Systeem aardeSysteem aarde

Hfd 2Hfd 2

Systeem aardeSysteem aarde

Hfd 1: hoe wordt de aarde gevormd?Hfd 1: hoe wordt de aarde gevormd? Hfd 2: hoe wordt de aarde Hfd 2: hoe wordt de aarde

afgebroken?afgebroken? Hfd 3: weer en klimaatHfd 3: weer en klimaat Hfd 4: natuurrampenHfd 4: natuurrampen

Systeem aardeSysteem aarde

2.12.1

De aardkorstDe aardkorst

Bestaat uit diverse Bestaat uit diverse soorten soorten gesteentes:gesteentes:

1. 1. StollingsgesteenteStollingsgesteente

2. 2. SedimentgesteenteSedimentgesteente

3. 3. MetamorfgesteenteMetamorfgesteente

StollingsgesteenteStollingsgesteente

Gevormd door Gevormd door afkoelend magma.afkoelend magma.

Dit is 95% van de Dit is 95% van de aardkorst.aardkorst.

SedimentgesteenteSedimentgesteente

Als los Als los (gesedimenteerd) (gesedimenteerd) materiaal (bijv materiaal (bijv zand) in elkaar zand) in elkaar wordt gedrukt en wordt gedrukt en nieuw gesteente nieuw gesteente vormt.vormt.

Metamorf gesteenteMetamorf gesteente

Gesteente dat door Gesteente dat door chemische chemische processen processen veranderd.veranderd.

Bijv diamantenBijv diamanten

VerweringVerwering

Gesteente wordt voortdurend Gesteente wordt voortdurend afgebroken (verwering) door:afgebroken (verwering) door:

- water- water

- wind- wind

- ijs- ijs

- temperatuursverschillen- temperatuursverschillen

- planten- planten

VerweringVerwering

MechanischMechanisch ChemischChemisch OrganogeenOrganogeen

Mechanische verweringMechanische verwering

Ontstaat door Ontstaat door temperatuursversctemperatuursverschillen. hillen.

Hierdoor zet Hierdoor zet gesteente uit en gesteente uit en krimpt het. Er krimpt het. Er ontstaan scheuren ontstaan scheuren waardoor de steen waardoor de steen uiteenvalt.uiteenvalt.

Chemische verweringChemische verwering

Ontstaat als Ontstaat als gesteente oplost gesteente oplost door chemische door chemische reactie.reactie.

Kalksteen lost Kalksteen lost bijvoorbeeld op bijvoorbeeld op door zure regen door zure regen (karstlandschappe(karstlandschappen)n)

KarstlandschapKarstlandschap

Door chemische Door chemische reacties lost een reacties lost een deel van het deel van het gesteente op.gesteente op.

Organogene verweringOrganogene verwering

De wortels van De wortels van planten kunnen het planten kunnen het gesteente uiteen gesteente uiteen doen vallen.doen vallen.

MassabewegingenMassabewegingen

Door verwering kan Door verwering kan het materiaal gaan het materiaal gaan schuiven schuiven (massabeweging).(massabeweging).

Een lawine of Een lawine of aardverschuiving is aardverschuiving is een goed een goed voorbeeld.voorbeeld.

Systeem aardeSysteem aarde

2.22.2

Verwering -> erosieVerwering -> erosie

Als het verweerde materiaal wordt Als het verweerde materiaal wordt verplaatst, spreek je van erosie.verplaatst, spreek je van erosie.

- Wind blaast zandkorrels mee- Wind blaast zandkorrels mee

- Rivier vervoert kiezels- Rivier vervoert kiezels

- IJs vervoert grote stenen- IJs vervoert grote stenen

- Zee geeft en neemt- Zee geeft en neemt

Erosie -> sedimentatieErosie -> sedimentatie

Wanneer materiaal ergens Wanneer materiaal ergens neergelegd wordt, spreek je van neergelegd wordt, spreek je van sedimentatie.sedimentatie.

Afbraak door rivierenAfbraak door rivieren

In het gehele stroomgebied van een In het gehele stroomgebied van een rivier, breekt het water gesteente af.rivier, breekt het water gesteente af.

Een rivier meandert.Een rivier meandert.

Meanderen: slingeren van de rivierMeanderen: slingeren van de rivier

In de buitenbocht In de buitenbocht erosieerosie

In de binnenbocht In de binnenbocht sedimentatiesedimentatie

Zo schuift de loop Zo schuift de loop langzaam op.langzaam op.

MeanderenMeanderen

Sedimentatie van de rivierSedimentatie van de rivier

Vaak legt hij kleine beetjes klei en Vaak legt hij kleine beetjes klei en zand neer. Harde stroming: zand. zand neer. Harde stroming: zand. Zachte stroming: kleiZachte stroming: klei

Sedimentatie van een rivier: Sedimentatie van een rivier: puinwaaierpuinwaaier

Rivieren creëren valleienRivieren creëren valleien

Afbraak door de zee: klifkustAfbraak door de zee: klifkust

Afbraak door de zeeAfbraak door de zee

Sedimentatie door de zee: Sedimentatie door de zee: aanslibbingskustaanslibbingskust

Afbraak door ijsAfbraak door ijs

GletsjerGletsjer

IJsmassa’s die zich IJsmassa’s die zich langzaam langzaam verplaatsen en verplaatsen en daarbij dalen daarbij dalen uitschuren.uitschuren.

Smelten snel door Smelten snel door klimaatveranderingklimaatverandering..

Groei en krimpGroei en krimp

Warme tijden en ijstijdenWarme tijden en ijstijden

InterglaciaalInterglaciaal

- ijs smelt- ijs smelt

- meer stromend - meer stromend waterwater

- zeespiegel stijgt- zeespiegel stijgt

- meer - meer sedimentatie en sedimentatie en erosieerosie

GlaciaalGlaciaal

- meer ijs en - meer ijs en gletsjersgletsjers

- zeespiegeldaling- zeespiegeldaling

- minder erosie en - minder erosie en sedimentatie.sedimentatie.

Sedimentatie door ijsSedimentatie door ijs

MorenemateriaalMorenemateriaal

Grote keien die door Grote keien die door het ijs vermalen het ijs vermalen worden tot een klei-worden tot een klei-achtig materiaal. achtig materiaal.

Laat nauwelijks water Laat nauwelijks water door. Ligt in Noord-door. Ligt in Noord-Nederland.Nederland.

Erosie door wind (deflatie)Erosie door wind (deflatie)

Sedimentatie door windSedimentatie door wind

Allemaal onderdeel van de Allemaal onderdeel van de gesteentekringloopgesteentekringloop

Systeem aardeSysteem aarde

WaterstromenWaterstromen

WaterkringloopWaterkringloop

Begrippen waterBegrippen water

EvapotranspiratieEvapotranspiratie TranspiratieTranspiratie EvaporatieEvaporatie