Plantenkennis

Bomen

Lijst 2

BomenBij bomen maken we onderscheid tussen laanbomen en tuin-bomen.

Laanbomen bomen langs een weg

Tuin-bomen bomen in een tuin, zoals ook

dwergbomen (op stam)

vormbomen (leibomen)

Alg

emen

e in

form

atie

Snoeien van bomenVoor het snoeien van laanbomen gelden andere regels dan voor tuin-bomen.

Laanbomen Begeleidingssnoei

Tuin-bomen Begeleidingssnoei

Vormsnoei

Begeleidings-snoei

Bomen langs een weg en in een tuin dienen door middel van snoei begeleid te worden tot ze voldoen aan de randvoorwaarden. (volwassen zijn)

Je moet onder een boom door kunnen lopen of rijden. De stam dient op deze hoogte geen takken te hebben. Dit is de doorrijhoogte (a).

De takken gaan doorhangen zodat hoger gesnoeid moet worden. Dit is de takvrijestamlengte (b)

a b

Begeleidings-snoeiOm deze doorrijhoogte te bereiken dienen bomen, afhankelijk van de standplaats en het doorhangen van de takken een aantal meters opgekroond (takvrije stamlengte) te worden. Alle takken uit de kroon van de juist geplante boom zullen in de loop van de tijd dus verdwijnen.

tijdelijke kroon

blijvende kroon

Opkroon-

hoogte

Probleemtakken

Tijdens de begeleidingsnoei worden de probleemtakken weggesnoeid uit de tijdelijke kroon. Dit zijn takken die niet voldoen aan de randvoorwaarde: een rechte stam met daarop een kroon.

Dubbele top Dikke takZuiger

Snoeien

Bij het snoeien is het belangrijk dat de boom de kans krijgt om de wond af te grendelen, te overgroeien enin te kapselen, zodat er geen rotting optreedt.

Snoeien

Om deze processen goed te laten verlopen is het belangrijk om:

* In de juiste periode te snoeien

* De snoeiwond op de juiste manier te maken

Juiste periode

De boom moet nog in groei zijn om de wonden af te grendelen, zodat er geen infectie plaatsvindt.

Dit afgrendelen kan alleen als de boom NIET in rust is.

groei

maanden

Juist snoeiperiode

Nog een klein groeipiekje om

de afgrendeling af te werken

Juiste snoeiwondHet actieve deel van een tak / stam zit in het cambium, een dunne laag onder de bast.

Op de overgang van tak naar stam ligt de takkraag, waar het cambium erg actief is. Deze takkraag is nodig voor de overgroeiing van de snoeiwond.

takkraag

juiste zaagsnede

Snoei van tuin-bomen

Voor een deel van de tuin-bomen gelden de regels van de begeleidingssnoei, maar niet voor alle bomen:

• Zuilbomen hebben eigenlijk alleen zuigers

• Bolbomen hebben eigenlijk alleen zuigers / waterlot

• Treurbomen hebben geen doorgaande toppen

• Leibomen hebben eigenlijk alleen waterlot

• Vormbomen moeten in een bepaalde vorm gesnoeid

worden (zoals dakbomen, spiralen enz)

Snoeiregels bij tuin-bomen

De snoei van tuin-bomen:

• Snoei om de vorm te behouden

• Snoei om een takvrije stamlengte te hebben

• Snoei om de bloei of vruchtdracht te beïnvloeden

Bolbomen en Zuilbomen

De bolbomen zijn onder te verdelen in drie groepen:

• Jaarlijks snoeien voorbeeld bol-acacia

• Om de vier jaar snoeien voorbeeld bol-esdoorn

• Niet snoeien voorbeeld bol-es

De zuilbomen worden niet gesnoeid, tenzij een takvrijestamlengte vereist is.

Leibomen en Vormbomen

Deze bomen kunnen op drie manieren gesnoeid worden:

• Vorm eerst de gesteltakken voor de vorm

• Snoei jaarlijks alle waterlot weg tot op de gesteltak, of

• Snoei de boom als een haag (heggeschaar)

leiboom dakboom

Snoeien van bomen

Naast de techniek en theorie van het snoeien is de plantenkennis erg belangrijk. Elke boom moet je herkennen en kunnen benoemen. Daarbij is de cultivar-naam(rasnaam) erg belangrijk om te weten welke groeiwijze de boom heeft. Daaruit volgt de snoeiwijze.

Een voorbeeld:Fagus sylvatica brede ronde kroon begeleidingssnoei

Fagus sylvatica ‘Pendula’ treurvorm niet snoeien, tenzij..

Fagus sylvatica ‘Dawyck’ zuilvorm niet snoeien, tenzij..

Kennis van bomen

Om een boom goed te kunnen snoeien heb je dus PLANTENKENNIS nodig. Je moet weten hoe de boom met de wetenschappelijke naam genoemd wordt.

Daarnaast is TOEGEPASTE PLANTENKENNIS van belang. Je moet weten welke eigenschappen de boom heeft, zoals

• Groeiwijze (habitus)

• Hoogte en breedte

• Sierwaarde (bloem, blad, groeiwijze, twijg, stam enz)

Zie hiervoor Toegepaste beplantingsleer Bomen (een powerpoint-presentatie op livelink, onder plantenkennis)

WinterkenmerkenWanneer de boom geen bladeren meer draagt wordt naar verschillende aspecten van de kale twijg en tak gekeken:

Twijg kleur

andere aspecten: dorens/stekels, afschilferende bast, kurklijst

Knop kleur en viltig

vorm en stand

andere aspecten: bladlidteken, geopende of naakte knop

Zaaddoos / vrucht

Indeling lijst 2 TWIJG

Kleur groen Acer negundo

rood Liquidambar styraciflua

Tilia europaea ‘Euchlora’

donker Nothofagus antarctica

Betula nigra

oker-bruin Prunus serrulata

grijs Corylus colurna

Indeling lijst 2 TWIJGDorens / stekels Crataegus lavalleei ‘Carrierei’

Kurklijst Liquidambar styraciflua

Corylus colurna (kurkachtige bast)

Veel lenticellen Betula nigra (licht)

Carpinus betulus ‘Fastigiata’ (licht)

Nothofagus antarctica (wit)

Prunus serrulata ‘Amanogawa’ (bruin)

Indeling lijst 2 TWIJGGebogen Fagus sylvatica ‘Pendula’

Aparte stand Liquidambar styraciflua (iets zigzag)

Kortlot Malus ‘Red Sentinel’

Prunus serrulata ‘Amanogawa’

Indeling lijst 2 KNOPKleur rood Liquidambar styraciflua

Sorbus intermedia ’Brouwers’

Tilia europaea ‘Euchlora’

viltig Laburnum watereri ‘Vossii’ (grijs)

Pyrus calleryana ‘Chanticleer’ (bruingrijs)

Duidelijke knop Aesculus carnea ‘Briotii’ (bloemknop)

Fagus sylvatica ‘Pendula’ (lang spits)

Liriodendron tulipiferum (plat rond)

Naakte knop Pterocarya fraxinifolia

Dicht bijeen Catalpa bignonioides (3 bijeen)

Ulmus hollandica ‘Wredei’ (zwart)

Indeling lijst 2 zaad/vruchtLang aanblijvende zaaddozen

Acer negundo

Laburnum watereri ‘Vossii’ (peul)

Catalpa bignonioides (peul)

Lang aanblijvende vruchten

Crataegus lavalleei ‘Carrieri’ (bes)

Malus ‘Red Sentinel’ (appeltje)

Acer negundoveder-esdoorn

Brede ronde kroon, laag vertakt10-14 m hoog

Acer negundo

Handvormig blad, zoals bij de andere Acer-soorten

Veervormigsamengesteld blad

Veder (= veer) -esdoorn

Vaak 5-tallig blad

Acer negundo

Berijpte twijg

Glimmend groene twijg

Lichtgroene aanliggende tegenoverstaande knop

Acer negundo

Lang aanblijvende zaad-trossen

Vrouwelijke bloemin trossen

Mannelijke bloemin bundels

Twee-huizige boom

Vleugels in scherpe hoek

andere Acer negundo-rassen

Acer negundo ‘Aureomarginatum’Geel-bont blad

Acer negundo ‘Flamingo’Zilver-bont blad, wat roze uitloopt

Verschillen Acer-soorten

Handvormig blad Veervormig blad

Klein blad Groot blad

Acer campestreAcer palmatum

Acer platanoidesAcer pseudoplatanus

Acer negundo

Aesculus x carnea ‘Briotii’

rode paardenkastanje

15-20 m hoog, langzaam groeiendBrede ronde tot kegelvormige kroon

Aesculus x carnea ‘Briotii’

5-tallig blad

Groot handdelig blad

Bladsteel is bij de aanzet van de blaadjes rood gekleurd

Aesculus x carnea ‘Briotii’

Grote dofbruine knop, weinig klevend

Groot bladlitteken

Twijg gebogen groeiend

Aesculus x carnea ‘Briotii’Vruchten

Minder stekels

Rozerode bloem-kaars

Weinig vruchten dragend

carnea = vleeskleurig

slaat op de bloemkleur

Verschillen Aesculus-soortenAesculus x carnea Aesculus hippocastanum

(lijst 1)

Bloem roze-rood wit

Blad 5-tallig 7-tallig

Knop weinig plakkend sterk plakkend

Bolster weinig/ kleine stekels veel/ grote stekels

andere Aesculus carnea-rassen

Aesculus carnea ‘Plantierensis’Lichtroze bloemen en GEEN rijpe vruchten

Aesculus carnea ‘Variegata’Bont blad

Betula nigrazwarte berk

15 m hoogRonde kroon Omkrullende schors. Bij

jonge bomen roze-bruin, bij oude bomen zwart

nigra = zwart

Betula nigra

Blad vertoont kleine lobben

Eirond bladOnderkant blad: grijsgroen

Wigvormige bladvoet

Betula nigra

De scheuten zijn dun en behaard

Zoals bij alle berken: veel witte lenticellen

Donkere twijg

Betula nigra

vrouwelijke bloem mannelijke bloem

Opstaande zaaddoos

Katjes (bloemen)

ander Betula nigra-ras

Betula nigra ‘Heritage’Mooie afschilferende bast in meerdere kleuren

Verschillen Betula-soorten

Betula pendula Betula nigra

Stam wit roze-bruin tot zwart (bij oudere boom)

groeiwijze sterk afhangende twijg afstaande twijg, uiteinden hangend

Blad driehoekig tot ruitvormigbijna rechte bladvoet

ovaal met kleine lobbenwigvormige bladvoet

Carpinus betulus ‘Fastigiata’haagbeuk

15 m hoog

Aanvankelijk smalle kroon,

later breed uitzakkend

Carpinus betulus ‘Fastigiata’Ovaal blad

Diep liggende nerven

Bruin uitlopend

Bij jonge boom: lang aanblijvend

(tegen zonnebrand bast)

Carpinus betulus ‘Fastigiata’

Aanliggende knop

Veel lenticellen

Carpinus betulus ‘Fastigiata’

zaden

Vrouwelijke bloem

Mannelijke bloem

3-lobbig schutblad

andere Carpinus betulus-rassen

Carpinus betulus ‘Quercifolia’met eik-achtig blad

Carpinus betulus ‘Columnaris’de ECHTE zuilvorm, ook op latere leeftijd

Verschillen Carpinus-soorten

Carpinus betulus Carpinus betulus ‘Fastigiata’

groeiwijze

breed uitzakkende takken brede zuilvorm

blad dof groen glanzenderdicht bijeen (ivm zuilvorm)

Breedte op latere leeftijd

erg breed minder breed (maar NIET zuilvormig )

Catalpa bignonioides

trompetboom

10-15 m hoogBrede ronde kroon

Catalpa bignonioides

Zeer groot blad

Eirond blad

Komt als een van de laatste bomen in blad

Catalpa bignonioides

Lang aanblijvende zaaddozen

1 groot en 2 kleine knoppen en bladlittekens bijeen

Catalpa bignonioides

Witte trompet-achtige bloempluim, met oranje-paarse vlek

Zeer lange (35 cm) en smalle boonachtige vruchten

trompetboom

andere Catalpa-rassen

Catalpa bignonioides ‘Aurea’Brede boom met geelgroen blad, 6-8 m hoog

Catalpa bignonioides ‘Nana’bolvormige boom,

zonder snoei echter breed uitzakkend

Bloeit NIET

Corylus colurna

boomhazelaar

15 m hoogBreed kegelvormige kroon

Corylus colurna

Omgekeerd eirond blad

Hartvormige bladvoet

Dubbelgezaagde bladrand

Plots toegespitste top

Corylus colurna

Kurkachtige stam

Grijze, kurkachtige twijg

Eironde knop

Corylus colurna

Vrouwelijke bloem

Mannelijke bloem

Vrucht: hazelnoot

ander Corylus colurna-ras

Corylus colurna ‘Te-Terra Red’met purper blad ……. ……. en purperrode zaaddozen

Crataegus x lavelleei ‘Carrierei’

meidoorn

5-7 m hoogVaasvormige kroon

Crataegus x lavelleei ‘Carrierei’

Donkergroen ovaal blad

Glanzend blad

Dik blad

Blad blijft lang aan de boom hangen

Crataegus x lavelleei ‘Carrierei’

Weinig dorens, maar wel erg lang

Rode knopRoodbruine twijg

Crataegus x lavelleei ‘Carrierei’

Dof oranje vruchten, lang aanblijvend

Witte viltige bloemtuilen, ‘Carrierei’ heeft meer bloemen in de tuil dan de soort

Verschillen Crataegus-soorten

Crataegus monogyna Crataegus laevigata Crataegus lavelleei

Blad

gelobd blad,diep ingesneden

gelobd blad,ondiep ingesneden

NIET gelobd

Vrucht dof rood, eirond rood, rond dof oranje, ovaallang aanblijvend

Dorens

korte takdoorn korte takdoorn weinig dorensechter wel erg lang

ander Crataegus x lavelleei-ras

Crataegus lavelleei ‘Aurora’Roodbruin uitlopend blad

Fagus sylvatica ‘Pendula’treurbeuk

Grillig groeiende, gedraaide takken

5-6 m hoogZeer breed uitgroeiende, hangende twijgen

sylvatica = bosbewonend

Fagus sylvatica ‘Pendula’

Bij het uitlopen van het blad zijn de wimpers op de bladrand goed zichtbaar

Ovaal blad, gegolfd

Fagus sylvatica ‘Pendula’

Grote spitse, afstaande knop

Hangende twijg, vaak gedraaid

Fagus sylvatica ‘Pendula’

Vrouwelijke bloemopstaand

Mannelijke bloemhangend

Driekantige, eetbare nootjes

Verschillen Fagus-soorten

Fagus sylvatica Fagus sylvatica ‘Pendula’

Twijg recht opgaand gedraaid en hangend

Groeiwijze breed opgaand breed treurend

andere Fagus sylvatica-rassen

Fagus sylvatica ‘Dawyck’Zuilvormige groeiwijze

Fagus sylvatica ‘Purpurea Pendula’treurende groeiwijze met purper blad

Laburnum x watereri ‘Vossii’goudenregen

4-6 m hoogVaasvormig watereri = genoemd naar A. Waterer

Een beroemde kweker van Rhododendrons

(Knapp Hill) Engeland

Laburnum x watereri ‘Vossii’

3-tallig glanzend blad

Onderzijde blad: grijsgroen Lange bladsteel

Laburnum x watereri ‘Vossii’

Grijsgroen behaarde knop

Groene twijg

Laburnum x watereri ‘Vossii’

Lange gele bloemtrossenRijk bloeiend Zaaddozen, met weinig zaden erin

Liquidambar styracifluaamberboom

15-20 m hoogOvale kroon

Schitterend rode herfstkleur(maar niet bij zaailingen!)

Liquidambar styraciflua

Typische geur bij wrijven

Rode herfstkleur

5-7 lobbig blad

Liquidambar styraciflua

Vaak kurklijsten

Glanzende twijgRood aan zonzijde

Rode knop

Liquidambar styraciflua

Lang gehorende, ronde schijnvrucht(lang aanblijvend)

Mannelijke bloem-aar

Vrouwelijke bloem

andere Liquidambar-rassen

Liquidambar styraciflua ‘Morainne’Met schitterende herfstkleur

Liquidambar styraciflua ‘Variegata’Met bont blad

Verschillen Acer en Liquidambar

Acer Liquidambar

Blad handlobbig tot handdelig diep handlobbigtypische geur bij wrijven

Knop tegenoverstaande knopstand verspreide knopstand

Twijg vaak dof grijs glanzend groen en rood (zonzijde)vaak met kurklijst

Einde deel 1

Vervolg:zie deel 2