De Toekomst van Energiezuinig bouwenNaar energieneutrale Gebouwde Omgeving

ELUX 2 december 2009 Frans Versteeg

Innovatie Agenda Gebouwde Omgeving

• Versnellen toepassing van duurzame energietechnieken

• Realiseren doelstellingen Schoon en Zuinig

• Hoofddoelstellingen:

• Energieneutrale nieuwbouw in 2020

• Energiegebruik gebouwde omgeving gehalveerd in2030 t.o.v. 1990

• N.B. Totaal energiegebruik: gebouwgebonden energie& huishoudelijk energiegebruik

• N.B. Energiebesparing als onderdeel van integraleaanpak: energie & comfort & gezondheid

Bijdrage Gebouwde Omgeving “Schoon en Zuinig”

Visie- een concrete bijdrage aan een duurzame kwaliteitssprong

-250

0

250

500

750

1000

1250

2000 2010 2020 2030 2040 2050

Jaar

Tota

alnett

opri

mair

energ

iegebru

ik[P

Jp]

Totaal Business As Usual Woningen transitiescenario

Utiliteitsgebouwen transitiescenario Wijksystemen transitiescenario

Totaal transitiescenario

Nationale Ambitie “Schoon en Zuinig”

Broeikasgas

- 30% in 2020 ten opzichte van 1990

Energie-efficiency

- 2% per jaar (huidig tempo – 1%)

Hernieuwbare energie

20% hernieuwbare energie in 2020

Klimaatakkoord Gemeenten en Rijk 2007 - 2011

Gebouwde omgeving

EPC voor nieuwe gebouwen 25% lager in 2011 : 0.6

50% lager in 2015 : 0.4

Nieuwbouw : energieneutraal in 2020Bestaande bouw : halvering energiegebruik tussen 2020-2030

Lenteakkoord Energiebesparing in de nieuwbouwRijk – NEPROM / NVB / Bouwend Nederland

EPC voor nieuwe woongebouwen:

basis - 10 experimenteergebieden

• EPC in 2011 0,6 - 0,40

• EPC in 2015 0,4 - 0,20

• In 2020 Energieneutraal

10 experimenteergebieden, 5 à 10 % van de totale productie(nieuwbouw)

Innovatieagenda Energie Gebouwde Omgeving

Innovatie doelstellingen nieuwbouw periode 2015 – 2020

• 100% besparen / fossielvrije energie voor warmte en koelen• 50% besparen / fossielvrije energie t.a.v. elektragebruik• 50% elektra locaal duurzaam opwekken

Innovatie doelstellingen bestaande bouw periode 2015 – 2020

• 50 à 75% besparen / fossielvrij energie voor warmte en koelen• 25 à 50% besparen / fossielvrije energie t.a.v. elektragebruik

Innovatie Agenda Gebouwde Omgeving

Marktactoren

Innovators Earlyadaptors

Earlymajority

Late mayority Leggards

Groeneconsumenten

EOS: Uniekevoorbeeldprojecten

Convenanten:Meer met MinderKlimaatakkoordLenteakkoord

Wet &Regel­geving

CulturalCreatives

Achterblijvers Wet- & Regelgeving

Grote publiek

Innovatie agenda

Excellentegebieden

Programma Denken

• Realiseren van meerdere, commercieel interessantesysteemconcepten voor bestaande bouw en nieuwbouw. Opzettenvan integrale concepten en realiseren van zowel technologische alsprocesmatige oplossingen.

• De innovatiedoelen die hierbij voor de nieuwbouw moeten zijngehaald in de periode 2015 – 2020 zijn:• 100% terugdringen fossiel energiegebruik voor warmte en

koelen• 50% terugdringen fossiel energiegebruik t.b.v.

elektraopwekking op gebouwniveau• 50% elektra op locatieniveau duurzaam opwekken

• Voor de bestaande bouw gelden voor de periode 2015 – 2020volgende doelen:• 50 à 75% terugdringen fossiel energiegebruik voor warmte en

koelen• 25 à 50% terugdringen fossiel energiegebruik t.b.v.

elektraopwekking

Programma Doen

Realiseren van ruim 80 grootschalige,innovatieve voorbeeldprojecten

• ca. 3000 duurzame nieuwbouw woningen

• ca. 3000 duurzaam verbeterde bestaande woningen

• ca. 20 projecten in de utiliteitsbouw (bestaand ennieuw)

• 4 locaties duurzame integrale gebiedsontwikkelinginclusief duurzaam opwekkingspotentieel, bijvoorbeeldvoor woonwijken, bedrijventerreinen of bij voorkeurmengvormen daarvan

Programma Opschalen

• Het eerste opschalingdoel voor 2012 is eenvervijfvoudiging van de in de eerste ronde van devoorbeeldprojecten gerealiseerde resultaten.

• Eerst in de voorbeeldprojecten, vervolgens in deExcellente Gebieden uit het Lenteakkoord en tenslotte

landelijk worden steeds lagere EPC’s gerealiseerd

Programma’s in de tijd

FASE I – 45%

OPSCHALEN

DENKEN

DOEN

Landelijkeintro EPC 0,6

FASE II – 60%

OPSCHALEN

DENKEN

DOEN

Landelijkeintro EPC 0,4

FASE III – 80%

OPSCHALEN

DENKEN

DOEN

Landelijkeintro EPC 0,2

TIJD

Van eerste UKR naar Innovatieprogramma

tijd

1e UKRWoningbouw

NieuwRenovatie

45%

Verbreden!Gebiedsontwikkeling

UtiliteitsbouwEerste tranche/45%

Verdiepen!haalbaar maken 60 & 80 %

Woningbouw nieuw en renovatie

2008/9 2011

A

B

C

D

utiliteit

utiliteit

gebiedsontwikkeling

Routekaart – Concrete aanpak

1. Vijf aandachtsgebieden• Woningbouw nieuw• Woningbouw renovatie• Utiliteitsbouw nieuw• Utiliteitsbouw renovatie• Integrale gebiedsontwikkeling

2. Vijf thema’s• Denken en doen vanuit de eindgebruiker• Innoveren van het bouwproces• Ontwikkelen & operationaliseren van nieuwe

technieken• Overdragen van kennis, kunde en vaardigheid• Creëren van markten

Innovatie Agenda Gebouwde Omgeving

• N.B. Totaal energiegebruik: gebouwgebonden energie& huishoudelijk energiegebruik

• N.B. Energiebesparing als onderdeel van integraleaanpak: energie & comfort & gezondheid

Totaal energieverbruik

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

tot'7

7

'77

-'8

6

'81

-'9

1

bb

'92

ep

'95

ep+

'98

ep++

'00

ep

0,8

energ

ieverb

ruik

[m3

gas

/jr]

Gemiddeldaardgas-

verbruik [m3]

Gemideldelektra-verbruik

[kWh]

2. GebouwgebondenGebruikers

Energie

2. GebouwgebondenGebruikers

Energie

2. GebouwgebondenGebruikers

Energie

3. HuishoudelijkEnergieverbruik3. HuishoudelijkEnergieverbruik

4. WijkgebondenEnergieverbruik4. WijkgebondenEnergieverbruik

Rollen, doelen en instrumenten

Rijksoverheid

Gemeenten

Projectontwikkeling

Bewoner

CO2

EPN +

€

1.Gebouw gerelateerdEPN

De UKR tender voor de PeGO Innovatie pilots gaatuit van niveau PeGO A:- 45% CO2 reductie- EPC ≤ 0,55

Voorbeeld: Nieuwbouw woningen

-5000

0

5000

10000

15000

20000

25000

ref 1990 ref 2007 PEGO A PEGO A+ PEGO A++

Gebouwconcept

kW

hp

rim

air

pe

rja

ar

E-productie

wijk

HHE

GAGE

GGE

In stappen naar energieneutraal - nieuwbouw

45%60%

80%

AAA1

Dia 18

AAA1 Ad van der Aa; 4-3-2008

In stappen naar energieneutraal - renovatie

Voorbeeld: Renovatie

-5000

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

ref 1990 ref 2007 NB PEGO A PEGO A+ PEGO A++

Gebouwconcept

kW

hp

rim

air

pe

rja

ar

E-productie

wijk

HHE

GAGE

GGE

De UKR tender voor de PeGO Innovatie pilots gaatuit van niveau PeGO A:- 45% CO2 reductie- tenminste 2 stappen labelklasse EPA (van C naar A)

45%

60%80%

2008

2010

2011

2013

bouwstromen

-45% *)

-60%

-80%

*) CO2 reductie t.o.v. 1990

Se

izo

en

sro

nd

en

erg

iezu

inig

`Pa

ss

iefh

uis

+

Zo

nn

ew

on

ing

Ex

erg

ieh

uis

Energiezuinig schilconcept (=basis)

Keuze uit concepten

…..

Voorbeelden:Conceptuele benadering

Conceptuele benadering

• Passiefhuis+

• Nadruk op vraagreductie

• Exergiehuis

• Nadruk op kwaliteit(rest)warmtestromen

• Zonnewoning

• Nadruk op duurzame opwekking

Maar allemaal dezelfdebasiskwaliteit schil!

Tenslotte: Hoe haalbaar zijn de doelstellingen?

Innovatie doelstellingen nieuwbouw periode 2015 – 2020

• 100% besparen / fossielvrije energie voor warmte en koelen• 50% besparen / fossielvrije energie t.a.v. elektragebruik• 50% elektra locaal duurzaam opwekken

Innovatie doelstellingen bestaande bouw periode 2015 – 2020

• 50 à 75% besparen / fossielvrij energie voor warmte en koelen• 25 à 50% besparen / fossielvrije energie t.a.v. elektragebruik

Hoe haalbaar zijn de doelstellingen?

NB Belangrijk onderscheid tussen Nieuwbouw en Renovatiedoelstellingen nieuwbouw periode 2015 – 2020

• Nieuwbouw moet goed haalbaar zijn:• Wel aandacht voor rol van voorbeeld Excellente Gebieden• Wel aandacht voor definities: gebouwgebonden energie of alle

energie…

• Renovatie veel moeilijker en tegelijk veel belangrijker!• Veel hangt af van succes programma Meer Met Minder• Veel hangt af van stimulering consument en wet- & regelgeving• Veel hangt af van inzet woningbouwcorporaties

Het kan, het moet kunnen, maar enorme urgentie om testoppen met praten