8/16/2019 Samenvatting 'de Barbaren'

1/3

Bram Lefèvre

Conservatorium Gent

Ba2 Klassieke Muziek

Kunstenaarsteksten

Samenvatting tekst : ’De barbaren’

In zijn boek ‘De bararen’ wil Alessandro Baricco ons duidelijk maken dat onze cultuur ten

onder gaat. De barbaren willen niets verwoesten om te verwoesten, maar ze doen dit juistom iets nieuws te scheppen, een doorgangssysteem. Ze hebben namelijk de neiging ommet

het gevonden materiaal iets nieuws te creëren, een habitat waar hij volledig achterstaat. De

beweging is de hoogste waarde, de barbaar is in staat om zelfs zijn ziel daarvoor op te

offeren. Stel dat er in een dorp op een bepaalde plek iets staat daat het meeste waarde

heeft, het meeste aanzien, dan gaan de barbaren dit zeker gaan leeghalen. Ze doen dit

omdat ze willen zien of ze zonder ziel kunnen. Wat is de ziel? De ziel zou een spirituele

dimensie kunnen zijn die zich verheft boven de mens zelf, de essentie van het menselijk

wezen. Hoe zijn we op die definitie gekomen? En is die er al altijd geweest of niet?

Voorbeeld: Ten tijde van Achilles alvast niet, de mensen toen zochten naar een heldendood

om zo eeuwig voort te blijven leven in de herinneringen. Daarom is het heldendom de enige

mogelijke llevensbestemming voor hen.

De westerse wereld heeft een lange tijd van religiositeit gekend, de menselijke spriritualiteit

werd ondergeschikt aan een goddelijke autoriteit. Het duurde zeer lang voor de mens het

idee van een menselijke spiritualiteit ontwikkelde dat niet kon worden doorgetrokken naar

zijn religieuze overtuiging (=humanisme). Maar voor dat dit een algemen overtuiging werd

ging er nog een lang tijd voorbij waarbij it niet zo was. Daarbij hadden de gewone mensen

het moeilijker dan de intelligentsia die het zich kon veroorloven een religieuze spirituele

dimensie te hebben. De gewone godsdienst was dan voor de gewone mensen. Maar dat is

niet wat de ‘ziel’ is. Pas vanaf de 19e eeuw krijgen we een duidelijk beeld over de ‘ziel’. Het s

uitgevonden door de burgerij. Die zorgde ervoor dat de overtuiging gemeengoed werd dat

de mens in zichzelf het respijt van een spirituele weerkaatsing had, en in zichzelf de afstand

tot een hogere, verhevener hoziron koesterde. Dit gebeurde in zijn ziel. De mensen uit die

tijd moesten zelf kunnen aantonen dat ze een grootsheid bezaten zonder dat ze ook maar

iemand nodig hadden die hen dat moest aanwijzen. Ze wisten enorm rap die grootsheid te

bereiken en zelfs de instrumenten scherp te stellen zodat elk individu die grootsheid in

zichzelf zou vinden. De vele ideeën, modes, kunstwerken, namen en helden waarmee ze die

ambitie tot een collectief en zelfs een algemeen gevoel maakten, noemen wij de romantiek.

Om te weten wat spiritualiteit betekende voor de 19e eeuwse burgerij kijken we even naar

de klassieke muziek van die tijd namelijk Beethoven, Wagner, Schumann,... Vroeger was

muziek voor de intellectuele elite bestemd. Dit was vaak zeer statisch uitgevoerd, gepaard

met dansen of met poëtische teksten. Ook bestond er een religieuze variant. Vroeger

merkten de luisteraars een bepaalde elegantie op terwijl de luisteraars van nu een spirituele

vehevenheid herkennen in de muziek. Dat het meer ontwikkelde deel van de componisten

verbonden was met een diepgaand humanisme is duidelijk, maar als we deze namen

weghalen, stond de muziek van toen dan niet op een lager niveau, spiritueel gezien? Het zou

kunnen dat ze de muziek in die tijd zagen als een verfijnd amusement. Maar daardoor

konden ze hun muziek wel verfijnen. In de 18e eeuw werd ze dan als volwassen vermaak

8/16/2019 Samenvatting 'de Barbaren'

2/3

Bram Lefèvre

Conservatorium Gent

Ba2 Klassieke Muziek

gezien. Ze werd nog altijd bespeeld in salons voor een select gezelschap en in theaters,...

Muzikanten bleven werknemers zoals de tuinman, de kok,... en zo konden ze hun artistieke

talent niet verfijnen doordat ze hun muziek moesten beperken tot achtergrondmuziek.

Eigenlijk is het dankzij Beethoven dat de klassieke muziek die we vandaag bespelen onstaan

is. Beethoven is zowel enorm gesmaakt door de 18e eeuwse aristocratie en de 19e eeuwse

burgerij. Het is enorm raar da twee tegenpolen de muziek van Beethoven konden smaken.

De romantici hebben hem aangeduid als de grondlegger van wat zij in gedachten hadden.

Een slimme zet van hen aangezien ze daarmee blijk gaven van een verbluffende wijsheid en

intelligentie. Het enige wat de romantici moesten doen was aantonen dat Beethoven aan

hun kant stond en daar zijn ze zeker in geslaagd. De negende van Beethoven was niet

romantisch maar ze bevond zich wel in het romantische speelveld. Deze klassieke muziek

was nog zeer begeerd tot de jaren ’70 van de 20ste eeuw. Het was een zelfbevestiging van de

spirituele verhevenheid van de westerse burgerij. Maar zelf als het diende als puur vermaak

gaf het nog een blijk van een spirituele verhevenheid. Maar dan kwamen de barbaren af, ze

probeerden de klassieke muziek om te bouwen tot wat zij voor ogen hadden maar de

klassieke muziek bood enorm veel tegenstand dus zijn de barbaren weggegaan. Wat hij dus

wil zeggen is dat de ziel en spiritualiteit een historisch proces zijn en dat ze een begin en

waarschijnlijk ook en einde zal kennen. Waarom willen de barbaren zonder ziel? Waarom

willen ze de uitroeiing van hun ziel? Er zijn hier twee antwoorden voor. Het eerste antwoord

heeft te maken met het genoegen en de waarheid. Het is de inspanning. Laat ons dit even

verduidelijken met klassieke muziek: de negende van Beethoven werd indertijd niet

geapprecieerd door de luisteraars. Nu zeggen ze tegen ons dat we nog een keer moeten

luisteren om de negende te appreciëren, wij vinden dit normaal maar in die tijd was het niet

normaal om nog een keer te luisteren naar een stuk als je het niet mooi vond. We moeteneen inspanning leveren om het te appreciëren. Zonder inspanning is er geen prijs en zonder

diepgang geen ziel. Wemoeten de tijd nemen omde negende te begrijpen, maar we mogen

ook niet alleen maat bezig zijn daarmee. Wat heb je er tenslotte aan als je de negende

begrijpt maar je hebt geen sociaal leven? Eigenlijk is er dus een goede reden om de ziel af te

schaffen. Het is geen onmogelijke gedachte. Maar als de barbaren de spirituele

verhevenheid willen omgooien dan kan het toch ook niet anders zijn dat ze dit onder andere

doen door hun herinneringen van de vorige eeuw? De angst voor de oorlogen is van vader

op zoon doorgegeven. De barbaren willen dat dit niet meer gebeurt. Maar dit wil niet zeggen

dat ze absolute vrede willen. De beschaving gedraagt zich nog grotendeels naar de

richtlijnen van monsieur Bertin: de cultuur van het verleden vertegenwoordigt de plaats

waar onze wortels liggen en is dus bij uitstek de plaats waar de betekenis ligt. Archeologen

graven verschillende zaken uit het verleden op en springen er voorzichtig mee om: ze maken

ze schoon en soms plakken ze de stukken aan elkaar. Vervolgens bestuderen ze het

voorwerp en zetten ze het in een museum. Het verleden is een van de geprivilegieerde

plekken van de betekenis; we moeten begrijpen dat er nooit een eind aan is gekomen, en

dat het voortleeft in elke handeling die het uit de vergetelheid kan opwekken. De barbaren

denken hier anders over: zij vinden dat het verleden verleden tijd is. De barbaren werken

met fragmenten uit het verleden en veranderen dat dan in doorgangssystemen. Wat voor de

beschaving op verschillende plaatsen in het verleden ligt, ligt voor de barbaar allemaal opdezelfde plaats: de Griekse zuil, de monocle,... De beschaving heeft ons geleerd hoe we een

8/16/2019 Samenvatting 'de Barbaren'

3/3

Bram Lefèvre

Conservatorium Gent

Ba2 Klassieke Muziek

bewuste, beschaafde afdaling maken naar het verleden met het doel om het verleden zo

authentiek mogelijk naar de oppervlakte te brengen. De barbaren zijn ervan overtuigd dat

het verleden alleen maar nuttig is waar en wanneer het onmiddellijk heden kan worden. Het

verleden bestaat niet, het is enkel maar deel van het heden. Voor de barbaar is elk

mozaïeksteentje gelijkwaardig: Japans eten, viool spelen, supporteren voor een club,... is

allemaal equivalent aan elkaar. In wezen zit de betekenis dus niet in de dingen zelf, maar

wordt die gegenereerd door de techniek van diegene die ze waarneemt.