘box’ geeft de 25 percentielwaarde aan. Onder deze waarde komt 25% vande gemeten waarden voor. De bovenkant van de ‘box’ geeft de 75 percentielwaarde aan.Onder deze waarde komt 75% van de gemeten waarden voor. De rode lijn in de box geeft demediane waarde weer (de waarde waarboven en waaronder de helft van de gemetenwaarden valt). De lengte van de balken aan weerszijden van de ‘box’ (de zogenaamde‘whiskers’) is maximaal 1,5 keer de lengte van de ‘box’, met dien verstande dat het uiteindevan de ‘whiskers’ wordt bepaald door de hoogste gemeten waarde aan de bovenkant en delaagste gemeten aan de onderkant die vallen binnen deze maximaal mogelijke whisker. Dewaarden die vallen buiten deze whiskers worden uitschieters genoemd. De uiteinden van dewhiskers zijn derhalve de kleinste waarden die geen uitschieter zijn.



2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009-0.5

0

0.5

1

1.5

mg/l

mg

/l

Box-whiskers SO4-- (Totaal)

2000 2002 2004 2006 2008295

300

305

310

315

320

325

330

mg/l

mg

/l

Box-whiskers HCO3- (Totaal)

2000 2002 2004 2006 20087

7.5

8

8.5

9

9.5

10

mg/l

mg

/l

Box-whiskers Cl- (Totaal)

2000 2002 2004 2006 20082

4

6

8

10

12

14

16

18

mg/l

mg

/l

Box-whiskers Fe++ (Totaal)

2000 2002 2004 2006 200876

78

80

82

84

86

88

mg/l

mg

/l

Box-whiskers Ca++ (Totaal)

2000 2002 2004 2006 20080

0.05

0.1

0.15

0.2

0.25

0.3

0.35

0.4

mg/l

mg

/l

Box-whiskers NH4+ (Totaal)

Figuur 2.20 Enkele relevante macro-waterkwaliteitsparameters (sulfaat, bicarbonaat, chloride,ijzer, calcium en ammonium) in de winputten



2000 2001 20020.01

0.02

0.03

0.04

0.05

0.06

0.07

0.08Box-whiskers Dikegulac (Totaal)

Figuur 2.21 Microverontreinigingen in de winputten (bron: waterkwaliteitsrapportage Vitens, 2011).

Toetsing:Op basis van de KRW dienen waterwinningen voor drinkwater beoordeeld te worden op hetvoldoen van het water aan de normen van het Drinkwaterbesluit (toets cf art 7.2 KRW). Hetruwwater van de individuele pompputten van de winning Cothen voldoet voor alle stoffen aande drinkwaternorm.

2.10.2 Mogelijke oorzaken normoverschrijdingen ruwwaterNiet van toepassing voor deze winning.

2.10.3 Kwaliteit reinwaterHet reinwater van de winning (dit is het water na zuivering) voldoet aan de gestelde eisenvoor drinkwater.

2.10.4 Kwaliteit toestromend grondwaterDe kwaliteit van het ondiepe grondwater wordt beïnvloed door activiteiten aan maaiveldzoals landbouw en het gebruik van wegenzout en bestrijdingsmiddelen in stedelijk gebied.Alleen in waarnemingsput COWP024 worden in de twee meest ondiepe filters (van -10 en -50m) sporen van dikegulac aangetroffen (Figuur 2.22). Dieper is het grondwater schoon. Debeoordeling van de verontreinigingen in de waarnemingsputten ten opzichte van dedrinkwaternormen is weergegeven in Tabel 2.3.

Tabel 2.3 Stoffen aangetroffen in toestromend grondwater (individuelewaarnemingsputten)beoordeling ten opzichte van de toetsingswaarde (Tw) (zieBijlage 3). Oranje: toetsingswaarde wordt overschreden, groen:toetsingswaarde wordt niet overschreden.

Stofgroep Stof Toetsingswaarde Jaar Norm(Tw)Bestrijdingsmiddel Dikegulac, voor 2005 < Tw 0,1 µg/l



2000 2001 20020

0.02

0.04

0.06

0.08

0.1

0.12

0.14

0.16

0.18

0.2Box-whiskers Dikegulac (Totaal)

Figuur 2.22 Boxplots van de aangetroffen micro-waterkwaliteitsparameters (bron:waterkwaliteitsrapportage Vitens, 2011).

2.11 Conclusie ten aanzien van de kwetsbaarheidOp basis van de gegevensverzameling en –beschrijving is nu het volgende in beeldgebracht:· De kenmerken van de winning in termen van een risico-analyse· De lokale bronnen van mogelijke verontreiniging· De diffuse bronnen en de risico’s van de diffuse bronnen op basis van de reflect-

methodiek· Een beeld van de kwaliteit van het ruwwater en het grondwater dat in waarnemingsputten

is aangetroffen (bijvoorbeeld in ondiepere pakketten).

De winning Cothen blijkt relatief goed beschermd voor invloeden vanaf maaiveld die deelsvia directe belasting en deels via oppervlaktewaterinfiltratie uit met name de Kromme Rijnhet 1e watervoerende pakket en vervolgens de winning kunnen bereiken. Negatieve invloeddoor infiltratie van oppervlaktewater wordt in het 1e watervoerende pakket al nauwelijksaangetoond: alleen dikegulac is ruim onder de drinkwaternorm aangetoond inwaarnemingsputten en in de ondiep gelegen winput.

Gezien de verblijftijdenverdeling zal de winning ook in de toekomst weinig kwetsbaar zijnvoor bovengenoemde invloeden die vanuit maaiveld en vanuit oppervlaktewater een rolkunnen spelen. Er wordt verwacht dat deze invloed groter wordt; echter tot nu toe wordtvooral een daling van enkele kwaliteitsparameters (een zeer lichte daling van de aanhardheid gerelateerde parameters) waargenomen.



In de winning Cothen blijken geen grote puntbronnen van bodemverontreiniging aanwezigdie de kwaliteit van één of enkele winputten beïnvloeden. Er is slechts één oude stortaanwezig waaruit mogelijk stoffen vrijkomen. Gezien de aangetroffen lage concentraties inhet grondwater wordt het grondwater bij deze voormalige stort niet meer gemonitord. Dezelocatie vormt geen bedreiging voor de winning.

2.12 Meer informatie?Dit hoofdstuk beschrijft de belangrijkste basisinformatie op hoofdlijnen. In onderstaande tabelis opgenomen waar u meer aanvullende informatie kunt vinden (niet uitputtend). Daarnaastvindt u in bijlage 1 een literatuurlijst.

Tabel 2.4 Enkele aanvullende informatiebronnen

Geo-informatie Bronhouder WebsiteGrondwaterbeschermingsbeleid Provincie Utrecht https://www.provincie-utrecht.nl/onderwerpen/alle-

onderwerpen/drinkwater-0/Bodemonderzoeken,bodemsaneringen enbodembelastende activiteiten

Provincie Utrecht www.bodemloket.nl

Bedrijven OmgevingsdienstRegio Utrecht (odru)

Geoloket milieudienst ZOU:http://portaal.milieudienstzou.nl/milieudienstzou/Geoloket/tabid/245/language/nl-NL/Default.aspx ,website odru nog niet open

Aardgasleidingen enbrandstofleidingen

OmgevingsdienstRegio Utrecht/risicokaart

http://nederland.risicokaart.nl/risicokaart.html?prv=utrecht

Kabels en leidingen Kadaster http://www.kadaster.nl/klic/



3 BESCHERMINGSBELEID EN PRAKTIJK

3.1 InleidingVoor niet-kwetsbare winningen is de regelgeving ten opzichte van de kwetsbare winningenbeperkt. Meestal zijn geen 100-jaars aandachtsgebieden aanwezig en zijn in plaats vangrondwaterbeschermingsgebieden boringsvrije zones aanwezig.

Bij de winning Cothen is naast een waterwingebied en een boringsvrije zone aanvullend ooksprake van een klein grondwaterbeschermingsgebied (zie paragraaf 4.2.4).

Dit hoofdstuk bevat op hoofdlijnen een beschrijving van beleid en regelgeving voor zoverrelevant voor de specifieke situatie van de winning Cothen. Het beleid en de bijbehorenderegelgeving die invloed hebben op de kwaliteit van het grondwater bij waterwinningen stoeltop twee pijlers:· Beschermingsbeleid. Dit beleid heeft tot doel emissies van verontreinigingen naar de

ondergrond te beperken en richt zich op het gebruik en de gebruiksfuncties aan maaiveldter plaatse van de verschillende beschermingzones rond een winning. Met gebods- enverbodsregels worden verschillende vormen van gebruik verboden/beperkt en/of aanregels gebonden. Dit beleid is voornamelijk vastgelegd in de provinciale milieuverordening(PMV) en in het Grondwaterplan van de Provincie Utrecht.

· Ruimtelijke ordening. Via provinciale en gemeentelijke structuurvisies, de provincialeruimtelijke verordening en bestemmingsplannen vindt er planologische bescherming terplaatse van de beschermingszones plaats. Immers sommige functies zijn minderbelastend voor de grondwaterkwaliteit dan andere. Bij functiewijzigingen in 100-jaarszones, waterwin- en grondwaterbeschermingsgebieden en in het InfiltratiegebiedUtrechtse Heuvelrug moet rekening worden gehouden met het waterwinbelang, en moetworden toegelicht hoe de bescherming gestalte krijgt.

In bijlage 6 is een overzicht opgenomen waarbij per verantwoordelijke overheid de relevantewetgeving is weergegeven en de uitwerking daarvan in de praktijk naar plannen,verordeningen en vergunningen.

Daarnaast wordt onderscheid gemaakt in bestaande situaties en nieuwe situaties.· Bestaande situaties dienen getoetst te worden aan de van toepassing zijnde regels die

vallen onder het beschermingsbeleid. Ontoelaatbare situaties dienen aangepakt teworden.

· Nieuwe situaties (functiewijzigingen), die vastgelegd worden via het ruimtelijkeordeningsspoor, moeten allereerst voldoen aan het bestaande beschermingsbeleid datvoor de verschillende typen beschermingszones geldt (zie Tabel 3.1). Daarnaast moet ernaar gestreefd worden de belasting van de bodem met milieuvreemde stoffen teverminderen ten opzichte van de huidige situatie. Immers de Kaderrichtlijn Water (KRW)stelt dat de zuiveringsinspanning van grondwater dat gebruikt wordt als drinkwatertenminste gelijk moet blijven, maar bij voorkeur moet afnemen.

Grondwaterbescherming is maatwerk. De informatie die in het gebiedsdossier is opgenomenheeft als belangrijkste doel om een eerste indicatie te geven van de risico’s en de(on)mogelijkheden. Het gebiedsdossier dient als basis om het gesprek aan te gaan met debetrokken partijen.



Bij de winning Cothen is naast een waterwingebied en een boringsvrije zone aanvullend ooksprake van een klein grondwaterbeschermingsgebied.

3.2 Beschermingszones en milieuregels

3.2.1 Beschermingszones en beschermingsbeleid winning CothenDe winning Cothen heeft een waterwingebied, een grondwaterbeschermingsgebied en eenboringsvrije zone. Op deze zones is de Provinciale Milieuverordening (PMV) van toepassing.Daarnaast zijn er bij de winning Cothen 50-jaarszones als signaleringszone. Binnen de 50-jaarszone mogen geen KWO-systemen worden aangelegd. Het verbod is vastgesteld in hetGrondwaterplan van de Provincie Utrecht (Provincie Utrecht, 2007) en in de nieuwe PMV(Provincie Utrecht, 2013), vanwege de risico’s die open KWO-systemen geven voor dewinning.

In Tabel 3.1 is de regelgeving beknopt samengevat voor een aantal veel voorkomendevormen van ruimtelijk gebruik zoals woningbouw, afkoppelen en Koude Warmte Opslag. Uitde praktijk blijkt dat dergelijke overzichten meerwaarde hebben, maar ook dat beleid enregelgeving niet altijd voldoende concreet zijn om direct vast te stellen welke activiteiten welof niet zijn toegestaan (en zo ja, onder welke voorwaarden).

Tabel 3.1 Overzicht op hoofdlijnen van de regelgeving voor veel voorkomend vormenvan ruimtelijk gebruik in de beschermingszones van winningen.

Regels in waterwingebiedAlgemeen · Geen activiteiten/inrichtingen toegestaan met enig risico.

· Vrijstelling voor het drinkwaterbedrijf (openbare drinkwatervoorziening)· Vrijstellingen voor bestaande infrastructuur, gebouwen e.d. en onderhoud ervan

en bestaande legale boorputten enz.· Vrijstellingen voor boorputten grondwaterbeheer en handelingen bodemsanering,

strooizout, beweiding, onderzoek bodem e.d

Regels grondwaterbeschermingsgebiedBedrijven (inrichtingen) 1.Verbod voor 22 categorieën bedrijven (43 bedrijfstypen)

2. Regels via instructies aan Wm-bevoegd gezag (vergunning) of direct werkenderegels (aanvullend op Activiteitenbesluit c.s.; geen extra meldplicht):· Lijst verboden stoffen (werkvoorraad vrij)· Hoeveelheidsdrempel bij schadelijke stoffen· Compartimenteren stoffen per opslageenheid· Vloeistofdichte voorziening bij opslag, vloeistofdicht of -kerend bij proces en

overslag met bodembedreigende activiteiten· Regels buiten inrichtingen zijn van toepassing als dit binnen de inrichting plaatst

vindt. (o.a. regels voor. boorputten, grond- en funderingswerken, bodemenergie,parkeren, aan- of afkoppelen verhardingen op/van riool en verbod diepinfiltratiehemelwater)

Boorputten* · Verbod op boringen bij aantasting scheidende laag of ontstaan kortsluitstromen· Vrijstelling: sondering, bodemsanering, bodemonderzoek, tijdelijke bronbemaling

Bodemwarmtewisselaars (geslotensystemen)

· Verbod op bodemwarmtewisselaars (gesloten systemen)· Overgangsrecht voor bestaande systemen (mits legaal, eis t.a.v. einde boorput)

Koude warmte-opslag(open systemen)

· Verbod op KWO’s (open systemen)· Tevens verbod in 50-jaarszone (deels gelegen buiten het GWBG)

Grond- enfunderingswerken*

· Algemene voorschriften voor funderingspalen en herstel grondwerk bij aantasting



scheidende laag of ontstaan kortsluitstromen (dieptegrens) en melding· ook als dit gebeurt in een inrichting (melding)

Buisleidingen entransport gevaarlijkestoffen

· Verbod nieuwe buisleidingen (transport gevaarlijke stoffen)· Melding veranderen bestaande buisleiding (geen risicotoename)

Verhardingen engebouwen

· Afkoppelen (hemelwater) met algemene voorschriften binnen de bebouwde komen melding (conform Leidraad Convenant afkoppelen)

· Verbod op diepinfiltratie hemelwater· Verbod op onverhard parkeren op parkeerplaatsen

* Dieptegrens: in principe 40 meter –mv, met uitzonderingen voor Woerden, Doorn, Amersfoort-Bergen Soestduinen (3 meter –mv) voor Driebergen, Leersum en Rhenen (10 meter –mv)en voor Beerschoten (30 meter –mv)

Regels boringsvrije zoneBoorputten · Verbod op boringen bij aantasting beschermende kleilagen (dieptegrens)

· enkele vrijstellingen*Bodemwarmtewisselaars (geslotensystemen)

· Verbod bij systemen die beschermende kleilagen aantasten (dieptegrens)· Algemene voorschriften bij boringen boven de beschermende kleilagen

(dieptegrens), met meldingsplichtKoude warmte-opslag(open systemen)

· Verbod bij systemen die beschermende kleilagen aantasten (dieptegrens)· Tevens verbod in 50-jaarszone (deels gelegen buiten de boringsvrije zone)

Grond- enfunderingswerken*

· Algemene voorschriften voor funderingspalen en herstel grondwerk bij aantastingscheidende laag of ontstaan kortsluitstromen (dieptegrens) en melding

*Dieptegrens: in principe 40 meter –mv, met uitzonderingen voor Amersfoort-Koedijkerweg, Rhenenen Woudenberg (10 meter –mv) en Veenendaal (30 meter –mv).

3.2.2 CalamiteitenIn Tabel 3.2 is een overzicht opgenomen van organisaties die een rol spelen bij deafhandeling van calamiteiten in het intrekgebied en is een korte beschrijving gegeven van dete volgen procedures. Niet alle partijen beschikken over een calamiteitenplan. Wanneer ersprake is van een calamiteit binnen de hiervoor beschreven beschermingszones (en ookdaarbuiten) dient door de betrokken gebiedsactoren direct handelend te worden opgetredenconform geldende calamiteitenplannen

ConvenantIngeval van grote calamiteiten is de veiligheidsregio Utrecht het bevoegd gezag en eersteaanspreekpunt. Tussen de veiligheidsregio Utrecht, de politie Utrecht, Vitens, Oasen enWaternet zijn in het convenant ‘risico en crisisbeheersing’ afspraken gemaakt over dewerkwijze ingeval van calamiteiten. Doel van dit convenant is te komen tot een goede risicoen crisisbeheersing, bewaking en beveiliging, incidentmanagement en herstel aangaandezaken die de drinkwatervoorziening bedreigen. Het convenant geldt voor onbepaalde tijd,maar iedere vier jaar zal de actualiteitswaarde door partijen worden beoordeeld en zijn erdus ook mogelijkheden om tot aanpassingen te komen.

Voor kleinere calamiteiten die binnen gemeente zelf optreden is niet geïnventariseerd hoewordt opgetreden en gecommuniceerd.

DraaiboekDe Utrechtse gemeenten hebben een gezamenlijk gemeentelijk draaiboek milieuzorg(draaiboek 24 deel 3 en 4 van de VRU, 2009) waarin de te volgen acties bij incidenten is



geprotocolleerd, inclusief het melden van incidenten aan het waterleidingbedrijf indien hetincident zich binnen een grondwaterbeschermingsgebied voordoet.

Tabel 3.2 CalamiteitenOrganisatie Adviseert om bij een

dringende milieucalamiteit tebellen met:

Opmerking

Provincie Utrecht 0800-0225510(milieuklachtentelefoon)

- verwijst op internet onder andere naar het waterschapvoor waterverontreiniging- Provincie informeert direct het drinkwaterbedrijf- het Kabinet van de Provincie adviseert en ondersteunt decommissaris van de Koningin in de uitoefening van zijnrijkstaken, waaronder rampenbestrijding

Omgevingsdienstregio Utrecht(odru)

112(bij ‘levensgevaar en acuutmilieugevaar’)

- tel. 030 - 69 99 500- verwijst bij rampen naar de gemeente- verwijst op internet onder andere naar de Provincie (tel.00800 – 0225510) en de politiemilieudienst 0900 8844

Gemeente Wijkbij Duurstede

Servicenummer van degemeente 0343-595595

WaterschapHDSR

030-634 57 00(alarmnummer Waterschap)

Vitens Heeft wel een calamiteitenplan,maar voor milieucalamiteiten is

de Provincie aanspreekpunt

- Vitens wordt geïnformeerd door de Provincie(milieuklachtentelefoon, kleine incidenten, lokaal)

- er is wel een klachtlijn voor storingen- er is bij Vitens een veiligheidscoordinator die zich ookmet calamiteiten bezighoudt

VeiligheidsregioUtrecht (VRU)

0900 8844 (Politie)(voor relatief grote calamiteiten)

Convenant VRU en WLB-en

3.3 Planologische doorwerking beschermingszones

3.3.1 BestemmingsplannenIn Tabel 3-3 zijn de relevante bestemmingsplannen weergegeven. De genoemdebeschermingszones horen door te werken in de bestemmingsplannen van de gemeentes,zowel in de plannen als op kaart.

Tabel 3-3 Grondwaterbescherming in relevante bestemmingsplannen.Bestemmingsplan Kaart Toelichting en voorschriftenBestemmingsplan buitengebiedCothen, vast te stellen medio2014

De nieuwe zone zal wordenopgenomen

Een verwijzing zal wordenopgenomen

Kromme Stelakker Cothen(2013; postzegelplan)

nvt In toelichting verwezen naargrondwaterbeschermingsgebied enbijbehorende regels in PMV.

Momenteel ligt het gebied alleen in deboringsvrije zone, niet meer in hetgrondwaterbeschermigsgebied(nieuwe PMV, 2013).

Bestemmingsplan Cothen, 16augustus 2011

waterwingebied,grondwaterbeschermingsgebieden boringsvrije zone op kaartaangegevenmet het ingaan van de nieuwePMV is de kaart ‘gedateerd’

Verwezen naar waterwingebied,grondwaterbeschermingsgebied enboringsvrije zone en bijbehorenderegelgeving uit de PMV entoenmalige “besluit boringen enfunderingen”



Bij de bestemmingsplannen die in ontwikkeling zijn is aandachtspunt dat beschermingszonesen verwijzingen naar bijbehorende regelgeving (PMV 4 feb 2013) op kaart en in detoelichting daadwerkelijk worden opgenomen.

3.3.2 Hoe omgaan met functieveranderingen?Bij functieveranderingen in het grondwaterbeschermingsgebied dient eerst nagegaan teworden of deze nieuwe functie/gebruik toegestaan is op basis van de nieuwe PMV (2013),en of de nieuwe functie/gebruik harmoniëert met het beschermingsbeleid op basis van hetGrondwaterplan Provincie Utrecht (voor niet-kwetsbare winningen de 50-jaarszone voorKWO). Daarnaast geldt vanuit de provinciale ruimtelijke structuurvisie en ruimtelijkeverordening voor het waterwingebied en het grondwaterbeschermingsgebied het stand-stillprincipe. Dit betekent dat de belasting door stoffen daar niet mag toenemen en bij voorkeurdient af te nemen

Voor de boringsvrije zone geldt dat daar alleen functies gerealiseerd kunnen worden die debeschermende lagen tussen maaiveld en de onttrekkingsdiepte niet aantasten. Hierbij geldtin principe een vrijstelling tot een bepaalde diepte. Deze diepte is bepaald op basis van deligging van een beschermde kleilaag boven de waterwinning. Het principe is dat dezekleilaag in tact moet blijven en activiteiten in of onder deze kleilaag verboden zijn of aan(zeer strikte) voorwaarden gebonden. De diepte is voor de boringsvrije zone Cothen bepaaldop 40 m –mv.

De drinkwaterwinning Cothen heeft een klein grondwaterbeschermingsgebied dat bestaat uiteen agrarisch gebied en bebouwd gebied (zie Figuur 2-17). In het beschermingsgebied ligtook de Kromme Rijn. Omdat er kans is op landgebruikswijzigingen moet gelet worden op hetuitgangspunt dat de provincie hanteert ten aanzien van het stand-still beginsel dat geldt voorgrondwaterbeschermingsgebieden.

3.4 Ruimtelijke ontwikkelingenIn Tabel 3.4 zijn de verwachte ontwikkelingen binnen de beschermingszones van de winningCothen weergegeven. Het is belangrijk om in een vroeg stadium hetgrondwaterbeschermingsbelang mee te wegen bij de uitwerking van autonomeontwikkelingen. Tevens wordt aanbevolen om deze ontwikkelingen te bespreken en teactualiseren tijdens de jaarlijkse gebiedsgesprekken.

Tabel 3.4 Relevante ontwikkelingen binnen de beschermingszones met een mogelijkeffect op de grondwaterkwaliteit. In de laatste kolom is de relatie van deontwikkeling met grondwaterbescherming” weergegeven

nr. Autonome Ontwikkeling Locatie Relatie met grond-waterbescherming (indicatief!)

1 Vergroten Woning Trechtweg 9 Geen bedreiging2 Uitbreiden bouwvlak Wijkersloot 15 Geen bedreiging3 Uitbreiden bouwvlak zorgboerderij Groenewoudseweg 13 Geen bedreiging4 Bouwen berging sportcomplex Overijnseveld 5 Geen bedreiging5 Vergroten agrarisch bouwperceel Groenewoudseweg 18 Geen bedreiging



4 ANALYSE RISICO’S EN MAATREGELEN

4.1 InleidingAllereerst worden de (mogelijke) risico’s ter plaatse van de drinkwaterwinning aangegevenvoor de huidige situatie. Deze risico’s worden samengevat met een score in het zogenaamdesignaleringsdiagram. Het signaleringsdiagram is primair een communicatie-tool. Het geeftsnel een beeld hoe goed of hoe slecht het gaat in de huidige situatie met de winning. Het iseen thermometer die om de drie tot zes jaar vernieuwd kan worden. Bij de onderdelen vanhet signaleringsdiagram wordt toegelicht of er sprake is van risico’s die een rol spelen voorde toekenning van de score in het signaleringsdiagram.In paragraaf 4-3 zijn maatregelen geformuleerd om de kwaliteit van het grondwater teverbeteren, bij het huidig gebruik en het voorgenomen gebruik. Hierbij wordt onderscheidgemaakt in maatregelen die specifiek zijn voor de winning en algemene maatregelen dievoor alle winningen van toepassing zijn.

4.2 SignaleringsdiagramFiguur 4-1 bevat het zogenoemde ‘signaleringsdiagram’. Dit is een schematische weergavevan de score van de winning Cothen op acht beleidscriteria (voor een toelichting zie Tauw,2010). Bij het linkerdeel van deze figuur gaat het om de feitelijke huidige situatie. Bij hetrechterdeel van de figuur gaat het om de inzet van instrumenten om de winning tebeschermen. Bij het bovenste deel van de figuur gaat het om de bovengrond en bij hetonderste deel van de figuur om de ondergrond. Voor een toelichting op hetsignaleringsdiagram wordt verwezen naar Bijlage 8.Bij de scores wordt onderscheid gemaakt in de beoordelingen groen (goed), matig (geel) enonvoldoende (rood). De scores zijn gebaseerd op de huidige situatie. Bij ieder criteriumwordt aanvullend ook ingegaan op de toekomstige situatie in die gevallen waarbijveranderingen bekend zijn (bijvoorbeeld ruimtelijke ontwikkelingen). Bij de verschillendecriteria kunnen maatregelen geformuleerd worden om het risico voor de winning tereduceren. Het betreft maatregelen die gebaseerd zijn op het risico in de huidige situatiemaar ook maatregelen die passen bij een verwacht risico in de toekomstige situatie. Dezemaatregelen zijn beschreven in paragraaf 4-3. In de maatregelentabellen wordt verwezennaar het criterium in het signaleringsdiagram waar het risico is beschreven.In het algemeen kan gesteld worden dat bij een criterium dat als goed beoordeeld is eenmaatregel niet direct als urgent wordt beoordeeld. Toch zijn er ook bij de meeste criteria dieals goed beoordeeld zijn, maatregelen te bedenken die de belasting van het grondwaterkunnen reduceren en dus een verbetering van de drinkwaterkwaliteit tot gevolg hebben.



Bovengrond

Ondergrond

Actie prestaties (Risicobeheersing)Effect Resultaat (Risico’s)

7 Niveau zuivering

8 Risico opverontreinigingdoor huidige

functies

1 Planologischebescherming mbthuidige functies

2 Milieuregelgeving

3 Bescherming mbtondergrondse activiteiten

4 Aanpak bestaandeverontreinigingen

5 Kwaliteittoestromendgrondwater

6 Kwaliteit ruwwater

Figuur 4-1 Signaleringsdiagram met de score voor de winning Cothen op de acht indicatoren

Hierna worden alle indicatoren van het signaleringsdiagram besproken.

1) Planologische beschermingBij dit criterium wordt nagegaan in hoeverre in de bestemmingsplannen voldoende aandachtbesteed is aan de aanwezigheid van een drinkwaterwinning, zowel wat betreft weergave vande beschermingszones op kaart, als tekstueel bij de toelichting.

Bij het bestemmingsplan in ontwikkeling zullen de beschermingszones en verwijzingen naarbijbehorende regelgeving (PMV 4 feb 2013) op kaart en in de toelichting ook daadwerkelijkworden opgenomen.

het onderdeel planologische bescherming is daarom als goed geclassificeerd

2) Milieuregelgeving en beleidBij dit criterium wordt beoordeeld in hoeverre alle milieuregelgeving (PMV en uitvoeringvergunningen) actueel is en in hoeverre de handhaving verloopt volgens de gemaakteafspraken over een adequate bescherming.

Binnen de beschermingszones zijn weinig bedrijven aanwezig. Het betreft voornamelijkagrarische bedrijven en voor het overige geen bedrijven waarvan vermoed wordt dat debeschermende lagen worden aangetast. Dit criterium wordt daarom als goed beoordeeld.

Calamiteiten(plannen)Wat betreft calamiteiten is geconstateerd dat er bij de meeste partijen te weinig accuratecalamiteitenplannen voorhanden zijn waarbij rekening is gehouden met de



drinkwaterbescherming. Dit is al geconstateerd tijdens het opstellen van het eerderegebiedsdossiers en is inmiddels al als aandachtspunt benoemd voor alle gebiedsdossiers(zie verder onder 4.3).

3) Bescherming met betrekking tot ondergrondse activiteiten.Bij dit criterium wordt beoordeeld of het beleid en de regelgeving met betrekking tot hetvoorkomen van risico’s van ondergronds ruimtegebruik actueel/adequaat zijn en adequaatworden uitgevoerd (vergunningverlening en controle).Onttrekkingen buiten de onttrekkingen die bij de provincie geregistreerd stonden in 2010konden niet worden opgevraagd wegens disfunctioneren van het LGR (Landelijk GrondwaterRegister), en zijn daarom niet meegenomen in de beoordeling van dit criterium.

Beleid en regelgeving met betrekking tot het voorkomen c.q. beperken van de risico’s vanondergronds ruimtegebruik zoals Koude Warmte Opslag is als goed geclassificeerd. Erbevinden zich geen KWO installaties. Gezien de nabijheid van extensief bebouwd gebied enenkele kleine bedrijven vormt ondergronds ruimtegebruik een klein aandachtspunt.

Dit criterium wordt vanwege bovengenoemde redenen als goed geclassificeerd.

Figuur 4-2 Ligging boringsvrije zone en grondwaterbeschermingsgebied in oude en nieuwe PMV

4) Aanpak bestaande verontreinigingen



Bij dit criterium wordt beoordeeld in hoeverre risicovolle bodemverontreinigingslocaties vóór2015 voldoende gesaneerd/beheerst of onderzocht worden waardoor antropogeneverontreinigingen de winning niet zullen bereiken.

De locatie Groenewoudseweg is vanuit de KRW-studie geselecteerd als potentiëlespoedlocatie omdat het een voormalige stortplaats in een boringvrije zone betreft. Dezelocatie is bij de provincie bekend als NAVOS locatie. In het grondwater zijn zware metalen enminerale olie aangetroffen met concentraties boven de streefwaarden. Gezien deaangetroffen lage concentraties in het grondwater wordt het grondwater bij deze voormaligestort niet meer gemonitord. Deze locatie vormt geen bedreiging voor de winning.

Het criterium wordt daarom als goed beoordeeld.

5) Kwaliteit toestromend grondwaterBij dit criterium wordt beoordeeld of de grondwaterkwaliteit in de peilfilters vanwaarnemingsputten de drinkwaternorm van het Drinkwaterbesluit (toets cf art 7.2 KRW)overschrijdt.

Op het niveau 10-50 m –mv zijn sporen dikegulac aangetroffen, ruim onder dedrinkwaternorm. Dieper in het onttrekkingspakket is het grondwater schoon.


6) Kwaliteit ruwwaterOp basis van de KRW dienen waterwinningen voor drinkwater beoordeeld te worden op hetvoldoen van het water aan de normen van het Drinkwaterbesluit (toets cf art 7.2 KRW). Inhet ruwwater van de pompputten van de winning Cothen wordt alleen in de ondiepe winputCOPP003 dikegulac waargenomen ruim onder de norm.


7) Niveau zuiveringBij dit criterium wordt gekeken of het niveau van de zuivering past bij een natuurlijkegrondwaterkwaliteit.De zuivering van de winning Cothen bestaat uit drie zuiveringsstappen, namelijk ontharding(OH), beluchting (BL) en zandfiltratie (ZF). De zuivering is gericht op verwijdering van metname ijzer. De zuivering kan als een eenvoudige zuivering worden bestempeld. Dezezuivering past bij een natuurlijke grondwaterkwaliteit. Dit criterium wordt daarom als goedbeoordeeld.

8) Risico’s op verontreiniging door huidige functiesBij dit criterium wordt het risico ten gevolge van diffuse belasting van de huidige functies, datis vastgesteld met de Reflectmethodiek, beoordeeld. De scores binnen de boringsvrije zonezijn omgezet naar één gebiedsgemiddelde score van de boringsvrije zone. De volgendebeoordeling van de gebiedsgemiddelde score is gehanteerd: goed 1.0 – 1.75, matig 1.76 –2.25, onvoldoende 2.26 – 3.0.Bij de winning Cothen is alleen aan de noordkant sprake van landgebruik dat invloed kanhebben op de winning. De winning als geheel scoort onder de 1.75. De winning scoortdaarom als goed voor dit criterium.



4.3 Voorstel maatregelen

4.3.1 Winningspecifieke maatregelenUit Tabel 4-1 blijkt dat er op basis van een analyse van de risico’s specifiek voor de winningvrijwel geen maatregelen zijn geformuleerd. Er wordt alleen aandacht gevraagd voorbescherming van de ondergrond door de aanwezigheid van enkele bedrijven en bebouwdgebied. In Tabel 4-2, in paragraaf 4.3.2, zijn algemene maatregelen weergegeven die deelsvoor alle Utrechtse winningen en deels specifiek voor de niet-kwetsbare winningen gelden.

Genoemde maatregelen zijn door de betrokken gebiedsactoren tijdens het opstellen van ditgebiedsdossier benoemd als realistisch en haalbaar en vormt dan ook de basis voor verderebespreking en uitwerking in de gebiedsgesprekken.

Voor zowel de winningsspecifieke maatregelen als de algemene maatregelen geldt dat metsommige maatregelen al een begin is gemaakt, maar deze dienen gecontinueerd te wordenen met andere maatregelen dient nog begonnen te worden.

Tabel 4-1 Overzicht winningspecifieke risico’s en voorstel maatregelen winning Cothen



1 Planologischebeschermingmet betrekking tothuidigefunctie

Beschermingsbeleid: vóórkomenbeschermingszones inbestemmingsplannen enkaarten.

Geen knelpunten



volgens plan· Consequenties ten gevolge

van wijziging ligging

beschermingszones innieuwe PMV (zie algemenemaatregelen)

Geen knelpunten

3 Beschermingmet betrekking totonder-

grondse activi-teiten

Onderdelen:· Koude warmteopslag binnen

50-jaarszones

· toestand riolering· beregeningsputten

Geen knelpunten Aandachtspunt dooraanwezigheid van enkelebedrijven en bebouwd

gebied.

Provincie,gemeenteVitens, ODRU


Aanpakbodemverontreinigingslocatiesdie risicovol kunnen zijn voor dewinning

Geen knelpunten

5 Kwaliteit toe-stromend

Beoordeling grondwaterkwaliteitin waarnemingsputten t.o.v.

Geen knelpunten





grondwater drinkwaternorm

6 Kwaliteit

ruwater

Beoordeling ruwaterkwaliteit in

pompputten t.o.v.drinkwaternorm

Geen knelpunten

7 zuiverings-inspanning

Is de zuiveringsinspanninggroter dan hoort bij eennatuurlijke grondwaterkwaliteit?

Geen knelpunten

8 Risico op ver-ontreiniging doorhuidige functies

Risico’s tengevolge van diffusebelasting

Geen knelpunten

4.3.2 Algemene risico’s en maatregelenOnderstaande maatregelen zijn geldig voor alle winningen in de Provincie Utrecht.

Maatregelen ten gevolge van wijziging PMVIn het kader van de wijziging van de PMV zijn de beschermingsgebieden voor allewaterwinningen opnieuw berekend (zie Royal Haskoning, 2010) en zijn nieuwe zonesafgeleid die in meer of mindere mate afwijken van de eerdere zones. In samenhang hiermeedient een aantal vervolgacties te worden uitgevoerd door provincie en milieudiensten:· Beoordelen huidige bedrijfsactiviteiten in de uit te breiden beschermingszones in relatie

tot de eisen vanuit de PMV.· Definiëren van overgangsbeleid voor bestaande bedrijven.· Bij RO processen die momenteel worden opgestart in de nieuwe gebieden waar mogelijk

al anticiperen op de toekomstige status van deze gebieden.· (Her)beoordeling van de spoedeisendheid van de aanpak van aanwezige

bodemverontreinigingen in de uit te breiden beschermingszones.· Verwerken van de wijzigingen van PMV in de bestemmingsplannen.

BodemsaneringslocatiesContinueren aanpak spoedlocaties. Dit vergt behalve aandacht van de provincie ten aanzienvan de uitvoering van het bodemsaneringsprogramma ook aandacht binnen hetgebiedsproces. De maatregel is het binnen het gebiedsproces monitoren van de voortgangen uitkomsten van de onderzoeken en van de aanpak van de potentiële spoedlocaties.

Voor tankstations geldt dat binnen de Wbb deze vaak niet zijn onderzocht op MTBE, en datze niet als spoedlocatie zijn gezien bij de inventarisatie van de puntbronnen. Gezien hetgrote aantal locaties landelijk gezien is een nadere afweging noodzakelijk.

Ondergrondse activiteitenOpen KWO systemen moeten nu gemeld worden, gesloten systemen niet. Per 1 juli 2013moeten diepe gesloten systemen wel gemeld worden. Bij gesloten systemen is er kans oplekkage van glycol. De provincie dient in overleg met de gemeenten en waar van toepassingmet de omgevingsdienst/milieudienst na te gaan op welke wijze een overzicht verkregen kanworden van de gesloten systemen die niet gemeld zijn.

Toezicht en handhavingWat betreft het onderdeel ‘Toezicht en handhaving’ is in het verleden al geconstateerd dat detaken en verantwoordelijkheden duidelijk zijn, maar dat er nog nader afspraken moeten



worden gemaakt over de gewenste omvang van toezicht en handhaving bij de categorie 1 –4 bedrijven binnen grondwaterbeschermingsgebieden. Afspraken worden gemaakt in deProvinciale Handhavingsstrategie.

CalamiteitenWat betreft mogelijke calamiteitensituaties ten aanzien van het gebruik van provinciale enrijkswegen, spoorwegen en transportleidingen dienen calamiteitenplannen te wordenbeoordeeld op actualiteit en waar nodig te worden geactualiseerd:· Voor grote calamiteiten is een convenant aanwezig waarin het drinkwaterbelang is

meegenomen: Tussen de veiligheidsregio Utrecht, de politie Utrecht, Vitens, Oasen enWaternet zijn in het convenant ‘risico en crisisbeheersing’ afspraken gemaakt over dewerkwijze ingeval van calamiteiten.

· Over de werkwijze bij kleinere calamiteiten die onder meer via de milieuklachtentelefoonbij de provincie en het waterleidingbedrijf terecht zouden moeten komen is minderbekend.

· Als maatregel wordt tijdens gebiedsgesprekken de werkwijze achterhaald en indien nodigverbeterd.

Autonome ontwikkelingen boven- en ondergronds ruimtegebruikVoor alle verwachte (nieuwe) autonome ontwikkelingen nabij de winning is het belangrijk omin een vroegtijdig stadium het grondwaterbeschermingsbelang mee te wegen bij deuitwerking van deze ontwikkelingen. Hiertoe dienen deze ruimtelijke ontwikkelingen minimaaljaarlijks te worden besproken en geactualiseerd.

Communicatie· Vastleggen afspraken rondom gebiedsproces + gebiedsdossier (zie ook hoofdstuk 5);· Vastleggen van de frequentie en typen gegevens die in het kader van de

gebiedsprocessen worden uitgewisseld (ruwwaterkwaliteit, voortgang onderzoekpuntbronnen, vestiging bedrijven, autonome ontwikkelingen, etc );

· Aanwezig zijn van een ambtenaar ruimtelijke ordening bij de gebiedsgesprekken.· Gemeente informeert provincie en waterleidingbedrijf wanneer er iets speelt in de

beschermingsgebieden· Gemeenten zijn alert op boringen en WKO, mede door voorlichting van de provincie bij de

introductie van de nieuwe PMV. Gemeenten worden alert gehouden door blijvendeaandacht voor PMV tijdens gebiedsgesprekken



Tabel 4.2 Algemene maatregelen specifiek voor de niet-kwetsbare winningen in Utrecht


Beoordelingscriterium Algemene maatregel

1 Planologischebeschermingmet betrekking tot

huidige functie

Beschermingsbeleid:vóórkomenbeschermingszones in

bestemmingsplannen enkaarten.

· Verwerken van de wijzigingen van PMV in debestemmingsplannen.



volgens plan· Zijn de ‘nieuwe’

contouren (ingang 2012)beschermingszones

ruimer dan huidige

· Beoordelen huidige bedrijfsactiviteiten in de uit te breidenbeschermingszones in relatie tot de eisen vanuit de PMV.

· Definiëren van overgangsbeleid voor bestaande bedrijven.

3 Beschermingmet betrekking totondergrondseactiviteiten

Onderdelen:· Koude warmteopslag

binnen 50-jaarszones

· Op korte termijn een algemene maatregel uitvoeren (per 1 jul 2013moeten diepe gesloten systemen wel gemeld worden) om inzichtin bodemenergiesystemen te krijgen.

· Wanneer het LGR (grondwaterregister) functioneert het uitvoeren

van een analyse van alle aanwezige onttrekkingen in de provincie.


Aanpakbodemverontreinigingslocaties die risicovol kunnen zijnvoor de winning

Voortzetting monitoring grondwater en communicatie omtrentmonitoring binnen het gebiedsproces(Her)beoordeling van de spoedeisendheid van de aanpak vanaanwezige bodemverontreinigingen in de eventueel uitgebreiddebeschermingszones.



5 GEBIEDSGERICHTE AANPAK

5.1 InleidingIn juni 2010 is landelijk afgesproken dat de Provincies de regierol hebben om vóór 2014gebiedsdossiers op te stellen voor de grondwaterwinningen voor drinkwater. De ProvincieUtrecht volgt de landelijke aanpak, maar hanteert wel een Utrechts accent. Utrecht heeft defilosofie dat het gebiedsdossier een communicatie instrument is. Het proces eromheen metgebiedsgesprekken en de gebiedscoördinator als centraal aanspreekpunt vormt hetfundament van de grondwaterbescherming. Daarnaast zijn de gebiedsschouw en hetsignaleringsdiagram twee typische elementen van de Utrechtse aanpak.

Het signaleringsdiagram is primair een communicatie-tool. Het geeft snel een beeld hoegoed of hoe slecht het gaat met de winning. Het is een thermometer die voor de niet-kwetsbare winningen elke 6 jaar vernieuwd wordt.

De gebiedsschouw is een rondgang door het gebied rond de winning om in de praktijk tezien wat er aan de hand is op het gebied van handhaving. Voor niet-kwetsbare winningenwordt de gebiedsschouw niet standaard georganiseerd. Indien er aanleiding voor is, kan éénvan de betrokken organisaties daarvoor het initiatief nemen (zie verder paragraaf 3.2.1 onder‘Toezicht en handhaving van bedrijven’). De schouw vindt plaats in samenwerking metmeerdere partijen, ieder vanuit hun eigen invalshoek, deskundigheid of bevoegdheid. Ditheeft zowel een element van toezicht, communicatie, voorlichting en onderzoek in zich.

5.2 GebiedsgesprekkenVoor niet-kwetsbare winningen is de gebiedsgerichte aanpak minder intensief dan voorkwetsbare winningen. Wel is het belangrijk dat partijen elkaar weten te vinden en op dehoogte houden van ontwikkelingen. De gebiedscoördinator onderhoudt daarom jaarlijks hetcontact en neemt initiatief voor nadere afstemming als dit nodig is. Partijen nemen contact opmet de gebiedscoördinator als er iets speelt rondom de bescherming van de winning omhem daarover te informeren, en eventueel te benaderen voor advies.

Er kan een gebiedsgesprek georganiseerd worden als daar aanleiding voor is, zoals bijherziening van het dossier (ca. 1x/6 jr) en om voortgang van maatregelen of belangrijkeontwikkelingen in het gebied te bespreken. De betrokken partijen bespreken aan de handvan de acht indicatoren (zie Figuur 4-1) en de tabellen in dit hoofdstuk de (eerdervastgestelde en te actualiseren) knelpunten, ontwikkelingen, maatregelen en afspraken. Ookworden nadere afspraken gemaakt over eventuele samenwerking en het onderhouden vancontact. Onderstaande tabellen bevatten een overzicht van de genodigden enverantwoordelijkheden. De gemaakte afspraken worden in bijlage 4 toegevoegd aan hetdossier in de vorm van de notulen van het gebiedsgesprek.

De Provincie Utrecht heeft de regierol in dit proces en heeft voor elke winning een'gebiedscoördinator' aangewezen. De taken die bij deze rol horen zijn: bijhouden informatieover het gebied, signaleren specifieke problemen of kansen, organiseren en voorzittengebiedsgesprek, het gebiedsdossier actualiseren, overzicht houden en voortgang bewakenvan de uitvoering van (algemene) maatregelen en afspraken, adviseren over gewensteruimtelijke ontwikkelingen in het gebied.



De andere betrokken organisaties spelen een belangrijke rol in het gebied; zoals gemeente,milieudienst / omgevingsdienst, drinkwaterbedrijf en waterschap. Het gaat erom ieders takenen verantwoordelijkheden optimaal te benutten en samen te werken waar deze elkaaroverlappen. Bij het toedelen van eventuele maatregelen, projecten of acties in degebiedsaanpak is het principe dat de taak de wettelijke bevoegdheden enverantwoordelijkheden volgt. Dit geldt ook voor de kosten. Daarnaast kan hetdrinkwaterbedrijf als belangrijke belanghebbende partij een bijdrage leveren. In Tabel 5.1 enTabel 5.2 zijn de organisatorische aspecten rond de gebiedsaanpak Cothen uitgewerkt.

Tabel 5.1 Gebiedsdossier Cothen: contactpersonenOrganisatie Contactpersonen ContactpersonenProvincie Utrecht Sandy Mensing (gebiedscoördinator) [email protected]

Vitens Inge Rosenthal [email protected]

Gemeente Wijk bij Duurstede Jelger Takken [email protected]

Omgevingsdienst Regio Utrecht Rob Hosman [email protected]

Hoogheemraadschap deStichtse Rijnlanden

Paul Molleman [email protected]

Tabel 5.2 Overleg gebiedsdossier Cothen: organisatorische aspectenOnderdeel Invulling

Frequentie Indien nodig, minimaal 1 maal per 6 jaar

Organisatie Provincie, de gebiedscoördinator

Verslaglegging en een actualisatie van de digitale versie van

het gebiedsdossier (onder andere toevoegen van verslagen)

Provincie

Genodigden Zie tabel 5.1

Mogelijke locatie voor gesprek ?

Voorbereiding Gemeente informeert gebiedscoördinator tijdig

over bestemmingsplanwijzigingen en ruimtelijkeontwikkelingen.

Belangrijkste agendapunten - de acht indicatoren uit figuur 4.1.- autonome ontwikkelingen (zie §3.4)- aanbevelingen, (potentiële) maatregelen en

gemaakte afspraken (§4.2)

5.3 AfsprakenVoor de gebiedsaanpak spreken partijen af om contact te houden en elkaar te informeren alsdat nodig is. De Provincie kiest ervoor om het gebiedsdossier met de concept-maatregelen ineerste instantie ambtelijk vast te stellen. Eventueel volgt formele vaststelling later. Hetvoorstel is dat betrokken organisaties de eventuele consequenties in uren en middelen zelfvastleggen en zo mogelijk aansluiten bij bestaande samenwerkingsverbanden. Dit betreftparticiperen in de gebiedsaanpak en uitvoeren van eventuele (algemene) maatregelen.Indien wenselijk kan besloten worden om bepaalde maatregelen en afspraken bestuurlijkvast te leggen, bijvoorbeeld KRW maatregelen die worden opgenomen in hetStroomgebiedbeheerplan KRW. De gebiedscoördinator bewaakt de voortgang en neemt hetinitiatief om deze te agenderen en eventuele knelpunten naar een hoger plan te tillen.

mailto:[email protected]







Tabel 5.3. Opzet voor afsprakenlijstMaatregel Partij Verantwoordelijkheden Geraamde inzet van middelen

Tijdsbesteding Middelen

Beschrijvingmaatregel

Provincie

Gemeente

Milieudienst

Waterschap


Provincie Utrecht 0

1 BIJLAGE 1 LITERATUURLIJST

EC, 2000, Kaderrichtlijn Water; Richtlijn 2000/60EG van het Europees Parlement en deRaad van 23 oktober 2000 tot vaststelling van een kader voor de communautairemaatregelen betreffende het waterbeleid. Geconsolideerde tekst, samengesteld door hetConsleg-systeem van het Bureau voor officiële publicaties der Europese Gemeenschappen,16/12/2001

EC, 2006, Grondwaterrichtlijn; RICHTLIJN 2006/118/EG van het Europees Parlement en deRaad van 12 december 2006 betreffende de bescherming van het grondwater tegenverontreiniging en achteruitgang van de toestand

Grontmij, 2007, Inventarisatie puntbronnen grondwaterwinningen; KRW DetailanalyseProvincie Utrecht, PN228270

Kiwa ,1999, Functieverweving en Duurzame Waterwinning REFLECT: bepaling van risico’svan functies voor grondwaterwinningen

Provincie Utrecht, 1993, Uitwerkingsplan grondwaterbeschermingsgebieden 1993-1997

Provincie Utrecht, 2012, Provinciale milieuverordening (PMV)

Provincie Utrecht, 2007, Grondwaterplan Provincie Utrecht 2008-2013

RIVM, 2007, Gebiedsdossiers voor drinkwaterbronnen; Uitwerking van risico's enontwikkeling van maatregelen, RIVM Rapport 734301032/2007

RIVM, 2010a, Afspraken invoering gebiedsdossiers waterwinning voor de openbaredrinkwatervoorziening (16 juni 2010); Document opgesteld door de projectgroepgebiedsdossiers waterwinning bestaande uit vertegenwoordigers van Provincies,Rijkswaterstaat, gemeenten, waterschappen, drinkwaterbedrijven, het ministerie van VROM(initiatiefnemer en voorzitter) en het RIVM (penvoerder).

RIVM, 2010b, Evaluatie en actualisatie protocol gebiedsdossiers, RIVM Rapport609716002/2010

Royal Haskoning, 2009, Effectenstudie grondwateronttrekkingen Provincie Utrecht;hydrologische effecten op Natura 2000 en Top gebieden.

Royal Haskoning, 2010, Beschermingszones drinkwaterwinningen in de provincie Utrecht,begrenzingen berekend

Tauw, 2010, Handleiding Gebiedsdossiers Provincie Utrecht

TCB, 1985, Advies beschermingsgrondslag grondwaterbeschermingsgebieden, RapportTechnische Commissie Bodembescherming

Vitens (2006). Beheerplan terrein Cothen

Vitens, 2008, Rapportage ruwwaterkwaliteitsvoorspelling januari 2006 - juni 2007


Provincie Utrecht 1

Vitens, 2009, Vitens duurzame winningen Midden Nederland (Utrecht & Flevoland). (titel isgewijzigd ??)

Vitens, 2010, Factsheets winningen Vitens

Vitens, 2011, Ruwwaterkwaliteitsrapportages winningen Utrecht


Provincie Utrecht 2

2 BIJLAGE 2 KAARTEN IN A4


Provincie Utrecht 0


Provincie Utrecht 1


Provincie Utrecht 2


Provincie Utrecht 3


Provincie Utrecht 4


Provincie Utrecht 5


Provincie Utrecht 6


Provincie Utrecht 7


Provincie Utrecht 8


Provincie Utrecht 9


Provincie Utrecht 0

3 BIJLAGE 3 TOETSING WATERKWALITEIT

Toetswaarden buiten drinkwaterbesluit 2011:

Tabel I. Toetswaarden die zijn gebruikt maar die niet vallen binnen het drinkwaterbesluitStof Waarde EenheidMedicijnen 0 ng/l

Overige VOCl 0 μg/l

chloraat (who, 2005 guideline) 700 μg/l

trichloormethaan, broomdichloormethaan, tetrachloormethaan 1 μg/l

Overige stoffen (bijv. EDTA, benzylbutylftalaat, 4-n-nonylfenol, 4-octylfenol, p,p'-DDE)

0 μg/l

Toetswaarden uit drinkwaterbesluit 2011:

Tabel II. Chemische parametersStof Waarde EenheidAcrylamide 0,10 μg/l

Antimoon 5,0 μg/l

Arseen 10 μg/l

Benzeen 1,0 μg/l

Benzo(a)pyreen 0,010 μg/l

Boor 0,5 mg/l

Bromaat 1,0 μg/l

Cadmium 5,0 μg/l

Chroom 50 μg/l

Cyaniden (totaal) 50 μg/l

1,2-Dichloorethaan 3,0 μg/l

Epichloorhydrine 0,10 μg/l

Fluoride 1,0 mg/l

Koper 2,0 mg/l

Kwik 1,0 μg/l

Lood 10 μg/l

Nikkel 20 μg/l

Nitraat 50 mg/l

Nitriet 0,1 mg/l

N- nitrosodimethylamine (NDMA) 12 ng/l

Polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s) (som) 0,10 μg/l

Polychloorbifenylen (PCB’s) (individueel) 0,10 μg/l

PCB’s (som) 0,50 μg/l

Pesticiden (individueel) 0,10 μg/l

Pesticiden (som) 0,50 μg/l

Seleen 10 μg/l

Tetra- en trichlooretheen (som) 10 μg/l

Trihalomethanen (som)* 25 μg/l

Vinylchloride 0,10 μg/l

* tribroommethaan, trihalomethanen (som), dibroomchloormethaan


Provincie Utrecht 1

Tabel IIIa. Indicatoren – Bedrijfstechnische parametersStof Waarde EenheidAmmonium 0,20 mg/l

Chloride 150 mg/l

DOC/TOC Geen abnormaleverandering

mg/l

Geleidingsvermogen 125 bij 20 °C mS/m

Hardheid (totaal) > 1 mmol/l

Tabel IIIb. Indicatoren – Organoleptische/esthetische parametersStof Waarde EenheidSulfaat 150 mg/l

Aluminium 200 μg/l

Natrium 150 mg/l

Tabel IIIc. Indicatoren – SignaleringsparametersStof Waarde EenheidAOX – (waarde 0

aangehouden)μmol X/l

Aromatische aminen 1 μg/l

(Chloor)fenolen 1 μg/l

Diglyme(n) 1 μg/l

Ethyl tert-butyl ether (ETBE) 1 μg/l

Gehalogeneerde monocyclische koolwaterstoffen 1 μg/l

Gehalogeneerde alifatische koolwaterstoffen 1 μg/l

Methyl tert-butyl ether (MTBE) 1 μg/l

Monocyclische koolwaterstoffen / aromaten 1 μg/l

Overige antropogene stoffen 1 μg/l


Provincie Utrecht 2

4 BIJLAGE 4 NOTULEN GEBIEDSGESPREKKEN


Provincie Utrecht 3

5 BIJLAGE 5 BEGRIPPENLIJST

WinningstypenIn de Provincie Utrecht wordt onderscheid gemaakt tussen drie type winningen, gebaseerdop de hoogte van de onttrekkingsfilters van de winningen:zie figuur B 5.1

Figuur B 5.1. Winningstypen in de Provincie Utrecht (gebaseerd op figuur winningstype uit‘Uitwerkingsplan grondwaterbeschermingsgebieden’ (Provincie Utrecht 1993, naarTCB 1985).

Rond iedere winning kunnen één of meerdere zones onderscheiden worden (ProvincieUtrecht, 1993):

IntrekgebiedHet intrekgebied van een winning is het gebied waarvan het aan maaiveld geïnfiltreerdewater naar de winning toestroomt. Elke winning heeft zijn eigen intrekgebied. Voor eenvoorbeeld, zie Figuur B 5.2.

WaterwingebiedHet waterwingebied is het kleinste beschermingsgebied rond een drinkwaterwinning. Het ishet gebied waarbinnen zich het puttenveld bevindt. Het waterwingebied omvat het gebiedrond de putten met een minimale verblijftijd van 60 dagen met een minimum van 30 metervanaf de individuele winputten. De verblijftijd van 60 dagen is gekozen, omdat in hetalgemeen wordt aangenomen dat een dergelijke verblijfduur in de ondergrond voldoende isom bacteriologische verontreinigingen af te breken. Omdat de waterwingebieden ergkwetsbaar zijn geldt hier het strengste beschermingsniveau.


Provincie Utrecht 4

GrondwaterbeschermingsgebiedHet grondwaterbeschermingsgebied is de maximale projectie van de punten in het 1ewatervoerende pakket, van waaraf het grondwater een periode van 25 jaar of minder nodigheeft om de pompputten te bereiken. Hiermee is de reistijd naar de winning, van 25 jaar ofminder, gedekt. Het gaat hierbij dus alleen om de projectie van het oppervlak dat zich in heteerste watervoerend pakket bevindt. Twee voorbeelden zijn weergegeven in Figuur B 5.3.

Boringsvrije zoneBij diepe winningen onder goed afsluitende lagen is het van belang dat scheidende lagenniet doorboord worden waardoor vermeden wordt dat deeltjes vanaf maaiveld via het boorgatde winning kunnen bereiken. Hiertoe kan een boringsvrije zone worden geïntroduceerd. Deboringsvrije zone is de maximale projectie van de punten, waarbinnen de reistijd naar dewinning 25 jaar of minder is. De grootste projectie van de 25-jaarsverblijftijd wordt gevondenin het watervoerende pakket waaruit wordt onttrokken, maar in theorie kan ook in een anderwatervoerend pakket een grotere boringsvrije zone zijn. In de Provincie Utrecht komt dit nietvoor. Voorbeeld boringsvrije zone zie Figuur B 5.4.

100-jaarsaandachtgebied.Binnen het 100 jaarsaandachtsgebied is de reistijd vanaf maaiveld naar de waterwinning 100jaar of minder.

50-jaarszoneDe 50-jaarszone is de grootste projectie van de punten per watervoerend pakket, van waarafhet grondwater een periode van 50 jaar of minder nodig heeft om de pompputten tebereiken. Deze 50-jaarszones worden per watervoerend pakket bepaald (zie Figuur B 5.5.).Er is dus een aparte 50-jaarszone voor het eerste en voor het tweede watervoerend pakket.De 50-jaarszones worden gehanteerd ten behoeve van de vergunningverlening voor KWO-systemen.

Intrekgebied

Figuur B 5.2..Schematische weergave van een intrekgebied


Provincie Utrecht 5

Figuur B 5.3 Twee voorbeelden grondwaterbeschermingsgebieden. Het gaat in beide gevallen omde maximale projectie van stroombanen met een reistijd kleiner dan of gelijk aan 25-jaar die zich in het eerste watervoerend pakket bevinden (Provincie Utrecht, 1993,naar: TCB, 1985)

Figuur B 5.4 Voorbeeld boringsvrije zone (in dit geval winningtype B) (Provincie Utrecht, 1993,naar: TCB, 1985)

Figuur B 5.5. Voorbeeld 50-jaarszones (Grontmij, 2007). Verschillende 50-jaarszones in verschillendewatervoerende pakketten

GRONDWATERBESCHERMINGSGEBIED

Fout! Onbekende naam voor documenteigenschap., Fout! Onbekende naam voordocumenteigenschap. Fout! Onbekende naam voor documenteigenschap.

6 BIJLAGE 6 BELEID EN REGELGEVING

Overzicht beleid en regelgeving

Per verantwoordelijke overheid wordt in onderstaande tabel de relevante wetgeving ende uitwerking daarvan in de praktijk naar plannen, verordeningen en vergunningenweergegeven. Het doel van dit overzicht is het bieden van inzicht in de mogelijkhedenen beperkingen van de verschillende wettelijke kaders en het constateren vaneventuele leemtes in de huidige uitwerking in de praktijk voor het beschouwde gebied.

Tabel 6.1. Overzicht relevante wetgeving en beleidsplannen, verordeningen envergunningen ten aanzien van provincie, gemeente en Rijk

Overheid Wet PlannenVerordeningenVergunningverlening

Huidige Aanduiding Betekenis Bescherming

Rijk Drinkwaterwet Regels en kaders voor eenduurzame veiligstellen van dedrinkwatervoorziening

Hoge kwaliteit van hetdrinkwater.Leveringszekerheid.

Wetbodembescherming

Algemene regels

Provincie KaderrichtlijnWater,geïmplementeerd in Waterweten Wetmilieubeheer

Stroomgebieds-karakterisering, BeheersplanMaatregelen-programma

Grondwaterlichamen metonttrekking voor menselijkeconsumptie

Administratief, rapportageeenheid.Op onttrekkingspunt moetworden voldaan aankwaliteitseisen.

Wet ruimtelijkeordeningWaterwetWetmilieubeheer

StructuurvisieProvinciale ruimtelijkeverordeningProvinciaal WaterplanMilieubeleidsplan

Planologische beschermingbeschermingszones.Stand-still benadering.Doorwerking naar gemeentelijkestructuurvisies enbestemmingsplannen.Preventie via verbodsbepalingen inde PMV

Bevorderen van RO functiesdie bijdragen aan kwalitatiefgoed grondwater.Stellen van voorwaarden aanRO functies ter verkleiningrisicogrondwaterverontreiniging.Weren van functies met risicoop grondwaterverontreiniging.

Wetmilieubeheer

Grondwaterplan Utrecht WaterwingebiedGrondwaterbeschermingsgebied(25-jaarszone in bepompt pakket),50-jaarszone (i.v.m. KWO)

Verbod/beperking risicovolleactiviteiten/bedrijven.

Provinciale milieuverordeniingUtrecht

Waterwingebied.Grondwaterbeschermingsgebied.100-jaarsaandachtsgebied.Boringsvrije zone.

Vastlegging begrenzingbeschermingszones.Instructie- enverbodsbepalingen vooractiviteiten binnenwaterwingebieden,grondwaterbeschermings-gebieden en boringsvrijezones.

Vergunningverlening enhandhaving

Vergunningplichtigeinrichtingen: regels in de PMV

Gemeente Wet ruimtelijkeordening

Bestemmingsplan Planologische bescherming van debeschermingszones

Vastleggen van hetruimtegebruik (rechtsgeldig).

Structuurvisie Planologische bescherming van debeschermingszones

Strategische afstemmingtussen functies.

Wetmilieubeheer

Vergunningverlening enhandhaving

Vergunningplichtigeinrichtingen:regels in de PMV


Provincie Utrecht 7

Overheid Wet PlannenVerordeningenVergunningverlening

Huidige Aanduiding Betekenis Bescherming

Waterwet Waterplan Verbeteren van de kwaliteiten de kwantiteit van grond-en oppervlaktewater opgemeentelijk niveau

Waterschap Waterwet Waterbeheerplan Bevat doelen en (KRW)maatregelen


Provincie Utrecht 8

7 BIJLAGE 7 CONCEPT AFSPRAKEN OVER ADEQUATEGRONDWATERBESCHERMING


Provincie Utrecht 9

8 BIJLAGE 8 TOELICHTING SIGNALERINGSDIAGRAM

Toelichting signaleringsdiagram



9 BIJLAGE 9 KAART MET INDICATIE OMVANG 50 JAARSZONE

Kaart met indicatie van de omvang van de 50 jaarszone

Deze kaart kunt u gebruiken als een eerste indicatie van de omvang van de 50 jaarszone.U krijgt een snelle indruk of een projectlocatie mogelijk te maken krijgt met de 50jaarsregel. Ligt de locatie in of nabij de 50 jaarszone, neem altijd contact op de afdelingVergunningverlening van de provincie Utrecht.

Toelichting op de kaart:Ter bescherming van het drinkwaterbelang bevat het provinciaal Grondwaterplan 2008t/m 2013 de beleidsregel dat er minimaal 50 jaar verblijftijd moet zitten tussen de WKO ende drinkwaterwinputten. Bij de vergunningaanvraag dient dit aangetoond te worden. Omeen indruk te krijgen van de globale grootte van de 50 jaarsregel heeft de provincie opbasis van een regionaal model de zone laten berekenen. Het is een globale kaart omdateen WKO het grondwaterstromingsbeeld van de waterwinning kan beïnvloeden endaarmee de verblijftijd. Dit wordt in een concrete vergunningaanvraag uitgewerkt.

De bijgevoegde kaart kan als volgt gebruikt worden:- Rechterkaart: dit geeft de verspreiding weer van de globale 50 jaarszone. Hierbij zijnde 50 jaarszones per pakket bij elkaar opgeteld;- Linkerkaart (onder): geeft de zone per watervoerende pakket weer.- Profiel (linksboven): de geschematiseerde diepte waarop de berekening isuitgevoerd (per pakket).

...2.7 Ondergronds ruimtegebruik .....24 2.8 Lijnbronnen .....25 2.9 Diffuse 2.10 Kwaliteit van...

Documents

Transcript of ...2.7 Ondergronds ruimtegebruik .....24 2.8 Lijnbronnen .....25 2.9 Diffuse 2.10 Kwaliteit van...