Maniërisme, barok, Gouden eeuw

Barok

Barok : context1600-1720

- laatste ‘eenheidsstijl’ in Europa - teruggrijpen op klassieke vormgeving, maar met dynamiek en beweging- kenmerken maniëristische archituur worden verder uitgewerkt: kolossale zuilen, verspringende gevelpartijen, grote licht-donker contrasten, ongewone lichtval- overdadige versieringen, streven naar samensmelting architectuur, beeldhouwkunst en schilderkunst

Kleding in de barok

muziek in de barok

Bach, Vivaldi, Monteverdi

verschillende richtingen

1. katholieke Barok Zuid/Europa

2. absolute vorsten barokkunst Frankrijk

3. Gouden Eeuw Noordelijke Nederlanden: schilderkunst

Barok : context

Naam is afgeleid van Portugese woord ‘barocco’ (‘grillige parel’), maar deze naam is pas vanaf 19e eeuw toegepast op deze stroming

verschillende richtingen barok:1. reformatie zorgt voor afname macht

katholieke kerk contra-reformatie- kunst van Barok Zuid-Europa is poging

Roomse kerk invloed terug te winnen macht en glorie

2. barokkunst Frankrijk absolute vorsten tonen aanzien en macht3. Gouden Eeuw Noordelijke Nederlanden:

schilderkunst vn. voor rijke burgerij (VOC)

ARCHITECTUURBorromini

S Agnese, Rome

Barok : architectuur

Overdadige stijl zuid-Europa-plattegronden assymetrisch, onregelmatig-grillige, gebogen vormen die in elkaar overvloeien- veel versieringen, b.v. nissen, uitspringende delen- reliëfwerking, plastische muurvlakken lichtval licht-donkereffecten- dynamiek: interieur en exterieur lijken in beweging te zijn- horizontale-verticale richtingen- marmer, goud, luxe materialen- klassieke elementen, b.v. zuilen (maar kolossaal)

Nauwelijks navolging in noordelijker Europa (in plaats daar: classicisme)

Bernini

Borromini: San Carloexterieur

Borromini: plafond San Carlo

Borromini: San Carlo

Plattegrond

Borromini

Barokke kerk in Krakow (Polen)

Barokke kerk in Krakow (Polen), detail

Barokke kerk in Krakow (Polen)

Kerk in Krakow (Polen), Barok interieur

Barok : schilderkunst

-bijbelse voorstellingen, soms mythologie, - plafond - muurschilderingen (trompe l’oeil illusionistisch

ruimtelijk effect), gravures, schilderijen, panelen- natuurgetrouw- gespierde figuren, overdreven anatomie- dynamiek: diagonale lijnen, snijdende lijnen- dramatisch effect: licht-donkereffecten (clair-

obscure) en houdingen/gebaren van figuren- vooral veel warme kleuren- ‘wollig’: veel doeken, engeltjes, wolken, ronde figuren

Guercino

Guercino

Guercino

Rubens: Kruisafneming, middenpaneel

Rubens: kruisopriching, middenpaneel

Rubens: Kruisafneming, middenpaneel

Rubens: Roof van Europa

Rubens: de dochters van Leucippus

Caravaggio

Caravaggio: Emmausgangers

Caravaggio

Caravaggio

Artemesia Gentileschi

Rembrandt

Caravaggio

Vélaszquez: Meninas (hofdames)

Barok : beeldhouwkunst

-bijbelse voorstellingen, soms mythologie, onderwerpen en ornamenten uit de natuur, ruiterstandbeelden, portretten- aan buitenkant van gebouwen, binnen in nissen- emotie en gevoelens uitbeelden: lijkt theaterstuk- licht-donkereffect- dynamische houdingen en compositie- goud en marmer- beeldhouwkunst en architectuur één geheel

- toegepaste kunst: kostbare materialen, rijkelijk bewerkt

Bernini

Bernini: Apollo en Daphneen

Buste van Louis XIV

Bernini: David

(Onder: David van Michelangelo en van Donatello)

Tuby

Tuby

SalviTrevi-fontein

SalviTrevi-fontein

SalviTrevi-fontein

Barokke tafel

Barokke tafel

Barokke stoel

Barokke slaapkamer

Kijk verder voor: gouden eeuw

Gouden Eeuw

geschiedenis

Grachtenpanden

Gouden Eeuw: context

17e eeuw Nederland: Gouden Eeuw

- Nederland rijk en machtig door snel groeiende handel

- Verenigde Oostindische Compagnie (VOC), vanaf 1602: grote handels- en transportonderneming

- door welvaart bloei cultuur veel kunstenaars die nu nog bekend zijn

- veel oorlogen (rijkdom moest verdedigd worden), b.v. Tachtigjarige oorlog met Spanje (einde in 1648)

Pieter Jansz Saeanredaminterieur van de Sint-Odulphuskerk te Assendelft, 1649

Pieter Jansz SaeanredamInterieur van de Sint

Bavo in Haarlem, 1636

Stevenskerk Nijmegen

Contrast katholiek –protestantse kerkgebouwn

Gouden Eeuw: context

Noordelijk en zuidelijk

- Noordelijke- en Zuidelijke Nederlanden: verzameling graafschappen, hertogdommen etc. (gebied dat nu NL, België, Luxemburg en Oost-Frankrijk is)

- 16e eeuw: reformatie. Opstand protestanten, 1566 beeldenstorm. Vanaf die tijd: noordelijke Nederlanden (protestant, gereformeerd) en Zuidelijke Nederlanden (katholiek). Kerkgebouwen protestanten: kaal, sober, tegen afbeeldingen (uitgangspunt: Bijbel, niets anders)

- Protestanten hebben het voor het zeggen, maar niemand is verplicht protestant te worden NL tolerant land (maar katholieken mogen niet openlijk geloof beoefenen)

De Republiek in de 17e eeuw

Gouden Eeuw: context

Kunst

- grote vraag naar kunst, vooral schilderijen- veel buitenlandse kunstenaars in NL, NL’se kunstenaars veel in buitenland (om voor vorsten, kerken etc. te werken)

- in NL geen kerk of vorst als opdrachtgeven, maar wél rijke kooplieden, burgers, overheid, VOC, WIC, schutterijen etc. Etc.

- specialisatie van schilders (b.v. Portretten of landschappen)

- niet alle soorten schilderijen leverden evenveel op

Gouden Eeuw: contextKunst: specialisaties

- landschappen, zeegezichten (zonder ‘verhaal’)

- stilleven (vanitasstilleven, bloemen, voorwerpen)

- genrestukken (alledaagse leven)

- portretten (hoe meer erop stond, hoe duurder ten voeten uit het duurste!), b.v. Ook schuttersstukken. Termen: en face, en profil, trois-quart; borststuk, kniestuk, ten voeten uit

- historiestukken (bijbels, mythologisch)

Gouden Eeuw: context

Kunst: kunstenaars

de kunstenaars hadden vaak een specialismeZo was Jan Steen goed in binnenhuistaferelen, maakte Rembrandt b.v. veel portretten en schilderde Ruysdael alleen landschappen

Kunstenaars hadden vaak een soort ‘bedrijfje’Ze schilderden zelf de lastigste delen (b.v. het gezicht) en hadden leerlingen en hulpjes voor de rest!

schilderijen werden altijd binnen (in een atelier) gemaaktDat gold ook voor landschappen. Schetsen en tekeningen werden wel buiten gemaakt. Kunst werd besteld, maar ook gewoon op de markt verkocht!

LANDSCHAPDoor Jan van Goyen

ZEELANDSCHAPDoor Jan van Goyen

LANDSCHAP met koeienDoor Paulus Potter

LANDSCHAP met koeienDoor Paulus Potter

LANDSCHAPna de regen, Door Salomon van Ruysdael

LANDSCHAPDoor Albert Cuyp

LANDSCHAP (gezicht op Delft)Door Johannes Vermeer

STILLEVENdoor: Heda

STILLEVENdoor: Willem van Aelst

Nederlandse ‘Gouden eeuw’

Bosschaert

Nederlandse ‘Gouden eeuw’

Mignon

Balthasar van der Ast

STILLEVENdoor: Willem van Aelst

STILLEVENdoor: Abraham van

Beyeren

STILLEVENdoor: Maerten Boelema de Stomme

STILLEVEN (met exotische elementen handel!)

door: Willem Kalf

VANITAS-STILLEVEN (met element van vergankelijkheid/dood erin!)door: Franciscus Gysbrechts

PORTRET door: Ferdinand Bol

PORTRET door: Gerard Dou

PORTRET door: Gerard Dou

PORTRET / Tronie

(‘meisje met de parel’) door: Vermeer

PORTRET door: Rembrandt van Rijn

PORTRET (van Jan Six. Let op

de grovere penseelstreek)

door: Rembrandt van Rijn

PORTRET (zelfportret)

door: Gerard Dou

PORTRET (zelfportret)

door: Rembrandt

Nederlandse ‘Gouden eeuw’

RembrandtZelfportretten

PORTRET (portret van Saskia, Rembrandts vrouw)

door: Rembrandt

Portretten

RembrandtPortret van Saskia met

een bloemen

Saskia als Flora

PORTRET (van een meisje als jager)door: Ceasar van

Everdingen

PORTRET (van een 2-jarig

jongetje(!)) door: Ceasar van

Everdingen

PORTRET (van de ouders van de

kunstenaar)door: Jan de Bray

PORTRET (let ook op de

molensteenkraag! hoe groter hoe rijker je was)

door: Jacob Jordaens

PORTRET door: Pieter Thijs

PORTRET (de regenten van het weeshuis in Haarlem)

door: Jan de Bray

HISTORIESCHILDERSTUKKEN

(bijbels: Mozes gooit de stenen tafelen

kapot)door: Rembrandt

Historiestuk: Rembrandt: De blindmaking van Samson

HISTORIESCHILDERSTUKKEN

(bijbels: de heilige familie)

door: Rembrandt

HISTORIESCHILDERSTUKKEN

(bijbels: afneming van het kruis)

door: Rembrandt

HISTORIESCHILDERSTUKKEN

(mythologisch: Bacchus, Ceres en

Cupido)door: Hans von

Aachen

HISTORIESCHILDERSTUKKEN

(historisch: zeeslag)door: Anthonisz Aert

SchuttersstukDoor: Frans Hals

Schutters-stuk

(Nacht-wacht) Door: Rembrandt

GENRE-SCHILDERKUNSTdoor: Hendrick Avercamp

Nederlandse ‘Gouden eeuw’

Avercamp: IJslandschap

GENRE-SCHILDERKUNSTdoor: Hendrick Avercamp

Binnenhuistafereeldoor: Vermeer

Binnenhuistafereeldoor: Vermeer

Binnenhuistafereeldoor: Vermeer

Binnenhuistrafereel met repoussoir

VermeerDe kunst van het

schilderen

Nederlandse ‘Gouden eeuw’

VermeerBrieflezende vrouw

Binnenhuistafereel (‘oude vrijer – jonge

meid’)door: Jan Steen

Binnenhuistafereel (‘vieren van een geboorte’)door: Jan Steen

Binnenhuistafereel (‘de kunstenaarsfamilie’)door: Jan Steen

Binnenhuistafereel (‘de drinker’)door: Jan Steen

Binnenhuistafereel (‘sinterklaasfeest’)

door: Jan Steen

Wetenschap:

VermeerDe astronoom

Wetenschap: Rembrandt: Anatomische les van Dr. Tulp

EINDE!